Determinanty rozwoju e-administracji publicznej w Polsce

NR 852

EKONOMICZNE PROBLEMY USàUG NR

117 2015

AGNIESZKA TOMASZEWICZ, JACEK BUKO

DETERMINANTY ROZWOJU E-ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ W POLSCE

Streszczenie

Jednym z wyznaczników sprawnoĞci i efektywnoĞci funkcjonowania paĔstwa jest liczba i jakoĞü usáug publicznych Ğwiadczonych drogą elektroniczną. Oczekiwany roz-wój e-administracji publicznej uwarunkowany jest szeregiem determinant. W opraco-waniu wyodrĊbniono nastĊpujące grupy takich uwarunkowaĔ: techniczno- -technologiczne, spoáeczne, ekonomiczne, prawne, polityczne i organizacyjne. Z uwagi na poziom rozwoju oraz specyfikĊ e-administracji w Polsce kluczowe znaczenie naleĪy przypisaü dwóm pierwszym kategoriom, tj. związanym z kwestiami techniczno- -technologicznymi oraz spoáecznymi.

Sáowa kluczowe: e-administracja, usáugi publiczne, determinanty rozwoju e-admi-nistracji.

Wprowadzenie

IstotĊ e-administracji stanowi Ğwiadczenie przez administracjĊ publiczną usáug elektronicznych na rzecz spoáecznoĞci lokalnych. Wzmocnienie spójnoĞci spoáecz-nej, ekonomicznej i terytorialnej poprzez poprawienie jakoĞci Ğwiadczenia usáug administracyjnych, w tym poprzez Ğwiadczenie ich w systemie online, jest koniecz-noĞcią, zwáaszcza w regionach sáabiej rozwiniĊtych. Polska prezentuje wciąĪ nieza-dowalający poziom rozwoju rozwiązaĔ e-administracyjnych w porównaniu do in-nych krajów Unii Europejskiej. Zagadnienia dotyczące stanu i kierunków rozwoju e-administracji publicznej są obecnie doĞü czĊsto analizowane w polskiej literatu-rze. WaĪne dla tych rozwaĪaĔ wydaje siĊ zidentyfikowanie uwarunkowaĔ wpáywa-jących na rozwój e-administracji publicznej.

1. Determinanty techniczno-technologiczne

Powszechnie uznaje siĊ, Īe technologie informacyjno-komunikacyjne są nie-zbĊdne w procesie budowy e-administracji, w tym w rozwoju treĞci i systemu e-usáug. Szybki rozwój tych technologii doprowadza do zmian sposobów i form komunikacji, finalnie wpáywając na ksztaát Ğwiadczenia usáug publicznych. Obok poprawy jakoĞci usáug technologie informacyjne i komunikacyjne prowadzą do wzrostu przejrzystoĞci i wydajnoĞci procesów i zarządzania informacjami, co skut-kuje uáatwianiem procesów planowania i podejmowania decyzji administracyjnych (E-Administracja… 2009, s. 140). MoĪna przyjąü, Īe technologie te ksztaátują roz-wój e-administracji publicznej, pozwalając na róĪne metody komunikacji zapewnia-jące zwiĊkszenie dostĊpnoĞci oferowanych usáug. Rezultatem rozwoju komunikacji z wykorzystaniem narzĊdzi teleinformatycznych jest zazwyczaj lepsze dostosowa-nie oferty do potrzeb konsumenta, obniĪony koszt produkcji oraz powstawadostosowa-nie nowych produktów. KorzyĞci te przemawiają za dąĪeniami do zwiĊkszania dostĊpu do Internetu oraz stworzenia dogodniejszych warunków systemowych dla inwesty-cji w technologie informacyjno-komunikacyjne. W konsekweninwesty-cji dalszy rozwój e-administracji publicznej opieraü siĊ powinien na efektywnym poáączeniu rozwią-zaĔ oferowanych przez technologie informacyjno-komunikacyjne z niezbĊdnymi zmianami prawnymi i organizacyjnymi, by w ten sposób uzyskaü wyĪszą jakoĞü Ğwiadczonych przez administracjĊ usáug oraz podnieĞü efektywnoĞü funkcjonowa-nia administracji publicznej.

Korzystanie z Internetu za poĞrednictwem sieci szerokopasmowej okreĞla siĊ jako podstawową technologiĊ wspierającą rozwój e-biznesu, w tym e-administracji. Na przestrzeni ostatnich dziesiĊciu lat zaobserwowano dynamiczny wzrost liczby uĪytkowników Internetu w Polsce z 34% do 65% (i odpowiednio z 10% do 35% dla Ğwiatowej populacji), (Eurostat 2015). Rozwój w tym obszarze powoduje coraz to lepsze moĪliwoĞci komunikacji na odlegáoĞü, jednoczeĞnie doprowadzając do wza-jemnego przenikania siĊ technologii i usáug, które przez dáugi czas zazwyczaj trak-towano odrĊbnie (Polska 2030 2009, s. 146).

Szybki dostĊp do informacji jest waĪnym elementem jakoĞci Īycia obywatela i wspóáczeĞnie podstawową usáugą Ğwiadczoną na rzecz spoáecznoĞci lokalnych w nowoczesnych paĔstwach (Strategia budowy…, 2005, s. 60). Dlatego teĪ coraz czĊĞciej spoáecznoĞci domagają siĊ prostego, szybkiego i zdalnego komunikowania siĊ oraz moĪliwoĞci realizowania urzĊdowych potrzeb z wykorzystaniem infrastruk-tury teleinformatycznej, co w znacznej mierze warunkuje takĪe cywilizacyjny stan-dard ich Īycia. W tym kontekĞcie istotne jest wzmacnianie moĪliwoĞci obywateli do angaĪowania siĊ online. Zarazem im powszechniejszy i mniej zróĪnicowany dostĊp do Internetu, tym áatwiej jest wykorzystaü potencjaá publicznych e-usáug.

E-administracja z zaáoĪenia powinna stwarzaü obywatelom áatwiejszy dostĊp do informacji publicznej oraz podnosiü jakoĞü usáug publicznych. Nowoczesne

usáugi Ğwiadczone przez administracjĊ powinny byü przede wszystkim spersonali-zowane i ukierunkowane na obywatela (Olszak, Ziemba 2011 s. 112). Zorientowa-nie na uĪytkownika związane jest z oferowaZorientowa-niem usáug elektronicznych, które od-powiadają jego potrzebom, predyspozycjom oraz uwzglĊdniają jego wzorce zacho-waĔ. Jednak nie naleĪy zorientowania na uĪytkownika utoĪsamiaü z reagowaniem na popyt z jego strony. Zorientowanie jest pojĊciem szerszym i staje siĊ istotne w procesie projektowania nowej architektury usáug w zakresie e-administracji. Ce-chowaü powinna je takĪe wielokanaáowoĞü, przy zrozumieniu waĪkoĞci wyboru odpowiedniego kanaáu dla danego uĪytkownika czy rodzaju usáugi. Dobrze dobrany e-kanaá pozwoli na zmaksymalizowanie jego wykorzystania, co w konsekwencji powinno doprowadziü do obniĪenia kosztów w perspektywie dáugoterminowej.

Dla powodzenia e-administracji, jej wiĊkszej uĪytecznoĞci, waĪne jest, aby istniaá jeden kompleksowy, sprawny portal, którym z zaáoĪenia miaáa byü Elektro-niczna Platforma Usáug Administracji Publicznej (ePUAP). Jednak ze wzglĊdu na wiele uchybieĔ systemowych, technicznych i funkcjonalnych system ten traktowa-ny jest obecnie przez podmioty korzystające z e-administracji zazwyczaj jako ogra-niczenie, a nie usprawnienie w procesie Ğwiadczenia e-usáug. Zatem cechą syste-mów teleinformatycznych wykorzystywanych w procesie rozwoju e-administracji powinny byü: kompleksowoĞü, sprawnoĞü i niezawodnoĞü, skáadające siĊ na ocze-kiwaną uĪytecznoĞü.

Uzupeániająco naleĪy wskazaü, Īe zwiĊkszenie skali korzystania z elektro-nicznych usáug publicznych w duĪej mierze zaleĪy od liczby posiadanych podpisów elektronicznych, w tym profilu zaufanego. WielkoĞü ta moĪe byü traktowana jako wyznacznik potencjaáu transakcyjnej realizacji e-usáug administracji publicznej.

2. Determinanty spoáeczne

OsiągniĊcie oczekiwanego rozwoju w obszarze e-administracji publicznej w znacznym stopniu uzaleĪnione jest od wystĊpowania spoáecznych potrzeb w zakresie korzystania z e-usáug publicznych, co z kolei uwarunkowane jest dyspo-nowaniem przez czáonków spoáecznoĞci niezbĊdnymi umiejĊtnoĞciami informa-tycznymi i ogólnymi umiejĊtnoĞciami potrzebnymi do samodzielnego przejĞcia przez proces elektronicznej realizacji usáugi, zarówno po stronie pracowników urzĊdów, jak i obywateli.

Korzystanie z e-usáug publicznych odbywa siĊ czĊĞciej wĞród osób, które znają juĪ procedury związane z realizacją usáug, przyswojone zazwyczaj podczas tradycyjnego sposobu konsumpcji tych usáug. Wykorzystanie Internetu do kontak-tów z przedstawicielami administracji publicznej sprowadza siĊ w Polsce gáównie do uzyskiwania informacji, pobierania i wysyáania formularzy Brak korzystania z e-usáug publicznych warunkowany jest natomiast niską ĞwiadomoĞcią

interesan-tów w zakresie takich moĪliwoĞci realizowania kontakinteresan-tów z administracją pu-bliczną.

Na rysunku 1 zobrazowano stan

Rys. 1. Procentowe wykorzystanie Internetu do kontaktów z administracją publiczną przez obywateli Polski na tle Ğredniej unijnej w latach 2008–2013

ħródáo: (Eurostat, ec.europa.eu/eurostat 2015).

IntensywnoĞü partycypacji w rozwiązaniach oferowanych w ramach e-admi-nistracji jest jedną z miar rozwoju spoáeczeĔstwa informatycznego. Niedobór od-powiednich umiejĊtnoĞci informatycznych moĪe zostaü zmniejszony poprzez reali-zacjĊ szkoleĔ informatycznych oraz dziaáania o charakterze motywującym, skiero-wane zarówno do odbiorców, jak i oferentów e-usáug.

Wspomagającą rolĊ dla rozwoju e-administracji jako sposobu pozyskiwania i wymiany informacji odgrywa komunikacja spoáeczna. Korzystanie z narzĊdzi spoáecznoĞciowych pozwala organom administracji na konsultowanie decyzji, uczestnictwo obywateli na kaĪdym etapie podejmowania decyzji, czy nawet do-puszczenie do wspóádecydowania. Jako takie narzĊdzia wspóádziaáania, ksztaátujące rozwój demokracji lokalnej, coraz powszechniej postrzega siĊ spoáecznoĞci wirtual-ne (virtual communities, on-liwirtual-ne communities, cyber communities), tj. grupy spo-áeczne gromadzące siĊ w sieci globalnej, wyróĪnione wg kryterium wspólnych zainteresowaĔ i potrzeb w realizacji okreĞlonego celu (Chmielarz 2007, s. 271). Prowadzone przez takie spoáecznoĞci fora dyskusyjne, nie umniejszając ich wymia-ru edukacyjnego, stanowią wspóáczeĞnie podstawĊ dla tworzenia stowarzyszeĔ obywatelskich. W odniesieniu do administracji publicznej taka przestrzeĔ spoáeczna pozwala nie tylko na komunikacjĊ wielu osób angaĪujących siĊ w sprawy publicz-nie, ale nawet kreuje warunki dla tworzenia centrów wáadzy politycznej niezaleĪnej od wáadzy centralnej. W praktyce dziaáalnoĞü wirtualnych spoáecznoĞci czĊsto

obejmuje wspieranie rozwoju lokalnych organizacji budĪetowych oraz poprawĊ dostarczania usáug socjalnych. DziĊki Internetowi moĪliwe staje siĊ wiĊc przeka-zywanie wáadania informacją w rĊce obywateli, skutkujące ich efektywniejszym uczestniczeniem w Īyciu publicznym (Systemy informatyczne…2002, s. 72).

W wymiarze lokalnym powszechnie oczekuje siĊ wykorzystywania tzw. od-dolnych, endogenicznych czynników sprawczych, doprowadzając do tego, Īe ogól-nie ujmując, spoáeczeĔstwo informacyjne staje siĊ ogól-nieodáączną cechą rozwoju re-gionalnego (Richert-KaĨmierska 2008, s. 276).

Istotnym warunkiem umoĪliwiającym skuteczne wprowadzanie róĪnych pro-gramów i przedsiĊwziĊü bĊdących innowacją w skali lokalnej jest zaufanie obywa-teli do wáadzy, które moĪna zwiĊkszaü dziĊki wáaĞciwie prowadzonej polityce in-formacyjnej. Skuteczna komunikacja administracji ze spoáeczeĔstwem stanowi czynnik, który determinuje zainteresowanie sprawami regionu, postrzeganego jako bliskie i waĪne otoczenie, a tym samym wspiera rozwój e-administracji publicznej.

3. Determinanty ekonomiczne

Koszty związane z wdraĪaniem e-administracji identyfikowane są przede wszystkim z wdraĪaniem e-usáug publicznych. Z ekonomicznego punktu widzenia áatwiej przebiega proces zwiĊkszania dostĊpnoĞci e-usáug – moĪna je bowiem wdroĪyü na poziomie informacyjnym – niĪ przechodzenia na wyĪszy stopieĔ ich dojrzaáoĞci. Rozszerzanie Ğwiadczenia usáug publicznych o nowy kanaá dystrybucji, jakim jest Internet, nieuchronnie generuje koszty. Wymiar tych kosztów jest mocno zróĪnicowany w zaleĪnoĞci od stopnia zaawansowania uruchamianych publicznych e-usáug. UdostĊpnianie tych usáug na poziomie informacyjnym generuje okoáo 10% kosztów związanych z cyfryzacją sfery administracyjnej. Natomiast speánienie oczekiwaĔ obywateli co do realizacji usáug na poziomie transakcyjnym generuje okoáo 70% kosztów (Bieniek 2010, s. 210).

Ograniczenie kosztów rozwoju e-administracji publicznej moĪe nastąpiü m.in. poprzez odpowiednią koordynacjĊ wdraĪanych projektów, przy wykorzystaniu procesów front- i back-office. Pierwszy z nich pozwoli urzĊdom w jednym miejscu zapewniü kompleksową obsáugĊ. Drugi z procesów – back-office – poprzez reorga-nizacjĊ procesów administracyjnych da urzĊdom moĪliwoĞü realizacji swoich zadaĔ i Ğwiadczenia usáug publicznych w sposób zarówno mniej kosztowny, jak i szybszy.

Inwestycje teleinformatyczne powinny byü orientowane przez pryzmat po-trzeb przyszáych uĪytkowników, co pozwala na rozpatrywanie uĪytecznoĞci syste-mów teleinformatycznych, okreĞlając, czy speániają one oczekiwania poprzez za-spokojenie konkretnych potrzeb informacyjnych oraz czy usprawniają pracĊ urzą-dzeĔ ewidencyjnych (rejestrów) w urzĊdach administracji publicznej. Wprowadza-jąc systemy elektronicznej administracji, naleĪy zatem wziąü pod uwagĊ zwáaszcza

takie, które bĊdą efektywne kosztowo przy chociaĪ zadowalającej uĪytecznoĞci – tak aby uzyskaü oczekiwany poziom serwisu informatycznego. NaleĪy zaáoĪyü, Īe wraz z upowszechnianiem siĊ korzystania z usáug publicznych drogą elektroniczną koszt ten, ze wzglĊdu m.in. na efekt skali, bĊdzie ulegaá zmniejszeniu. Funkcjono-wanie np. elektronicznej skrzynki podawczej (ESP) generuje najwiĊksze koszty na początku, co związane jest gáównie z czasocháonnoĞcią. W miarĊ jednak uĪytkowa-nia koszty obsáugi ESP maleją, rozkáadając siĊ dodatkowo na liczbĊ oferowanych online usáug. Dlatego zasadne jest, by udostĊpniane w stadium transakcyjnym, umoĪliwiającym peáną realizacjĊ usáug, byáy w miarĊ moĪliwoĞci najpierw te usáu-gi, na które zgáaszane jest najwiĊksze zapotrzebowanie.

Wedáug Ministerstwa Gospodarki elektroniczna obsáuga dokumentów, w sy-tuacji, kiedy zostaną wprowadzone odpowiednie standardy i procedury, przy przy-káadowo 70 sprawach prowadzonych dla przedsiĊbiorców moĪe przynieĞü okoáo 2 mln záotych oszczĊdnoĞci rocznie – w tym ponad 1,3 mln ze wzglĊdu na skrócenie czasu poszukiwania formularzy i okoáo 700 tys. záotych wynikających z oszczĊdno-Ğci na przesyáaniu dokumentów. Ponadto, jak szacuje ministerstwo, skrócenie pro-cedury rozpatrywania wniosków przedsiĊbiorców przyspieszy rozpoczĊcie przez nich dziaáalnoĞci gospodarczej, co moĪe przynieĞü w skali kraju wzrost przychodów o wartoĞci ponad 230 mln zá rocznie (www.mg.gov.pl, 7.12.2014). Zakáadane rezul-taty – wymierne ekonomicznie efekty – powinny zachĊcaü wáadze do szybszego wdraĪania projektów dotyczących informatyzacji usáug administracyjnych.

Znaczenie warunków ekonomicznych dla rozwoju elektronicznej administracji dostrzegają sami przedsiĊbiorcy. W ankiecie przeprowadzonej w 2013 r. przez agencje Amárach Research, Deloitte i UPC na podstawowe warunki ekonomiczne, jako czynnik sprzyjający przyspieszeniu cyfryzacji wskazaáo 89% badanych wáa-Ğcicieli firm (Cyfrowa przyszáoĞü… 2013, s. 57).

Przyjmuje siĊ, Īe funkcjonalnoĞü e-administracji w znacznym stopniu zaleĪy od stworzenia modelu ekonomicznego obiektywnej oceny zasadniczoĞci i ekono-micznych rozwiązaĔ teleinformatycznych w administracji publicznej. Bez takiego modelu administracja, jak pokazuje praktyka, najczĊĞciej forsuje systemy drogie, o proporcjonalnie niskiej uĪytecznoĞci. WaĪne z tego punktu widzenia jest zatem rzetelne weryfikowanie zasadnoĞci wydatków na e-administracjĊ, jak równieĪ utworzenie zbioru technik monitorowania kosztów e-administracji.

4. Determinanty prawne, polityczne i organizacyjne

Rozwiązania legislacyjne powinny wspieraü rozwój e-administracji poprzez usuwanie barier organizacyjnych i prawnych oraz dąĪenie do integracji poszczegól-nych systemów potrzebposzczegól-nych do Ğwiadczenia e-usáug publiczposzczegól-nych. W ramach roz-wiązaĔ prawnych konieczne wydaje siĊ zwáaszcza stworzenie warunków

wspierają-cych cyfryzacjĊ podmiotów lokalnych. Podczas tworzenia norm prawnych naleĪy zachowaü nie tylko spójnoĞü przepisów, ale równieĪ zapewniü integracjĊ róĪnych regionalnych polityk. Brak tej spójnoĞci powoduje fragmentaryzacjĊ systemu wyni-kającą z dowolnoĞci interpretacji przepisów prawnych. Stąd teĪ kluczowa rola w zapewnieniu poĪądanego rozwoju e-administracji przypada interoperacyjnoĞci, czyli zdolnoĞci do wspóápracy pomiĊdzy poszczególnymi systemami informatycz-nymi, tak by zapewniü bezpieczeĔstwo ich dziaáania. Jednostki administracji pu-blicznej, których procesy i usáugi osiągną juĪ wymagany poziom interoperacyjno-Ğci, teoretycznie są gotowe na przyjĊcie nowych rozwiązaĔ, wdraĪanie nowych kierunków, czy uwzglĊdnianie tendencji, jakie pojawiają siĊ na Ğwiecie.

WaĪnym elementem procesu cyfryzacji jest takĪe prowadzenie Ğcisáej wspóá-pracy róĪnych jednostek administracji (centralnej, samorządowej), w celu uspraw-nienia wykonywania powierzonych im zadaĔ. Polityczny wymiar takiej wspóápracy pozwoli na doprecyzowanie zakresów kompetencji i odpowiedzialnoĞci w odnie-sieniu do Ğwiadczenia usáug e-administracji. Uzgodnienia te powinny przyczyniü siĊ do poprawy planowania i realizacji okreĞlonych dziaáaĔ oraz upraszczania pro-cedur. Istotnym czynnikiem warunkującym tworzenie dogodnych warunków dla rozwoju e-administracji wydaje siĊ zatem równieĪ komplementarnoĞü e-usáug. Na poĪądany rozwój e-administracji wpáyw mają takĪe szeroko rozumiane usprawnienia organizacyjne. Powinny one poprawiaü relacje miĊdzy organami administracji publicznej a przedsiĊbiorcami, obywatelami oraz innymi jednostkami administracyjnymi. Do takich zmian organizacyjnych zaliczyü naleĪy zwáaszcza wspomnianą wczeĞniej integracjĊ systemów, decydującą w znacznej mierze o sku-tecznoĞci i efektywnoĞci e-administracji oraz wpáywającą na zmniejszenie związa-nych z e-usáugami uciąĪliwoĞci dla obywateli i przedsiĊbiorstw.

Podsumowanie

ZauwaĪalny niedostatek skutecznych, systemowych mechanizmów tworzenia kompetencji cyfrowych oraz niski poziom dostĊpnoĞci odpowiednich treĞci i usáug publicznych odpowiadających potrzebom uĪytkowników skutkuje w Polsce rela-tywnie mniejszym niĪ Ğrednia unijna zainteresowaniem obywateli ofertą e-administracji. PostĊpujący rozwój spoáeczeĔstwa informacyjnego, wynikający z upowszechniania technologii informacyjno-komunikacyjnych w róĪnych obsza-rach Īycia spoáecznego i gospodarki, doprowadzi jednak w niedalekiej przyszáoĞci do intensyfikacji dostarczania e-usáug administracyjnych. WaĪne jest zatem dbanie o powszechną edukacjĊ informatyczną, zapobiegającą wykluczeniu cyfrowemu. Potrzebna jest w szczególnoĞci aktywizacja osób starszych oraz wyrównywanie róĪnic miĊdzy obszarami wiejskimi i miejskimi. Rozwój e-administracji publicznej

powinien dokonywaü siĊ w oparciu o proces ciągáego doskonalenia, zapewniając áatwiejszą adaptacjĊ do nowych rozwiązaĔ informatycznych.

Reasumując rozwaĪania podjĊte w niniejszym artykule, za podstawowe czyn-niki warunkujące rozwój e-administracji publicznej naleĪy uznaü:

– skuteczne implementowanie technologii informacyjno-komunikacyjnych, w tym wsparcie paĔstwa dla inwestycji w infrastrukturĊ teleinformatyczną; – przyjĊcie efektywnoĞci, skutecznoĞci, otwartoĞci, uĪytecznoĞci jako

pod-stawowych miar rezultatów rozwoju e-administracji;

– wdroĪenie standaryzacji i interoperacyjnoĞci systemów informatycznych dedykowanych e-administracji;

– rzetelną wycenĊ kosztów wdroĪeĔ e-administracji (i gwarancje ich finan-sowania);

– posiadanie odpowiednich umiejĊtnoĞci informatycznych przez oferentów i biorców e-usáug publicznych;

– aprobatĊ i partycypacjĊ spoáecznoĞci lokalnych w odniesieniu do wdraĪa-nia e-administracji;

– udostĊpnianie zasobów informacyjnych administracji publicznej w sposób otwarty, optymalny i zestandaryzowany, w tym prowadzenie systematycz-nej digitalizacji zasobów powstaáych i zgromadzonych w postaci nieelek-tronicznej;

– zredukowanie barier regulacyjnych utrudniających Ğwiadczenie usáug pu-blicznych drogą elektroniczną.

Literatura

1. Bieniek Z. (2010), Wybrane uwarunkowania informatyzacji urzĊdów administracji publicznej, „Wspóáczesna Ekonomia”, nr 1(13).

2. Chmielarz W. (2007), Systemy biznesu elektronicznego, Difin, Warszawa.

3. Cyfrowa przyszáoĞü Polski. Fundamenty rozwoju konkurencyjnej gospodarki w dobie globalizacji (2013), Amárach research, Deloitte, UPC.

4. E-Administracja – prawne zagadnienia informatyzacji administracji (2009), red. D. Szostek, Presscom, Wrocáaw.

5. Eurostat, ec.europa.eu/eurostat [dostĊp 12.01.2015].

6. Olszak C.M., Ziemba E. (2011), Strategia rozwoju spoáeczeĔstwa informacyjnego w regionie. Aspekt e-administracji, w: Transformacja gospodarki – konsumenci, przedsiĊbiorstwa, regiony, red. B. Kos, Studia Ekonomiczne, Wydziaáowe ZN Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach, Katowice.

7. Polska 2030. Wyzwania rozwojowe (2009), red. M. Boni, Kancelaria Prezesa Rady Ministrów, Warszawa.

8. Richert-KaĨmierska A. (2008), SpoáeczeĔstwo informacyjne w rozwoju regional-nym, w: Wspóáczesne aspekty informacji, red. J. GoliĔski, K. Krauze, Szkoáa Gáówna Handlowa, Monografie i Opracowania 551, Warszawa.

9. Strategia budowy spoáeczeĔstwa informacyjnego w województwie zachodniopo-morskim na lata 2006–2015 (2005), Regionalne Biuro Gospodarki Przestrzennej Województwa Zachodniopomorskiego, Szczecin.

10. Systemy informatyczne organizacji wirtualnych (2002), red. M. PaĔkowska, H. Sroka, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Katowicach, Katowice. 11. www.mg.gov.pl.

DETERMINANTS OF DEVELOPMENT OF E-GOVERNMENT IN POLAND

Summary

One of the indicators of the efficiency and effectiveness of the state is the number and quality of e-government services. However the development of e-government is contingent upon a number of determinants. In the text of the following groups separated such conditions: technical and technological, social, economic, legal, political and or-ganizational. Given the level of development and the characteristics of e-government in Poland, it is crucial to be attributed to the first two categories: issues related to technical and technological and social.

Keywords: e-government, public services, determinants of development of e-government.