A rch eo lo g ia Polski Ś ro dkow ow schodniej, t. III, 1998
W y n i k i b a d a ń w y k o p a l i s k o w y c h n a o s a d z i e w i e l o k u l t u r o w e j w Te p t i u k o w i e, s t a n. 6 , w o j. z a m o j s k i e w 1 9 9 7 r o k u
Jó z e f Nie d ź w ie d ź, Ha l in a Ta r a s
W kolejnym sezonie prac w ykopaliskow ych w ra m a ch program u „Pogranicze ch ro n o lo g iczn e k ultury trzcinieckiej i łużyckiej na L ubelszczyźnie” ' kontynu ow ano badania na w ielokulturow ej osadzie w Teptiuko w ie, stan. 6 (J. Niedźw iedź 1995; 1996; J. N iedźw iedź, H. Taras 1997). Badaniam i objęto obszar o pow ierzchni 125 m 2 w obrębie dw óch w ykopów zlokalizow anych w południow ej partii stanow iska (ryc. 1). W trakcie w y kopalisk odkryto łącznie 18 now ych obiektów i dokoń czono eksploracji 7 częściow o przebadanych w roku po przednim , a także kontynuow ano badania dw óch row ów neolitycznych (ryc. 2).
N ajstarsze pozyskane w trakcie badań m ateriały po ch o d z ą ze środkowego neolitu i zw iązane są z kulturą w ołyńsko-lubelskiej ceram iki m alow anej. Z tą kulturą n ależy łączyć, nieckow atą w przekroju jam ę n r 59 oraz znane w cześniej dwa V -kształtne row y (obiekty n r 30 1 31). Rowy, w swych szarobrunatnych wypełniskach, za w ierały nieliczne, drobne fragm enty ceram iki. Na zba danym odcinku biegły w zględem siebie rów nolegle z SE na N W w odległości około 4,5 m, sięgając m iejscam i do 2 m głębokości. W górnych partiach uległy częściow e m u zniszczeniu przez obiekty kultury łużyckiej i z okre su w czesnego średniowiecza. Jam a n r 59 zaw ierała czar k ę gruszkow atą (ryc. 3: a), fragm ent naczynia doniczko- w atego i kilkanaście ułam ków innych naczyń, drapacz na w iórow cu (ryc. 3: c) i w iórek krzem ienny. N iew yklu czone, że w łaśnie z tym obiektem była zw iązana pier w otnie inna czarka gruszkow ata (ryc. 3: b), znaleziona w ja m ie n r 58, u wylotu wydrążonej przez zw ierzęta nory łączącej obydw ie jamy. C harakter i usytuow anie pozo stałych m ateriałów źródłow ych przem aw iają raczej za m ło d szą chronologią ja m y nr 58. Z abytki neolityczne rejestrow ano także w w ypełniskach obiektów m łodszych chronologicznie oraz w w arstw ie kulturow ej.
N ie stwierdzono w tym sezonie obiektów kultur m ie rzanow ickiej i trzcinieckiej. Luźne m ateriały, głów nie ceram iczne, związane z osadnictw em starszych faz epo ki brązu wystąpiły jedynie w w arstw ie kulturowej i w w y pełniskach młodszych obiektów. Liczniej reprezentowane
1 Program realizowany jest przez Regionalny Ośrodek Studiów i O chrony Środowiska Kulturowego w Lublinie i Katedrę Archeologii UM CS w Lublinie przy współpracy z M uzeum im. Stanisława Staszica w Hrubieszowie.
są materiały kultury trzcinieckiej, z którą powiązać można co najm niej k ilk ad z iesiąt fragm entów ceram iki (ryc. 3: d, e).
Tylko jed en z now oodkrytych obiektów - nr 43 - zw iązany je st z osadą kultury łużyckiej; ponadto dokoń czono eksploracji 5 ja m tej kultury zlokalizow anych je sz cze w 1996 r. Były to w yłącznie ja m y gospodarcze o re gularnym , ow alnym lub kolistym zarysie, trapezow ate lub nieckow ate w przekroju. Ich w ypełniska zaw ierały niew ielkie ilości ułam ków naczyń i kości zw ierzęcych. Z kulturą łużycką należy łączyć znaczną część m ateria łów ceram icznych znalezionych w w arstw ie kulturow ej: m.in. fragm enty płaskich talerzy-podkładek. D w a luźne przedm ioty brązow e - ostrze szpili i niew ielka ślim acz nica z cienkiego drutu, fragm ent ozdoby - m ogą się w ią zać zarów no z kulturą trzciniecką ja k i łużycką.
U zyskane m ateriały potw ierdzają dotychczasow e da tow anie osady kultury łużyckiej, które zam yka się w gra nicach V II-V w. p.n.e.
Kilka odkrytych obiektów prawdopodobnie można łą czyć z kulturą przew orską lub grupą czem iczyńską. N a leży do nich prostokątna ziem ianka (ob. 44) z owalnym paleniskiem usytuow anym na zew nątrz (ryc. 4), w ykła dane ceram iką palenisko z jam ąprzypaleniskow ą- obiekty n r 45 i 57 (ryc. 5: a) - i zapew ne kilka innych jam gospo darczych (obiekty n r 50, 53, 54 i 58?). Trudność w jed n o znacznym określeniu ich chronologii spraw iają liczne za burzenia wypełnisk spow odow ane przez zw ierzęta, któ rych w ielokrotnie przecinające się korytarze zniszczyły pierw otny układ w arstw i spow odow ały przem ieszczenie części m ateriałów zabytkow ych. Ten problem dotyczy zresztą w szystkich obiektów na tym stanowisku.
Z osadą w czesnośredniow ieczną zw iązane są dwie badane w 1997 r. ziem ianki. D okończono eksploracji obiektu nr 23, który ju ż w poprzednim sezonie dostar czył źródeł odnośnie konstrukcji ścian, być m oże dachu i pieca oraz uchw ycono fragm ent ściany w schodniej obiektu nr 46 w raz z w ejściem rysującym się w NE na rożniku dom u. O bie chaty datow ane są na podstaw ie ceram iki na IX -X lub p ierw szą połow ę XI w. Podobnie datować m ożna rów nież kilka jam gospodarczych (obiek ty nr 42, 48, 49, 51 i 55) oraz palenisko do w yprażania rudy darniowej (obiekt n r 52) zaw ierające grudki w y prażonej rudy żelaznej, polepy i w ęgli drzew nych. Jest to drugie - obok obiektu nr 4 z 1995 r. - tego typu paleni sko na stan. 6 w Teptiukowie.
1 5 2 Jó z e f Ni e d ź w i e d ź, Ha l i n a Ta r a s
Wy n ik i b a d a ń w y k o p a l is k o w y c h n a o s a d z i e w ie l o k u l t u r o w e j w Te p t iu k o w ie
154 Jó z e f Nie d ź w i e d ź, Ha l i n a Ta r a s
Ryc. 3. Teptiuków, stan. 6. Wybór materiałów z obiektów: а, с - nr 59, b - nr 58, f-j - nr 52, d, e - z warstwy kulturowej (rys. J. Niedźwiedź, R. Joć).
Wy n ik i b a d a ń w y k o p a l is k o w y c h n a o s a d z i e w ie l o k u l t u r o w e j w Te p t iu k o w ie 155
Rve 4. Teptiuków, stan. 6. Obiekt nr 44, rzut poziomy (gł. 50 cm) i przekrój: 1 - wypełnisko szare, 2 - szaro-brunatne, 3 - szaro brunatne z grudkami polepy i węglem drzewnym, 4 - less calcowy, 5 - polepa, 6 - ułamki ceramiki, 7 - polepa z odciskam konstrukcyjnymi (rys. J. Niedźwiedź).
156 Jó z e f Nie d ź w i e d ź, Ha l i n a Ta r a s
Ryc. 5. Teptiuków, stan. 6. Obiekty nr 47 i 57: a - rzut poziomy (gł. 55 cm) i przekrój (legenda jak na ryc. 4); b-d - wybór ceramiki z obiektu nr 57 (rys. J. Niedźwiedź, R. Joć).
Wy n ik i b a d a ń w y k o p a l is k o w y c h n a o s a d z i e w ie l o k u l t u r o w e j w Te p t iu k o w ie
158 Jó z e f Nie d ź w i e d ź, Ha l i n a Ta r a s
Li t e r a t u r a
N i e d ź w i e d ź J.
1995 Badania na osadzie kultury łużyckiej z okresu halsztackiego w Teptiukowie, stan. 6, gm. Hru bieszów, Spr. zam. 1995, s. 19-23.
1996 Badania na osadzie wielokulturowej w Teptiu kowie, stan. 6, gm. Hrubieszów, APŚ, t. 1, s. 141-146.
N i e d ź w i e d ź J., T a r a s H.
1997 Wyniki badań wykopaliskowych na osadzie wielokulturowej w Teptiukowie, stan. 6, woj, zamojskie w 1996 r., APŚ t. 2, s. 66-72.
Jó z e f N i e d ź w i e d źa n d Ha l i n a Ta r a s
Re s u l t so f Ar c h a e o l o g i c a l Ex c a v a t io n sa ta Mu l t ic u l t u r a l Se t t l e m e n t a t Te p t i u k ó w, Si t e 6 , Za m o ś ć Vo iv o d s h ip
In the area of 125 sq. m 18 new features were discovered. Additionally, an examination o f features unearthed in 1996 was continued: these include two ditches dated to the Middle Neo lithic (Fig. 1, 2).
The newly discovered features represent such settlement stages as the Volhynian-Lublin Painted Pottery culture (fe
ature 59), the Lusatian culture of the Hallstatt Period (featu re 43), the Przeworsk culture or the Czemiczyn group (featu res 44,45 57, 50, 53, 54, 58?), up until the early Middle Ages. With the latter period we can connect another dwelling featu re (feature 46) as well as the domestic pits (features 42, 48, 49, 51, 55).
Regionalny Ośrodek Studiów i Ochrony Środowiska Kulturowego w Lublinie, Katedra Archeologii UMCS w Lublinie
