A C T A U N I V E R S I T A T I S L O D Z I E N S I S '________________ FOLIA OECONOMICA 67. 1 988_____________________
Wiesław a Włodarczyk-Guzek*
KRAJE SOCJALISTYCZNE W MIĘDZYNARODOWYM FUNDUSZU WALUTOWYM
Członkami Międzynarodowego Funduszu Walutowego są praw ie wszy s t k i e k r a j e ś w i a t a . Z w a ż n ie js z y c h państw p o z o s t a ją c y c h poza ob rębem t e j i n s t y t u c j i wymienić n a le ż y S z w a j c a r i ę , ZSRR i k i l k a i n nych krajów s o c j a l i s t y c z n y c h .
ZSRR był jedynym państwem s o c j a l i s t y c z n y m bio rącym u d z i a ł w Kon f e r e n c j i Walutow o-Finansow ej Narodów Zjednoczonych w 1944 r. w Bretton Woods (U S A ). D e le g a c ja r a d z ie c k a a k ty w n ie u c z e s t n i c z y ł a w t e j kon f e r e n c j i i na j e j wniosek wprowadzono do s t a t u t u Funduszu p r z e p i s y , mające duże zn aczen ie d la państw s o c j a l i s t y c z n y c h , a mianowi c i e a r t . IV § 5e, mówiący o tym, że cz łon ek MFW może zmienić p a r y t e t s w o je j w a lu ty bez w s p ó łu d z ia łu Funduszu, J e ś l i zmiana ta n i e będzie m ia ła wpływu na międzynarodowe t r a n s a k c j e członków Fun duszu . Kwotę ZSRR u s t a lo n a na poziomie 1,2 mld d o l . , co zape w n ia ło b y rau 12,3% gło sów . Jednak ZSRR n i e r a t y f i k o w a ł umowy o MFW i o s t a t e c z n i e do n ieg o n i e p r z y s t ą p i ł . Motywów t e j d e c y z j i n a le ż y u p atryw ać w n a p i ę c i a c h p o l i t y c z n y c h zrodzonych w d r u g i e j połow ie l a t c z t e r d z i e s t y c h oraz w s i l n y c h te n d e n c ja c h a u t a r k i c z n y c h w
доз-2
podarce ZSRR . Ponadto z p rzyczyn szczegółowych wymienić n a le ż y również n i e d o s t a t e c z n i e s i l n ą p o z y c ję ZSRR w p r o j e k c i e systemu podejmowania d e c y z j i p rzez t ę o r g a n i z a c j ę , n ie c h ę ć do u ja w n ia n ia danych s t a t y s t y c z n y c h d o ty c z ą c y c h stanu g osp od arki oraz obawę przed
* Dr, a d iu n k t w Z a k ł a d z i e Tinaiisów Międzynarodowych UL. Z. K a r p i ń s k i , Nasze s to s u n k i z Międzynarodowym Fun duszem Walutowym i Międzynarodowym Bankiem Odbudowy i Rozwoju, " Z y c i e Gospodarcze" 1974, nr 4, s . 14.
2
J . G o l d , Membership and Nonmenibership in the IMF, Wa s h in g to n D.C. 1974, s . 107.
wglądem w sprawy wewnętrzne członków, s z c z e g ó ln i e u b ie g a ją c y c h s i ę o pomoc finansową^.
Fa kt n i e p r z y s t ą p i e n i a ZSRR b ył pierwszym niepowodzeniem t e j i n s t y t u c j i wobec p i e r w o t n i e panującego p rz e k o n a n ia , że s t a n i e s i ę ona w p e ł n i międzynarodowa i będzie obejmować w s z y s tk ie państwa reprezentowane w B r e t t o n Woods, bez względu na r ó ż n ic e u s t ro jo w e .
Pierw szym i k r a ja m i s o c j a l i s t y c z n y m i cz ło n ka m i, a je d n o c z e ś n ie z a ł o ż y c i e l a m i MFW od roku 1946 b y ł y : P o l s k a , Czechosłow acja i J u g o s ła w ia . Na ic h p o z y c ję w Funduszu ogromny wpływ m ia ła międzyna rodowa s y t u a c j a p o l i t y c z n a . P o w sta n ie dwóch przeciw staw n ych obozóW państw orsz p o l i t y k a zimnej wojny l a t p i ę ć d z i e s i ą t y c h m ia ła n i e k o r z y s t n y wpływ na możliwość rozwoju w spółpracy krajów o odmiennych u s t r o j a c h p o l i t y c z n y c h na forum MFW. O k o lic z n o ś c i te d oprow adziły w 1950 r . do w y s t ą p ie n ia P o l s k i z Funduszu, n ato m ia s t w 1954 r . do w y k lu c z e n ia C z e c h o s ł o w a c j i. Po roku 1954 jedynym państwem s o c j a l i stycznym należącym da Funduszu b y ła J u g o s ł a w i a .
Kuba po r e w o l u c j i 1959 r . u c z e s t n i c z y ł a w d z i a ł a l n o ś c i Fundu szu do 1969 r . , k ied y to w y c o f a ła s i ę d o b ro w o ln ie. Jednym z powo dów r e z y g n a c j i b y ł a groźba w strzym ania m ożliw ości k o r z y s t a n i a z z a sobów MFW w związku z niewywiązywaniem s i ę Kuby z j e j obowiązków s ta tu to w y c h .
Obecnie grupa państw s o c j a l i s t y c z n y c h d z i a ł a j ą c y c h w Funduszu obejm uje: J u g o s ł a w i ę , Rumunię, Wietnam, C h in y , Węgry oraz P o l skę. K r a j e wchodzące w j e j s k ła d r ó ż n ią s i ę zn aczn ie poziomem r o z woju gospodarczego, rozw iązaniam i s ys te m o w o - in s ty tu e jon a lnym i w gospodarce, a p rz e d e.w s z y s tk im stopniem powiązań z p o l i t y k ą z a g r a n ic z n ą ZSRR. S p e c y f i k a gospodarek i p o l i t y k i z a g r a n i c z n e j każdego z tyc h państw wpływa na z ró ż n ic o w a n ie ic h p o z y c j i w Funduszu. Mimo t r u d n o ś c i , j a k i e nasuwa porównanie d z i a ł a l n o ś c i J u g o s ł a w i i czy Chin z uczestnictwem krajów RWPG w Funduszu, p r e z e n t a c j a odmien nych doświadczeń tyc h państw może prow adzić do ciekaw ych wniosków, b i o r ą c pod uwagę f a k t , że P o ls k a w o s ta tn im o k r e s i e z o s t a ł a rów n ie ż członkiem MFW i n i e j e s t nam o b o ję t n e , ja k będą s i ę u k ł a d a ł y nasze s to s u n k i z tą o r g a n i z a c j ą .
} J . K r a n z , MFW i Bank Ś w iato w y. U c z e s tn ic tw o k rajów s o c j a l i s t y c z n y c h , " R y n k i Z a g ra n ic z n e " 1986, nr 78, s . 5.
4 Kuba odmówiła d o s t a r c z e n i a Funduszowi i n f o r m a c j i , u s t a n o w iła o g r a n i c z e n i a dewizowe bez k o n s u l t a c j i z MFW, a także n i e dokonywa ł a terminowych s p ł a t pożyczek z a c i ą g n i ę t y c h przez poprzedni rząd. Według G o l d , Membership a n d . . . , s. 342-344.
I . P o ls k a w MFW
Na K o n f e r e n c j i w B r e t t o n Woods P o ls k a b y ła reprezentowana przez d e l e g a c ję rządu e m ig ra c y jn e g o , z m inistre m skarbu Ludwikiem Gros- feldem na j e j c z e l e 5 .
W toku d y s k u s ji nad poszczególnymi punktami s t a t u t u d e l e g a c ja p o lsk a d ą ż y ła do tego, aby d la krajów okupowanych przez n i e p r z y j a c i e l a p r z y j ą ć ulgowe p o s t a n o w ie n ia , k t ó r e obowiązywałyby w o k r e s i e przejścio w ym , a d o t y c z y ły głów nie terminu u s t a l e n i a p a r y t e t u s w o je j w a lu ty oraz m oż liw ości u trzym ania og ra nicze ń walutowych w tym o k r e s i e . P o s t u l a t y te z o s t a ł y uwzględnione i z n a l a z ł y swój wyraz w s t a t u c i e .
W wyniku zmian międzynarodowej s y t u a c j i p o l i t y c z n e j po K onfe r e n c j i J a ł t a ń s k i e j państwa zachodnie w l i p c u 1945 r . c o f n ę ł y uzna n i e rządu e m ig ra c y jn e g o , u zn a ją c j e d n o c z e ś n ie Tymczosowy Rząd J e d n ości Narodowej za jedynego r e p r e z e n t a n t a państwa p o l s k i e g o . Umo wę z B r e t t o n Woods w im ie n iu tegoż rządu p o d p is a ł Oskar Lange - ambasador w U a sz y n g to n ie . Dokument p r z y s t ą p i e n i a P o l s k i do MFW i Banku Światowego złożony z o s t a ł 26 I I I 1946 r . 6 P o ls k a z o s t a ł a w ięc członkiem Funduszu już ja k o k r a j d em o kracji ludowej z kwotą 125 min d o l . , co zapew niało 1,52* głosów.
Władze p o l s k i e o c z e k iw a ły znacznej pomocy ze s tr o n y MFW i Ban ku światowego. Rozmiary zn iszcz eń wojennych upoważniały do t a k i c h oczekiwań. Jednak mimo prowadzonych na ten temat l i c z n y c h rozmów między p r z e d s t a w i c i e l a m i P o l s k i a władzami Fun.duszu, nasz k r a j n ie k o r z y s t a ł z żadnych świadczeń fin ansow ych t e j o r g a n i z a c j i .
Onta 14 TIT 1950 r . ambasador P o l s k i w Waszyngtonie J ó z e f Wi- n ie w ic z z ł o ż y ł na r ę c e naczelnego d y r e k t o r a Funduszu pismo, uza s a d n i a j ą c e d e c y z ję rządu p o l s k ie g o o w y s t ą p ie n iu z MFW^. Swój krok P o ls k a motywowała faktem podporządkowania Funduszu p o l i t y c e USA9 .
K a r p i ń s k i , Nasze s t o s u n k i . . . , s . 14.
J . K r a n z , Państwa s o c j a l i s t y c z n e w MFW i Banku Ś w i a t o wym,^ Sprawy Międzynarodowe" 1984, nr 11, s . 27.
K - Z a b i e l s k i , Stosunek krajów i i n s t y t u c j i RWPG do Międzynarodowego Funduszu Walutowego i Banku Św iatow ego, Warszawa 1971, s . 17.
0
G o l d , Membership a n d . . . , s. 242.
Podejmując d e c y z ję o n ie p r z y z n a n iu l i c e n c j i e k s p o rto w e j na sprzedaż do P o l s k i maszyn r o l n i c z y c h , k t ó r e m ia ły być d o s ta rc z o n a w ramach k r e d y tu Banku Światowego, rząd USA nie d o p u ś c ił do poddania
D y r e k to r n ac z e ln y w odpowiedzi na pismo rządu p o l s k ie g o p r z y j ą ł w y s t ą p i e n i e P o l s k i z MFW, • k w e s tio n u ją c zasadność powodów podanych przez nasz k r a j .
Faktem j e s t , że d z i a ł a l n o ś ć Funduszu zwłaszcza w o k r e s i e zim n e j wojny pozostawała pod dużym wpływem USA. N ie p r z y c h y ln e s t a n o wisko tego państwa wobec P o l s k i po odmowie przez n ią u c z e s t n ic tw a w p l a n i e M a r s h a lla n i e k o r z y s t n i e o d d z ia ły w a ło na możliwość u zyska n ia kredytów z Funduszu.
Do p o l i t y c z n y c h przyczyn n i e k o r z y s t n e j s y t u a c j i P o l s k i w Fun duszu n a le ż y z a l i c z y ć także obawy członków i władz MFW co do s to p n ia p o l i t y c z n e j i gosp o d arczej n i e z a l e ż n o ś c i krajów s o c j a l i s t y c z nych od ZSRR.
Jednak wbrew stanow isku władz p o l s k i c h n i e można c a ł e j winy za niepowodzenia s t a r a ń o k r e d y t w Funduszu p rz y p is yw a ć n i e c h ę t n e mu stanow isku władz zach od n ich . Głównym powodem niemożności k o rz y s t a n i a przez nasz k r a j z zasobów finansow ych MFW b y ło niewywiązy- wanie s i ę z obowiązków c z ło n k o w s k ic h . Nie dokonała ona w p ła ty 25% kwoty w z ł o c i e i n ie w y s t ą p i ł a do Funduszu z formalnym wnioskiem o uznanie zmiany kursu z ło te g o wprowadzonej we w rześniu 1947 r . 10
W l a t a c h p ó ź n ie js z y c h (1957 r . ) b y ł y podejmowane próby w y j a ś n i e n i a stan ow iska d y r e k c j i Funduszu w k w e s t i i powrotu P o l s k i do t e j i n s t y t u c j i . Z uwagi na f a k t , iż USA odgrywa b MFW decyd ującą r o l ę , s tr o n a p olsk a p rz e p ro w a d z iła rozmowy również z Departamen tem Stanu USA oraz z Zarządem Rezerwy F e d e r a l n e j . Jednak ic h r e z u l t a t n i e b y ł z a d o w a la ją c y z powodu n i e c h ę t n e j postawy tego k r a j u ^ . To negatywne s.tanowisko USA wobec sprawy powrotu P o l s k i do MFW t r w a ło je s z c z e następną dekadę. W l a t a c h s i e d e m d z i e s ią t y c h na to m ia s t a d m i n i s t r a c j a amerykańska n i e wykazywała ju ż t a k i e j s t a
pod g ło so w anie p o l s k ie g o wniosku kredytowego. Fa kt ten n i e może być jednak odnoszony do m o ż liw o ści u z y sk a n ia kredytów z MFW.
10 NBP sto so w a ł w 1946 r . k u rs 1 d o i . = 100 z ł , k t ó r y jednak coraz w y r a ź n i e j od b ie g a ł od s p a d a j ą c e j s i ł y nabywczej z ło t e g o . U- w z g l ę d n ia ją c zachodzące zmiany, wprowadzono od 1 IX 1947 r . kurs 1 d o i . = 400 z ł ja k o ob o w iązu jący do r o z l i c z e ń towarowych i p o s t a nowiono stosować go od 1 I 1948 r . także do r o z l i c z e ń z w s z e lk ic h innych t y t u ł ó w . Władze p o l s k i e n i e w y s t ą p i ł y jednak do Funduszu z formalnym wnioskiem o uznanie tego k u rs u , wobec czego kurs 1 d o i . * 400 z ł (stosowany bez zmiany do reformy systemu p ie n ię ż n e g o 28 X 1950 r . ) n i e u z y sk a ł s t a t u s u uznanego przez Fundusz p a r y t e t u w a lu t y p o l s k i e j . Według K a r p i ń s k i , Nasze s t o s u n k i . . . , s . 14.
nowczości w t e j k w e s t i i , z k o l e i władze p o l s k i e n ie w y ra ż c ły goto-12
w ości do p o d ję c ia rokowań z MFW .
W l i s t o p a d z i e roku 1901 P o ls k a z ł o ż y ł a na ręce d y re k t o r a Fun duszu J . de L a r o s i e r e ' a wniosek o powrót do MFW15. W tym c z a s i e k r a j nasz znajdował s i ę w s y t u a c j i otw arteg o kryzysu finansowego. Z a c zą ł s i ę ju ż p roces r o z ł o ż e n i a s p ł a t y długów. P ie rw s z e porozumie n i e z o s t a ł o zaw arte z rz ą d a ra i- w ie rz y c ie la m i w k w i e t n i u 1981 r . Ne g o c j a c j e t r w a ł y w dalszym c ią g u . Tak w ięc podstawowym motywem dzia ł a n i a władz p o l s k i c h , zgodnym z r e s z t ą z p ra g n ie n ia m i w i e r z y c i e l i , b y ło zw ięk sz en ie naszych m ożliw ości fin ansow ych w c e l u u zysk ania pożyczek potrzebnych do w y j ś c i a z kry zy su i d la reformy
gospodar-14
c z e j . Ponadto wniosek motywowano tym, że Fundusz p r z y c z y n i s i ę do wzmocnienia k o n t r o l i nad r a c j o n a l n o ś c i ą p o l i t y k i gosp o uarc zej oraz poprawy sta n d in g u kredytowego naszego k r a j u 15.
Wprowadzenie stanu wojennego w P o l s c e p rz e rw a ło procedurę a p li k a c y j n ą . K on tak ty z MFW n ie z o s t a ł y jednak zerwane, c h o c ia ż USA przez d łu g i czas b y ły jedynym krajem , k t ó r y utrzymywał v e t o , sprze c i w i a j ą c s i ę p r z y j ę c i u P o l s k i w poczet członków Funduszu. J a k k o lw ie k USA fo rm a ln ie n ie mogą s a m o d z ie ln ie zablokować d e c y z j i o p r z y j ę c i u j a k i e g o ś k r a j u do MFW, gdyż d e c y z je t a k i e zapadają zv/y- k ł ą w ię k s z o ś c i ą głosów, a t a k i e j USA n ie mają, to jednak n i e u l e ga w ą t p l i w o ś c i , że o p ó ź n ie n ie rokowań między P o lsk ą a MFW spowo dowane b y ło negatywnym podejściem a d m i n i s t r a c j i w a s z y n g to ń s k ie j do k w e s t i i powrotu P o l s k i do Funduszu. D opiero zmiana stan ow iska USA w t e j s p ra w ie u m o ż liw ił a zakończenie n e g o c j a c j i i p r z y j ę c i e P o l s k i do MFW. S t a ł o s i ę to 12 V I 1986 r . , a w ięc p raw ie w p i ę ć l a t po o f i c j a l n y m z ł o ż e n iu wniosku przez nasz k r a j . Kwotę P o l s k i u s t a lo n o na poziomie 680 min SDR, co przy obecnym k u r s i e w a lu ty a m e ry k a ń s k ie j wynosi ok. 770 min d o i . Tak w ię c kwota p o ls k a j e s t najwyższa ze w s z y s tk ic h n a le ż ą c y c h do Funduszu e u r o p e j s k i c h krajów
s o c j a l i s t y c z n y c h . 4 12 J . K r a n z , P o ls k a droga do międzynarodowych o r g a n i z a c j i , "R y n k i Z a g ra n ic z n e " 1986, nr 87, s . 3. 15 S. R ą c z k o w s k i , P o ls k a роигэса do MFW, " Ż y c i e Gospodarcze" 1981, nr 50, s . 5. 14 E u r o p e j s k i e k r a j e s o c j a l i s t y c z n e i Międzynarodowy Fundusz W alutow y, " B i u l e t y n Ekonomiczny PAP" 1985, nr 1447, s . 24.
M. t y t k o , P o l s k a u progu Międzynarodowego Funduszu Walutowego, "O d ro d ze n ie " 1984, nr 35, s . 4.
I I . C zechosłow acja w MFW
C ze ch o słow a cja , podobnie ja k P o l s k a , b r a ł a u d z i a ł w K o n fe re n c j i w B r e t t o n Woods i z o s t a ł a c z ło n k ie m - z a ło ż y c ie le m Funduszu. J e j kwota b y ła u s t a lo n a na poziomie 125 min d o l . , co zap ew n iało j e j 1,52% głosów. W czerwcu 1953 r . rząd C z e c h o s ło w a c ji p rz e p ro w a d z ił d e w a lu a c ję korony i f a k t te n , jego zdaniem, w niczym n ie n a r u s z a ł s t a t u t u MFW, n ie d o t y c z y ł bowiem t r a n s a k c j i tego k r a j u w o b r o c ie międzynarodowym. Stanow isko to s p o t k a ło s i ę z dezaprobatę Rady Wykonawczej MFW, k t ó r a na p o s ie d z e n iu w dniu 20 V I I 1953 r . z a żą d a ła w y ja ś n ie ó w t e j s p ra w ie . Ponadto zarzucono C z e c h o s ło w a c ji nie w yw iązyw anie s i ę z obowiązków s ta t u t o w y c h , w y n ik a ją c y c h z n i e d o s t a r c z e n ia i n f o r m a c j i d otyczących w ysokości obrotów handlu z a g ra n ic z n e g o , b i l a n s u p ł a t n i c z e g o , docnodu narodowego i nowego po ziomu cen, a także zarzucano wprowadzenie niezgodnych z umową o MFW r e s t r y k c j i w d z i e d z i n i e wymiany16. K w e stie te b y ł y przedmiotem postępowania i n t e r p r e t a c y j n e g o . Zdaniem s tr o n y c z e c h o s ło w a c k ie j in f o rm a c je , k t ó r y c h domagał s i ę Fundusz, d o t y c z y ły spraw z a s t r z e ż o nych ta je m n ic ą z pun!:tu w id z en ia bezpieczeństw a państwa, w związku z tym normy ogólne stan ow ią podstawę do odmowy odpow iedzi.
Spór między C zechosłow acją a Funduszem, w ł a ś c i w i e t o c z y ł s i ę wokół podstawowej k w e s t i i d o t y c z ą c e j stosunku postanowień Umowy a normami prawa międzynarodowego, w s z c z e g ó ln o ś c i zasady n i e i n g e r e n c j i w wewnętrzne sprawy państwa człon kow skieg o . Z uwagi na sztywne sta n ow isk o obydwu głównych organów MFW, C zechosłow acja z o s t a ł a u- znana za n ie z d o ln ą do k o r z y s t a n i a z zasobów Funduszu, a po u p ływ ie pewnego okresu u yk lucz on a . Tak w ięc z dniem 31 X I I 1954 r . Czecho s ł o w a c j a p r z e s t a ł a n a le ż e ć do MFW, a w t r z y m ie s ią c e p ó ź n i e j rów n ie ż i do MBOiR.
Przypadek C z e c h o s ło w a c ji j e s t o t y l e i n t e r e s u j ą c y , że n i e b y ła ona jedynym krajem , k t ó r y z m ie n ił kurs s w o je j w a lu ty bez porozu m ie n ia z Funduszem, bowiem F r a n c j a u c z y n i ł a to samo 26 I 194B r . , za co z o s t a ł a j e d y n i e pozbawiona prawa k o r z y s t a n i a ze środków MFW. Zakaz t e n - z o s ta ł z n i e s i o n y 15 X 1954 r . , a kurs uzgodniono d op iero
16 E. P. H e x n e r , I n t e r p r e t a t i o n by P u b l i c I n t e r n a t i o n a l O r g a n iz a t io n s of T h e ir B a s i c In s t ru m e n ts , A 3 IL , 1959, nr 2, s. 362 i n.
w c z t e r y l a t a p ó ź n i e j 17. Wydaje s i ę , że stanow isko MFW w t e j spra wie b y ło n i e w ą t p l i w i e wynikiem czynników przede wszystkim p o l i t y cznych.
W okres ie p r z y n a le ż n o ś c i do Funduszu C zechosłow acja u z y sk a ła k r e d y t w wysokości 6 min d o i . , k t ó r y z o s t a ł sp łacon y w l a t a c h 1955-196018.
I I I . J u g o s ławia w MFW
J u g o s ł a w i a j e s t c z ło n k le m - z a ło ż y c ie le m Funduszu. J e j począ tkowa kwota u s t a lo n a z o s t a ł a na poziomie 60 min d o i . , co zapewnia-
19
ło 0,86% głosów . Ju g o s ł a w i a n ie p o s ia d a ła zatem swego przedstawi c i e l a we władzach Funduszu. W wyniku w ie lo k r o t n y c h zmian kwot, po ósmej g e n e r a l n e j podwyżce u d z i a ł J u g o s ł a w i i wynosi 613 min SDR, co zapewnia j e j 0,69% głosów 20.
Do roku 1977 J u g o s ł a w i a u z y s k a ła od MFW o i w form ie kredytów ł ą c z n i e ? 6 8 ,2 min SDR . W o b l i c z u złego stanu gospodarki J u g o s ł a w i i w d r u g i e j połow ie l a t s ie d e m d z i e s ią t y c h (w 1979 r . d e f i c y t b i la n su p ł a t n i c z e g o w y n o s ił 36 min d o i . , a ujemne stado b i l a n s u han dlowego b y ło b l i s k o dwukrotnie wyższe) w roku 1979 e k s p e r c i MKW przy w spółpracy p r z e d s t a w i c i e l i J u g o s ł a w i i o p r a c o w a li program s t a b i l i z a c y j n y . Program ten przew idyw ał o g r a n i c z e n ie i n f l a c j i i z m n ie js z e n ie d e f i c y t u b i l a n s u p ł a t n i c z e g o . Poprawa wyników gospo d arc zych m ia ła być o s i ą g n i ę t a na drodze o g r a n i c z e n ia tempa wzrostu masy m onetarnej oraz dostosowania wzrostu wydatków s e k to ra państwo wego do tempa w zrostu dochodu narodowego. K re d y ty przyznane Ju g o s ł a w i i na r e a l i z a c j ę programu wraz ze środkami uzyskanymi przez n ią w ramach u ł a t w i e ń kompensacyjnych na skutek spadku wpływów eksportowych w y n o s iły 260,3 min SDR.
Na początku roku 1980 Ju g o s ł a w i a w y k o r z y s t a ła f a k t zmiany za
17 G o 1 d, Membership a n d . . . . s . 135. 18 19 Z a b * e l s k *> Stosunek k ra jó w i i n s t y t u c j i R W P G ..., 19 A J . S w i d r o w s к i , B r e t t o n Woods, Warszawa 1946, s . 17-18. 20
^ Annual Rep o rt 1983, IMF, Washington D . C . , s . 135.
T. W a s i l e w s k i , Ekonomiczne aspekty p r z y s t ą p i e n i a P o l s k i do MFW i IB R D , Warszawa 1981, s . 37.
sad u d z i e l a n i a kredytów kompensacyjnych i u z y s k a ła 50% ówczesnej kwoty, c z y l i 138,5 min SDR w ramach tyc h u ła t w i e ń na fin a n so w an ie spadku wpływów dewizowych pochodzących zarówno z j e j e k s p o rtu , ja k również t u r y s t y k i i przekazów p rac ow niczych. Oprócz tego k r a j ten dokonał zakupów w a lu t w ramach innych u ł a t w i e ń , tak że uzyskane k r e d y t y w tym o k r e s i e w y n o s i ły 338,5 min SDR. Ponadto w połow ie roku 1980 przyznano J u g o s ł a w i i k r e d y t typu stand-by w wysokości 339,25 min SDR na d a ls z e fin a n so w an ie programu s t a b i l i z a c y j n e g o . W r e z u l t a c i e c i ą g ł e g o p og a rsza nia s i ę s y t u a c j i gosp o d arczej tego kra j u i k o n ie c z n o ś c i p o d j ę c ia na szerszą s k a l ę d z i a ł a ń dostosowawczych (w 1980 r . i n f l a c j a o s ią g n ę ła 37%, ujemne s a ld o obrotów b ie ż ą c y c h
22
p r z e k r o c z y ł o é mld d o l . ) ; uzgodniona suma o k a za ła s i ę zbyt n i ska. W wyniku r e n e g o c j a c j i warunków promesy na początku roku 1981 ś r o d k i udostępnione w j e j ramach pod n iesion o do wysokości 1662 min SDR (o k . 2 mld d o l . ) , co s t a n o w iło 400% ówczesnej kwoty J u g o s ł a w i i B y ł to n ajw ię k s z y k r e d y t , j a k i do t e j pory u z y s k a ła J u g o s ł a w i a z
2 3
Funduszu . Ponadto, j a k o ś w i a d c z y l i p r z e d s t a w i c i e l e MFW, b y ł to również n ajw ię k s z y k r e d y t , j a k i przyznano pojedynczemu k r a j o w i roz w ija ją c e m u s i ę 24. K re d y t ten b y ł w ykorzystany w c ią g u t r z e c h l a t (po 554 min SDR r o c z n i e ) . Z o g ó ln e j jego sumy 304,2 min SDR p r z y znano w ramach tra n s z k red ytow ych , a p o z o s t a ł e 1357,8 min zgodnie z zasadami dotyczącym i u ł a t w i e ń u z u p e ł n i a j ą c y c h .
Uzyskane w ramach promesy kre d yto w e j ś r c d k i przeznaczone b y ły na fin a n so w an ie nowego programu s t a b i l i z a c y j n e g o . Program ten z a prezentowany przez Ju g o s ł a w i ę na l a t a 1981-1983 będący c z ę ś c i ą planu 5 - le t n ie g o s t a n o w i ł k o n ty n u a c ję r e s t r y k c y j n e j p o l i t y k i do chodów zapoczątkowanej w roku 1979 i z a w i e r a ł konieczne elementy r e s t r u k t u r a l i z a c j i g o s p o d a rk i. D o ty c z y ły one r e a l i z a c j i programu oszczędności e n e r g i i oraz dokonania pewnych p r z e s u n ię ć środków i n w e s t y c y jn y c h do proeksportowych sektorów gospodarki - r o l n i c z e g o i wydobywczego.
Program s t a b i l i z a c y j n y wprowadzony w 1981 r . , p o p a rty 3 - le t- nim kredytem typu sta n d -b y, p r z y c z y n i ł s i ę w dużej mierze do u zys k a n ia znacznej poprawy stanu rachunku obrotów b ie ż ą c y c h w w alu
22 Ibidem.
2 3 Z. M a n k i e w í с z, Powrót z rozsą d k u , "R y n k i Z a g ra n i c z n e " 1981, nr 136, s . 1.
24 Należy zaznaczyć, że Ju g o s ł a w i a u c z e s t n i c z y w Funduszu, ma j ą c s t a t u s k r a j u s ła b o r o z w i n ię t e g o .
tach w ym ienialnych - z d e f i c y t u równego 1600 min d o i . w roku 1982 25
na nadwyżkę w 1983 г . , wynoszącą 300 min d o i . Poprawa ta b y ła jednak uzyskana przy dużym p ogorszeniu s i ę rachunku obrotów k a p i tałow ych i o g r a n i c z e n iu im portu, k t ó r e n i e mogło być d a l e j u t r z y mywane bez szkody d l a p r o d u k c ji e k s p o rto w e j.
Na początku roku 1984 rozmowy toczone między MFW i J u g o s ł a w i ą zak ończyły s i ę podpisaniem p orozum ienia, któreg o wynikiem b y ło u- d z i e l e n i e S F R J k re d y tu typu stand-by w wysokości 370 min d o i . Kre d yt ten warunkował p rz y z n a n ie przez rządy państw zachodnich i n a jw ię k s z e banki handlowe nowych pożyczek o ł ą c z n e j w ysokości 2 mld
2 6
d o i . Pomogło to J u g o s ł a w i i wywiązać s i ę z zobowiązań finansowych p rz y p a d a ją c y c h na 1984 r .
Obok k o n ie c z n o ś c i u zy sk a n ia pożądanego stanu b i l a n s u p ł a t n i czego przed władzami J u g o s ł a w i i w o s t a t n i c h l a t a c h s t o j ą in n e , po ważne problemy gospodarcze. Mimo wprowadzenia na p rze łom ie 1983 i 1984 r . a d m i n i s t r a c y j n e j k o n t r o l i cen, w l i p c u 1904 r . i n f l a c j a o s ią g n ę ła bardzo wysoki poziom. Ceny d e t a l i c z n e w zro s ły o 62,1% w
7 7 porównaniu z lipcem poprzedniego roku .
bóżnice zdań między władzami J u g o s ł a w i i a p r z e d s t a w i c i e l a m i Funduszu na k w e s tię p o l i t y k i cen i sposobów z w a lc z a n ia i n f l a c j i są znaczne i prowadzą do w ie l u nieporozum ień. A n t y i n f l a c y j n y program opracowany d la J u g o s ł a w i i przez ekspertów MFW na rok 1984 p r z e w i dywał znaczne c i ę c i a i n w e s t y c y j n e . O g r a n ic z e n ia t e , zdaniem p rz e d s t a w i c i e l i rządu J u g o s ł a w i i , p r z y c z y n i ł y s i ę do z a s t o j u w n i e k t ó rych g a ł ę z i a c h g o s p o d a rk i. Fundusz n a l e g a ł na z łag o d z e n ie k o n t r o l i cen, sp od z iew a ją c s i ę pozytywnych r e z u l t a t ó w po swobodnym ic h k s z t a ł t o w a n i u s i ę . J u g o s ł a w i a zaś o b a w ia ła s i ę gwałtownego wzrostu i n f l a c j i w warunkach braku a d m i n i s t r a c y j n e j k o n t r o l i cen. O s t a t e c z n ie uzgodniono, że ceny ок. 53X towarów na rynku ju g o sło w ia ń s k im będą k s z t a ł t o w a ł y s i ę od w rze śn ia roku 1984 swobodnie. Od wprowa dzenia tego p o s u n i ę c i a przez rząd J u g o s ł a w i i Fundusz u z a l e ż n i ł u- d z i e l e n i e k o l e j n e j t r a n s z y k r e d y to w e j p r z y p a d a ją c e j na rok 1984.
W s t y c z n i u 19B5 r . pod p r e s j ą MFW k o n t r o l e cen z o s t a ł y
pono-2b P r e s s R e l e a s e s , "IMF S u r v e y " 1984, V o l. 13, No 7, з . 225. W izyta m i s j i MFW w J u g o s ł a w i i , "R y n k i Z a g ra n ic z n e " 1904, nr 71, s . 2.
27 Oznaki poprawy w gospodarce J u g o s ł a w i i , “ B i u l e t y n Ekonomi czny РДР" 19В4 , nr 1402, s . 26.
28
wnie złagodzone , co p r z y c z y n i ł o s i ę do znacznego wzrostu tempa i n f l a c j i , k t ó r e na k o nie c roku o s ią g n ę ło poziom 7 5 , 7%29. Dalszym posunięciem b y ło o s i ą g n i ę c i e porozumienia między władzami J u g o s ł a w i i i p r z e d s t a w i c i e l a m i Funduszu dotyczącego w s z c z e g ó ln o ś c i s t a wianego zdecydowanie przez MFW wymogu e la s t y c z n e g o k s z t a ł t o w a n i a przez banki ju g o s ło w ia rts k ie wysokości stopy p ro c e n to w e j, w z a le ż n o ś c i od zmian poziomu i n f l a c j i w tym k r a j u ^ . Powszechnie uważa s i ę , że w warunkach o s ią g n ię t e g o porozumienia ł a t w i e j s z e 3taną s i ę s t a r a n i a władz J u g o s ł a w i i o r e f in a n s o w a n ie c z ę ś c i długu wobec ban ków handlowych, któreg o kwota w wysokości 3,8 mld d o l . powinna być sp łacon a w c ią g u t r z e c h l a t (1985-1988). Podobny pogląd j e s t wyrażany na temat perspektywy o d ło ż e n ia r e g u l a c j i zobowiązali wobec p a ń s t w - w i e r z y c i e l i J u g o s ł a w i i . U r e a l n i e n i e stopy p roce ntow e j w za le ż n o ś c i od zmian poziomu i n f l a c j i w p o łą c z e n iu z r e s t r y k c y j n ą po l i t y k ą finansową wpłynąć ma na zahamowanie odpływu k a p it a łó w k r ó tkoterminowych i poz w olić na odbudowę rezerw walu towych. lowarzy- szyć ternu będzie u r e a l n i e n i e kursu walutowego d in a ra w c e lu zapew n i e n i a odpowiedniego s to p n ia k o n k u r e n c y jn o ś c i ju g o s ło w ia ń s k i e g o e k s p o r tu . Zostaną wprowadzone o g r a n i c z e n i a wydatków s e k to r a pań stwowego i wzrostu p ł a c . Ulegną r e d u k c j i sub s y d ia rządowe. Podej- mowane mają być ś ro d k i prowadzące do wzrostu e fe k t y w n o ś c i produ k c j i i l e p s z e j a l o k a c j i zasobów. Skuteczna r e a l i z a c j a tego p r o gramu może wpłynąć w i s t o t n y sposób na poprawę gosp o d arczej i p łat n i c z e j s y t u a c j i J u g o s ł a w i i .
Ja k do t e j pory J u g o s ł a w i a w y p e łn ia twarde warunki narzucone przez Fundusz, u z y sk u ją c p o p a r c ie w p o s t a c i kredytów MFW. Jed nak, j a k wykazał o s t a t n i ro k , mający s ta n o w ić przełom w p r o c e s i e wycho d zen ia z kryzysu s t w a r z a j ą c warunki do ponownego przysp ieszo neg o rozw oju, r e z u l t a t y gospodarcze n ie p o t w i e r d z i ł y tyc h oczekiw ań. S y t u a c j a gospodarki j u g o s ł o w i a ń s k i e j p o z o s t a ł a nadal skomplikowa na. Nie brak o p i n i i , że s t a b i l i z a c j a j e s t nadal celem n ie mniej od ległym n iż t r z y l a t a temu.
23
p*p<. ,o2cp0darCí f , Р гоЬ1етУ J u g o s ł a w i i , " B i u l e t y n Fkonomiczny , 19(35, nr i4 33, s. 23.
Do końca l i p c a roku 1986 k r e d y ty z a c i ą g n i ę t e przez Ju g o s ł a w i ę s t a n o w ił y ł ą c z n i e 3759,6 min SDR. S y t u a c j ę w poszczególnych l a t a c h p rz e d s ta w ia tab . 1.
T a b e l a
1
K red y ty u d z ie lo n e J u g o s ł a w i i przez MFW w ramach w s z y s tk ic h c i ą g n i e ń (w min SDR) L a ta Suma k re d ytu 1947-1977 768 ,2 1970 -1979 268,3 1980 338,5 1981 554,0 1982 554 ,0 1983 554,0 1984 332,7 1985 255,0 Razem 3 624,7 Razem do l i p c a 1986 3 759,6 Ź r ó d ł o : I n t e r n a t i o n a l F in a n c ia l S t a t i s t i c s , IMF, Yearbook 1983, s. 13- -25; I n t e r n a t i o n a l F i n a n c i a l S t a t i s t i c s , IMF, August 1986, s . 29.W s z y s tk ie k r e d y t y u z y s k a ła J u g o s ł a w i a w ramach normalnych tra n s z kredytow ych, u ł a t w i e ń kompensacyjnych oraz u ł a t w i e ń u z u p e ł n i a j ą c y c h . Ponadto w ramach k o l e jn y c h a l o k a c j i SDR J u g o s ł a w i a o- trz ym a ła ł ą c z n i e 155,2 min SDR3 i .
I V. Rumunia w MFW
Z dniem 15 X I I 1972 r . Rumunia z o s t a ł a członkiem MFW, a w ięc w o k r e s i e o s ią g a n i a wysokiego tempa w zrostu gospodarczego (o c e n ia n e
-32
go пз ś re d n io 11,3% w s k a l i r o c z n e j w l a t a c h 1971-1975) , w wa runkach n i s k i e g o poziomu z a d łu ż e n ia zewnętrznego. Celem
podejmo-31 W a s i l e w s k i , Ekonomiczne a s p e k t y . . . , s . 37.
52 J . B r z o z o w s k i , Czego oczekiwać od MFW i Banku Św iatow ego?, "R y n k i Z a g ra n ic z n e " 1985, nr 124, s . 3.
wanej wówczas d e c y z j i o p r z y s t ą p i e n i u do Funduszu b y ło za m ierzenie z d y w e rsy fik o w a n ia ź ró d e ł uzyskiw anych kredytów na p rzysp ieszo ną m od ern izację g osp o d arki. M ia ło to szczególne zn a c z e n ie , ponieważ k r a j ten ze względu na n i s k i poziom produktu narodowego b r u t t o na jednego mieszkańca (według ocen Banku światowego 600 d o l . w 1972 r . ) z o s t a ł z a l i c z o n y do grupy państw s ła b o r o z w i n i ę t y c h , korzystających z ulgowych pożyczek Banku światowego.
Równocześnie na Rumunię nałożono n ie z b y t u c i ą ż l i w e obowiązki związane z p r z y ję c ie m j e j w poczet członków Funduszu. Przede wszy stkim zobowiązano do d o s t a r c z a n ia i n f o r m a c j i wymaganych sta tu te m , a w ięc d otyczących stanu b i l a n s u p ł a t n i c z e g o , rezerw walutowych i t p . - jednak in fo rm a c je te do roku 1980 n i e b y ł y rozpowszechniane przez Fundusz35. Ponadto k r a j ten zobowiązano do p rzygotow ania wy m i e n i a l n o ś c i s w o je j w a l u t y , a l e Rumunia mogła s k o r z y s t a ć z a r t . XIV umowy, p ozw alającego utrzymać n ie w y m ie n ia ln o ś ć w a l u t y . Z re s z tą w iększość w a lu t krajów człon kow skich MFW n ie j e s t w ym ienialna w ła ś n i e na mocy tego a r t y k u ł u . Rumunia wprawdzie z n i o s ł a w 1981 r . o- f i c j a l n y kurs l e j a o p a rty na z ł o ć i e i z a s t ą p i ł a go kursem "h a n dlowym", co oznaczało poważną d e w a lu a cję - z 4,5 do 15 l e i za I d o l . Zmiana ta m ia ła jednak t y l k o s t a t y s t y c z n e r e p e r k u s je w handlu z a granicznym , bo n ie można b y ło d o s t rz e c żadnych oznak w y m ien ia ln o ś c i l e j a a n i też z m n ie js z e n ia l i c z b y kursów walutowych w p r a k t y c e . Rumunia p r z y s t ą p i ł a do Funduszu z kwotą 100 min SOR (25% t e j sumy m ia ło p o k r y c i e w z ł o c i e ) . Po k o l e jn y c h podwyżkach ob ecn ie u- d z i a ł j e j równy j e s t 523,4 min SOR, co zapewnia Rumunii 0,59% g ł o sów34.
Wkrótce po u zyskaniu członkostw a Rumunia z a c i ą g n ę ła k r e d y t w ramach tra n s z y rezerw ow ej. Zgodnie z zasadami w yko rzystyw an ia tego rod zaju kredytów u z y sk a n ie ic h n i e pociąg a d la k r a j u członkowskiego żadnych warunków ze s tr o n y Funduszu. W c ią g u pierwszego roku Rumunia k o r z y s t a ł a również z m o ż liw o ści w ramach p ie r w s z e j t ra n s z y k r e d y to w e j. Oopiero w roku 1975 Rumunia s i ę g n ę ł a po k r e d y t y w ramach
33 J . K r a k o w s k i , Międzynarodowy Fundusz Walutowy - zasady tw o rz e n ia i w yk o rz ystyw an ia jeg o zasobów, "Handel Z a g ra n ic z n y " 1931, nr 5, s . 23.
34
wyższych t r a n s z , w y k o rz y s ta n ie k t ó r y c h u z a le żn io n e b y ło od s p e ł n i e n i a szeregu warunków, a m ia n o w ic ie 55:
1) n ie p r z e k r a c z a n i a u sta lo n eg o pułapu d e f i c y t u b i l a n s u obrotów b i e ż ą c y c h ,
2) o g r a n i c z e n ia rozmiarów krótkoterm inow ych kredytów d la gospo d a r k i k r a jo w e j do u sta lo n e g o l i m i t u ,
3) utrzym ania w ł a ś c i w e j s t r u k t u r y z a d łu ż e n ia zewnętrznego, 4) o s ią g a n i a 10-15 min d o i . wzrostu rezerw walutowych r o c z n i e . Od roku 1976 Rumunia z a c z ę ła w ykorzystywać również k r e d y t y w ramach u ł a t w i e ń kompensacyjnych związanych ze spadkiem wpływów eks p ortowych. Dn końca 1977 r . k r a j ten w y k o rz y s t a ł w s z y s t k ie m o ż l i wości u zy sk a n ia tych kredytów w w ysokości 142,5 min SDR. C a ła suma k r e d y tu otrzymanego w 1900 r . (121,25 min SDR) związana b y ła rów n ie ż ze spadkiem wpływów dewizowych z e k sp ortu głó w nie a rt y k u łó w r o ln y c h w 1979 r .
Oprócz wymienionych kred ytów , u c z e s t n i c z ą c w d r u g i e j e m i s j i SOR w l a t a c h 1979-1901, Rumunia u z y s k a ła 75,95 min SDR. Z innych o- p e r a c j i , k t ó r e wymagają p o d k r e ś l e n i a , Rumunia w o k r e s i e 1976-1900 o trz y m ała ponad 30 min d o i . z t y t u ł u u d z i a ł u w zyskach funduszu, pochodzących ze sprzedaży z ł o t a będącego w ła s n o ś c ią MFW. Ponadto sama k u p i ł a w Funduszu w roku 1900 p raw ie 162,6 t y s . u n c j i z ł o t a po c e n i e 35 SDR za u n c j ę .
J a k w id a ć , Rumunia przez d ł u g i okres w umiarkowany sposób ko r z y s t a ł a z p r z y s ł u g u ją c y c h w t e j d z i e d z i n i e uprawnień. Do końca roku 1900 z a c i ą g n ę ł a ogółem 560 min SDR. D opiero w 1901 r . wskutek gwałtownego p o g ł ę b i e n i a s i ę t r u d n o ś c i p ł a t n i c z y c h Rumunia z w r ó c i ł a s i ę do władz MFW o p r z y z n a n ie j e j w i ę k s z e j pomocy. W e f e k c i e , 15 V I 19B1 r . , podpisana z o s t a ł a promesa kredytowa p r z y z n a ją c a Rumu n i i prawo do zakupu 1102,5 min SDR w c ią g u trz e c h l a t 5'1, z czego
367,5 min w ramach normalnych tra n s z k re d ytow ych , n a to m ia s t 735 min SDR w ramach u ł a t w i e ń rozszerzo nych i u z u p e ł n i a j ą c y c h . Śro d k i te przyznano na fin a n s o w a n ie d e f i c y t u h i l a n s u p ł a t n i c z e g o w o k r e s i e r e a l i z a c j i programu s t a b i l i z a c y j n e g o , uznanego przez rząd rumuński za cz ęś ć planu reform gospodarczych. Program s t a b i l i z a c y j n y zobo w iązyw ał Rumunię do przeprowadzenia d e w a l u a c j i l e j a o ok. 20%, p rz y w ró c e n ia równowagi między in w e s t y c ja m i w r o l n i c t w i e i w p r z e
35 W a s i 1 e w s k i , Ekonomiczne a s p e k t y . . . , s . 34. 56 "IMF S u r v e y " 1903, V o l. 12, No 23/December 31, s . 69.
m yślę, r e a l i z a c j i programu oszczędności e n e r g i i , stopniowego p r z y w r a c a n ia równowagi b i l a n s u handlowego na drodze wzrostu ek sp ortu i o g r a n i c z e n ia importu, z m n ie js z e n ia z a d łu ż e n ia w w a lu ta c h wymie n i a l n y c h (w 1981 r . z a d łu ż e n ie Rumunii w w a lu ta ch w ym ien ialn ych w y n o s iło 9,8 min d o l . 37). Suma, na ja k ą opiew ał k r e d y t , m ia ła być w ykorzystana w 6- m iesięcznych r a t a c h . W roku 1981 Rumunia w ykorzy s t a ł a pierw szą r a t ę k r e d y tu w wysokości 159 min SDR. W związku z niewywiązaniem s i ę Rumunii z k r y t e r i ó w r e a l i z a c y j n y c h programu Fun dusz zdecydował wstrzymać u d o s tę p n ia n ie d a ls z y c h r a t . Odblokowanie
38 n a s t ą p i ł o w czerwcu 1982 r .
Rumuński program u zd ro w ie n ia gospodarki z a k ł a d a ł z b ila n s o w a n ie obrotów b ie ż ą c y c h w 1983 r . 1 u zysk a nie 400 min d o l . nadwyżki w 1984 r . poprzez r e d u k c ję popytu wewnętrznego na drodze o g r a n i c z e n i a wzrostu p ł a c r e a l n y c h i z m n ie js z e n ia kredytów d la s e k to r a pań stwowego, a także przez zmiany s t r u k t u r a l n e obejmujące dostosowa n i e cen k rajow ych niemal do poziomu cen św iatow ych. W yniki u zysk a ne przez Rumunię - nadwyżka na rachunku obrotów b ie ż ą c y c h równa 922
39
min d o l . w roku 1983 - p r z e k r o c z y ł y z a m ie rz e n ia programu . B y ł y one jednak o s i ą g n i ę t e poprzez d r a s t y c z n e o g r a n i c z e n ie importu z r o z w i n i ę t y c h krajów k a p i t a l i s t y c z n y c h .
Transza kredytowa p rz y p a d a ją c a na rok 1983 (20 min d o l . ) z o s t a ł a uruchomiona d o p iero 1 I 1984 r . po p o d ję c iu przez Rumunię d z i a ła ń w arunk ujących j e j w y k o rz y s t a n ie - 15% d e w a l u a c j i l e j a , wprowa d ze n ie podwyżki stopy p ro c e n to w e j oraz ceny ropy n a f t o w e j.
Wobec z a r y s o w u ją c y c h •s i ę poważnych r o z b i e ż n o ś c i ocen k r y t e r i ó w r e a l i z a c y j n y c h tego .programu w y s t ą p i ł y n a p i ę c i a w stosunkach m ię dzy Rumunią a MFW. w wyniku t y c h n a p ię ć na początku 1984 r . Rumunia zrezygnowała z w y k o rz y s t a n ia o s t a t n i e j t ra n s z y k r e d y t u , równej 285 min d o l . ze względu na j e j n ie z a d o w o le n ie z warunków s ta w ia n yc h przez Fundusz4^. Na d e c y z ję tę w p ły n ę ła zapewne także znaczna po prawa stanu b i l a n s u handlowego, a m ia no w icie o s i ą g n i ę c i e 2,4 inld
41 d o l . nadwyżki w handlu wolnodewizowym
57 Znaczna re d u k c ja długów RWPG, " B i u l e t y n Ekonomiczny РЛР" 1984, nr 1377-1378, s . 27.
4 O
Adoption of A p p r o p r ia te P o l i c i e s R e s u l t s in S u c c e s f u l Ad j u s tm e n t , "IMF S u r v e y ” 1984, V o l. 13, No 4 / Fe bru ary 6, s. 42.
39 Rumunia a n u l u je o s t a t n i ą t r a n s z ę k re d y tu , " B i u l e t y n Ekono miczny PAP" 1984, nr 1373-1374, s. 40. ‘V() " F i n a n c i a l Times" 1984, 8 I I I . ’ *■ W i a t r y handlu znów w i e j ą na wschód, " B i u l e t y n Ekonomiczny PAP" 1984, nr 1389, s . 28.
Rumunia r e a l i z u j e program s t a b i l i z a c y j n y , w którym dużą wagę p r z y w ią z u je s i ę do p rz y w ró c e n ia w y s o k ie j dynamiki rozwojowej oraz r a d y k a l n e j r e d u k c j i poziomu za d łu ż e n ia wolnodewizowego42. I s t o t n i e w m in io n e j p i ę c i o l a t c e obniżono pułap z a d łu ż e n ia o b l i s k o połowę (z ok. 12 mld d o i . w 1981 r . ) . Dokonano tego s t o s u j ą c forsowny eks p o r t , surowe o g r a n i c z e n ia w im porcie i w p o z o s t a ły c h s f e r a c h eko nom iki, a także c a ł k o w i c i e re z y g n u ją c z z a c i ą g a n ia kredytów za g r a n ic z n y c h .
P r i o r y t e t o w y c e l rum uńskiej p o l i t y k i g ospodarczej - wygospoda rowanie znacznej nadwyżki handlowej u m o ż l i w i a j ą c e j stosunkowo szyb ką r e d u k c ję długu w w a lu ta c h w ym ien ialn ych - z o s t a ł o s i ą g n i ę t y , cho c i a ż r e a l i z a c j a jeg o b y ł a n ie z b y t k o rz y s t n a d l a gospodarki i spo
łe c z e ń stw u 45. Faktem j e s t , że poziom z a d łu ż e n ia o b n iż y ł s i ę do o k . 6,5 mld d o i . , a l e n a s t ą p i ł o z m n ie js z e n ie dynamiki rozw ojow ej, d osz ło do n a p ię ć w b i l a n s i e surowcowo-energetycznym oraz do pogor s z e n ia b i l a n s u wymiany handlowej z z a g r a n i c ą . W ubiegłym roku wy wóz towarów rumuńskich o b n iż y ł s i ę о ок. 3%.
Od początku c złon kostw a w MFW do końca l i p c a 1986 r . k r e d y ty z a c i ą g n i ę t e przez Rumunię o s i ą g n ę ł y poziom 1632,6 min SOR. Wykorzy s t a n i e tyc h kredytów w k o l e jn y c h l a t a c h p r z e d s ta w ia tab . 2.
T a b e l a 2 K r e d y ty u d z ie lo n e Rumunii przez MFW w ramach w s z y s tk ic h c i ą g n i e ń (w min SDR) L a ta Suma k re d ytu 1972-1977 357 ,5 1978 39,1 1979 41,3 19B0 121,3 1981 345 ,7 1982 321,3 1983 222,9 1984 183,6 1985 -Razem 1 6 32,6 Razem do l i p c a 1986 1 632,6 Ź r ó d ł o : Ja k w ta b . 1.
A 2 M. W ę g 1 e w s к i , Rumunia: Rok wzmożonych w y siłk ó w , "R y n k i Z a g ra n ic z n e " 1936, nr 26, s . 5.
Rumuński eksperym ent, " B i u l e t y n Ekonomiczny РЛР" 19B5, nr 1433, s . 25.
V. Wietnam w MFW
S o c j a l i s t y c z n a R e p u b lik a Wietnamu rozp o częła swą d z i a ł a l n o ś ć w Funduszu 5 IX 1976 r . MFW p o tra k to w a ł p r z y j ę c i e SRW ja k o k ontynua c j ę p r z y n a le ż n o ś c i Wietnamu do t e j o r g a n i z a c j i - od 1956 r . w Fun duszu reprezentowany b y ł Wietnamu Południow y.
Wietnam z a l i c z o n y z o s t a ł do grupy k rajów najuboższych - dochód na jednego mieszkańca w 1976 r . w y n o s ił 160 d o i . r o c z n i e . Kwotę tego k r a j u u s ta lo n o na poziomie 90 min SOR. Obecnie, po ósmej pod wyżce kwot wynosi ona 176,8 min SDR, co zapewnia Wietnamowi 0,20X
44 głosów
Pomoc Funduszu j e s t n i e w i e l k a , nawet w stosunku do n i s k i e j kwo ty tego państwa. Wietnam k o r z y s t a ł t y l k o z tyc h form pomocy f i nansowej, k t ó r e n ie wymagają p r z e d s t a w ie n ia długofalow ego programu gospodarczego i związanych z tym n e g o c j a c j i , t j . z kredytów w r a mach t ra n s z y rezerw ow ej, p ie r w s z e j t ra n s z y k re d yto w e j oraz u ł a tw ień kompensacyjnych. Od początku p r z y n a le ż n o ś c i do MFW do końca l i p c a 1986 r . otrzym ał 112,9min SOR w ramach zwykłych tra n s z k r e d y t o wych i u ła t w i e ń kompensacyjnych. Ponadto u c z e s t n i c z y ł w d r u g i e j
e-T a b e l a 3 K red y ty u d z ie lo n e Wietnamowi przez MFW w ramach
w s z y s tk ic h c i ą g n ie ń (w min SDR)
Rok Suma kre d ytu
' 1976 15,5 1977 31,0 1978 22,5 1979 -1980 -1981 33,4 1982 1983 10,5 1984 1985 -Razem 112,9 Razem do l i p c a 1986 112,9 Ź r ó d ł o : Ja k w tab . 1.
m i s j i SDR, u zysk ują c 27,54 min tych je d n o s t e k . W yk orzysta nie k r e dytów w poszczególn ych l a t a c h p rz e d s ta w ia tab . 3.
J a k widać z danych s t a t y s t y c z n y c h zaprezentowanych w tab . 3, Wietnam w n ie w ie lk im s to p n iu w yk o rz ystyw ał m ożliw ości z a c i ą g a n ia kredytów w Funduszu. Na rozm iary pomocy fin a n s o w e j d la Wietnamu wpływa n i e p r z y c h y ln e stanow isko USA wobec tego k r a j u oraz negatyw na ocena fa k tu obecności wojsk wietnam skich w Kampuczy4 '1. Zgodnie z o p i n i ą w ic e p re m ie ra Wietnamu Tran Phuong: "MFW nadal wstrzymuje k r e d y t y » p r a w n ie należne-» Wietnamowi ja k o członkow i MFW. Poprzez zamrożenie pożyczek Fundusz s t a r a s i ę wywrzeć p r e s j ę na Wietnam "46.
Obok k w e s t i i p o l i t y c z n y c h k o r z y s t a n i e z zasobów Funduszu przez Wietnam og raniczone j e s t stanem s y t u a c j i gospodarki w tym k r a j u . Władze Funduszu o c e n i a ł y c z ę s to p o l i t y k ę gospodarczą SRW ja k o n i e r a c j o n a l n ą . Zw ię k sze nia pomocy f in a n s o w e j d l a Wietnamu spodziewa no s i ę po w i z y c i e p r z e d s t a w i c i e l i MFW w marcu 1904 r . Grupa e k s pertów odnotowała pewien postęp gospodarczy. Poziom i n f l a c j i zo s t a ł zredukowany o połowę, zmiany w r o l n i c t w i e oceniono ja k o o b i e c u j ą c e . Jednak w ysu n ięto z a s t r z e ż e n i a pod adresem e n e r g e t y k i i przemysłu c i ę ż k i e g o .
Ja k wynika z opublikowanych i n f o r m a c j i 47, MFW p o s ta n o w ił wstrzymać u d z i e l a n i e pomocy fin a n s o w e j d l a Wietnamu. Decyzja taka z o s t a ł a p o d ję ta przez władze Funduszu w związku z zaleganiem ze s p ła ta m i zobowiązań wobec t e j i n s t y t u c j i 4®. P o s ta n o w ie n ie to oce niono ja k o bezprecedensowe. W 4 0 - l e t n i e j h i s t o r i i t e j o r g a n i z a c j i powołanej do u d z i e l a n i a pomocy w rozw iązyw aniu problemów f i n a n s o wych swoich członków b y ł to p ie rw s z y przypadek wstrzym ania t e j po mocy i do t e j p o r y , j a k wskazują dane zamieszczone w ta b . 3, d ecy z j a n i e z o s t a ł a c o f n i ę t a . Wydaje s i ę , że wstrzym anie pomocy nie jes t pozbawione p o l i t y c z n e g o p o d te k s tu . Może być rozpatryw ane ja k o forma n a c is k u w k ie ru n k u zmiany przez Wietnam kursu p o l i t y c z n e g o w A z j i P o łu d n io w o - W s c h o d n iej.
45 J . K r a n z , Państwa s o c j a l i s t y c z n e w MFW i IB R D , "Spra wy Międzynarodowe" 1984, nr 5, s. 35.
46 Wietnam próba c i e r p l i w o ś c i , " B i u l e t y n Ekonomiczny PAP" 1984, nr 1368, s . 27.
47 MFW wstrzym uje pomoc finansową d la Wietnamu, "R y n k i Za g r a n ic z n e " 1985, nr 16, s . 1.
4fi Co d a l e j z problemem z a d ł u ż e n i a , " B i u l e t y n Ekonomiczny PAP" 1985, nr 1433, s . 1.
V I . Chiny w MFW
Chińska R e p u b lika Ludowa z o s t a ł a p r z y j ę t a w poczet członków Funduszu 17 IV 1980 r . 49 P r z y c h y ln a d la Chin d e c y z ja władz MFW zo s t a ł a p o d ję ta s z y b c i e j n iź s i ę tego spodziewano. P ośp iech ten n ie pozostawał bez związku z p rzysp iesze n ie m n o r m a l i z a c j i stosunków na l i n i i Pekin-Waszyngton.
Początkowa kwota Chin w y n o s iła 550 min SDR ( o k . 700 min d o i . ) , co s ta n o w ił o 1,5% aktywów Funduszu. We w rześniu 1980 r . w wyniku przeprowadzonego głosow ania władze MFW zadecydowały o zw iększaniu wkładu tinansowego ChRL do wysokości 1800 min SDR. D ecyzja ta po z w o l i ł a Chinom na w ybranie swego d y r e k t o r a do Rady Wykonawczej5®. Po o s t a t n i e j g e n e r a l n e j podwyżce kwot wysokość c h iń s k ie g o wkładu wynosi 2390,9 min SDR, co s ta w ia Chiny na pierwszym m ie js c u wśród k ra jó w s o c j a l i s t y c z n y c h . Taka kwota zapewnia Chinom 2,68* g łosów 51
Od początku swojego członkostw a do końca l i p c a 1986 r . MFW p r z y z n a ł Chinom k r e d y t y w wysokości 818,1 min SDR, przy czym w i e l kość ta p r z y p a d ła na p ie rw sz e dwa l a t a u c z e s t n i c tw a ChRL w t e j i n s t y t u c j i . Pokazują to dane s t a t y s t y c z n e zamieszczone w tab . 4.
T a b e l a 4 K r e d y ty u d z ie lo n e Chinom przez MFW w rantach
w s z y s tk ic h c i ą g n i e ń (w min SDR) Rok Suma k re d y tu 1980 218,1 1981 600,0 1982 -1983 -1964 -1985 ... . Razem 018,1 Razem do l i p c a 1986 818,1 Ź r ó d ł o : J a k w ta b . 1. 4 9
J . G ł u c h o w s k i , Międzynarodowy Fundusz Walutowy a członkostw o P o l s k i , "Sprawy Międzynarodowe" 1981, nr 12, s . 56.
5 0
K^r s n z, Państwa s o c j a l i s t y c z n e w MFW i IBRD, s . 36. 1 "IMF S u r v e y . Supplement on the Fund" 1984, V o l. 13, s. 7.
K red yty te z o s t a ł y u d z ie lo n e Chinom zgodnie z p o l i t y k ą tra n - szową - 368,1 min w ramach tra n sz y rezerwowej i 450 min SOR w form ie stand-by. Ponadto n a le ż y p o d k r e ś l i ć , że ChRL b r a ł a u d z i a ł w d r u g i e j e m i s j i SDR otrzym ują c 1 I 1981 r . 122,4 min SOR52.
C h in y , j a k widać z danych zamieszczonych w tab . 4, k o r z y s t a j ą w n ie w i e l k i m s t o p n iu , u w z g lę d n ia ją c wysokość ic h kwoty, z zasobów Funduszu. W d z i a ł a l n o ś c i na forum t e j o r g a n i z a c j i wykazują wstrze m ię ź liw o ść p o l i t y c z n ą i ekonomiczną.
Mimo ogromnych zmian w p o l i t y c e i gospodarce ChRL, j a k i e za s z ł y w o s ta tn im d z i e s i ę c i o l e c i u , władze MFW w i e l o k r o t n i e p o d k r e ś la ł y p otrzebę przeprowadzenia reform o szerszym n iż dotychczas za k r e s i e . Z p r z y c h y ln ą o p i n i ą władz Funduszu s p o t k a ł s i ę 5 - l e t n i program reform gospodarczych p r z y j ę t y w p a ź d z ie rn ik u 1984 r . przez КС KPCh , Reformy te mają zmierzać do zw ięk sz en ia zakresu autonom ii p r z e d s i ę b i o r s t w , u e l a s t y c z n i e n i a systemu p la n o w a n ia , r a c j o n a l i z a c j i systemu cen. Szczególną p r z y c h y ln ą ocenę u z y sk a ła zawarta w programie d e c y z ja r o z s z e r z e n i a dostępu do rynku c h i ń s kie g o d la p r z e d s i ę b i o r s t w z z a g r a n i c y .
V I I . Węgry w MFW
W grudniu 1981 r . m i n i s t e r spraw z a g ra n ic z n y c h W ę g i e r s k i e j Re- p u h l i k i Ludowej s k ie r o w a ł pismo do władz Międzynarodowego Fundu szu Walutowego i Międzynarodowogo Banku Odbudowy i Rozwoju w Wa s z y n g t o n ie , z a w i e r a ją c e prośbę o p r z y j ę c i e j e j w poczet członków obu I n s t y t u c j i fin a n s o w y c h 54. Motywując to p o s u n i ę c i e , s tr o n a wę g i e r s k a w skazała na aktywny u d z i a ł Węgier w międzynarodowych ope r a c j a c h kredytowych i fin a n so w yc h , na r o z l e g ł e k o n ta k ty gospodar cze k r a j u oraz na jeg o d ążen ie do s y s t e m a t y c z n e j poprawy warunków d z i a ł a l n o ś c i g osp o d arczej - do s t a ł e g o rozwoju ekonomicznego k r a j u .
Wniosek o p r z y j ę c i e Węgier do MFW b y ł konsekwencją reformy gos p o d a rc z e j r e a l i z o w a n e j od 1968 r . Reforma ta z a k ł a d a ł a wprowadze n i e w p r a k ty c e coraz w i ę c e j elementów rynkowych. Warunki
ekonomi-' 2 Annual Report 1981, IMF, Washington D . C . , s. 136.
^ M. W ę g 1 e w s к i , Reforma pod sp ecjaln ym nadzorem, "Ryriki Z a g ra n ic z n e " 1986, n r 89-90, s . 3.
54
Węgry z g ł o s i ł y akces do MFW, "R y n k i Z a g ra n ic z n e " 1984, nr 133, s . 1.
czne p o z w a la ją c e na p r z y s t ą p i e n i e do Funduszu b y ły na Węgrzech tworzone począwszy od 1976 r . W ła ś n ie wówczas Węgry ja k o pierw sz y k r a j s o c j a l i s t y c z n y z n i o s ł y o f i c j a l n y kurs w a lu ty związany ze z ł o tem i z a s t ą p i ł y go b a r d z i e j r e a l i s t y c z n y m kursem handlowych na ba z i e porównania w a r t o ś c i eksp ortu w ę g ie r s k ic h towaru w f o r i n t a c h i w a lu ta c h w y m ien ia ln ych . W l a t a c h o s ie m d z ie s ią t y c h Narodowy Bank Węgier p rze p ro w a d ził p a ro k ro tn ą r e w a l u a c ję f o r i n t a i z dniem 1 X 1981 r . 5j wprowadził, j e d n o l i t y kurs kupna, ś re d n i i sprzedaży f o r i n t a w stosunku do w a lu t w y m ien ia ln yc h , k t ó r y obowiązuje w t r a n s a k c ja c h kupna-sprzedaży zarówno w r o z l i c z e n i a c h handlowych, ja k też n iehandlow ych. J e s t to poważny krok w kierun k u w y m ie n ia ln o ś c i f o r i n t a , do czego s y s te m a ty c z n ie dążą władze k r a j u . Świadczy o tym n i e t y l k o u j e d n o l i c e n i e kursów, a l e również przeprowadzona w 1980 r. reforma cen, z w ię k s z a ją c a związek cen wewnętrznych z cenami ś w i a towymi, a ponadto sukcesywne e lim in o w a n ie subw encji eksportow ych. Tak w ięc je s z c z e przed p r z y s t ą p ie n ie m do MFW Węgry p o d j ę ł y r e a l i z a c j ę p o l i t y k i kursowej i cenowej o d p o w ia d a ją c e j założeniom t e j o r g a n i z a c j i .
W ęgierska R e p u b lik a Ludowa z o s t a ł a członkiem MFW 6 V 1982 r . P ro c e s przyjmowania Węgier t r w a ł pół roku i p r z e b i e g a ł bez w ię kszych k o m p l i k a c j i . Początkową kwotę wyznaczono na poziomie 375 min SDR. Obecnie, po ósmej k o r e k c i e wynosi ona 530,7 min SDR, co za pewnia Węgrom 0,59% głosów 56.
Węgrom p r z y s t ę p u j ą c do Funduszu c h o d z i ło o m o ż liw ie n a js z e r s z e w łą c z e n ie k r a j u w międzywarodowy system gospodarczy i fin a n so w y. Ponadto s y t u a c j a gospodarcza tego k r a j u n i e p r z e d s t a w i a ł a s i ę ko r z y s t n i e . W roku 1982 odnotowano duży d e f i c y t w rachunku b i e ż ą cym, obsługa z a d łu ż e n ia zag raniczneg o b y ła także poważnym p rób ie
-/
mem. Poza tym wskutek p r z y s t ą p i e n i a do Banku Światowego Węgry o- trzym ywały szansę u c z e s t n i c tw a w programach i n w e s t y c y jn y c h f i n a n sowanych przez tę i n s t y t u c j ę w k r a j a c h s ła b o r o z w i n i ę t y c h . Produkt narodowy b r u t t o Węgier w p r z e l i c z e n i u na jednego m ieszkańca, s k a l kulowany początkowo przez ekspertów Banku, p rzew yzszał znacznie górny p u ła p , powyżej k tó re g o Bank n i e u d z i e l a ulgowych pożyczek. Władze w ę g ie r s k ie o d r z u c i ł y tę ocenę, k t ó r a i c h zdaniem spowodowa
55
U j e d n o l i c e n i e kursu f o r i n t a , "R y n k i Z a g r a n ic z n e " 1981, nr 118, s . 2.
na z o s t a ł a zastosowaniem zbyt wysokiego p r z e l i c z n i k a f o r i n t ó w na d o l a r y . Argumentacja ta z o s t a ł a uznana przez Bank i Węgry z a l i czono tym samym do grupy krajów sła b o r o z w i n ię t y c h
P ie rw s z e porozumienia kredytowe z Funduszem zaw arły Węgry j e szcze w końcu 1982 r . B y ł y to dwie umowy kredytowe o p ie w a ją c e na sumę ok. 600 min d o l . P ie r w s z a , w ramach promesy kre d yto w e j u d z i e l o n e j na okres od 8 X I I 1982 r . do 7 I 1984 r . , s t a w i a ł a do
dy-CO
s p o z y c j i Węgier sumę 475 min SOR . K red yt ten z o s t a ł u d z ie lo n y na c e l e poprawy b i l a n s u handlowego, w tym in w e s t y c j e proeksportowe w przemyśle rolno-spozywczym. Porozum ienie przewidywało 7 - l e t n i okres s p ł a t y k r e d y t u . Drugi k r e d y t w wysokości 72 min SDR s t a n o w i ł c z ę ściowe wyrównanie s t r a t p o n ie s io n y c h przez Węgry od połowy 1981 r . do czerwca 1982 r . z t y t u ł u o b n iż en ia s i ę cen eksportow ych. Węgry zobowiązane z o s t a ł y do od kup ien ia t o j sumy w c ią g u p i ę c i u l a t .
Program 3 t a b i 1 i z a c y j n y opracowany przez rząd w ę g ie r s k i i za akceptowany przez władze MFW w 1982 r . zm ie rza ł do znacznego z m n ie js z e n ia wydatków wewnętrznych w gospodarce. Zatem o g r a n i c z o no w yd atki s e k t o r a państwowego, g łów nie przeznaczone na im port. Konsumpcję in d yw id ualn ą zredukowano na drodze k o n t r o l i wzrostu płac i jednoczesnego podwyższenia cen urzędowych. Celem programu b y ło u z y sk a n ie znacznej nadwyżki obrotów b ie ż ą c y c h w w a lu ta ch
wymieniał-5 9
nych. W roku 1983 Węgry odnotowały 300 min d o l . nadwyżki , jednak n i e b y ł to w ynik , j a k i e g o spodziewano s i ę po r e a l i z a c j i programu s t a b i l i z a c y j n e g o 60. O s i ą g n i ę c i u le p s z y c h r e z u lt a t ó w p r z e s z k o d z iło p og o rsz en ie s i ę warunków handlowych i spadek eksp ortu w ę g ie r s k ic h a rt y k u łó w r o l n i c z y c h na skutek suszy. Ta te n d e n c ja utrzymywała s i ę w roku 1984. Uzyskano wówczas nadwyżkę 350 min d o l.
W c z a s i e opracowywania programu s t a b i l i z a c y j n e g o w roku 1982 rząd w ę g ie r s k i zobow iązał s i ę wobec Funduszu do r e a l i z a c j i w c i ą gu następnych l a t reform , z m ie r z a ją c y c h do zw ięk sz en ia wpływu s i ł rynkowych na d e c y z je gospodarcze. P r o j e k t y t a k i c h reform zaw arte są w nowym programie s t a b i l i z a c y j n y m , k tóre g o r e a l i z a c j ę Węgry roz p o c z ę ły od s t y c z n i a 1984 r .
57 E u r o p e j s k i e k r a j e s o c j a l i s t y c z n e . . . , s . 23. 5 8
E. G o s t o w s k i , E. K o s , Węgry a Międzynarodowy Fundusz Walutowy, "Handel Z a g ra n ic z n y " 1984, nr 5, s . 24.
59
Adoption of a p p r o p r i a t e P o l i c i e s . . . , s. 42.
60 Hungary Stand-by Arrangement, "IMF S u r v e y " 1984, V o l . 13, No 2 / Ja n u a ry 23, s . 30.
Według obecnego programu instrumentem o s ią g a n i a s t a b i l i z a c j i gospodarki j e s t k o n t r o l a k s z t a ł t o w a n i a s i ę popytu na rynku wewnę trznym prowadzona na drodze z a o strze ń zasad p o l i t y k i k r e d y t o w e j, p ła c o w e j oraz p o l i t y k i cen. R e a l i z a c j a programu w sp ierana j e s t f i nansowo przez á ro d k i udostępniane Węgrom w ramach promesy k r e d y t o wej z a w a r te j na okres od 13 I 1984 r . do 12 I 1985 r . na sumę 425 min d o l . 6J
Od początku członkostw a do końca l i p c a 1986 r . k r e d y t y z a c i ą g n i ę t e przez Węgry o s i ą g n ę ł y poziom 1092,3 min SDR; w y k o rz y s ta n ie ic h w k o le jn y c h l a t a c h ob ra z u je tab . 5.
T a b e l a 5 K red y ty u d z ie lo n e Węgrom przez MFW
w ramach w s z y s tk ic h c ią g n ie ń (w min SDR)
Rok Suma kre d ytu
1982 295,9 1983 332,5 1984 463,9 1985 -Razem 1 092,3 Razem do l i p c a 1986 1 092,3 í r ú d ł o: Ja k w ta b . 1. V I I I . N ie k tó re p r o b l emy u c z e s t n i c tw a k rajów s o c j a l i s t y c z n y c h w MFW K w e s tię u c z e s t n i c tw a k ra jó w s o c j a l i s t y c z n y c h w MFW n a le ż y r o z ważać na dwóch p ła s z c z y z n a c h - p o l i t y c z n e j i ekonom icznej. Na s t o sunek państw s o c j a l i s t y c z n y c h dc Funduszu i ic h p o z y c ję w t e j o r g a n i z a c j i s i l n i e j wpływa międzynarodowa s y t u a c j a p o l i t y c z n a . Po o k r e s i e n ap ięć p o l i t y c z n y c h i o g r a n i c z o n e j w sp ółp racy gosp o d arczej p o l i t y k a o d p rężenia l a t s ie d e m d z i e s ią t y c h p r z y n i o s ł a o ż y w ie n ie kon taktów handlowych i fin an so w ych między Wschodem a Zachodem. Okres ten p r z y c z y n i ł s i ę do zmiany sta n ow iska krajów s o c j a l i s t y c z n y c h wobec MFW; od 1972 do 1932 r . do Funduszu p r z y s t ą p i ł y c z t e r y spo śró d s z e ś c i u państw s o c j a l i s t y c z n y c h obecnie d z i a ł a j ą c y c h w t e j
o r g a n i z a c j i . Wśród nowo p r z y j ę t y c h członków z n a l a z ł y s i ę t r z y k r a j e RWPG - Rumunia, Wietnam, Węgry.
Stosunek władz Funduszu do członków będących k ra ja m i s o c j a l i stycznym i n ie j e s t wolny od wpływów p o l i t y c z n y c h . S z y b k ie p o d j ę c ie d e c y z j i o p r z y j ę c i u C h i ń s k i e j R e p u b l i k i Ludowej w poczet członków czy lo s y p o l s k i c h s t a r a ń o ponowne p r z y s t ą p i e n i e do MFW mogą s ł u żyć ja k o p r z y k ła d znaczenia stanu stosunków p o l i t y c z n y c h między danym państwem a potężnymi k ra jam i cz łonkow skim i.
P rzyczyn y p o l i t y c z n e mają n i e w ą t p l i w i e wpływ na p o z y c ję krajów s o c j a l i s t y c z n y c h w Funduszu. Do ta k ie g o sądu upoważnia porównanie rozmiarów pomocy u d z i e l a n e j Wietnamowi, k t ó r y p o z o s ta je w ś c is ł y m sojuszu p o lity c z n y m z ZSRR oraz kredytów u d ostępnianych J u g o s ł a w i i , prowadzącej od roku 1948 n ie z a le ż n ą od ZSRR p o l i t y k ę z a g r a n ic z n ą . Jednak głębsza a n a l i z a doświadczeń krajów s o c j a l i s t y c z n y c h w MFW prowadzi do wniosku, że Fundusz w swych d e c y z ja c h o u d z i e l e n i u pomocy krajom członkowskim k i e r u j e s i ę przede wszystkim względami ekonomicznymi. Decydujące zn a cze n ie ma ocena stanu gos p od a rk i danego k r a j u , możliwość s p ł a t y kredytów oraz w y p e łn ia n ie warunków związanych z ic h w ykorzystaniom . Węgry np. u z y s k a ły w k ró tk im c z a s i e od roku 1982 znaczną, w porównaniu z wysokością ich kwoty, pomoc finansową z MFW. Przyczyn tego n a le ż y upatrywać w z a u fa n iu władz Funduszu do r a c jo n a l n y c h zasad z a rzą d z a n ia gospo darką narodową tego państwa.
Z ekonomicznego punktu w id z en ia k w e s tię p r z y n a le ż n o ś c i krajów s o c j a l i s t y c z n y c h do Funduszu o c e n ia ć można z e s t a w i a j ą c k o r z y ś c i w y p ły w a ją c e ze w sp ółp racy z MFW z obowiązkami spoczywającymi na je- 50 c z ło n k a c h . Do n ie w ą t p liw y c h k o r z y ś c i n a le ż y możliwość u zysk a n ia stosunkowo n i e d r o g i c h kredytów w w a lu ta c h w y m ie n ia ln yc h . Człon kostwo w Funduszu stanowi bodziec do p r z e s t r z e g a n i a zasad równowa gi b i l a n s u p ł a t n i c z e g o , w s z c z e g ó ln o ś c i do uporządkowania p o l i t y k i kursów walutowych i p o l i t y k i k r e d y t o w e j. R e a l i z a c j a programów do stosowawczych może s p r z y j a ć przeprowadzeniu reform gospodarki k r a jo w e j w k ieru n k u w ię k s z e j r a c j o n a l n o ś c i d e c y z j i gospodarczych. Ola k rajów s o c j a l i s t y c z n y c h , w w ię k s z o ś c i prowadzących mało efektywną p o l i t y k ę ekonomiczą, w s p ó ł d z i a ł a n i e z Funduszem może doprowadzić do u z d ro w ie n ia ic h s y t u a c j i f in a n s o w e j i g o s p o d a rc z e j.
Obok k o r z y ś c i b e zp o śred n ich f a k t p r z y n a le ż n o ś c i do Funduszu wpływa na poprawę w ia ryg o d n o śc i k re d y to w e j na międzynarodowych r y n kach fin a n so w ych . Przykładem znów s ł u ż y sy.tuacja W ę g ie r. P r z y s t ą p i e n i e tego k r a j u do Funduszu zahamowało.odpływ k rótkoterm inow ych
