Ocena korzyści wynikających z wyboru systemu VAT-owskiego dla polskich rolników

(1)

A C T A U N I V E R S I T A T I S L O D Z I E N S I S __________ FOLIA O E C O N O M IC A 202, 2006

J u s ty n a W iktorow icz, D o ro ta S ta r z y ń s k a*

**

O C EN A K O R Z Y Ś C I W Y N I K A J Ą C Y C H Z W Y B O R U

SY ST E M U V A T - O W S K I E G O DLA P O L S K IC H

RO LN IK Ó W

1. U W A G I W S T Ę P N E W d y s k u s j i n a t e m a t w p r o w a d z e n i a p o d a t k u V A T w r o l n i c t w i e , a k c e n t o w a no k o n i e c z n o ś ć k o n s t r u k c j i u p r o s z o n y c h z a s a d j e g o r o z l i c z a n i a , g ł ó w n i e z u w a gi n a s p e c y f i k ę p r o d u k c j i rolnej o r a z fakt, ż e p r z y g o t o w a n i e p o l s k i c h r o l n i k ó w do p r o w a d z e n i a r a c h u n k o w o ś c i o d b i e g a ł o o d w a r u n k ó w w in n y c h s e k t o r a c h d z i a ła ln o ś c i g o s p o d a r c z e j . O b j ę c i e p o d a t k i e m V A T (n a z a s a d a c h o g ó l n y c h ) całej r z e s z y m a ł y c h g o s p o d a r s t w , k t ó r y c h p o z i o m t o w a r o w o ś c i j e s t b a r d z o niski, nic n a l e ż y d o z a d a ń ła tw y c h . S k ł o n i ł o to u s t a w o d a w c ę d o z o s t a w i e n i a r o l n i k o w i o p cji w y b o r u , p o d w a r u n k i e m s p e ł n i e n i a o k r e ś l o n y c h w y m o g ó w f o r m a l n y c h 1. Z a s a d y o g ó l n e są, j a k w i a d o m o , a d r e s o w a n e d o r o l n i k ó w , k t ó r y c h sprzedaż, p r z e k r a c z a 2 0 tys. zł r o c z n i e 2, a w ię c ś r e d n io n i e s p e ł n a 17 0 0 zl m i e s i ę c z n i e . J e d n a k ż e d la w i ę k s z o ś c i g o s p o d a r s t w w P o ls c e , p r o d u k u j ą c y c h g ł ó w n i e na w ł a sne p o t r z e b y , p r z e k r o c z e n i e te g o p u ła p u jest m a ł o p r a w d o p o d o b n e . D l a t e g o te ż r o z s t r z y g a n i e w ich p r z y p a d k u k w e s t ii w y b o r u s y s t e m u V A T - o w s k i e g o n ie j e s t c e lo w e . B a d a n i e ta k ie m a s e n s , j a k się w y d a j e , w o d n i e s i e n i u d o g o s p o d a r s t w to w a r o w y c h , z w ł a s z c z a ty c h r o z w o j o w y c h , o z n a c z n e j s k a li i n w e s t y c j i . M o ż n a z a ło ż y ć , ż e w a r u n k i te s p e ł n i a j ą g o s p o d a r s t w a p r o w a d z ą c e r a c h u n k o w o ś ć w r a m a c h Z u n i f i k o w a n e g o S y s t e m u R a c h u n k o w o ś c i G o s p o d a r s t w R o l n i c z y c h ( Z S R G R ) . B a d a n e „ p r z e c i ę t n e ” g o s p o d a r s t w a m a j ą m o ż l i w o ś ć w y b o r u s p o s o b u r o z li c z a n ia s ię z p o d a t k u V A T , g d y ż ich r o c z n a s p r z e d a ż m i e r z o n a w a r t o ś c i ą p r o d u k c j i t o w a r o w e j p r z e k r a c z a z n a c z n i e g r a n i c z n y p o z i o m 2 0 tys. zl. N i e m a

_Dr, adiunkt w K ated rze S ta ty sty k i E k o n o m iczn ej i S p o łe c z n e j, U n iw er sy te t Ł ó d z k i. M gr, d o k to ra n tk a W y d z ia łu Z a rzą d za n ia , U n iw e r sy te t Ł ó d z k i.

' S. T o m с г y k, VA T vr ro lnictw ie, DIFIN , W arszaw a 2000, s. 32. " J . Z u b r z y c k i , VA T u’ rolnictw ie, „Przegląd Podatk o w y ” 2000, nr 9.

(2)

z a te m p r z e s z k ó d , a b y k o r z y s t a j ą c z d a n y c h Z S R G R s p r a w d z i ć , k t ó r y z s y s t e m ó w V A T - o w s k i c h - o g ó l n y c z y r y c z a ł t o w y - b y ł b y b a r d z ie j o p ł a c a l n y dla ro ln ik a . W n i n i e j s z y m a r ty k u l e , w o p a r c i u o w s p o m n i a n e d a n e Z S R G R , m a m ie j s c e a n a l i z a c z t e r n a s t u p r o f il i p r o d u k c j i r o ln ic z e j , z p u n k t u w i d z e n i a r o z li c z a n i a V A T - u ' . A n a l i z a t a p o l e g a na o c e n i e s k u t k ó w o s i ą g n i ę t e g o p r z e z g o s p o d a r s t w o s a ld a V A T - u , a w s z c z e g ó l n o ś c i w y b o r u s y s t e m u V A l - o w s k i e g o n a j k o r z y s t n ie j s z e g o d la g o s p o d a r s t w a o d a n y m p r o f il u p r o d u k c j i . B a d a n i e m o b j ę t o o k r e s t r z e c h lat ( 2 0 0 0 - 2 0 0 2 ) , n ic u w z g l ę d n i o n o w ię c s k u t k ó w z m i a n , j a k i e n ie s ie za s o b ą n o w a u s t a w a o p o d a t k u od t o w a r ó w i u s ł u g , k t ó r a f u n k c j o n u j e w P o l s c e od 1 m a j a 2 0 0 4 r.4 E fe k ty w p r o w a d z e n i a n o w y c h u r e g u l o w a ń p r ó b o w a l i ś m y o c e n i ć p o p r z e z s y m u l o w a n e s a l d a V A T - u p r z y s t a w k a c h p o d a t k u , w y n i k a j ą c y c h z u s t a w y , n a tle n a j w a ż n i e j s z y c h z p r o p o z y c j i s t a w e k V A ľ - u , j a k i e b y ły b r a n e p o d u w a g ę p r z e d 1 w r z e ś n i a 2 0 0 0 r. S y m u l a c j e te p r z e p r o w a d z o n e z o s t a ł y p r z y z a ło ż e n iu , ż e w a r t o ś ć s p r z e d a ż y o r a z p o n i e s i o n e k o s z t y , w t y m t a k ż e te z w i ą z a n e z d z i a ł a l n o ś c i ą i n w e s t y c y j n ą , p o z o s t a n ą na p o z i o m i e z lat 2 0 0 0 - 2 0 0 2 . W k o l e j n y m e t a p ie b a d a ń p o d o b n e s y m u l a c j e p r z e p r o w a d z o n o d l a w y b r a n e g o i n d y w i d u a l n e g o g o s p o d a r s t w a r o l n e g o . S a l d o V A T - u w y z n a c z o n o p r z y z a s t o s o w a n i u n a s t ę p u j ą c y c h p r o c e d u r : p o u s t a l e n i u w a r t o ś c i n e t to p r o d u k c j i i k o s z t ó w g o s p o d a r s t w r o l n y c h n a ł o ż o n o na n ie s ta w k i V A T - u o b o w i ą z u j ą c e p r z e d 1 m a j a i o b e c n i e , a t a k ż e z w i ą z a n e z k o n i e c z n o ś c i ą d o s t o s o w a n i a się d o r o z w i ą z a ń u n i j n y c h o r a z h i p o t e t y c z n e - r o z w a ż a n e p r z e d w p r o w a d z e n i e m V A T - u w r o l n i c t w i e . R ó ż n i c a m i ę d z y o b l i c z o n y m p o d a t k i e m n a l e ż n y m i n a l i c z o n y m (s a ld o V A I - u ) s t a n o w i p o d s t a w ę o c e n y k o r z y ś c i w y b o r u s p o s o b u r o z l i c z a n i a p o d a t k u V A T p r z e z r o l n i k ó w . W y d a j e się, ż e w p r z y p a d k u r o l n i k ó w r o z l i c z a j ą c y c h się n a z a s a d a c h o g ó l n y c h o s z a c o w a n e s a l d o V A T - u s t a n o w i ć m o ż e r z e c z y w i s t ą k o r z y ś ć , j a k ą o d n i e s i e ro ln ik , w y b i e r a j ą c ta ki s p o s ó b r o z li c z a n i a p o d a t k u . W p r z y p a d k u r o l n i k ó w r y c z a ł t o w y c h z k o le i o s z a c o w a n e s a ld o V A T - u jest w i e l k o ś c i ą t e o r e t y c z n ą , b o - n i e z a l e ż n i e od p o z i o m u w y d a t k ó w - o d z y s k a j ą oni p o d a t e k V A 1 w r y c z a ł t o w o u s t a l o n y m w y m i a r z e . K w o t a z w r o t u V A T - u z a l e ż y w i ę c w ich p r z y p a d k u j e d y n ie o d w a r t o ś c i s p r z e d a ż y p r o d u k t ó w r o ln y c h . W b a d a n i u r o z w a ż a n e s ą p r z y t y m d w i e s y tu a c j e : t e o r e t y c z n a , w k tó rej z a k ła d a się, że g o s p o d a r s t w a n ie p on oszą n a k ł a d ó w n a i n w e s t y c j e ( w a r i a n t A ) o r a z r z e c z y w i s t a , u w z g l ę d n i a j ą c a w y d a t k i i n w e s t y c y j n e ( w a r i a n t B).

3 W y ró żn io n e zostały na stęp u jące grupy g o spodarstw ro ln ic zy ch , zajm u jące się: p ro d u k cją

zbóż, ziem n iak ó w , rzepaku, buraków cukrow ych, roślin p rzem y sło w y ch , roślin strączkow ych, sadow nictw em , w arzy w n ic tw em , o raz hodow lą: bydla (w tym krów ), trzody chlew nej (w tym m acior), ow icc, drobiu.

(3)

2. O C E N A K O N S E K W E N C J I W Y B O R U S Y S T E M U V A T - O W S K I E G O P R Z E Z G O S P O D A R S T W A R O L N E O R Ó Ż N Y M P R O F I L U P R O D U K C J I N a l e ż y z w r ó c i ć u w a g ę na fak t, ż e d o d a t n i e s a ld o V A T - u w p r z y p a d k u r o l n i ka r o z l i c z a j ą c e g o się na z a s a d a c h o g ó l n y c h , o z n a c z a , ż e o w ą n a d w y ż k ę p o d a t k u n a l e ż n e g o n a d n a l i c z o n y m m u s i o d p r o w a d z i ć d o U r z ę d u S k a r b o w e g o . P o d m i o t ten b ę d z i e z a t e m d ą ż y ć d o m in i m a l i z a c j i o m a w i a n e j k w o t y , p o p r z e z np. z w i ę k s z e n i e n a k ł a d ó w na in w e s t y c j e . W p r z y p a d k u r o l n i k a r y c z a ł t o w e g o z k o le i, w y z n a c z o n e d l a p o t r z e b a n a l i z y t e o r e t y c z n e s a ld o V A T - u b y ł o b y n i e k o r z y s t n e , g d y b y j e g o w a r t o ś ć o k a z a ł a się u j e m n a . O z n a c z a to b o w i e m , ż e r y c z a ł t o w y z w r o t V A T - u n ie r e k o m p e n s u j e r o ln ik o w i p o d a t k u z a p ł a c o n e g o p r z y z a k u p i e ś r o d k ó w p r o d u k c j i i i n w e s t y c j a c h w g o s p o d a r s t w i e . P o n i ż s z a a n a l i z a m a na c e lu d o s t a r c z e n i e o d p o w i e d z i n a p y t a n i e , j a k i s y s t e m V A T - o w s k i e g o b y ł b y n a j b a r d z ie j o p ł a c a l n y d la r o l n i k ó w , z a j m u j ą c y c h się r ó ż n e g o ty p u p r o d u k c j ą rolną, p r z y s ta w k a c h V A T - u s t o s o w a n y c h d o 1 m a ja 2 0 0 4 r. Z u w a g i na f a k t, iż n o w e r o z w i ą z a n i a ( w y n i k a j ą c e z „ n o w e j ” u s t a w y ) s t o s o w a n e s ą o d z a l e d w i e k ilk u m i e s i ę c y , u w z g l ę d n i e n i e te g o a s p e k t u n ic j e s t m o ż l i w e p r z y z a s t o s o w a n i u d o s t ę p n y c h i n f o r m a c ji s t a t y s t y c z n y c h . Z a t e m w p i e r w s z y m k r o k u a n a l i z a s p o s o b u r o z l i c z a n i a p o d a t k u V A T p r z e z g o s p o d a r s t w a b ę d z i e m i e ć c h a r a k te r h is t o r y c z n y , a d o p i e r o w k o l e j n y m e t a p ie p r z e p r o w a d z o n a z o s t a n i e s y m u lacja s k u t k ó w a k t u a l n i e o b o w i ą z u j ą c y c h r o z w ią z a ń . G o s p o d a r s t w a p r o w a d z ą c e r a c h u n k o w o ś ć w r a m a c h Z S R G R to w w i ę k s z o ści g o s p o d a r s t w a t o w a r o w e , z o r i e n t o w a n e r y n k o w o , a j e d n o c z e ś n i e u k i e r u n k o w a n e na d a l s z y r o z w ó j , o c z y m m o ż n a w n i o s k o w a ć c h o c i a ż b y na p o d s t a w i e w a r to ś c i n a k ł a d ó w in w e s t y c y j n y c h . S ą w ś r ó d n ic h g o s p o d a r s t w a z a r ó w n o o r ó ż n y m p r o f il u p r o d u k c j i , j a k i skali d z i a ła ln o ś c i, .lak w y k a z a ł y p r z e p r o w a d z o n e b a d a n i a , z p u n k t u w i d z e n i a p o d a t k u V A T s z c z e g ó l n e m i e j s c e z a j m u j ą w ś r ó d n ic h g o s p o d a r s t w a d r o b ia r s k ie . S ą to g o s p o d a r s t w a w y s o k o w y s p e c j a l i z o w a n e , w p r z e c i w i e ń s t w i e d o p o z o s t a ł y c h w y r ó ż n i o n y c h p r o f il i p r o d u k c j i , z w y k l e „ ł ą c z o n y c h ” w skali j e d n e g o g o s p o d a r s t w a . R z a d k o z d a r z a się, a b y w g o s p o d a r s t w i e u p r a w i a n o w y ł ą c z n i e z b o ż a lu b w y ł ą c z n i e r z e p a k , n a w e t j e ś li ta ka s y t u a c j a m a m i e j s c e , to ty lk o w j e d n y m ro k u , g d y ż z a l e c e n i a t e c h n o l o g i c z n e w y m u s z a j ą p ł o d o z m i a n u p r a w . G o s p o d a r s t w a , z a j m u j ą c e s ię c h o w e m z w i e rząt i n w e n t a r s k i c h , p r o d u k u j ą też. r o ś lin y , c h o ć b y p o to, a b y z a p e w n i ć p a s z e na p o tr z e b y w ł a s n e g o g o s p o d a r s t w a .

W p r z y p a d k u h o d o w l i d r o b i u , w y z n a c z o n e d l a lal 2 0 0 0 - 2 0 0 2 s a l d o V A T - u w p r z e l i c z e n i u n a j e d n o g o s p o d a r s t w o j e s t b a r d z o w y s o k i e ( d o d a t n i e ) i w y n o s i o d ok. 22 tys. z ł w 2 0 0 0 r. d o ok. 29 tys. zł w r o k u 2001 (p o r. tab. 1). P o n i e w a ż śro d k i p r o d u k c j i , k t ó r e m a j ą p o d s t a w o w y u d z i a ł w z a k u p a c h - p a s z e - o p o d a t k o w a n e b y ły w ó w c z a s s t a w k ą z e r o w ą , to p r z y tak w y s o k i c h o b r o t a c h , j a k i e m a j ą

(4)

m i e j s c e w p r z y p a d k u p r o d u k c j i d r o b ia r s k ie j ( r z ę d u 1,5 m in zł r o c z n i e ) , r y c z a ł to w y z w r o t V A T - u p r z e w y ż s z a ł z n a c z n i e p o d a t e k p ł a c o n y p r z y z a k u p i e ś r o d k ó w p r o d u k c j i ( s a l d o p o d a t k u w y z n a c z o n e d la w a r i a n t u A s i ę g a n a w e t ok. 3 0 tys. zl). S y tu a c ji n ie z m i e n i a n a w e t w y s o k i , w p o r ó w n a n i u z in n y m i k i e r u n k a m i p r o d u k c j i , p o z i o m i n w e s t o w a n i a w ty c h g o s p o d a r s t w a c h ( r z ę d u ok. 100 tys. zł r o c z n ie ) , gdyż. s a l d o V A T - u p o z o s t a j e c i ą g l e n a w y s o k i m p o z i o m i e , 1 6 - 1 7 tys. zł (por. w a r i a n t B). M o ż n a z a t e m w n i o s k o w a ć , ż e w o k r e s i e p r z e d 2 0 0 4 r. b y l to k i e r u n e k p r o d u k c j i , d la k t ó r e g o s z c z e g ó l n i e k o r z y s t n y o k a z a ł s ię r y c z a ł t o w y s y s t e m V A T - o w s k i . J a k w y k a ż ą d a l s z e a n a liz y , p o d o b n e t e n d e n c j e w y s t ę p u j ą w c h w il i o b e c n e j . T a b I i с a 1 O szaco w an e k w oty po d atk u V A T w g o spodarstw ach dro b iarsk ich w lalach 2 0 0 0 -2 0 0 2

W ariant A" W ariant Вл Rok V A T należny (w zl) V A T naliczony (w zl) saldo V A T-u (w zl) ( 2 - 3 ) V A T n aliczony od inw estycji (w zl) sald o V A T-u (w zl) ( 4 - 5 ) 1 2 3 4 5 6 2000 35 116,5R 13 392,94 21 723,64 5 680,13 16 043,51 2001 45 802,47 17 051,54 28 750,93 11 137,63 17 613,30 2002 43 016,72 18 443,10 24 573,62 8 590,04 15 983,58

" W w a rian cie A zak ład am y teoretycznie, że rolnicy nie ponosili n akładów inw estycyjnych, a ich w ydatki w y n ik a ją tylko /. bieżących potrzeb p ro dukcyjnych; * w w a rian c ie В saldo V A T-u zostało ob liczo n e z u w zg lęd n ien iem obok bieżących w ydatków p ro d u k cy jn y ch ró w n ież w y datków inw estycyjnych.

/. r ó d 1 o: o p raco w an ie w łasne na podstaw ie o bliczeń na danych Z S R G R /. lat 2000 2002.

O d m i e n n a s y t u a c j a m a m i e j s c e w o d n i e s i e n i u do in n y c h p r o fili p r o d u k c j i , co m o ż n a o c e n i ć a n a l i z u j ą c w y k r e s y 1 i 2. P o m i n i ę t o tu taj g o s p o d a r s t w a d r o b i a r sk ie , z u w a g i na z n a c z n e r ó ż n i c e w w y s o k o ś c i s a ld a V A T - u w p o r ó w n a n i u z p o z o s t a ł y m i k i e r u n k a m i p r o d u k c ji . W y k r e s 1 s p o r z ą d z o n o p r z y z a ł o ż e n i u , ż e g o s p o d a r s t w o o d a n y m p r o f il u p r o d u k c j i n ie in w e s t u j e , a j e g o w y d a t k i w y n i k a j ą ty lk o z b i e ż ą c y c h p o t r z e b p r o d u k c y j n y c h ( w a r i a n t A). P r e z e n t u j e o n s a ld o V A T - u d la „ p r z e c i ę t n e g o ” g o s p o d a r s t w a z a j m u j ą c e g o się d a n e g o ty p u p r o d u k c j ą ro ln ic z ą .

Jak w idać , w b a d a n y m o k re sie ty c z a łto w y s y s t e m V A T - o w s k i b y ł sz c z e g ó ln ie o p ła c a ln y w p r z y p a d k u p ro d u k c ji trzodziarskie j, a ta k że p rodukcji z b ó ż , a w m n i e j s z y m s t o p n i u z i e m n i a k ó w , r z e p a k u i b u r a k ó w c u k r o w y c h ( „ s ł u p k i ” p o w y ż e j osi

OX).

W y n i k a to z fak tu , iż w p r z y p a d k u p r o d u k c ji t r z o d y c h l e w n e j (w ty m m a c io r) u d z i a ł w y d a t k ó w o p o d a t k o w a n y c h s t a w k ą z e r o w ą s ię g a ł p o n a d 7 0 % , a z a t e m k o s z t y o p o d a t k o w a n e z ty tu łu V A T - u , k tó r e z z a ł o ż e n i a m i a ł y b y ć

(5)

„ r e k o m p e n s o w a n e ” 3 - p r o c e n t o w ą s t a w k ą p o d a t k u na p r o d u k t y r o ln e , b y ł y s t o s u n k o w o n is k i e . S p o w o d o w a ł o to, ż e s a ld o V A T - u w p r z y p a d k u ty c h g o s p o d a r s t w k s z t a ł t o w a ł o się n a d o ś ć w y s o k i m d o d a t n i m p o z i o m i c ( r z ę d u n a w e t 2,5 tys. zł r o c z n ie ) . P o d o b n a s y t u a c j a m i a ł a m i e j s c e w p r z y p a d k u p r o d u k c j i z b ó ż i r z e p a k u , w n i e c o m n i e j s z y m s to p n i u t a k ż e g o s p o d a r s t w p r o d u k u j ą c y c h z i e m niaki i b u r a k i c u k r o w e . 3 500 -i 2 500 -i ’ 1 500 -

f-<

>

o та 500 500 -500 -2 500 J ! ! ĽL _{T l P ° j} □ 2000

□

2001 □ 2002 U F 10 12 13

W ykres 1. O szaco w an ia salda V A T dla różnych k ierunków pro d u k cji rolnej przy zało żen iu braku w y d atk ó w inw estycyjnych w latach 2 0 0 0 -2 0 0 2 (w arian t A)

1 bydło, 2 - krow y, 3 - trzo d a chlew na, 4 - m aciory, 5 ow ce, 6 zb o ża, 7 - ziem niaki, 8 rzepak. У - buraki c u k ro w e, 10 - przem y sło w e, 11 - strączkow e, 12 - sady, 13 - w arzyw a.

Ź r ó d ł o : o p ra co w a n ie w łasne na podstaw ie ob liczeń d o k onanych na d an y ch Z S R G R z lat

2000 2 0 0 2. W o d r ó ż n i e n i u od w y m i e n i o n y c h g o s p o d a r s t w , o g ó l n e z a s a d y p o d a t k u V A T n a j b a r d z ie j o p ł a c a l n e b y ł y b y w g o s p o d a r s t w a c h t r u d n i ą c y c h się p r o d u k c j ą p o z o s ta ły c h r o ś lin p r z e m y s ł o w y c h , a t a k ż e h o d o w l ą o w i e c i w a r z y w n i c t w e m , g d y ż w ich p r z y p a d k u s a l d o V A T - u b y ł o n a j w i ę k s z e , c o d o w a r t o ś c i b e z w z g l ę d n e j , p r z y c z y m u j e m n e . W g o s p o d a r s t w a c h ty c h s t o s u n k o w o w y s o k i e s ą b o w i e m k o s z ty p o ś r e d n i e , o p o d a t k o w a n e n a o g ó ł s t a w k ą s t a n d a r d o w ą , ta k i e j a k k o s z t y p a liw , e n e r g ii e l e k t r y c z n e j i c i e p ln e j, r e m o n t ó w itp. W p r z y p a d k u p o z o s t a ł y c h ty p ó w g o s p o d a r s t w u j e m n e s a l d o V A T - u b y ło b a r d z o n is k i e , a z a t e m w y b ó r s y s t e m u V A T - o w s k i e g o p o z o s t a j e k w e s t i ą i n d y w i d u a l n y c h p r e f e r e n c j i ro ln ik a .

(6)

S y t u a c j a z m i e n i a się isto tn ie , jeśli r o z w a ż y m y w a r i a n t B, t/.n. w e ź m i e m y p o d u w a g ę w y d a t k i in w e s t y c y j n e g o s p o d a r s t w (p o r. w y k r e s 2). N a w y k r e s i e ty m , z o m a w i a n y c h w c z e ś n i e j p o w o d ó w , nie u w z g l ę d n i o n o g o s p o d a r s t w d r o b ia rs k i c h . 10 13 500 -.500 - “ -1 500 3 - 2 500 o -3 500 <8 4 500 -5 500 - 6 500 □ 2000 Ш 001 0 2 0 0 2

W ykres 2. O szaco w an ia salda V A T -u dla różnych kieru n k ó w p rodukcji rolnej z uw zg lęd n ien iem w y d atk ó w inw estycyjnych w latach 2 0 0 0 -2 0 0 2 (w arian t B)

I - bydlo, 2 - krow y, 3 trzoda chlew na, 4 - m aciory, 5 ow ce, 6 /.boża, 7 ziem niaki, 8 rzepak, 9 - buraki c u k ro w e, 10 przem ysłow e, II - strączkow e, 12 sady, 13 w arzyw a.

Z r ó d 1 o: jak do w yk resu 1. P rz y skali i n w e s t o w a n i a , j a k ą w y k a z y w a ł y b a d a n e g o s p o d a r s t w a (a p r z e k r a cz a o n a ś r e d n i ą d l a k r a ju ) , p r z y k a ż d y m p r o f i l u p r o d u k c j i (z w y j ą t k i e m h o d o w l i d r o b i u ) s a l d o V A T - u p r z y j m u j e w a r t o ś ć u je m n ą . O z n a c z a to, ż e j e ś l i g o s p o d a r s tw o d o k o n u j e i n w e s t y c j i , to w m ia r ę w z r o s t u ich p o z i o m u c o r a z b a r d z ie j o p ł a c a ln e s t a j ą s ię o g ó l n e z a s a d y V A T - o w s k i e . R o l n i c y , p r o w a d z ą c y r a c h u n k o w o ś ć w r a m a c h Z S R G R , w y k a z u j ą w y s o k ą s k ł o n n o ś ć d o i n w e s t y c j i , o c z y m m o ż e ś w i a d c z y ć fakt, iż s t a n o w i ł y o n e w b a d a n y m o k r e s i e ś r e d n i o o d 11 d o 18% p r z y c h o d ó w z e s p r z e d a ż y . P oniew aż, k ie r u n k i p r o d u k c j i : s a d o w n i c z y i w a r z y w n ic z y n a l e ż ą - o b o k p r o d u k c j i r z e p a k u - d o k i e r u n k ó w p r o d u k c j i c h a r a k t e r y z u j ą c y c h się n a j w y ż s z y m p o z i o m e m in w e s ty c j i, w p r z y p a d k u ty c h t y p ó w g o s p o d a r s t w o g ó l n e z a s a d y V A T - o w s k i e w y d a j ą się s z c z e g ó l n i e o p ł a c a l n e . N a l e ż y r ó w n i e ż p o d k r e ś l i ć w z r o s t o w ą te n d e n c j ę w a r t o ś c i s a ld a V A T - u w p r z y p a d k u p r z e w a ż a j ą c e j w ię k s z o ś c i w y r ó ż n i o n y c h k i e r u n k ó w p r o d u k c j i , c o j e s t e f e k t e m z w i ę k s z e n i a sk a li i n w e s t o w a n i a w g o s p o d a r s t w a i d o b r z e r o k u j e na p r z y s z ło ś ć .

(7)

3. O C E N A K O N S E K W E N C J I A L T E R N A T Y W N Y C H R O Z W I Ą Z A Ń O P O D A T K O W A N I A R O L N I C T W A P O D A T K I E M V A T - A N A L I Z Y S Y M U L A C Y J N E A n a l i z u j ą c k o n s e k w e n c j e p o d a t k u V A T w r o l n i c t w i e w a r t o p o d k r e ś l i ć , że w m y śl u s t a w y o p o d a t k u o d w a r to ś c i d o d a n e j o r a z o p o d a t k u a k c y z o w y m 5, o b o w i ą z u j ą c e j w f o r m i e s p r z e d 4 w r z e ś n i a 2 0 0 0 r., p r z y z a k u p i e p a l i w , e n e r g ii e l e k t r y c z n e j , m a t e r i a ł ó w b u d o w l a n y c h itp. r o ln ic y z o b o w i ą z a n i b y li p ł a c i ć p o d a tek V A T w t a k i m s a m y m w y m i a r z e , j a k w s z y s t k i e in n e p o d m i o t y g o s p o d a r c z e . Z w o l n i o n e z V A T - u b y ły ty lk o ś r o d k i p r o d u k c ji t y p o w e d la r o l n i c t w a , a w ię c p asze , n a w o z y , ś r o d k i o c h r o n y ro ślin , a t a k ż e m a s z y n y i u r z ą d z e n i a d la r o l n i c twa. P o n i e w a ż j e d n a k z V A T - u z w o l n i o n e b y ły t a k ż e n i e p r z e t w o r z o n e p r o d u k t y rolne, r o l n i c y n i e b yli p o d a t n i k a m i te g o p o d a t k u w s e n s i e u s t a w y . W p r z e c i w i e ń s t w i e d o p o d m i o t ó w z a r e j e s t r o w a n y c h j a k o p o d a t n i c y V A l - u , nie m ie li - w o d r ó ż n i e n i u o d n i e k t ó r y c h r o z w i ą z a ń u n i j n y c h - m o ż l i w o ś c i o d z y s k a n i a p o d a tk u n a l i c z o n e g o , z a p ł a c o n e g o p r z y z a k u p a c h n a p o t r z e b y w ł a s n e g o g o s p o d a r stw a r o l n e g o 6. W p r o w a d z e n i e p o d a t k u V A T n a n i e p r z e t w o r z o n e p r o d u k t y ro ln e w ł ą c z y ł o r o l n i k ó w w s y s t e m V A 'ľ - o w s k i , p r z e z c o u m o ż l i w i ł o o d z y s k a n i e r z e c z y w i ś c i e z a p ł a c o n e g o p o d a t k u n a l i c z o n e g o . P o z o s t a w i e n i e p r z y ty m r o l n i k o m o p cji w y b o r u s p o s o b u r o z l i c z a n i a się z f is k u s e m , z n a c z n i e u s p r a w n i ł o c a ł y s y s te m i o d c i ą ż y ł o z je d n ej s t r o n y a d m i n i s t r a c j ę o d n a d z o r u i k o n tr o li o g r o m n e j r z e s z y r o l n i k ó w , z d r u g i e j z a ś z w o l n i ł o r o l n i k ó w o d o b o w i ą z k u p r o w a d z e n i a r a c h u n k o w o ś c i d l a p o t r z e b V A T - u . Z p e w n o ś c i ą jest to r o z w i ą z a n i e d o b r e , s p r a w ą d o d y s k u s j i m o ż e b y ć je d n a k - n a s z y m z d a n i e m - k w e s t i a w y s o k o ś c i s ta w e k p o d a t k u n a n i e p r z e t w o r z o n e p r o d u k t y r o ln e i ś r o d k i d o p r o d u k c j i ro ln ej. P r o b l e m a t y c z n a w y d a j e się r ó w n i e ż k w e s t i a r ó ż n i c o w a n i a s t a w e k V A l - u dla r o l n i k ó w r o z l i c z a j ą c y c h się w s p o s ó b r y c z a ł t o w y i na z a s a d a c h o g ó l n y c h . P r z e w i d u j ą c k o n s e k w e n c j e , j a k i e m o g ł y b y w y w o ł a ć z m i a n y w o m a w i a n y m z a k r e s ie , g ł ó w n i e d la s a m y c h r o l n i k ó w , r o z p a t r z y m y b a r d z ie j s z c z e g ó ł o w o le n a s p e k t, s k u p ia ją c się g ł ó w n i e na s k u t k a c h z m i a n s ta w e k V A 'ľ - u . 3.1 . Z a ł o ż e n i a a n a l i z s y m u l a c y j n y c h J e s z c z e p r z e d w p r o w a d z e n i e m p o d a t k u V A T n a n i e p r z e t w o r z o n e p r o d u k t y ro ln e w 2 0 0 0 r., m i a ł y m i e j s c e b u r z l i w e d e b a t y c o d o w y s o k o ś c i s t a w e k V A T - u . P r a k t y c z n i e od s a m e g o p o c z ą t k u r e s o r t f i n a n s ó w m ia l w ł a s n ą w i z j ę o p o d a t k o

5 U staw a z d n ia H styczn ia 1993 r. o p o d a tku o d to w a ró w i usłu g o ra : o p o d a tk u a k cy zo w y m ,

DzU 1993, n r 11, poz. 50 z późn. zm.

'’W. S t a r z y ń s k a, D. S I a r z y ń s k a. V A T u ’ ro ln ictw ie ocen a e ko n o m iczn ych k o n se kw encji w p row adzenia lego p o d a tku , „Z eszyt N aukow y Instytutu E konom ii A kadem ii Ś w ięto

(8)

w a n i a r o l n i c t w a p o d a t k i e m V A T . W p r z e c i w i e ń s t w i e d o r o z w i ą z a ń p r o p o n o w a n y c h p r z e z l o b b y r o l n i c z e ( z e r o w a s t a w k a V A T - u ) , rz ą d d o m a g a ł się o p o d a t k o w a n i a n i e p r z e t w o r z o n y c h p r o d u k t ó w r o l n y c h 3 - p r o c e n t o w ą s t a w k ą . P o c z ą t k o w o n a w e t nic b y ł o m o w y o p r z y z n a n i u r o l n i k o m p r a w a d o o g ó l n y c h z a s a d r o z l i c z a nia się z f is k u s e m , ani te ż o w p r o w a d z e n i u p r e f e r e n c y jn e j , z e r o w e j s ta w k i V A T - u na n i e p r z e t w o r z o n e p r o d u k t y r o l n e 7. P r o p o z y c j e te s p o t k a ł y s ię z n i e m a l p o w s z e c h n ą k r y t y k ą i o s t a t e c z n i e n ie z o s t a ł y u w z g l ę d n i o n e . K o n c e p c j e d o t y c z ą c e V A T-u d la r o l n i k ó w r y c z a ł t o w y c h p r z e w i d y w a ł y

de fa c to

d w a w a r i a n t y je go w p r o w a d z a n i a P r z y p o m n i j m y , ż e p i e r w s z y w a r i a n t p r z e w i d y w a ł 3 - p r o c e n t o w ą s t a w k ę V A T - u na n i e p r z e t w o r z o n e p r o d u k t y r o ln e o r a z 3 - p r o c e n t o w ą s t a w k ę r y c z a ł t o w e g o z w r o t u p o d a t k u d la r o l n i k ó w r y c z a ł t o w y c h , p r z y n i e z m i e n i o n y m o p o d a t k o w a n i u ś r o d k ó w d o p r o d u k c ji rolnej. W a r i a n t d r u g i n a t o m i a s t p r z e w i d y w a ł z e r o w ą s t a w k ę V A T - u n a n i e p r z e t w o r z o n e p r o d u k t y r o l n e o r a z 3- - p r o c e n t o w ą s t a w k ę r y c z a ł t o w e g o z w r o t u p o d a t k u d la r o l n i k ó w . J a k w i a d o m o , o s t a t e c z n i e w y g r a ! p i e r w s z y z n ic h. W a r t o j e d n a k z a s t a n o w i ć się, j a k i e sk u tk i m o g ł o b y p r z y n i e ś ć d r u g i e r o z w i ą z a n i e . I n t e r e s u j ą c e j e s t ta k ż e , j a k i e b y ł y b y k o n s e k w e n c j e s t o s o w a n i a się d o h a r m o n o g r a m u z m i a n s t a w e k V A T - u , p r z y j ę t e g o p r z e z M i n i s t e r s t w o F i n a n s ó w w

Białej księdze podatków .

P r o p o z y c j e te b y ły już sz e rz e j o m a w i a n e w j e d n y m z p o p r z e d n i c h a r t y k u ł ó w n i n i e j s z e g o z e s z y tu , d l a t e g o te ż n ie b ę d z i e m y w t y m m i e j s c u p o d d a w a ć j e p o n o w n i e s z c z e g ó ł o w e j c h a r a k t e r y s t y c e . I s to tn e z m i a n y w o p o d a t k o w a n i u r o l n i c t w a p o d a t k i e m V A T n i e s i e z e s o b ą in te g r a c j a z U n i ą E u r o p e j s k ą . Z g o d n i e z u s t a le n ia m i z K o p e n h a g i , po a k c e s ji o b o w i ą z y w a ć b ę d z i e n a d a l r y c z a ł t o w y s y s t e m V A T - o w s k i w r o l n i c t w i e , p r z y p o d w y ż s z o n e j d o 5 % s t a w c e z r y c z a ł t o w a n e g o z w r o t u p o d a t k u . U z g o d n i o n o p o n a d t o , że w o k r e s i e c z t e r e c h łat o d d n i a a k c e s ji m o ż e z o s t a ć u t r z y m a n a z r e d u k o w a n a 3 - p r o c e n t o w a s t a w k a p o d a t k u n a t o w a r y i u s łu g i n a b y w a n e d o p r o d u k c j i rolnej, P r z e z c z t e r y la ta p o a k c e s ji b ę d z i e m o g ł a b y ć z a c h o w a n a r ó w n i e ż 3- - p r o c e n t o w a s t a w k a V A T - u na n i e p r z e t w o r z o n e p r o d u k t y r o ln e . P o t y m o k r e s i e s t a w k a na w y m i e n i o n e p r o d u k t y i u słu g i w z r o ś n i e d o 7 % . O d d n i a a k c e s ji z w i ę k s z o n a z o s t a n i e n a t o m i a s t w y s o k o ś ć s ta w k i V A T - u n a c i ą g n i k i i m a s z y n y r o l n i c z e (z 0 d o 2 2 % ) o r a z m a t e r i a ł y b u d o w l a n e ( z 7 d o 2 2 % ) 4. Z u w a g i n a r ó ż n y u d z i a ł w y m i e n i o n y c h g r u p w y r o b ó w i u s ł u g w w y d a t k a c h g o s p o d a r s t w r o l n y c h , z m i a n y w w y s o k o ś c i a c h s t a w e k V A T - u m o g ą n ie ś ć z e s o b ą z m i a n y p r e f e r e n c j i r o l n i k ó w c o d o s p o s o b u r o z l i c z a n i a się z p o d a t k u V A T .

' Ci. J. L e ś n i a k, V A T iv ro ln ictw ie w ciąż d zieli, „P raw o i G ospodarka. M agazyn Finansow y” 3.07.2000.

M . K o ł o w a c i k, G dzie ko rzyści dla ro ln ik a ?, „Praw o i G ospodarka. M agazyn Finansow y” 2 4.07.2000.

4 P o d su m o w a n ie w yn ikó w n eg o cja cji a kcesyjnych, [w:] P o lskie ro ln ictw o w UE, „B iu lety n In

(9)

D la t e g o w a ż n e s t a j e się r ó w n i e ż o s z a c o w a n i e w p ł y w u t y c h ż e z m i a n . S z c z e g ó l nie is t o t n y m a s p e k t e m j e s t o c e n a z m i a n , j a k i e w y n i k a j ą z w a r u n k ó w w y n e g o c j o w a n y c h z U n i ą E u r o p e j s k ą . B i o r ą c p o d u w a g ę p o w y ż s z e z a ło ż e n ia , p r z e p r o w a d z o n o a n a l i z ę s y m u l a c y j n ą p o t e n c j a l n y c h s k u t k ó w z m i a n w s t a w k a c h p o d a t k u V A T n a p r o d u k t y i u s łu g i z w i ą z a n e z p r o d u k c j ą ro ln ą . N i e b y ł y to t y p o w e s y m u l a c j e e k o n o m e t r y c z n e , b o w i e m s t a r a n o się j e d y n i e u d z i e li ć o d p o w i e d z i , c o d o s p o s o b u r o z l i c z a n i a p o d a t k u V A T p r z e z r o l n i k ó w w z a le ż n o ś c i o d k i e r u n k u p r o d u k c j i w ich g o s p o d a r s tw a c h . D o t e g o c e l u p o s ł u ż y ł y „ p r o s t e ” s y m u l a c j e w y s o k o ś c i s a ld a p o d a t k u V A T , p r z e p r o w a d z o n e w o p a r c i u o n a s t ę p u j ą c e p r z e k s z t a ł c e n i a : n a „ o d b r u t t o - w i o n e ” w c z e ś n i e j k o s z t y o r a z w a r t o ś ć p r o d u k c j i t o w a r o w e j n a ł o ż o n e z o s ta ł y z a ł o ż o n e d la p o s z c z e g ó l n y c h w a r i a n t ó w s ta w k i V A T - u i w te n s p o s ó b w y z n a c z o n o n o w y , s y m u l o w a n y p o z i o m s a ld a V A T - u d la r ó ż n y c h p r o fili p r o d u k c j i . P r z e d m i o t e m s y m u l a c j i b y ły o s t a t e c z n i e w a r i a n t y o p o d a t k o w a n i a p o d a t k i e m V A T , k t ó r e o k r e ś l o n e z o s t a ł y w n a s t ę p u j ą c y s p o s ó b : 1) w a r i a n t h i p o t e t y c z n y - z a k ł a d a j ą c y s ta w k i V A T - u n i e r z e c z y w i s t e , n i g  dy nie w p r o w a d z o n e w ż y c ie , a c z k o l w i e k r o z w a ż a n e p r z e d w p r o w a d z e n i e m te g o p o d a t k u ( w y r ó ż n i o n e z o s t a ł y w a r i a n t y I i II, s c h a r a k t e r y z o w a n e w ta b. 2), 2) w a r i a n t i n t e g r a c y j n y o p i e r a j ą c y się n a r z e c z y w i s t y c h r o z w i ą z a n i a c h , w y n i k a j ą c y c h z p o s t a n o w i e ń n e g o c j a c y j n y c h z U n i ą E u r o p e j s k ą ( w y r ó ż n i o n e z o s ta ł y w a r i a n t y III i IV, s c h a r a k t e r y z o w a n e w lab. 4).

W k a ż d y m z w y m i e n i o n y c h w a r i a n t ó w w y r ó ż n i o n o - p o d o b n i e j a k w p o p r z e d n i m p u n k c i e a n a l i z y - d w i e sy tu a c j e : p o p i e r w s z e , z a k ł a d a n o , ż e g o s p o d a r stw a n ie p o n o s z ą w y d a t k ó w i n w e s t y c y j n y c h ( w a r i a n t A ), p o d r u g i e , u w z g l ę d n io n o n a k ł a d y n a i n w e s t y c j e ( w a r i a n t B). 3 .2 . W y n i k i a n a l i z s y m u l a c y j n y c h P r z e p r o w a d z o n e s y m u l a c j e m a ją , j a k p o d k r e ś l a n o , d o s t a r c z y ć o d p o w i e d z i na p y t a n i e , j a k i s y s t e m r o z l i c z a n i a p o d a t k u V A T b y ł b y n a j b a r d z i e j o p ł a c a l n y dla g o s p o d a r s t w o r ó ż n y m p r o f i l u p r o d u k c ji r o ln e j , je ś li s ta w k i V A T - u u l e g ł y b y z m i a n i e z g o d n i e z e s c e n a r i u s z a m i p r z e w i d y w a n y m i w o b u w a r i a n t a c h . N a l e ż y p r z y ty m z w r ó c i ć u w a g ę , ż e w p r z y p a d k u r o l n i k ó w r o z l i c z a j ą c y c h się n a z a s a d a c h o g ó l n y c h , o s z a c o w a n e dla p o t r z e b s y m u l a c j i s a ld a V A T - u s t a n o w i ł y b y r z e c z y w i s t e k w o t y d o z w r o t u lub d o z a p ł a t y p r z e z p r z e c i ę t n e g o r o l n i k a , z a j m u j ą c e g o się o k r e ś l o n e g o r o d z a j u p r o d u k c j ą ro ln ą. T a s a m a , s y m u l o w a n a k w o ta sa lda V A T - u b ę d z i e m i a ł a i n n ą in te r p r e ta c ję w o d n i e s i e n i u d o s y s t e m u r y c z a ł t o w e g o . W ty m p r z y p a d k u s a ld o V A T - u j e s t w i e l k o ś c i ą t e o r e t y c z n ą , d z i ę k i k t ó rej m o ż n a o s z a c o w a ć p o t e n c j a l n e k o r z y ś c i, n a j a k i e m o g ą lic z y ć r o ln ic y , k tó r z y w y b r a l i tę o p c j ę V A T - u . S a l d o d o d a t n io s u g e r u j e tu ta j, ż e r y c z a ł t o w y z w r o t

(10)

z n a w i ą z k ą r e k o m p e n s u j e z a p ł a c o n y V A T n a l i c z o n y , u j e m n e z a ś w s k a z u j e na to, ż e r y c z a ł t o w y s y s t e m V A T - o w s k i n ie j e s t d la r o l n i k ó w k o r z y s t n y , g d y ż nie p o z w a l a n a o d z y s k a n i e p e łn e j k w o t y V A T - u n a l i c z o n e g o . P o n iż e j z a p r e z e n t o w a n e z o s t a n ą w y n ik i s y m u l a c j i d la w y m i e n i o n y c h w c z e śniej w a r i a n t ó w . W a r i a n t h i p o t e t y c z n y . W w a r i a n c i e ty m p o d u w a g ę b r a n e b y ł y d w a s c e n a  r iu s z e o p o d a t k o w a n i a , r o z w a ż a n e p r z e d w p r o w a d z e n i e m p o d a t k u V A T w r o l n ic tw ie w e w r z e ś n i u 2 0 0 0 r. P i e r w s z y z n ic h ( w a r i a n t I) z o s t a ł n a w e t p r z y ję ty p r z e z S e j m , j e d n a k na d a l s z e j d r o d z e le g isla cji z o s ta ł o d r z u c o n y . D r u g i z kolei ( w a r i a n t II) w y n i k a z h a r m o n o g r a m u z m i a n o p o d a t k o w a n i a p r o p o n o w a n e g o p r z e z M i n i s t e r s t w o F i n a n s ó w w

liialej księdze p o d a lkó w H\

k tó r y p r z e w i d y w a ł z m i a n y w y s o k o ś c i s t a w e k V A T - u w la ta c h 2 0 0 0 - 2 0 0 2 (p o r. tab. 2). N a l e ż y p r z y ty m p a m i ę t a ć , iż r o z r ó ż n i e n i e w a n a l i z i e w a r i a n t ó w A i В d o k o n a n e z o s ta ł o w y ł ą c z n i e z e w z g l ę d u n a w y s t ę p o w a n i e lu b b rak ( t e o r e t y c z n y ) w y d a t k ó w i n w e s ty c y jn y c h . O z n a c z a to, ż e s ta w k i p o d a t k u p r e z e n t o w a n e w t a b l i c y s ą i d e n t y c z n e w w a r i a n t a c h IA i IB ( a n a l o g i c z n a s y t u a c j a m a m i e j s c e w p r z y p a d k u p o z o s t a łych w a r i a n t ó w ) . T a b I i с a 2 Staw ki o p o d atk o w an ia grup produktów zw iązanych z ro ln ictw em w latach 2 0 0 0 -2 0 0 2

w arian t hipotetyczny (w % )

G ru p y d ó b r i usług

Staw ka V A T -u w w arian cie

1 II

2 0 0 0 -2 0 0 2 2000 2001 2002 N ieprzetw orzone p ro d u k ty rolne 0" / 3" 3 7 7 Środki produkcji typow e dla produkcji rolnej 0 0 3 7 M aszyny i urządzenia dla rolnictw a

(w tym ciągniki) 0 0 Ił 22

M ateriały i usługi budo w lan e 7 12 17 22

P ozostałe dobra i usługi 22 22 22 22

" Z asady og ó ln e, '’ryczałt. Ż r o d 1 o: o p raco w a n ie w łasne. A n a l i z ę r o z p o c z y n a m y o d

w a r i a n t u

I, a w i ę c z e r o w e j s ta w k i V A T - u na p r o d u k t y r o ln e , p r z y p o z o s t a ł y c h s t a w k a c h n a p o z i o m i e s p r z e d 1 m a j a 2 0 0 4 r., z a k ł a d a j ą c u t r z y m a n i e ty c h s a m y c h s t a w e k w c a ł y m b a d a n y m o k r e s ie . S c e n a r iu s z ten p r z e w i d u j e p o n a d t o w p r o w a d z e n i e 3 - p r o c e n t o w e j s t a w k i z r y c z a ł t o w a n e g o z w r o t u V A T - u . N a w y k r e s i e 3 p r z e d s t a w i o n o s y m u l o w a n e s a ld a V A T - u

(11)

dla r ó ż n y c h p ro fili p r o d u k c j i , w y n i k a j ą c e z r e a liz a c ji b i e ż ą c y c h p o t r z e b p r o d u k c y j n y c h g o s p o d a r s t w a ( w a r i a n t IA). N i e z a l e ż n i e o d p r o fi l u p r o d u k c j i , w j a k i e j się s p e c j a l i z u j ą , k o r z y s t n y d la nich b y ł b y w y b ó r o g ó l n y c h z a s a d r o z li c z a n i a p o d a t k u V A T , g d y ż s y m u l o w a n e s a ld o V A T - u o s i ą g a tu w a r t o ś c i u j e m n e .

N a n a j w y ż s z e z w r o t y V A T - u m o g l i b y lic z y ć r o l n i c y z a j m u j ą c y się p r o d u k c j ą d r o b i a r s k ą ( r z ę d u o d ok. 13 tys. zł, w 2 0 0 0 r., d o 18 tys. zł, w ro k u 2 0 0 2 ) i c h o w e m t r z o d y c h l e w n e j ( r z ę d u ok. 6 , 5 - 9 tys. zł). S p o ś r ó d k i e r u n k ó w r o ś l i n n y c h w y r a ź n i e n a j w i ę k s z e k o r z y ś c i o d n i e ś l i b y r o l n i c y p r o d u k u j ą c y r z e p a k , k t ó rzy m o g l i b y lic z y ć na z w r o t V A T - u n a p o z i o m i e ok. 8 , 5 - 1 3 tys. zł. T e o r e t y c z n e k w o t y s a l d a V A T - u , z w i ą z a n e z w y b o r e m s y s t e m u r y c z a ł t o w e g o , s i ę g a ł y b y w ty m p r z y p a d k u w a r t o ś c i w y n i k a j ą c y c h z e s t a w e k p o d a t k u o b o w i ą z u j ą c y c h w o k r e s i e d o I m a j a 2 0 0 4 r. (p o r. w y k r e s 1, tab. 1), a w i ę c b y ł y b y n a j w y ż s z e w p r z y p a d k u g o s p o d a r s t w d r o b i a r s k i c h (rz ę d u ok. 2 2 - 2 5 tys. zł), z n a c z n i e n iż s z e w t r z o d z i a r s k i c h (ok. 1 , 5 -3 tys. zł) i p r o d u k u j ą c y c h z b o ż a (ok. 0 , 8 - 2 , 1 tys. zł).

. © .o*

#

O

I

с

В

i o S i L> -ä _o f cęr O O c? я 1 -o 1 #«o i

В

W ykres 3. S ym u lo w an e saldo V A T-u dla różnych kieru n k ó w p rodukcji rolnej przy założeniu braku w ydatków inw estycyjnych w arian t IA

Z r ó d ł o: ja k do w yk resu I . Jeśli w s z a c u n k a c h u w z g l ę d n i m y r ó w n i e ż w y d a t k i i n w e s t y c y j n e ( w a r i a n t IB), k w o t y z w r o t u V A T - u p r z y z a s a d a c h o g ó l n y c h z w i ę k s z a j ą się (p o r. w y k r e s 4), z a ś p r z y r y c z a ł t o w y c h - n a d w y ż k a p o d a t k u n a l e ż n e g o n a d n a l i c z o n y m u le g n i e z m n i e j s z e n i u ( s y t u a c j ę tę o b r a z u j e w y k r e s 2). N a n a j w y ż s z e k w o t y z w r o t u V A T - u p r z y w y b o r z e z a s a d o g ó l n y c h m o g l i b y w ty m p r z y p a d k u lic z y ć r o ln ic y z a j m u j ą c y s ię p r o d u k c j ą d r o b i u ( r z ę d u 2 0 - 2 8 tys. zł r o c z n i e ) i r z e p a k u (ok. 1 2 - 2 0 tys. zl). Z u w a g i na ta k t, ż e s a l d o V A T - u j e s t u j e m n e z a r ó w n o p r z y w y b o r z e o pcji o g ó l n e j , j a k i r y c z a ł t o w e j (p o r. w y k r e s y 2 i 4), w p r z y p a d k u w p r o w a d z e n i a

(12)

s t a w e k V A T - u p r o p o n o w a n y c h w w a r i a n c i e I, r o l n i k o m n ie o p ł a c a ł o b y się p o z o s ta ć p r z y z a s a d a c h r y c z a ł t o w y c h . o -5 000 10 000 15000 - -20000 - -25 000 • 30 000 -. c *

i

.o i o r° "D

#

•3

₅

§

.

ь

N

s

<L> o •“V # £ Cr o 1 -o i 1 á o Л? o iT

&

■A fCf ľ

о т

_{ш ш}

_[

_i

□ 2000 □2001 132002

W ykres 4. S y m u lo w an e saldo V A T-u dla różnych k ierunków produkcji rolnej przy uw zględ n ien iu w yd atk ó w inw estycyjnych w ariant IB

Z r ó d I o: ja k do w ykresu I . P o w y ż s z a a n a l i z a d o w o d z i , ż e w p r o w a d z e n i e s t a w e k V A T - u n a p o z i o m i e p r o p o n o w a n y m w w a r i a n c i e I p o w o d o w a ł o b y , ż e r o l n i c y z a j m u j ą c y s ię p r o d u k c j ą d r o b iu , i n w e s t u j ą c y w s w o j e g o s p o d a r s t w a na p o z i o m i e p r z e c i ę t n y m d la tej g r u p y , w y b i e r a l i b y r ac zej o g ó l n e z a s a d y V A T - o w s k i e , g d y ż g w a r a n t o w a ł y b y im w y ż s z e k w o t y z w r o t u n iż r y c z a ł t o w y z w r o t p o d a t k u . W p r z y p a d k u p o z o s t a ł y c h t y p ó w g o s p o d a r s t w z a s a d y o g ó l n e o k a z a ł y b y się b a r d z i e j o p ł a c a l n e j u ż po u w z g l ę d n i e n i u w y ł ą c z n i e w y d a t k ó w o b r o t o w y c h . M o ż n a z a t e m p r z y p u s z c z a ć , ż e w p r o w a d z e n i e s y s t e m u V A T - o w s k i e g o w ta kiej p o s ta c i ( p r z y p o m n i j m y : p rz y s t a w c e p o d a t k u na n i e p r z e t w o r z o n e i n i s k o p r z e t w o r z o n e p r o d u k t y r o l n e n a p o z i o m i e 0 % d la r o l n i k ó w , k t ó r z y w y b r a l i b y o g ó l n e z a s a d y V A T - o w s k i e , o r a z 3 % d la r y c z .a łto w c ó w ) d o p r o w a d z i ł o b y d o p o d o b n e j s y tu a c j i, j a k a w y s t ę p u j e w W i e l k i e j B r y ta n ii i Irla n d ii, g d z i e s t o s u j e się z e r o w ą s t a w k ę V A T - u n a p r o d u k t y r o l n e i o b r o t o w e ś r o d k i p r o d u k c j i r o ln e j, p r z y w y ż s z e j n iż w P o l s c e s t a w c e r y c z a ł t o w e g o z w r o t u . W ty c h w a r u n k a c h n i e w i e l u r o l n i k ó w w e w s p o m n i a n y c h k r a j a c h w y b i e r a o p c j ę r y c z a łto w ą . K o l e j n ą s y t u a c j ę r o z w a ż a

w a r i a n t

II, w y n i k a j ą c y z p r o p o z y c j i M i n i s t e r s t w a F i n a n s ó w , d o t y c z ą c y c h o p o d a t k o w a n i a r o l n i c t w a w la la c h 2 0 0 0 - 2 0 0 2 (por. w y k r e s y 5 i 6 o r a z ta b. 3).

(13)

16000 - 14000 - 120 0 0 - 10 000 - 8000 - 6000 - 4 000 - 2000 - 0 -2 000 J

/

□ 2000 EJ200I ЕЭ2002

Li

&

-j? A

✓ / / '

i? *

£

ď

W ykres 5. S y m u lo w an e saldo V A T-u dla różnych kierunków p rodukcji rolnej przy założeniu braku w ydatków inw estycyjnych - w ariant 11A

Ź r ó d 1 o: ja k do w ykresu I .

W ykres 6. S y m u lo w an e saldo V A T-u dla różnych kieru n k ó w p rodukcji rolnej p rzy uw zg lęd n ien iu w ydatków inw estycyjnych - w arian t Illi

I - bydlo, 2 - krow y, 3 - trzoda chlew na, 4 - m aciory, 5 ow ce, 6 - zboża, 7 - ziem niaki, 8 - rzepak, 9 - buraki cukrow e, 10 - przem ysłow e, 1 1 - strączkow e, 12 - sady, 13 - w arzyw a.

(14)

A n a l i z u j ą c w y k r e s y 5 i 6 n a s u w a się w n i o s e k , ż e p r o p o z y c j e w y s o k o ś c i s t a w e k V A 1-u, p r e z e n t o w a n e p r z e z M i n i s t e r s t w o F i n a n s ó w w

Białej księdze p o

datków ,

n ie s ą - z p u n k t u w i d z e n i a r o l n i k a - j e d n o z n a c z n e . W a h a n i a s a ld a V A I -u, j a k i e m i a ł y b y m i e j s c e w k o l e j n y c h la tac h, s ą ta k z n a c z n e , ż e p o d e j m o w a n i e r a c j o n a l n y c h d e c y z j i, d o t y c z ą c y c h s p o s o b u r o z l i c z a n i a V A T - u , b y ł o b y u tr u d n i o n e . P o d c z a s g d y w 2 0 0 0 r. ( w e d ł u g p r o p o n o w a n y c h tu z m i a n ) s a ld a V A l - u o s c y l o w a ł y w o k ó ł z e ra , c o s k ł a n i a ł o b y r o l n i k ó w r a c z e j d o p o z o s t a n i a p r z y r y c z a łc ie , w r o k u k o l e j n y m b y ły o n e w y r a ź n i e d o d a t n i e ( r z ę d u n a w e t ok. 14 tys. zł w g o s p o d a r s t w a c h tr z o d z i a r s k i c h i z a j m u j ą c y c h się p r o d u k c j ą r z e p a ku), by w r o k u 2 0 0 2 z m a l e ć d o ta k i e g o p o z i o m u , ż e p o u w z g l ę d n i e n i u w y d a t k ó w i n w e s t y c y j n y c h , m i e l i b y ś m y d o c z y n i e n i a z s i l n ą t e n d e n c j ą s k ł a n i a j ą c ą do p r z e c h o d z e n i a n a z a s a d y o g ó ln e . Inna s y t u a c j a m o g ł a b y m i e ć m i e j s c e w p r z y p a d k u w y r ó ż n i a n y c h j u ż w c z e śn iej g o s p o d a r s t w d r o b i a r s k i c h (por. tab. 3).

T a b I i с a 3 Sym u lo w an e k w oty podatku V A T w g o spodarstw ach dro b iarsk ich - w arian ty 11Л i IIB

Rok V A T należny (w zł)

B ieżące w ydatki produkcyjne (w ariant IIA) U w zg 1 ęd ni en ie w ydat ków in w esty cy jn y ch (w arian t IIB) V A T n aliczony (w zl) saldo V A T-u (w zl) (2 - 3) V A T n aliczo n y od inw estycji (w zl) saldo V A T-u (w zl) (4 - 5) ! 2 ₃ ₄ ₅ 6 2000 35 116,58 13 392,94 21 723,64 7 2 1 4 ,8 7 14 508,77 2001 106 872,43 45 440,24 61 432,19 20 804,36 40 627,83 2002 100 372,34 83 504,02 16 868,32 21 393,41 3 474,91 Ź r ó d I o: ja k do tab. I . G d y b y o p i s a n y w w a r i a n c i e II s y s t e m o p o d a t k o w a n i a V A T - c m w s z e d ł w ż y c ie , d la g o s p o d a r s t w d r o b i a r s k i c h b a rd z ie j k o r z y s t n y b y ł b y s y s t e m r y c z a ł t o w y , g d y ż r y c z a ł t o w y z w r o t z n a c z n i e p r z e k r a c z a ł b y k w o t ę V A T - u z a p ł a c o n e g o p r z e z n ic h p r z y z a k u p a c h o b r o t o w y c h ś r o d k ó w p r o d u k c j i i i n w e s t y c j a c h . W a r i a n t i n t e g r a c y j n y . D o tej p o r y r o z w a ż a l i ś m y h i p o t e t y c z n e o p c j e o p o  d a t k o w a n i a p o d a t k i e m V A T i ich sk u tk i d la g o s p o d a r s t w r o l n y c h . O m ó w i o n e w c z e ś n i e j r o z w i ą z a n i a n ie w e s z ł y j e d n a k w ż y c i e i p r a w d o p o d o b n i e n i g d y nie w e jd ą . P r z e p r o w a d z o n a a n a l i z a m o ż e z a t e m

z

j e d n e j s t r o n y

wskazywać

na k o rzy śc i p e w n y c h r o z w i ą z a ń n a tle o b e c n i e f u n k c j o n u j ą c y c h , z d r u g i e j z a ś w y k a z y w a ć n i e d o s k o n a ł o ś c i in n y c h . B a rd z ie j in t e r e s u j ą c e w y d a j ą się j e d n a k s y m u l a c je s k u t k ó w z m i a n s t a w e k V A T - u , w y n i k a j ą c y c h z p o s t a n o w i e ń n e g o c j a c y j n y c h z U n i ą E u r o p e j s k ą . J a k j u ż w s p o m n i a n o , w p o c z ą t k o w y m o k r e s i e P o ls k a m o ż e

(15)

u tr z y m a ć o b n i ż o n ą 3 - p r o c e n t o w ą s t a w k ę n a n i e p r z e t w o r z o n e p r o d u k t y r o ln e i o b r o t o w e ś r o d k i p r o d u k c j i , k tó r a p o c z te r e c h la ta c h b ę d z i e j e d n a k m u s i a ł a b y ć p o d n i e s i o n a d o 7 % . O d d n i a a k c e s ji n a t o m i a s t s t a w k ę n a w s z e l k i e d o b r a k a p i t a ło w e , w t y m m a s z y n y r o ln ic z e , p o d n i e s i o n o d o p o z i o m u 2 2 % ( s t a w k a s t a n d a r d o w a ) . N a d o t y c h c z a s o w y c h z a s a d a c h o b o w i ą z y w a ć b ę d z i e n a d a l s y s t e m r y c z a ł to w y , j e d n a k ż e s t a w k a z r y c z a ł t o w a n e g o z w r o t u p o d n i e s i o n a z o s t a ł a d o 5 % (po 1 m a j a 2 0 0 4 r.), a p o 1 m a j a 2 0 0 8 r. u le g n i e z w i ę k s z e n i u d o 7 % . P rz y ta k ic h z a ł o ż e n i a c h d o k o n a n o s y m u l a c j i w y s o k o ś c i s a ld a V A T - u , a c o z a t y m id z ie p r e f e r e n c ji r o l n i k ó w , c o d o w y b o r u s y s t e m u r o z l i c z a n i a t e g o p o d a t k u . P r z y j ę t o p r z y ty m z a ł o ż e n i e , ż e w a r t o ś ć p r o d u k c j i t o w a r o w e j o r a z k o s z t y p r o d u k c j i p o z o s t a n ą b e z z m i a n . D la p o t r z e b z a c h o w a n i a tej s a m e j s t r u k t u r y w p o r ó w n y w a n y c h w a ria n t a c h s y m u l a c j i , n o w e s ta w k i V A T - u n a ł o ż o n o n a k o s z t y i s p r z e d a ż z lat

2000

-

20 0 2

. S ta w k i V A T - u w r o l n i c t w i e , j a k i e b ę d ą o b o w i ą z y w a ć w n a j b l i ż s z y c h la ta c h z a p r e z e n t o w a n o w tab. 4. T a b l i c a 4

Staw ki o p o d atk o w an ia grup produktów zw iązanych z ro ln ictw em - w arian t in teg racy jn y (w %)

G rupy d ó b r i usług Staw ka V A T -u p rzy w ariancie

III IV

N iep rzetw o rzo n e p ro d u k ty rolne 3" /5* n l h

Środki p rodukcji ty p o w e dla produkcji rolnej 3 1

M aszyny i urządzenia dla rolnictw a (w tym ciągniki) 22 22

M ateriały i usługi bu d o w lan e 22 22

Pozostałe dobra i usługi 22 22

" Z asad y og ó ln e, ryczałt. Ż r ó d 1 o: o p raco w an ie w łasne. P o d o b n i e j a k p o p r z e d n i o , w y o d r ę b n i o n o d w i e s y t u a c j e : h i p o t e t y c z n y , t e o r e ty c z n y b r a k n a k ł a d ó w i n w e s t y c y j n y c h w g o s p o d a r s t w a c h ( w a r i a n t A ) o r a z ich w y s t ę p o w a n i e ( w a r i a n t B). W d o k o n y w a n e j w ty m m i e j s c u a n a l i z i e p o ja w i ł się d o d a t k o w o p r o b l e m z w i ą z a n y z r ó ż n y m i s t a w k a m i p o d a t k u n a p ł o d y r o l n e dla r o l n i k ó w r o z l i c z a j ą c y c h się n a z a s a d a c h o g ó ln y c li i r y c z a ł t o w y c h . A b y u n i k n ą ć e w e n t u a l n y c h n i e j a s n o ś c i , n ie d o k o n y w a l i ś m y j u ż w y d z i e l e n i a d o d a t k o w y c h w a r i a n t ó w , p r a g n i e m y j e d n a k z w r ó c i ć u w a g ę c z y t e l n i k ó w n a p o d k r e ś l o n e w t y tu ła ch o d p o w i e d n i c h w y k r e s ó w i ta b lic r o z r ó ż n i e n i e ty c h sy tu a c j i. W w a r i a n c i e I II r o z w a ż y m y p o t e n c j a l n e sk u tk i o b o w i ą z y w a n i a u sta le ń p r z e j ś c i o w y c h z U E (p o r. w y k r e s y 7 i 8 o r a z tab. 5). P o d w y ż s z e n i e s t a w e k V A T - u p o w e j ś c i u P o lski d o U nii E u r o p e j s k i e j m o ż e s k u t k o w a ć w z r o s t e m z a i n t e r e s o w a n i a r o l n i k ó w o g ó l n y m i z a s a d a m i r o z l i c z a n i a

(16)

V A T - u . D o t y c z y to z w ł a s z c z a g o s p o d a r s t w o p r o d u k c j i ro ś lin n e j. B i o r ą c pod u w a g ę j e d y n i e b i e ż ą c e k o s z ty p r o d u k c ji a n a l i z o w a n y c h g o s p o d a r s t w ( w a r i a n t III A p r e z e n t o w a n y n a w y k r e s i e 7), p r z e j ś c i e n a z a s a d y o g ó l n e b y ł o b y o p ł a c a l n e g ł ó w n i e w g o s p o d a r s t w a c h p r o d u k u j ą c y c h r z e p a k i i n n e r o ś l i n y p r z e m y s ł o w e . P rz y w y b o r z e tej o p c j i V A T - u g o s p o d a r s t w a te m o g ł y b y lic z y ć n a z w r o t y r z ę d u ok. 6 tys. zl, p o d c z a s g d y p r z y p r z e c i w s t a w n e j o p c ji o t r z y m a n y p r z e z n ic h r y c z a ł t o w y z w r o t p o d a t k u n ie r e k o m p e n s o w a ł b y p o d a t k u z a p ł a c o n e g o p r z y z a k u p a c h ś r o d k ó w p r o d u k c ji . I 0 0 0

„

o £ - 1 000

£

2000 $ - 3 000 I - 4 000 СЛ - 5 000 - 6 000

W ykres 7. Sym u lo w an e sald o V A T-u dla różnych k ierunków p rodukcji rolnej przy staw kach obow iązu jący ch ro lników ro zliczający ch się na z a s a d a c h o g ó ln y ch , w y zn aczo n e przy założeniu

braku w y d atk ó w inw estycyjnych - w arian t II1A Z r ó d I o: ja k do w yk resu 1. K o le j n y w y k r e s , n a k t ó r y m p r z e d s t a w i o n o w y n i k i s y m u l a c j i d o k o n a n y c h p r z y s t a w k a c h V A T - u o b o w i ą z u j ą c y c h w n a j b l i ż s z y c h la ta c h r o l n i k ó w r y c z a ł to w y c h , n ic u w z g l ę d n i a g o s p o d a r s t w d r o b i a r s k i c h , d la k t ó r y c h o s z a c o w a n e k w o t y p o d a t k u z n a c z n i e o d b i e g a ł y o d p r e z e n t o w a n y c h n a w y k r e s i e ( w y n i k i d la te g o ty p u p r o d u k c j i ro ln ej p o d a n o w tab. 5). Ja k w y n i k a z w y k r e s u 8, w p r z y p a d k u g o s p o d a r s t w z p r z e w a g ą p r o d u k c j i z w ie r z ę c e j , k w o t y z w r o t u V A T - u , j a k i e ro ln ik o t r z y m y w a ł b y z b u d ż e t u ( o s c y l u j ą c e w o k ó ł 2 - 3 tys. z ł), s ą z b l iż o n e , a n a w e t n iż s z e n iż k w o t y z r y c z a ł t o w a n e g o z w r o t u p o d a t k u . D o t y c z y to p r z e d e w s z y s t k i m g o s p o d a r s t w d r o b i a r s k i c h o r a z t r z o d z i a r s k i c h . N a l e ż y z a t e m p r z y p u s z c z a ć , ż e z u w a g i n a p r o s t o t ę r o z w i ą z a n i a r y c z a ł t o w e g o , w n a j b l i ż s z y m c z a s i e te s p o ś r ó d o m a w i a n y c h g o s p o d a r s t w , k tó r e n ie p o n o s z ą w i ę k s z y c h n a k ł a d ó w n a i n w e s t y c j e , p o z o s t a n ą r a c z e j p r z y r y c z a łc ie . -P -O £ .o

á

o

N

p .1 ■5 £ -V o - i o 1 • 1

ł

f -o o.£ O _i

P3

£ T f t -’Щ □ 2000 □ 2001 □ 2002

(17)

Z n a c z n i e s i l n i e j s z y b o d z i e c k u p o z o s t a n i u p r z y r o z w i ą z a n i u r y c z a ł t o w y m m o g ą m ie ć r o ln ic y z a j m u j ą c y się h o d o w l ą d r o b iu , k t ó r z y n ie p o n o s z ą n a k ł a d ó w na i n w e s t y c j e i n ie p l a n u j ą ich na n a j b liż s z e lata. K w o t y r y c z a ł t o w e g o z w r o t u p o d a t k u , n a j a k i e m o g l i b y lic z y ć , z n a c z n i e p r z e k r a c z a j ą z w r o t y u z y s k i w a n e b e z p o ś r e d n i o z b u d ż e t u (p o r. w y k r e s 7 i tab. 5).

W ykres 8. S y m u lo w an e saldo V A T-u dla różnych kierunków p rodukcji rolnej przy staw kach ob o w iązu jący ch ro ln ik ó w pozo stający ch przy ry c za łc ie, w y zn aczo n e przy założeniu braku

w ydatków inw estycyjnych - w ariant П1Л

I bydło, 2 krow y, 3 trzoda c hlew na, 4 - m aciory, 5 - ow ce, 6 - zboża, 7 - ziem niaki. 8 rzepak, 9 buraki cukrow e, 10 przem ysłow e, 11 - strączkow e, 12 - sady, 13 w arzyw a.

Z r ó d I o: jak do w ykresu 1.

T a b 1 i с a 5 Sy m u lo w an e kw oty po d atk u V A T w g o spodarstw ach dro b iarsk ich , które w y b rały ry czałto w y

system V A T -ow ski - w arianty I11A i 111В

Rok V A T należny (w zl)

B ieżące w ydatki p rodukcyjne (w ariant 111 A) U w zg lęd n ien ie w y d a tk ó w inw esty cy jn y ch (w aria n t IIIB) V A T naliczony (w zł) saldo V A T-u (w zł) ( 2 - 3 ) V A T naliczony od inw estycji (w zl) sald o V A T -u (w zl) (4 - 5) 1 2 3 4 5 6 2000 2001 2002 58 527,64 76 337,45 71 694,53 35 908,54 45 440,24 46 326,35 22 619,10 30 897,21 25 368,18 14 005,34 27 461,75 21 180,22 8 613,74 3 435,46 4 187,94

(18)

O m a w i a j ą c s k u tk i o b o w i ą z u j ą c y c h o b e c n i e r o z w i ą z a ń , w a r t o z w r ó c i ć u w a g ę n a tr u d n o ś c i , na j a k i e n ie s te ty s k a r ż ą się r o ln ic y po I m a j a 2 0 0 4 r. J a k w i a d o m o , z g o d n i e z n o w ą u s t a w ą o p o d a t k u o d t o w a r ó w i u s ł u g z I 1 m a r c a 2 0 0 4 r., s t a w k a z r y c z a ł t o w a n e g o z w r o t u p o d a t k u w y n o s i 5 % , p o d c z a s g d y s t a w k a V A T - u na n i e p r z e t w o r z o n e p r o d u k t y r o l n e p o z o s t a ł a n a p o z i o m i e 3 % . P o n i e w a ż w p r a k t y c e n a b y w c y n i e j e d n o k r o t n i e w y p ł a c a j ą r o l n i k o m r y c z a ł t o w y m z w r o t VAT'-u w d o t y c h c z a s o w e j w y s o k o ś c i , stą d k w o t y s a ld a V A T - u m o g ą b y ć j e s z c z e n iż sze . N a w y k r e s i e 9 w y r a ź n i e w i d a ć , iż p r a k t y k i t a k ie s ą b a r d z o n i e k o r z y s t n e d la r o l n i k ó w r y c z a ł t o w y c h , n i e z a l e ż n i e o d k i e r u n k u p r o d u k c j i . P rz y o b e c n y c h s t a w k a c h V A T - u r y c z a ł t o w y z w r o t p o d a t k u w w y s o k o ś c i 3 % w a r t o ś c i s p r z e d a w a n y c h p r o d u k t ó w n ie r e k o m p e n s u j e im z a p ł a c o n e g o w c z e ś n i e j p o d a t k u . D o t y c z y to n a w e t g o s p o d a r s t w d r o b i a r s k i c h . t) I

£

_O

P

i o

M

с . ŕ M p # p JS p o J ! o # M č -o1 i o .X V Я =• I 0 0 0 -N ? -2 000 > - 3 0 0 0 0 1 -4 0 0 0 - ■5 0 0 0 - -6000 •

Tfl

1

T l □ 2000 П 200] □ 2002

W ykres 9. S y m u lo w an e saldo V A T-u dla różnych kierunków p rodukcji rolnej o sz aco w an e przy „zan iżo n ej” (3% ) staw ce ry czałto w eg o zw rotu podatku V A T o raz przy zało żen iu braku w ydatków

inw estycyjnych Ź r ó d ł o : ja k do w ykresu I . Jak w y k a z u j ą d o ś w i a d c z e n i a o s t a t n i c h m i e s i ę c y , p o l s c y r o ln ic y - p r z y w s p a r c i u z f u n d u s z y uni jn y c h - n i e m a l ż e m a s o w o m o d e r n i z u j ą s w o j e g o s p o d a r stw a . W 2 0 0 4 r. z n a c z n i e w z r o s ł a s p r z e d a ż c i ą g n i k ó w o r a z m a s z y n r o l n i c z y c h , z w i ę k s z y ł się r ó w n i e ż p o p y t na m a t e r i a ł y b u d o w l a n e " . D l a t e g o te ż, d o k o n u j ą c s y m u l a c j i s k u t k ó w o p o d a t k o w a n i a p o d a t k i e m V A T , n ie m o ż n a z a p o m i n a ć o u w z g l ę d n i e n i u w y d a t k ó w in w e s t y c y j n y c h ( w a r i a n t IIIB). N a w y k r e s i e 10 z a p r e z e n t o w a n e z o s t a ł y w y n ik i s y m u l a c j i d o k o n a n y c h p r z y s t a w k a c h V A T - u , o b o w i ą z u j ą c y c h r o l n i k ó w r o z l i c z a j ą c y c h się na z a s a d a c h o g ó l n y c h , z a ś n a w y k r e s ie 11 - p r z y r y c z a łc ie . 11 A. M i c h а I s k i, J. B i e I e c k i, A. M o r a w i e с к a, B oom nu p o ls k ie j wsi, „ R ze cz p o  sp o lita” 8.06.2004.

(19)

() -5 000 “ -10 000 < -15 000 > 2 _Я-20 000 co -2 5 0 0 0 ■ 30 000

Wykres 10. Sym ulow ane saldo VAT-u dla różnych kierunków produkcji rolnej przy stawkach

obow iązujących rolników rozliczających się na zasadach og ó ln y ch , w yznaczon e przy uw zględnieniu wydatków inwestycyjnych wariant IIIB

Ż r ó d ł o: jak do wykresu 1. J a k w y n i k a z w y k r e s ó w 10 i 11, im w y ż s z a s k a la i n w e s t o w a n i a g o s p o d a r stw a , ty m b a r d z ie j o p ł a c a l n e d la r o l n i k a b y ł y b y z a s a d y o g ó l n e V A T - u . N a s z c z e g ó l n i e w y s o k i e , o s c y l u j ą c e w o k ó ł 15 tys. zł r o c z n ie , z w r o t y V A T - u m o g ł y b y lic z y ć g o s p o d a r s t w a d r o b i a r s k i e (por. w y k r e s 10). G o s p o d a r s t w a te g o ty p u o d z y s k a ł y b y - z n a w i ą z k ą - z a p ł a c o n y p o d a t e k V A T t a k ż e p r z y w y b o r z e s y s t e m u r y c z a ł t o w e g o (p o r. w y k r e s 11), j e d n a k b y ł y b y to k w o t y z n a c z n i e n iż s z e niż p r z y z a s a d a c h o g ó l n y c h . Z a t e m , j e ś li g o s p o d a r s t w o s p e c j a l i z u j ą c e się w p r o d u k c ji d r o b i a r s k i e j nie i n w e s t u j e z b y t w ie le , p o w i n n o r ac zej p o z o s t a ć p rz y r y c z a łc ie , j e d n a k w r a z z e w z r o s t e m skali i n w e s t o w a n i a k o r z y ś c i z t a k i e g o w y b o ru b ę d ą c o r a z m n i e j s z e . W p r z y p a d k u p o z o s t a ł y c h k i e r u n k ó w p r o d u k c ji w y d a t k i in w e s t y c y j n e , o p o d a t k o w a n e p r z e c i e ż s t a w k ą s ta n d a r d o w ą , w y r a ź n i e z m n i e j s z a j ą e f e k t y w n o ś ć s y s t e m u r y c z a ł t o w e g o . Z r y c z a ł t o w a n y z w r o t p o d a t k u , n a w e t p r z y 5 - p r o c e n t o w e j s t a w c e , nie r e k o m p e n s u j e z a p ł a c o n e g o V A T - u . J e s t to s z c z e g ó l n i e w y r a ź n e w p r z y p a d k u g o s p o d a r s t w tr z o d z i a r s k i c h i p r o d u k u j ą c y c h r z e p a k , a t a k ż e w a r z y w n i c z y c h i s a d o w n i c z y c h o r a z p r o d u k u j ą c y c h b u r a k i c u k r o w e . W a r t o r ó w n ie ż z w r ó c i ć u w a g ę n a to, ż e - w p o r ó w n a n i u z w c z e ś n i e j o m a w i a n y m i h i p o t e t y c z n y m i w a r i a n t a m i , a t a k ż e z o b o w i ą z u j ą c y m d o n i e d a w n a s y s t e m e m V A T - - o w s k i m - r o l n i c y p r o w a d z ą c y h o d o w l ę d r o b i u z o s t a j ą d z i ę k i t a k i e m u o p o d a t k o w a n i u w ł ą c z e n i w o g ó l n y s y s t e m V A T - o w s k i , c o s t w a r z a o r g a n o m p o d a t k o w y m w i ę k s z e m o ż l i w o ś c i k o n tr o li k w o t z w r o t ó w te g o p o d a t k u , o t r z y m y w a n y c h d o tej p o r y w f o r m i e r y c z a łtu . Z u w a g i j e d n a k na b a r d z o w y s o k i e o b r o t y ty c h g o s p o d a r s t w , p o d w y ż s z e n i e s ta w k i V A T u n a p r o d u k t y r o l n e z 3 d o 7 % , o d w r ó

(20)

-c i l o b y t-c r e la -c je , -c z e g o p o t w i e r d z e n i e m s ą w y n i k i s y m u l a -c j i o p a r t e n a d o -c e l o w y m s y s t e m i e V A T - o w s k i m ( p o r. w a r i a n t y I V A i I V B ). 10 000 -i 8 000 ň 000 -4 000 ■ *73 2 000 -n 0 -t- - 2 000 -> 4 000 -o T i - 6 000 ■ - 8 000 10 000 12 000 14 000 -16 000 -1 O J* 4 ] ŕ p _{J J}# i $ □ 2000 0 2 0 0 1 ЕЭ 2002 i m -o ■I _oÄ

TH

1

■p

Š

i

T jp n

1S

8

-2

£ I

->

&

tí

o.

p

ź

o ->

№

,<v

I

W ykres 11. S y m u lo w an e saklo V A T dla różnych k ierunków pro d u k cji rolnej przy staw kach o b ow iązujących ro ln ik ó w pozostających przy ryczałcie przy zało żen iu braku w yd atk ó w

inw estycyjnych - w ariant II1I3 Ź r ó d ł o: jak d o w ykresu I . P o d w y ż s z e n i e s ta w k i V A T - u na n i e p r z e t w o r z o n e p r o d u k t y r o l n e d o p o z i o m u 7 % ( p r z y ta k ie j s a m e j s t a w c e z r y c z a ł t o w a n e g o z w r o t u p o d a t k u ) , z g o d n i e z w a r i a n t e m IV, s p o w o d u j e , ż e k w o t y s a ld a V A 'ľ - u w y r a ź n i e w z r o s n ą . Jeśli u w z g l ę d n i m y t y l k o b i e ż ą c e w y d a t k i p r o d u k c y j n e g o s p o d a r s t w o k a z u j e się, ż e w t a k i m p r z y p a d k u b a r d z ie j o p ł a c a l n e d la r o l n i k ó w b y ł y b y r y c z a ł t o w e z a s a d y V A 'ľ - u ( d o t y c z y to r ó w n i e ż g o s p o d a r s t w d r o b i a r s k i c h p o r . ta b. 6). T a b l i c a 6 S ym u lo w an e k w oty po d atk u V A T w g o spodarstw ach dro b iarsk ich - w arian ty IVA i IVU