Pomiar rozwoju społeczeństwa informacyjnego z wykorzystaniem mierników agregatowych

Streszczenie

Pomiar rozwoju społeczestwa informacyjnego ze wzgldu na mnogo jego aspektów sprawia znaczne problemy. Jako narzdzie pomiaru najczciej wykorzy-stywane s wska niki rozpowszechnienia technik informacyjnych i telekomunikacyj-nych. Analiza społeczestwa informacyjnego, a przede wszystkim okrelenie stopnia jego rozwoju, na podstawie wska ników prostych ma charakter jedynie aspektowy. Nie daje to moliwoci spójnego opracowania zagadnienia, które ze wzgldu na swo-j kompleksowo jest opisywane przez kilkadziesit rónych wska ników, a kady mona dodatkowo rozpatrywa w odniesieniu do przekroju społecznego. Dlatego do pomiaru i oceny rozwoju społeczestwa informacyjnego konieczne wydaje si wyko-rzystanie mierników agregatowych, których formuła opiera si na pewnej grupie wska ników prostych. Artykuł przedstawia krótkie omówienie pojcia społeczestwa informacyjnego, skupia si na istotnoci jego pomiaru i prezentuje zestawienie mier-ników agregatowych wykorzystywanych przy jego analizie.

Słowa kluczowe: społeczestwo informacyjne, miernik agregatowy 1. Wprowadzenie

Pojcie rozwoju opiera si na okreleniu zmiany i struktury. Rozwój jest pewnym cigiem zmian o okrelonym kierunku, które s nieodwracalne i dokonuj si w strukturze obiektów złoo-nych, tj. systemów [15]. Zmiany te mog dotyczy zarówno aspektu ilociowego, a wic wzrostu lub malenia pewnych cech obiektu, jak i jakociowego, tj. powstawania nowych własnoci obiek-tu. Rozwój jest kategori mierzaln, któr jednak trudno wyrazi za pomoc jednego uniwersalne-go miernika, zwłaszcza gdy rozpatrywany system jest szczególnie złoony.

Pomiar rozwoju społeczestwa informacyjnego (SI) ze wzgldu na mnogo jego aspektów sprawia znaczne problemy. Jako narzdzie pomiaru najczciej wykorzystywane s wskaniki rozpowszechnienia technik informacyjnych i telekomunikacyjnych (ang. Information and Com-munication Technology, ITC). Zwizane jest to ze stosunkow łatwoci dotarcia do odpowiednich danych statystycznych. Pojawia si jednak pytanie, czy z faktu rozpowszechnienia urzdze mo-na wyciga wnioski dotyczce całoci społeczestwa. Najlepszym przykładem jest tutaj mo- nasyce-nie telefoni stacjonarn gospodarstw domowych, które nasyce-nie determinuje automatycznasyce-nie dostpno-ci do Internetu – podstawowego kanału społeczestwa informacyjnego [3].

Analiza społeczestwa informacyjnego, a przede wszystkim okrelenie stopnia jego rozwoju, na podstawie wskaników prostych moe mie jedynie aspektowy charakter. Nie daje to moliwo-ci spójnego opracowania zagadnienia, które ze wzgldu na swoj kompleksowo jest opisywane przez kilkadziesit rónych wskaników. Dlatego do pomiaru i oceny rozwoju społeczestwa

105

informacyjnego konieczne wydaje si wykorzystanie mierników agregatowych, których formuła opiera si na odpowiednio dobranej grupie wskaników prostych [17].

W literaturze mona znale mierniki agregatowe skupiajce si wyłcznie na jednym z ele-mentów społeczestwa informacyjnego (np. e-biznes, e-administracja, infrastruktura ITC), jak i te bardziej kompleksowo podchodzce do problemu, łczce wskaniki z wielu dziedzin. W artykule skupiono si głównie na pomiarze społeczestwa informacyjnego za pomoc mierników wykorzy-stujcych wskaniki dotyczce szeroko pojtej technologii informacyjno-telekomunikacyjnej.

2. Geneza i wyróniki społeczestwa informacyjnego

Trudno jest precyzyjnie okreli, na kiedy datuje si powstanie społeczestwa informacyjne-go, jako nowego etapu rozwoju społeczestwa. Według niektórych badaczy jego zalkiem był ju pocztek porozumiewania si za pomoc mowy [18]. Jednak bardziej rozpowszechnione s opinie umieszczajce jego zaranie dopiero w XX wieku. Do rozwoju społeczestwa znanego obecnie pod okreleniem informacyjnego przyczyniło si kilka istotnych zdarze [20]:

• uruchomienie łcznoci midzy USA a Europ (przez połoenie kabla na dnie Atlantyku),

• wystrzelenie przez ZSRR sputnika, który w 1957 zapocztkował er globalnej ko-munikacji satelitarnej,

• fakt, i w 1956 liczba amerykaskich white-collar-workers przewyszyła liczb pracowników fizycznych.

Sam termin „społeczestwo informacyjne” (jap. johoka shakai) po raz pierwszy uyty został jednak w 1963 roku w Japonii przez socjologa T. Umesamo [21]. Popularyzatorem tego pojcia stał si inny japoski naukowiec – futurolog K. Koyama, piszc w 1968 roku artykuł „Intoduction to Information Theory” [14]. W Europie termin ten zaczł funkcjonowa wraz z pojawieniem si w 1978 roku raportu S. Nory i A. Minca dotyczcego „tendencji rozwoju systemów społecznych” [6]. Idea SI została jednak spopularyzowana dopiero w latach 90-tych XX wieku za spraw tzw. Raportu Bangemanna zaprezentowanego w 1994 roku i dotyczcego strategii rozwoju społecze-stwa informacyjnego dla Unii Europejskiej [1]. Od 1994 roku Unia Europejska przygotowała i wdroyła szereg strategii, od eEurope (w której przedstawiono wytyczne dla rozwoju społecze-stwa informacyjnego w UE) poprzez opracowan w 2001 r. Strategi Lizbosk (okrelajc drog do osignicia przez Uni do 2010 roku statusu najbardziej konkurencyjnej na wiecie gospodarki opartej na wiedzy) [17] do „odnowionej” Strategii Lizboskiej z 2005r. [19]. Kady z tych doku-mentów zawierał odniesienia dotyczce rozwoju społeczestwa informacyjnego.

Do czynników prowadzcych do powstania i rozwoju społeczestwa informacyjnego mona zaliczy [24]:

• szybki postp technologiczny w sektorze technologii informacyjnej,

• upowszechnienie przewiadczenia, e komputery mog by uywane do przekazy-wania informacji, a nie jedynie ich przetwarzania,

• upowszechnienie prostych i tanich, ale potnych sieci komputerowych,

• odpowiedni klimat gospodarki, w którym kapitał tolerujcy ryzyko jest skłonny do finansowania miałych inwestycji w technologii.

Społeczestwo informacyjne nie tylko posiada rozwinite rodki przetwarzania informacji i komunikowania, lecz rodki te s podstaw tworzenia dochodu narodowego i dostarczaj ródła

Studies & Proceedings of Polish Association for Knowledge Management Nr 56, 2011

utrzymania wikszoci społeczestwa. Kluczowe znaczenie w gospodarce odgrywa produkt cy-frowy i usługa cyfrowa, a podstawowy zasób to wiedza powstała na skutek przetworzenia zbioru informacji. SI powinno by zatem rozpatrywane w kilku wymiarach [16]:

• technologicznym, obejmujcym proces tworzenia nowej jakoci technologii infor-macyjnych,

• gospodarczym, uwzgldniajcym zmiany zachodzce w procesach ekonomicznych, • społecznym, zwizanym ze zmianami w yciu człowieka,

• edukacyjnym zakładajcym nabywanie wiedzy na temat moliwoci praktycznego wykorzystania technologii informatycznych.

Społeczestwo informacyjne posiada pewien cile okrelony cykl ycia, przedstawiony na rys. 1. Cykl zawiera trzy fazy rozwoju – faz gotowoci odzwierciedlajca poziom infrastruktury sieciowej i dostpu do ICT, faz intensywnoci, ukazujc poziom wykorzystania ICT w społe-czestwie, zaleny od umiejtnoci w tym zakresie i faz wpływu, pokazujc wynik wydajnego i efektywnego wykorzystania ICT.

Rysunek 1. Cykl ycia społeczestwa informacyjnego ródło: [24].

Fakt, e kraje znajduj si w rónych stadiach cyklu ycia społeczestwa informacyjnego, stawia wysokie wyzwania z punktu widzenia procesu kontroli rozwoju. Koncepcja cyklu ycia przy dokonywaniu pomiaru, wymaga uzyskania zbioru rónych typów wskaników, odpowiadaj-cych rónym stadiom rozwoju społeczestwa informacyjnego. Jeli zatem kraje znajduj si w rónych fazach rozwoju, naley odpowiednio dostosowywa zbiory wskaników, w celu osi-gnicia rónych wymogów informacyjnych, które bd odpowiednie dla kadej z faz cyklu. Bez infrastruktury i dostpu do ICT nie mona mówi o uytkowaniu ICT. Do najlepszego wykorzy-stania ICT konieczne s umiejtnoci. Od nich głównie zaley jaki jest wpływ ICT. Trzy wymie-nione elementy ICT niezbdne dla rozwoju nie mog by ledzone za pomoc jednego wskanika, zatem konieczne staje si stworzenie miernika syntetycznego. To oczywicie wpływa na ogólny sens analizy porównawczej i zestawiania ze sob tak rónicych si krajów. Zagadnienia

dotycz-gotowo czas poziom działa SI intensywno wpływ

107

ce koniecznoci i sposobów pomiaru rozwoju społeczestwa informacyjnego przedstawione zosta-ły w kolejnym punkcie.

3. Analiza i monitorowanie rozwoju społeczestwa informacyjnego

Realizacja strategii rozwoju społeczestwa informacyjnego wymusza okrelenie mechani-zmów kontroli i oceny, które daj moliwo zebrania informacji zwrotnej (okrelenia jak grupa docelowa reaguje na dane działanie) i wprowadzenia ewentualnych zmian. Do pierwszych prób okrelenia wskaników słucych do mierzenia rozwoju społeczestwa informacyjnego doprowa-dziła potrzeba wartociowania i porównywania rónych aspektów społeczestwa informacyjnego, wynikajca z [17]:

• udziału rodków publicznych, wymuszajcego stworzenie metod kontroli efektywnoci ich wykorzystywania,

• realizacji strategii w rónych realiach politycznych, społecznych i gospodarczych panuj-cych w poszczególnych regionach Unii Europejskiej.

Prace nad rozwojem statystyki społeczestwa informacyjnego w Unii Europejskiej w wymia-rze wykraczajcym poza granice pastw rozpoczły si w 1997 r. Do tego czasu badania były prowadzone niezalenie w poszczególnych krajach członkowskich. Brakowało moliwoci po-równywania danych na szczeblu midzynarodowym, gdy uywano rónych poj i metod ba-dawczych. W OECD podjto wówczas decyzj o powołaniu specjalnej Grupy Roboczej ds. Wskaników Społeczestwa Informacyjnego (ang. Working Party for Indicators on Information Society — WPIIS). Miała ona za zadanie opracowanie definicji oraz metodologii dostarczania danych dotyczcych rónych aspektów społeczestwa informacyjnego, gospodarki informacyjnej i handlu elektronicznego.

Kolejnym krokiem w stworzeniu ponadnarodowej statystyki społeczestwa informacyjnego było spotkanie wiatowego Szczytu w sprawie Społeczestwa Informacyjnego, zorganizowane w Genewie w 2005 przez członków Partnerstwa w Badaniach Technologii Informacyjno-Telekomunikacyjnych, skupiajcego wiele midzynarodowych organizacji. Głównym jego celem było ustalenie listy podstawowych wskaników do badania społeczestwa informacyjnego we wszystkich krajach nalecych do ONZ, OECD i UE. W efekcie powstała lista kluczowych wskaników ICT, które umoliwiaj pozyskiwanie porównywalnych w skali wiatowej danych w nastpujcych obszarach:

• infrastruktura ICT,

• dostp i wykorzystanie ICT w gospodarstwach domowych i przez ich członków, • dostp i wykorzystanie ICT w przedsibiorstwach.

Ide wspólnych ustale jest brak jakichkolwiek odstpstw od okrelonej metodologii, by w aden sposób nie zakłóci porównywalnoci danych. Udało si stworzy jednolity zestaw wskaników, który umoliwia dokonywanie porówna oraz pokrywa kluczowe obszary wykorzy-stania ICT w przedsibiorstwach, gospodarstwach domowych i przez osoby prywatne [5].

Według wytycznych, wskanik ma dostarcza informacji ilociowej o badanym zjawisku lub wielkoci, której nie mona zmierzy bezporednio. Ma to na celu umoliwienie porównania ele-mentów okrelonych kategorii – np. dwóch krajów, regionów, sektorów czy przedsibiorstw ma-łych z duymi i ledzenie zmian zachodzcych w czasie. Przed okreleniem wskaników koniecz-ne jest na ogół rozłoenie wielkoci – złookoniecz-nej kategorii społeczkoniecz-nej i/lub ekonomiczkoniecz-nej – na

po-Studies & Proceedings of Polish Association for Knowledge Management Nr 56, 2011

szczególne aspekty. Reprezentuj one róne elementy i cechy wielkoci, które s mierzalne za pomoc narzdzi badania empirycznego [4]. Ogólnie wyróniamy dwa rodzaje wskaników [23]:

• podstawowe, ilustrujce wartoci bezwzgldne rónych zjawisk i procesów.

• relatywne, wyraajce stosunek wyrónionych wartoci wzgldem innych wybranych wartoci.

Wykorzystanie pojedynczych wskaników jest jednak problematyczne, gdy nie pozwalaj one na zobrazowanie wielu rónych cieek rozwoju, którymi mog poda poszczególne kraje. Preferuje si zatem mierniki agregatowe oparte na zbiorze pojedynczych wskaników, które po-zwalaj na ledzenie zachodzcych w czasie [12].

Miernik agregatowy [22] jest tworzony, kiedy indywidualne wskaniki s połczone w jedn miar, na podstawie wielowymiarowego modelu pojcia, które jest mierzone. W idealnych warun-kach miernik powinien by oparty o teoretyczn definicj, która pozwala na wybór pojedynczych wskaników, stworzenie ich kombinacji i dobranie wag tak aby struktura zjawiska została jak najlepiej odzwierciedlona. Kilka najpopularniejszych mierników stosowanych do pomiaru rozwoju społeczestwa informacyjnego zastało zebranych i przedstawionych w kolejnym punkcie.

4. Przegld mierników agregatowych stosowanych do pomiaru rozwoju społeczestwa informacyjnego

Mimo trudnoci jakie niesie ze sob kada próba zmierzenia SI za pomoc mierników synte-tycznych, jest to czsto stosowane narzdzie, gdy oferuje moliwo przedstawienia rozwoju w postaci liczb. Mona stwierdzi ogólnie, e mierniki przedstawiaj w sposób ilociowy poziom rozwoju SI osignity przez konkretne społeczestwa. Mog one słuy wielu celom – m. in. le-dzeniu rozwoju SI lub analizom porównawczym z innymi terytoriami. ledzenie zmian zachodz-cych na przestrzeni czasu sprawia, e miary społeczestwa informacyjnego staj si take wanym narzdziem nadzorowania, oceniania i poprawiania strategii SI. Główn zalet tych mierników jest ich zdolno do wskazywania twórcom strategii kierunków aktywnego i podanego działania, na przykład przez kierowanie ich uwagi na priorytety przyszłoci.

Kwestia adekwatnoci wyników prezentowanych przez mierniki do rzeczywistego stanu roz-woju społeczestwa, w zalenoci od wybranej metodologii tworzenia mary agregatowej, moe by róna. Podejmowane s zatem liczne próby stworzenia miernika, który byłby moliwie obiek-tywny i uwzgldniał jak najwicej aspektów społeczestwa informacyjnego. W tabelach 1 i 2 pokazano zestawienie miar najczciej przywoływanych w literaturze.

109

Tabela 2. Miary agregatowe społeczestwa informacyjnego stosowane w Europie

Nazwa Zakres Ostatnie

dane Opis

ESIS [7] UE15 + Norwegia i Islandia 2000

Liczba wskaników 30,

Kategorie wskaników: rynki telekomunikacyjne, linie telefoniczne, wyposaenie i ceny telekomunikacyjne, komputery osobiste, telewizja, internet

SIBIS [25]

UE15, kraje kan-dydujce do UE, Stany Zjednoczo-ne, Szwajcaria

2003

Liczba wskaników: 133 (34 z nich okrelane s jako kluczowe),

Kategorie wskaników: dostp i uycie sieci kompute-rowych, czynniki determinujce dostp i wykorzysta-cie sieci komputerowych, zastosowania online (e-handel, e-administracja, e-zdrowie, e-praca i e-nauka) E-Business

Market Watch [26]

UE15 2006

Liczba wskaników: 12

Kategorie wskaników: rozpowszechnienie ICT w biznesie, wykorzystanie ICT w biznesie

BISER [8] UE15 2004

Liczba wskaników: 145

Kategorie wskaników: e-zarzdzanie, transport, opieka medyczna, tosamo regionalna, biznes i przedsibiorstwa, innowacje, praca, edukacja i szkole-nia, infrastruktura ICT, inkluzja społeczna

ESPON 1.2.3. [24] UE25+Norwegia, Islandia, Szwajcaria i Lichtenstein 2007 Liczba wskaników: 11

Kategorie wskaników: wskaniki wymiaru technolo-gicznego, wskaniki wymiaru ekonomicznego i wskaniki wymiaru społecznego

ródło: Opracowanie własne na podstawie [24].

Tabela 2. Ogólnowiatowe miary agregatowe społeczestwa informacyjnego

Nazwa Zakres Ostatnie

dane Opis Digital Oppor-tunity Index [13] 180 krajów 2007 Liczba wskaników: 11

Kategorie wskaników: wykorzystanie, infra-struktura, moliwo ICT Oppor-tunity Index [10] 139 krajów 2007 Liczba wskaników: 17

Kategorie wskaników: sieci, umiejtnoci, asymilacja, intensywno Wskanik Rozwoju ICT (ICT Devel-opment Index) [11] 180 krajów 2009 Liczba wskaników: 11

Kategorie wskaników: dostp, łczno, wyko-rzystanie, polityka

E-Readiness

Index [2] 68 krajów 2009

Liczba wskaników: 31

Kategorie wskaników: łczno, rodowisko biznesowe, zastosowanie, uwarunkowania praw-ne i polityczpraw-ne, społeczestwo i kultura, wspie-ranie e-usług

Gotowo do 133 kraje 2009/2010 Liczba wskaników: 48

Studies & Proceedings of Polish Association for Knowledge Management Nr 56, 2011

Nazwa Zakres Ostatnie dane Opis wykorzystania technologii ICT, Network Readiness Index [27]

Kategorie wskaników: stan rodowiska spo-łeczno-gospodarczego, stan gotowoci do wyko-rzystywania ICT, stan wykowyko-rzystywania ICT.

Digital Access

Index [9] 179 krajów 2003

Liczba wskaników: 8

Kategorie wskaników: infrastruktura, przystp-no cenowa, wiedza, jako, wykorzystanie ródło: Opracowanie własne na podstawie [12].

Jednym z najwczeniej powstałych mierników o zasigu globalnym był Wskanik Dostpu Cyfrowego (ang. Digital Access Index, DAI) [9]. Wskanik ten mierzy ogólne moliwoci miesz-kaców danego kraju w zakresie uzyskania dostpu do technologii informacyjnych i komunika-cyjnych oraz ich uytkowania. Został on opracowany przez organizacj International Communica-tion Union. Ta sama organizacja jest odpowiedzialna równie za inne mierniki agregatowe, z któ-rych cz powstała na bazie metodologii opracowanej do DAI. W 2005 na jego podstawie stwo-rzono nowy miernik: ICT Opportunity Index (ICT-IO) [9]. Miara została zaprojektowana po to, aby monitorowa cyfrowe wykluczenie i ledzi postp kraju w czasie i rónice pomidzy krajami o podobnym poziomie dochodu. W stosunku do DAI zredukowano liczb pojedynczych wskani-ków tworzcych miernik do dziesiciu, co pozwala na rozszerzenie zakresu bada. Metodologia wskanika ICT OI opiera si na czterech filarach: wskaniku sieci (liczba linii stacjonarnych na 100 mieszkaców, liczba abonentów sieci komórkowych na 100 mieszkaców, pasmo internetowe – kbps na mieszkaca), wskaniku umiejtnoci (pimienno u dorosłych, poziom rekrutacji szkolnej), wskaniku asymilacji (liczba komputerów na 100 mieszkaców, liczba uytkowników Internetu na 100 mieszkaców, odsetek gospodarstw domowych posiadajcych telewizor) i wskaniku wskanik intensywnoci (liczba uytkowników Internetu szerokopasmowego na 100 mieszkaców, ruch telefoniczny za granic w minutach per capita).

W tym samym czasie co ICT-OI powstał, te z inicjatywy ITU, Wskanik Moliwoci Cy-frowej (ang. Digital Opportunity Index, DOI) [13]. Głównym celem tego miernika było monito-rowanie potencjału poszczególnych krajów do wycigania korzyci z dostpu do ICT. DOI jest oparty na trzech głównych kategoriach: moliwoci, infrastrukturze i wykorzystaniu. Metodologia wykorzystana przy DOI jest zbliona do tej z DAI, ale jest łatwiejsza do powtórzenia. Wskanik Moliwoci Cyfrowej posiada wiele cech, które stanowi o jego przydatnoci w procesie analizy porównawczej rozwoju społeczestwa informacyjnego. Wród jego szczególnych zalet mona wymieni nastpujce właciwoci:

• posiada szeroki zakres,

• ma modularn struktur, co oznacza, e moe by łatwo łczony z innymi mierni-kami, np. z HDI (wskanik rozwoju ludzkiego),

• wykorzystuje prost metodologi – jego podstawowymi składnikami s pojedyncze wskaników, które s łatwo mierzalne i porównywalne,

111

• jest przyjazny dla krajów rozwijajcych si, gdy nie mierzy jedynie wartoci, które stoj na wysokim poziomie jedynie w krajach rozwinitych i opiera si raczej na wartociach wzgldnych ni bezwzgldnych,

• jest oparty na obiektywnych kryteriach a nie na opiniach i subiektywnych danych, • pozwala na ledzenie postpu danego kraju w czasie.

Na podstawie rezolucji 131 przyjtej w Antalyi w Turcji w 2006 ITU zostało zobowizane do stworzenia jednego miernika, zamiast obliczania dwóch (DOI i ICT-OI). Mimo, e róniły si one składowymi wskanikami, ich wyniki były bardzo silnie skorelowane. Główna rónica dotyczyła metodologii. W przypadku ICT-OI postp jednego kraju był zaleny od postpów innych krajów w tym samym okresie. Metodologia DAI i DOI była zorientowana na okrelonego uytkownika, zatem miernik lepiej nadawał si do obliczania postpu na poziomie krajowym. Nazwa nowo utworzonego miernika – Wskanik Rozwoju ICT (ang.ICT Development Index, IDI) [11], odnosi si do jego głównego celu – ledzenia postpu rozwoju ICT w poszczególnych krajach i do moni-torowania cyfrowego podziału. Konstrukcja miernika uwzgldnia, w moliwie najwikszym stop-niu poprzednie mierniki ITU. Zostały z nich zaczerpnite nastpujce kluczowe elementy:

Z Wskanika Moliwoci Cyfrowej (DOI):

• wskaniki zwizane z gospodarstwami domowymi, • wskaniki zwizane z łczami szerokopasmowymi,

• prosta i łatwa do zrozumienia metodologia i prezentacja wyników. Z ICT-OI:

• wskaniki zwizane z umiejtnociami, • metoda normalizacji,

• analiza cyfrowego podziału. Dodatkowo dodano:

• koncepcyjn struktur opart na trzyetapowym modelu społeczestwa informacyj-nego (gotowo, uycie, wpływ),

• wykorzystanie analizy głównych składowych do eliminacji wskaników, które maj mniejszy wpływ na obliczanie miernika.

Głównym celem miary IDI jest ocena rozwoju ICT pomidzy poszczególnymi krajami na po-ziomie globalnym i pomidzy poszczególnymi regionami na popo-ziomie lokalnym. Rozwój ICT jest w ujciu ITU równoznaczny z rozwojem społeczestwa informacyjnego.

5. Podsumowanie

Tematy zwizane ze społeczestwem informacyjnym stanowi szczególne wyzwanie w opra-cowaniu i gromadzeniu mierników i ich wykorzystaniu do celów analizy porównawczej z kilku powodów. Głównym z nich jest fakt, e społeczestwo i gospodarka to cigle ewoluujce systemy. Raz wybrane wskaniki tworzce miernik mog sta si nieodpowiednie lub mylce, poniewa relacja midzy zjawiskiem (mierzonym przez wskanik) a bardziej ogóln wielkoci, któr opi-sywały wskaniki moe si szybko zmienia. Jest to bardzo istotne zwłaszcza przy rozwoju tech-nologicznym, który wywiera najwikszy wpływ na społeczestwo informacyjne. Zbyt daleko idce załoenia dotyczce przyszłych tendencji s ryzykowne i mog szybko ulec dezaktualizacji.

Rozwizaniem tego problemu wydaje si zastosowanie ogólnych wskaników, które nie bd traciły swojej istotnoci w tak szybkim tempie. Jednak decydenci polityczni domagaj si

staty-Studies & Proceedings of Polish Association for Knowledge Management Nr 56, 2011

styk dotyczcych „gorcych tematów”, czyli kwestii, którymi w danej chwili si zajmuj. Eksperci czsto podkrelaj fakt, e łczenie wskaników we wskaniki złoone wymaga raczej wyborów natury politycznej, a nie opiera si wyłcznie na przesłankach statystycznych. Z tego wzgldu, statystycy zwykle odnosz si sceptycznie do wykorzystania indeksów.

Znaczc trudnoci w przygotowaniu miernika syntetycznego jest trudno z uzyskaniem ustandaryzowanych danych z obszaru jaki ma by objty badaniem. Niektóre organizacje zajmuj-ce si pomiarem społeczestwa informacyjnego prowadz własne badania w tym zakresie. Jeli jednak s one prowadzone, to zwykle na ograniczonym obszarze ze wzgldu na koszty. Najcz-ciej bazuje si na danych zebranych przez lokalnie, naley zatem uwzgldnia wszelkie rozbie-noci, jakie mog midzy nimi wystpi. Proces integracji europejskiej i wszelkie dyrektywy do-tyczce tego zagadnienia, wymuszajce na narodowych urzdach statystycznych zbieranie danych według pewnych standardów wydaj si by rozwizaniem tego problemu i okazj do stworzenia bardziej adekwatnych miar agregatowych do pomiaru rozwoju społeczestwa informacyjnego, przynajmniej w ramach Unii Europejskiej.

Bibliografia

[1] Bangemann, M., Recommendations to the European Council: Europe and the global infor-mation society. European Commission, Brussels 1994, dostpny w Internecie: http://www.umic.pt/images/stories/publicacoes200801/raport_Bangemanna_1994.pdf. [2] Economist Intelligence Unit, E-readiness rankings 2009 The usage imperative A report

from the Economist Intelligence Unit, 2009, dostpny w Internecie: https://www-935.ibm.com/services/us/gbs/bus/pdf/e-readiness_rankings_june_2009_final_web.pdf [3] Frontczak T., Polska gmina wobec wyzwa społeczestwa informacyjnego, Akademia

Eko-nomiczna w Poznaniu, Pozna 2003.

[4] Gareis K., Podrcznik dobrych praktyk regionalnych dotyczcych wska ników i benchmar-kingu, Stowarzyszenie „Miasta w Internecie”, Tarnów 2007, dostpny w Internecie: http://biblioteka.mwi.pl/index.php?option=com_k2&view=item&id=21:podr%C4%99cznik -dobrych-praktyk-regionalnych-wska%C5%BAniki-i-benchmarking&Itemid=3.

[5] Główny Urzd Statystyczny, Społeczestwo informacyjne w Polsce. Wyniki bada staty-stycznych z lat 2004–2007, Warszawa 2008.

[6] Goban-Klas T., Społeczestwo informacyjne: szanse, zagroenia, wyzwania, Fundacja Po-stpu Telekomunikacji, Kraków 1999, s. 34.

[7] Information Society Activity Centre, DG Information Society, Public Strategies for the Information Society in the Member States of European Union, An ESIS Report, European Communities, 2000, dostpny w Internecie: www.eu-esis.org/download/specific9_en.pdf [8] Information Society Technologies, BISER eEurope Regions Benchmarking Report,

Europe-an Community, 2004, dostpny w Internecie: www.biser-eu.com /10%20Domains%20Report/BISER_Benchmarking_Rep.pdf

[9] International Communication Union, World Telecommunication Development Report 2003: Access Indicators for the Information Society, 2003, dostpny w Internecie: www.itu.int/ITU-D/ict/publications/wtdr_03/.

[10] International Telecommunication Union, Measuring Information Society, ICT Opportunity Index and World Telecommunication/ICT Indicators, Szwacjaria, 2007.

113

[11] International Telecommunication Union, Measuring Information Society, The ICT Devel-opment Index, Szwacjaria, 2009

[12] International Telecommunication Union, World Information Society Report 2006, lipiec 2006, dostpny w Internecie: www.itu.int/wisr.

[13] International Telecommunication Union, World Information Society Report 2007, Beyond WSIS, 2007, dostpny w Internecie: http://www.itu.int/osg/spu/ publica-tions/worldinformationsociety/2007/report.html.

[14] Koyama K.; Introduction to Information Theory, Tokyo 1968.

[15] Krajewski W., Pojcie rozwoju i postpu [w:] Kmita J. (red), Załoenia teoretyczne bada nad rozwojem historycznym, Warszawa 1977, s.26.

[16] Lubaski M., Społeczestwo informacyjne a cywilizacja informatyczna, [w:] Szewczyk A. (red.), Dylematy cywilizacji informatycznej, Warszawa, PWE, 2004, s. 15–21.

[17] Luterek M., Mierzalno społeczestwa informacyjnego za pomoc wska ników prostych, [w:] Od informacji naukowej do technologii społeczestwa informacyjnego, Warszawa 2005, s. 117.

[18] Mczyski J.; Globalne społeczestwo informacyjne. Wybrane kwestie adaptacyjne, [w:] Rewolucja informacyjna i społeczestwo, Transformacje, Warszawa 1997, s. 225.

[19] Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Strategia Lizboska – moliwoci realizacji w ra-mach polityki spójnoci, dostpne w Internecie: http://www.mrr.gov.pl/ aktual-nosci/rozwoj_regionalny/Strony/Strategia_Lizbonska_mozliwosci_realizacji_w_ramach_ps .aspx [dostp: 15.12.2010].

[20] Naisbitt J.; Megatrends: ten new directions transforming our lives, Warner Books, New York 1976, s. 30.

[21] Nowina-Konopka M., Kształtowanie si społeczestwa informacyjnego w Polsce-kwestie polityczne, [w:] Backer R., Marszałek-Kawa J., Modrzynska J (red.), Globalizacja, integra-cja, transformaintegra-cja, Toru 2004, s. 339.

[22] OECD, The OECD-JRC Handbook on Practices for Developing Composite Indicators, 7–8 czerwca 2004, OECD, Pary 2004.

[23] Opallo M., Mierniki rozwoju regionów, PWE, 1972, s.120.

[24] Projekt ESPON 1.2.3., Identyfikacja istotnych przestrzennie aspektów społeczestwa infor-macyjnego, Raport kocowy, Uniwersytet Warszawski, Centrum Europejskich Studiów Regionalnych i Lokalnych (EUROREG), Marzec 2007, dostpny w Internecie: http://www.espon.pl/files/11_2/2/ESPON_1.2.3_RAPORT_FINAL_w.polska.pdf

[25] Statistical Indicators Benchmarking the Information Society, Matching up to the Infor-mation Society An evaluation of the EU, the EU Accession Countries, Switzerland and the United States, SIBIS project, 2003, dostpny w Internecie: www.rand.org/pubs/technical_reports/2006/RAND_TR145.pdf

[26] The European e-Business Market Watch, The European e-Business Report 2005 edition A portrait of e-business in 10 sectors of the EU economy, European Commission, 2005, dostpny w Internecie: http://www.ebusiness-watch.org/key_reports/documents/EBR05_ ExecSum.pdf.

[27] World Economic Forum, Global Information Technology Report 2009-2010, dostpny w Internecie: http://www.networkedreadiness.com/gitr/main/fullreport/index.html.

Studies & Proceedings of Polish Association for Knowledge Management Nr 56, 2011

MEASURING THE DEVELOPMENT OF INFORMATION SOCIETY WITH THE USAGE OF COMPOSITE INDICATORS

Summary

Measuring the information society (IS) development is difficult because of the quantity of its aspects. As a tool of measurement, mostly the indices of ICT are used. Information society analysis and estimating its level of development on the basis of single indicators has very limited application. Single indices do not allow a coherent picture of the issue, because information society is very complex and it should be de-scribed by several dozen of indicators. It is the reason why to the measurement and evaluation of information society development, the usage of composite indicators, created as a set of chosen single indices, is needed. The article presents short de-scription of information society’s concept, focuses on the importance of its meas-urement and shows a list of composite indicators used in IS analysis.

Keywords: composite indices, information society

Anna Łatuszyska

Wydział Nauk Ekonomicznych i Zarzdzania US ul. Mickiewicza 64, Szczecin