• Nie Znaleziono Wyników

Nauka i diamentowy biznes

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "Nauka i diamentowy biznes"

Copied!
2
0
0

Pełen tekst

(1)

Nauka i diamentowy biznes

Adam Maksymowicz

1

Podstawy diamentowego biznesu i ko-lejne etapy jego ekspansji, jak i ka¿dej innej dziedziny, która sta³a siê przedmio-tem miêdzynarodowego handlu, wyzna-czaj¹ badania, studia i odkrycia naukowe. W popularnej narracji medialnej pozyski-wanie diamentów jest zwi¹zane z prze-moc¹ i brutalnym wyzyskiem. Filmy w rodzaju Krwawy diament, ze s³awnymi aktorami w rolach g³ównych, skutecznie zniechêcaj¹ do zajmowania siê nauk¹, geologi¹ i biznesem diamentowym. Byæ mo¿e, ¿e stereotyp ten nie bez powodu jest utrwalany w miêdzynarodowej spo³ecznoœci po to, aby jak najmniej-sza liczba ludzi orientowa³a siê w diamentowych intere-sach, które zwykle s¹ pilnie strze¿onymi tajemnicami koncernów, konsorcjów, banków i konkuruj¹cych z nimi gangów. To nic nowego – intratne zyski przyci¹gaj¹ wszelkiego rodzaju przestêpców, których nie brakuje równie¿ w nowoczesnych technologiach i bran¿ach handlu o znaczeniu miêdzynarodowym. Na tym tle trzeba zauwa-¿yæ, ¿e diamenty zawsze by³y wysoko cenione. Przede wszystkim dlatego, ¿e nie wystêpuj¹ one w Europie, która od czasów staro¿ytnych Rzymian do dziœ odgrywa klu-czow¹ rolê w cywilizacji i gospodarce na œwiecie. Na tym terenie by³ to zawsze egzotyczny minera³, którego atrak-cyjny wygl¹d i wielkoœæ by³y po¿¹danymi atrybutami w³adzy panuj¹cych – królów, cesarzy i ksi¹¿¹t.

Pozostawiaj¹c na uboczu pierwsze historyczne diamen-ty, które do Europy dotar³y z Indii i Brazylii, to najwiêksze ich wydobycie od ok. 150 lat pochodzi z przypadkowych odkryæ na terenie Kimberley w po³udniowej Afryce (Kan-fer, 1996). Do koñca XX w. œwiatowy rynek diamentów opanowa³a firma De Beers, za³o¿ona na bazie diamento-wych zasobów Po³udniowej Afryki. Jej pierwszym i najpo-wa¿niejszym konkurentem sta³ siê rosyjski przemys³ diamentowy, korzystaj¹cy z w³asnych odkryæ. Nie by³yby one mo¿liwe bez aktywnego zaanga¿owania nauk geolo-gicznych do osi¹gniêcia tego celu (Mianowski, 1969). Kolejne odkrycie w dziedzinie geochemii diamentów umo¿-liwi³o zarówno rozwój ich wydobycia na Syberii, jak te¿ da³o podstawy do ich odkryæ wszêdzie na œwiecie, gdzie tylko by³o to mo¿liwe (Hart, 2016).

ROSYJSKIE POSZUKIWANIA

Od zakoñczenia II wojny œwiatowej rozpoczê³y siê poszukiwania diamentów na terenie Rosji. Kraj ten zajmo-wa³ wtedy powierzchniê1/6naszego globu. Najwybitniejsi

rosyjscy geolodzy zdawali sobie sprawê z tego, ¿e znale-zienie kominów kimberlitowych, o œrednicy liczonej w set-kach metrów, na Syberii maj¹cej powierzchniê 11 mln km2, jest czymœ du¿o trudniejszym ani¿eli szukanie ig³y w stogu siana. Podstawê poszukiwañ stanowi³a analiza budowy

geologicznej oraz poszukiwanie jej podobieñstwa do warunków panuj¹cych w rejonie Kimberley.

Pierwsze poszukiwania przeprowadzono w rejonie Uralu, gdzie w osadach rzecznych znaleziono pojedyncze diamenty. Jednak¿e w trakcie dalszej eksploracji tego tere-nu nie stwierdzono ¿adnych analogii oraz znalezisk. Zauwa¿ono natomiast, ¿e kominy kimberlitowe s¹ na ogó³ zwi¹zane ze starymi, prekambryjskimi kratonami i ¿e taka jednostka geologiczna wystêpuje w œrodkowej czêœci Syberii, na terenie Jakucji. Tworzy j¹ p³yta syberyjska – jednostka geologiczna piêciokrotnie wiêksza od Francji. Jej penetracjê rozpoczêto od badania piasków na brzegach syberyjskich rzek.

Pierwszy diament znaleziono w 1948 r. w rzece Jermo-kau (lewy dop³yw Dolnej Tunguski). W 1954 r. amakiñska ekspedycja geologiczna, id¹c tropem wskaŸnikowych minera³ów towarzysz¹cych diamentom – piropów, odnalaz³a pierwszy komin kimberlitowy. Pirop jest mine-ra³em z grupy granatów Mg3Al2(SiO4)3. W tym czasie

rosyjskie poszukiwania diamentów niczym nie ró¿ni³y siê od wypraw po z³oto na Alaskê, które w zbeletryzowanej formie opisa³ Jack London. Ekipy poszukiwacze by³y wyposa¿one w mapy przegl¹dowe terenu, kompas, ³opatê, sita, namioty oraz podrêczny mikroskop. Do najbli¿szej osady bywa³o 150 km. Przez krótkie, czteromiesiêczne, syberyjskie lato zespó³ geologów bada³ teren na trasie ok. 1500 km! Tymi metodami do 1969 r. odkryto na Syberii 220 kominów kimberlitowych (Mianowski, 1969). Rok po odkryciu pierwszych znaleziono dwa najbardziej wydajne: Mir (wydobycie w 2017 r. – 2,76 mln karatów) i Udacznyj (3,8 mln karatów), które do dziœ s¹ eksploatowane.

Eksploatacjê syberyjskich diamentów prowadzi prywat-na firma Alrosa, której roczne wydobycie wynosi ok. 40 mln karatów o handlowej wartoœci ok. 4,63 mld USD, zysk ok. 1,7 mld USD (https://en.wikipedia.org/wiki/Alrosa). Du¿a czêœæ rosyjskich diamentów ma kszta³t regularnych krysz-ta³ów oktaedrycznych. Umo¿liwia to ich ciêcie i szlifowa-nie w krótkim czasie i po niskich kosztach. Od kilku lat firma ta, zatrudniaj¹ca ok. 40 tys. pracowników, jest naj-wiêkszym na œwiecie dostawc¹ surowych diamentów (Fedorinova, 2018).

DIAMENTY DLA KA¯DEGO

Na terenie USA jedyny komin kimberlitowy, od-s³aniaj¹cy siê na powierzchni ok. 14 ha i zawieraj¹cy diamenty, znaleziono przesz³o 100 lat temu w stanie Arkansas. By³ on eksploatowany od 1906 r. Coraz mniej-sze zyski z wydobycia spowodowa³y, ¿e obszar ten wydzier¿awiono i przeznaczono do celów turystycz-nych. Teraz ka¿dy mo¿e poszukiwaæ tu diamentów. Jest to stosunkowo ³atwe, bo silnie zwietrza³a ska³a kimberli-towa mo¿e byæ przesiewana. Najlepsze warunki panuj¹

786

Przegl¹d Geologiczny, vol. 67, nr 10, 2019

1

(2)

po ulewnych deszczach, kiedy zwietrzelina jest w znacz-nej czêœci usuniêta i diamenty staj¹ siê widoczne go³ym okiem. Za wstêp na teren kopalni p³aci siê 10 USD i mo¿na przez ca³¹ dobê prowadziæ poszukiwania. Turyœci znaleŸli tu dot¹d ponad 33 tysi¹ce diamentów. Wiele z nich by³o unikalnymi egzemplarzami, które zosta³y sprzedane za dziesi¹tki tysiêcy USD i stanowi¹ ozdobê wielu kolekcji i zbiorów (Geology.com).

CHEMIK Z CAPETOWN

Prze³omowym punktem w poszukiwaniach diamentów by³o odkrycie dokonane w 1970 r. przez geochemika Johna Gurneya pracuj¹cego w laboratorium geofizycznym Car-nagie Instytution w Waszyngtonie. Opublikowa³ on pracê naukow¹, w której opisa³ ma³e drobinki granatu tkwi¹ce w diamentach. Wywnioskowa³ z tego, ¿e granaty te powsta-wa³y równoczeœnie z diamentami. Porównuj¹c granaty z kominów kimberlitowych w RPA i USA, Gurney odkry³, ¿e maj¹ one ten sam sk³ad chemiczny, co granaty zawarte w diamentach. Granaty te zawiera³y du¿o chromu i ma³o wapnia. Zosta³y one oznaczone symbolem G10. Granaty tego typu wystêpowa³y wy³¹cznie w tych kominach, które zawiera³y diamenty. By³o to odkrycie umo¿liwiaj¹ce znale-zienie diamentonoœnych kominów kimberlitowych bez d³ugich badañ, wierceñ i pobierania niezliczonych iloœci prób. Maj¹ca w tym czasie œwiatowy monopol na handel diamentami spó³ka De Beers chcia³a wykupiæ od Gruneya prawo w³asnoœci do wyników tej pracy, ale Gruney nie zgodzi³ siê na to, twierdz¹c, ¿e odkrycia dokona³ on nie tyl-ko dla De Beers, ale te¿ dla ludzi na ca³ym œwiecie. Od cza-su tego odkrycia ka¿da firma mog³a w stocza-sunkowo ³atwy sposób znaleŸæ diamentonoœne kominy kimberlitowe i staæ siê konkurencj¹ De Beers, prze³amuj¹c¹ jej dotychczaso-wy monopol.

O skutecznoœci swojego odkrycia Gurney przekona³ siê wkrótce osobiœcie. Zlecono mu ocenê op³acalnoœci zakupu jednego z diamentonoœnych kominów kimberlitowych. Jednak nie wykry³ on w nim granatów z wysok¹ zawarto-œci¹ chromu i nisk¹ wapnia. Jak siê póŸniej okaza³o, w³aœciciel tego komina kimberlitowego, chc¹c go intratnie sprzedaæ, rozsypa³ drobne diamenty na terenie, gdzie znaj-dowa³ siê jego krater.

Drugim odkryciem Gurneya by³a analiza ilmenitów towarzysz¹cych kominom kimberlitowym. Okaza³o siê, ¿e ka¿dy z nich ma specyficzny sk³ad chemiczny, charaktery-styczny tylko dla jednego komina. Teraz wystarczy³o ju¿ tylko zbadaæ ilmenity, aby wiedzieæ ile w pobli¿u jest kominów kimberlitowych – bez ich uprzedniego rozkopy-wania.

Od czasu odkrycia Gurneya takie poszukiwania, jakie mia³y miejsce w po³owie XX w. w Rosji, przesz³y ju¿ bez-powrotnie do historii (Hart, 2016). Jon Gurney jest emeryto-wanym profesorem geologii na uniwersytecie w Capetown w Po³udniowej Afryce.

Z£AMANY MONOPOL

W 1954 r. Rosjanie jako pierwsi z³amali, trwaj¹cy od stu lat, monopol De Beers na wydobycie diamentów i han-del nimi. Rosja, ze wzglêdu na niski poziom dochodów ludnoœci, nie mog³a ich sprzedawaæ na w³asnym rynku. Dlatego musia³a zgodziæ siê na umowê z De Beers o

dosta-wie tej spó³ce wszystkich wydobytych diamentów. Umo-wa ta faktycznie przed³u¿y³a monopol De Beers, ale tylko o 13 lat – do czasu odkrycia Johna Gurneya. Potem znalezie-nie nowych kominów kimberlitowych by³o ju¿ tylko kwe-sti¹ czasu. Odkrycia nastêpowa³y jedne po drugich. Na œwiecie odkryto 6400 kominów kimberlitowych, z których ok. 900 zosta³o sklasyfikowanych jako diamentowe, a z tych tylko ok. 0,5%, to jest nieco ponad 30 by³o wystarczaj¹co zasobnych, by wydobywanie z nich diamentów przynosi³o zyski (Zimnisky, 2014).

Siedem krajów produkuje najwiêcej diamentów o wyso-kiej jakoœci. Wed³ug Kinga (2018) s¹ to: Rosja (23 mln kara-tów), Bostwana (14 mln), Kanada (13 mln), Angola (8,1 mln), Po³udniowa Afryka (6,7 mlm), DR Kongo (4,6 mln) i Na-mibia (1,7 mln). Cena diamentów nieustannie pnie siê w górê. Surowy diament w hurcie kosztuje nie wiele wiêcej ani¿eli 100 USD za jeden karat. Jednak¿e cena takiego samego, jednokaratowego, oszlifowanego diamentu roz-poczyna siê od 4500 USD w górê. Wydobywanie diamen-tów do celów przemys³owych jest nieop³acalne. Te taniej uzyskuje siê poprzez sztuczne wytwarzanie.

POLSKA NAUKA I DIAMENTOWY BIZNES

Od chwili odkrycia (w 1867 r.) diamentów w Kimber-ley przybywali do niego, ¿¹dni wzbogacenia siê, imigranci z ca³ego œwiata. Nie brakowa³o wœród nich Polaków. By³y ich setki, a byæ mo¿e nawet tysi¹ce. Za³o¿yli w³asn¹ organizacjê o nazwie Polish-Russian Union. Nic nie wia-domo o ich wzbogaceniu siê w diamentowym górnictwie (¯ukowski, 1994). Jednak¿e wszyscy biografowie ówczes-nego „króla diamentów”, za jakiego uwa¿ano Cecila Rho-desa, wspominaj¹ jego atrakcyjn¹ przyjació³kê, któr¹ by³a ksiê¿na Katarzyna Radziwi³³ (Bidwell, 1979).

Pod koniec XX w. udane eksperymenty hydrotermalnej syntezy diamentu przeprowadzi³ Andrzej M. Szymañski (Szymañski, 1994). Na prze³omie XX i XXI w. poszukiwa-nia diamentów na Saharze (w Mauretanii) prowadzi³ dr To-masz Jerzykiewicz. Jak za dawnych czasów pieszo penetrowa³ pustynne piaski. Twierdzi on, ¿e równie¿ obec-nie, mimo korzystania z nowoczesnych technik poszuki-wawczych, wizja lokalna i badania terenowe s¹ zawsze podstaw¹ do sporz¹dzenia modelu geologicznego i koñco-wego efektu odkrycia poszukiwanych z³ó¿, co i w tym wypadku mia³o miejsce, gdy¿ na terenie Mauretanii odkry-to strukturê Richat, zawieraj¹c¹ kominy kimberliodkry-towe (Jerzykiewicz, 2018).

LITERATURA

BIDWELL G. 1979 – Król diamentów. Wyd. Œl¹sk, Katowice. FEDORINOVA Y. 2018 – Alrosa Steps Up Diamond Marketing as Miner Eyes More Cutting. Bloomberg, 14.05.2108 r.

HART M. 2016 – Diamenty. Wyd. CeDeWu Sp. Z o.o., Warszawa. JERZYKIEWICZ T. 2018 – Od dogmatu do paradygmatu w geologii. Pañstw. Inst. Geol.-PIB.

KANFER S. 1996 – Królestwo diamentów. Ksi¹¿ka i Wiedza, Warszawa. KING H.M. 2018 – Which Countries Produce the Most Gem Diamonds? Geoscience News and Information. Geology. com

KING M.H. – The Only Diamond Mine In the World Where You Can Be the Miner, Geoscience Information. Geology.com

MIANOWSKI Z. 1969 – W poszukiwaniu diamentów. Wyd. Geol. Muzeum Ziemi PAN. Warszawa

SZYMAÑSKI A. 1994 – Geochemiczne uwarunkowania krystalizacji diamentu w procesach hydrotermalnych. Arch. Miner., 50, z. 2. ZIMNISKY P. 2014 – Diamond Investing FAQ. Mining.com, 18.02.2014 r. ¯UKOWSKI A. 1994 – W kraju z³ota i diamentów. PWN. Warszawa.

787

Cytaty

Powiązane dokumenty

Liczne wspólne dyskusje przyczyni³y siê do lepszego zrozumienia dostêpnych wyników badañ i wnios- ków ich autorów oraz sformu³owania w³asnych hipotez na temat

¿e przeciwstawiaj¹cym je spo³eczeñstwu, co jest szczególnie szkodliwe i naganne wobec niezwykle trudnej sytuacji ochrony zdrowia w Polsce.. Zda- niem przewodnicz¹cego ORL w

ubezpieczenia zdrowotne oferowane przez SIGNAL IDUNA Polska TU SA, STU ERGO HESTIA SA oraz TU COMPENSA SA Prezentowany ranking przedstawia wyniki analizy, której poddano ogólne

Rozwi¸ azanie ka˙zdego zadania musi znaj- dowa´ c si¸e na osobnej kartce oraz by´ c napisane starannie

³em jeszcze zaliczonych na Politechnice, przygotowuj¹c siê w ten sposób do moich w³asnych egzaminów.. Kocha³em atmosfe-

Nasza sowa, ptak kontrowersyjny – jak widaæ, jest zarazem symbolem samotnoœci, czujnoœci, milczenia, rozmyœlania, umiar- kowania, m¹droœci, œwieckiej nauki, wiedzy racjonalnej,

Postêpowanie wytwórców energii, chc¹cych wy- korzystaæ spready w analizie op³acalnoœci produkcji powinno byæ nastêpuj¹ce: w momencie gdy spread jest na rynku du¿y, czyli

W wyniku odsiarczania metod¹ mokr¹ wapienn¹ na rynku surowców budowlanych pojawi³y siê du¿e iloœci gipsu syntetycznego.. Artyku³ jest prób¹ oceny zmian na rynku gipsu w