Medycyna Weterynaryjna - Summary Medycyna Wet. 65 (6), 416-418, 2009

Medycyna Wet. 2009, 65 (6) 416

Praca oryginalna Original paper

Rozwój embrionalny ptaków uwarunkowany jest genetycznie (21). U indyków przebiega wolniej ni¿ u przepiórek, co potwierdza liczba par somitów w 62. godzinie lêgu (6, 19). Wzrost i rozwój zarodków zale-¿y od wielu czynników biologicznych (2, 3, 16, 19). Centralny uk³ad nerwowy zarodków indyczych roz-wija siê szybciej w nieprawid³owo zbudowanych ja-jach ni¿ w prawid³owo zbudowanych (17). W œrodko-wej fazie nieœnoœci kur, indyków i gêsi rozwój zarod-ków przebiega szybciej ni¿ w pocz¹tkowej fazie (8, 13, 19). Natomiast dotychczas brak jest informacji, czy typ u¿ytkowy indyków wyraŸnie ró¿nicuje rozwój za-rodków.

Masa jaj decyduje o wynikach wylêgowoœci, a prob-lemy wzrostu i rozwoju zarodków w du¿ych jajach indyczych s¹ ma³o znane (4, 7, 20). Wiadomo, ¿e ma-j¹ gorsz¹ ¿ywotnoœæ i s¹ bardziej wra¿liwe na b³êdy inkubacji (3). Optymalna masa jaj indyczych wynosi 75-95 g. Genetyczne uwarunkowanie masy jaj zosta³o potwierdzone, miêdzy innymi, przez Jankowskiego (5). Wynik wylêgowoœci zale¿y tak¿e od typu u¿ytko-wego indyków. U¿ytkowane w Polsce indyki

ciê¿kie-go typu charakteryzuje dobra wylêciê¿kie-gowoœæ. Wed³ug ró¿nych Ÿróde³, waha siê ona od 65,86% do 86,36% z jaj zap³odnionych, osi¹gaj¹c czêsto wy¿szy poziom (95%) w œrodkowej fazie nieœnoœci (12, 15, 18). U in-dyków œredniociê¿kiego i lekkiego typu wyniki wylê-gu s¹ gorsze i wynosz¹ od 71,9 do 88,04% (9-11, 14). Celem badañ by³a ocena wczesnego rozwoju zarod-ków i wylêgowoœci indyzarod-ków w zale¿noœci od wieku ptaków.

Materia³ i metody

Jaja wylêgowe pochodzi³y od indyczek typu ciê¿kiego – Big 6. Warunki utrzymania niosek, postêpowanie z jajami po zniesieniu i inkubacja jaj by³y zgodne z technologi¹ dla tego gatunku ptaków. Badania przeprowadzano co 3 tygod-nie w 24-tygodniowym cyklu tygod-nieœnoœci. Pierwsze badatygod-nie wykonano w 33. tygodniu ¿ycia indyków, tj. w 1. tygodniu nieœnoœci. W ka¿dym okresie badañ wykonano ocenê bu-dowy i rozwoju zarodków w 64. godzinie lêgu oraz masy i zdolnoœci wylêgowej jaj. Jaja w liczbie po 504 szt. wa¿o-no z dok³adwa¿o-noœci¹ do 0,1 g w 9 terminach badañ, ³¹cznie zwa¿ono 4536 jaj, które przeznaczono do inkubacji. Inku-bacjê jaj prowadzono przez 27 dni i 10-12 godzin. Po za-koñczeniu lêgu ustalono liczbê wylê¿onych indycz¹t

i pro-Wp³yw wieku niosek na rozwój embrionalny

i wartoœæ wylêgow¹ jaj indyków*

)

ANETA OR£OWSKA, EMILIA MRÓZ

Katedra Drobiarstwa Wydzia³u Bioin¿ynierii Zwierz¹t UWM, ul. Oczapowskiego 5, 10-719 Olsztyn

Or³owska A., Mróz E.

Effect of the age of layers on the embryonic development and hatchability of turkey eggs Summary

The aim of this study was to assess the early embryonic development and hatchability of turkey eggs in relation to the age of layers.

Analyses were performed at three-week intervals during a 24-week laying season. The first analysis was performed at week 33 of layers’ life (1st week of the laying season). The body conformation and development of embryos in the 64th _{hour of incubation, egg weight and hatching rates were determined at each stage of the}

study. The values of the blastodisc diameter were found to be higher in eggs laid by hens aged 45 weeks than in eggs laid by younger hens. Embryos in eggs from hens aged 39 weeks had a longer longitudinal axis and wider head region than in eggs laid by younger hens. The number of brain vesicles and somite pairs and the development of blood islands in embryos contained in eggs laid by hens aged 42 weeks and older were at a comparable level, while lower values were found in younger hens. The variation in embryo characteristics was high, which is typical of the early stage of embryo growth. Egg weight increased by 19.48 g between week 33 and 57 of layers’ life. The highest increase in egg weight was noted during the first 3 weeks of the laying season. The highest hatching rates (88.63-93.11%) were observed in the group of hens aged 39 to 48 weeks. The conducted research indicates that hatchability depends on the layer’s age, which determines the egg weight and embryonic development. A large increase of egg weight in the case of young hens and those at the end of their laying period caused a slower development of embryos and poorer hatchability.

Keywords: turkeys, eggs, embryos, hatchability

Medycyna Wet. 2009, 65 (6) 417 cent wylêgu z jaj zap³odnionych. Ocenê budowy

zarodków w 64. godzinie inkubacji wykonano na 10 zarodkach w ka¿dym okresie badañ, ³¹cznie na 90 zarodkach. Po otwarciu skorupy okreœlono: œred-nicê tarczki zarodkowej, d³ugoœæ osi pod³u¿nej, szerokoœæ g³owy i czêœci ogonowej zarodka oraz procent zarodków z wysepkami krwiotwórczymi nad g³ow¹. Pod binokularem w powiêkszeniu 35-krotnym okreœlono liczbê pêcherzy mózgowych i par somitów. Przygotowanie zarodków do badañ i wykonanie pomiarów przeprowadzono wczeœniej opracowan¹ metod¹ (19). Rozwój wysepek krwio-twórczych okreœlono w procentach w stosunku do wszystkich zarodków analizowanych w danej gru-pie wiekowej indyczek. Pozosta³e wyniki opraco-wano statystycznie, uwzglêdniaj¹c jednoczynniko-w¹ analizê wariancji w uk³adach ortogonalnych i nieortogonalnych, zweryfikowano przy u¿yciu testu istotnoœci ró¿nic Duncana i przedstawiono za pomoc¹ œrednich i wspó³czynników zmiennoœci.

Wyniki i omówienie

Tarczki zarodkowe we wszystkich grupach wiekowych indyczek mia³y p³aski kszta³t. Naj-wiêksze œrednice tarczek odnotowano w jajach od 45. tygodnia ¿ycia niosek, a znacznie mniej-sze od m³odszych (tab. 1). Wielkoœæ tarczek zarodkowych w 64. godzinie inkubacji charak-teryzowa³a siê œredni¹ i du¿¹ zmiennoœci¹. Na podstawie d³ugoœci osi pod³u¿nej oraz

szero-koœci czêœci g³owowej stwierdzono, ¿e najwiêksze zarodki pochodz¹ od niosek po 39. tygodniu ¿ycia. Zarodki od niosek w tym wieku cechowa³y siê tak¿e wiêkszymi wymiarami czêœci ogonowej (tab. 1).

Rozwój centralnego uk³adu nerwowego i wysepek krwiotwórczych zarodków od 39.-42. tygodnia ¿ycia niosek by³ szybszy ni¿ od m³odszych niosek. Od tego okresu u zarodków zaobserwowano tak¿e wiêksz¹ licz-bê par somitów (tab. 2). Zmiennoœæ cech wskazuj¹-cych na wzrost i rozwój by³a œrednia i du¿a, co jest typowe dla pocz¹tkowego okresu embriogenezy (17, 19). W pe³nym cyklu nieœnoœci indyków mo¿na wy-ró¿niæ fazê pocz¹tkow¹ – do 39. tygodnia ¿ycia, w któ-rej wzrost i rozwój zarodków jest wolniejszy ni¿ w na-stêpnych tygodniach ¿ycia indyczek. Tê zale¿noœæ potwierdzaj¹ tak¿e badania przeprowadzone u innych gatunków drobiu (8, 13, 19).

Wyniki oceny masy jaj przedstawiono w tab. 3. Miê-dzy 33. a 57. tygodniem ¿ycia niosek masa jaj wzros³a o 19,48 g. Najwiêkszy wzrost masy jaj (o 7,9 g) odno-towano miêdzy 33. a 36. tygodniem ¿ycia niosek, co wskazuje, ¿e w tym okresie nioski nie mia³y pe³nej kondycji reprodukcyjnej. Tak¿e wzrost zarodków w tym okresie by³ wolniejszy. W nastêpnych tygod-niach ¿ycia masa jaj wzrasta³a w odstêpach 3-tygod-niowych o 0,5-2,0 g, a po 54. tygodniu ¿ycia o 3,5 g. Od 48. tygodnia ¿ycia niosek œrednia masa jaj prze-kroczy³a optymaln¹ wartoœæ 95 g. Wspó³czynniki zmiennoœci tej cechy by³y niskie. Du¿¹ zmiennoœæ

masy jaj odnotowano tylko w ostatniej grupie wieko-wej indyczek, co wskazuje na obni¿on¹ w tym okresie (57. tydzieñ ¿ycia) wartoœæ wylêgow¹ jaj. Znacznie wy¿szy wzrost masy jaj stwierdzony w niniejszych badaniach ni¿ w badaniach innych autorów (10,0--10,4 g) jest wynikiem pracy hodowlanej prowadzo-nej w kierunku zwiêkszenia masy cia³a indyczek, a tym samym i masy jaj (1, 4). Zdolnoœæ wylêgowa bada-nych jaj by³a zadowalaj¹ca i du¿a z wyj¹tkiem jaj po-chodz¹cych od niosek w wieku 33 i 57 tygodni. Naj-wiêksz¹ zdolnoœci¹ wylêgow¹ charakteryzowa³y siê jaja miêdzy 39. a 48. tygodniem ¿ycia indyczek (tab. 3). Wyniki wylêgowoœci odnotowane w niniejszych ba-daniach s¹ zbli¿one do uzyskanych przez innych auto-rów, którzy tak¿e wskazuj¹ pocz¹tkowy okres nieœ-noœci jako najbardziej niekorzystny dla wylêgowoœci jaj (4, 7, 10, 12, 18, 19).

Z przeprowadzonych badañ wynika, ¿e wartoœæ wylêgowa jaj uwarunkowana jest wiekiem indyczek, który decyduje o masie jaj i rozwoju zarodków. Du¿y wzrost masy jaj u m³odych i koñcz¹cych okres nieœ-noœci indyczek spowodowa³ wolniejszy rozwój zarod-ków i pogorszenie wylêgowoœci.

Piœmiennictwo

1.Christensen V. L., Donaldson J. P., McMurtry J. P.: Physiological differen-ces in late embryos from turkey breeders at different ages. Poultry Sci. 1996, 75, 172-178.

2.Dziaczkowska L., Faruga A.: Klucz do oznaczania wieku embrionów indy-czych. Wydanie w³asne – COBRD, Poznañ 1983.

k e i W , k e z c y d n i ñ e iz d y t ñ e iz d y T i c œ o n œ e i n a c i n d e r Œ i k z c r a t j e w o k d o r a z k e d o r a Z æ œ o g u ³ d j e n ¿ u ³ d o p i s o æ œ o k o r e z s i c œ ê z c j e w o w o ³ g æ œ o k o r e z s i c œ ê z c j e w o n o g o 3 3 1 2₁7₅,_,2₀0₀a 7₃₀,4_,00₀a ₂3₂,0_,30₃a ₂1₈,7_,20₃a 6 3 3 3₁0₄,_,6₅0₄a ₂7₄,5_,50₃a ₁3₂,7_,90₇a 1₁,₆9_,0₈a₄b 9 3 6 3₁2₈,5_,00₆ab 8₁,₅9_,0₃a₉b ₁4,₈6_,20₆b 2₂₁,5_,20₀b 2 4 9 3₁5₄,8_,40₇ab 9₁₅,0_,60₆b ₂4,₀0_,00₅b 2₂₀,3_,80₇b 5 4 12 4₁5₁,_,2₀0₂c 1₁0₁,_,9₀0₀c ₁5₈,0_,80₀c 2₂,₁5_,0₂b₀c 8 4 15 4₁0₀,_,3₁0₂c 1₁0₆,_,5₉0₅c ₂5₆,2_,90₂c ₂2₂,8_,50₀c 1 5 18 3₂9₁,6_,70₆cd 8₁,₉1_,0₇a₅b ₂4₆,3_,90d₇ 2₂,₁4_,0₆b₆c 4 5 21 36₂,₃8_,0₀b₂cd ₁8₁,9_,10₂b 4₂,₉8_,0₁c₆d ₃2₀,7_,0₃c₇ 7 5 24 4₁2₁,3_,10₆cd 8₁₂,7_,10₈b 4₁,₅3_,0₅B₈d 2₂,₈5_,0₄b₀c 7 5 -3 3 1-24 ₂3₁6,_,7₃₆0 ₂8₀,_,8₉8_{4 2}4₆,_,3₃2_{8 2}2₇,_,3₀7₀

Tab. 1. Wielkoœæ tarczki zarodkowej i zarodków indyczych w 64. godzi-nie inkubacji, mm (–x, V%)

Objaœnienia: a, b, c, d – œrednie w kolumnach oznaczone ró¿nymi literami ró¿ni¹ siê przy p £ 0,05

Medycyna Wet. 2009, 65 (6) 418

3.French N. A.: Modeling incubation temperature: the effects of incubator design embryonic development, and egg size. Poultry Sci. 1997, 76, 124-133. 4.Grimes J. L., Noll S., Brannon J., Godwin J. L., Smith J. C., Rowland R. D.: Effect of a chelated calcium proteinate dietary supplement on the reproductive performance of Large White turkey breeder hens. J. Appl. Poultry Res. 2004, 13, 639-649.

5.Jankowski J.: Reakcja czterech populacji indyków na zastosowane metody hodowlane. Acta Acad. Agric. Tech. Olst. Zoot. 1989, 31, Supl. F. 6.Lilja C., Blom J.: Comparative studies of early embryonic development quail

Coturnix coturnix japanica with different patterns of postnatal growth. Acta Ornitolog. 1999, 34, 159-166.

7.£epek G., Puchajda H., Pudyszak K.: Ocena wartoœci biologicznej jaj indy-ków ró¿nych grup genetycznych. Zesz. Nauk. Prz. Hod. 1999, 45, 139-146. 8.Mather Ch. M., Laughlin K. F.: Storage of hatching eggs: the interaction between parental age and early embryonic development. Br. Poultry Sci. 1979, 20, 595-604.

9.Mróz E., Jankowski J.: Wartoœæ u¿ytkowa indyków g³aznowskich czarnych. Zesz. Nauk. Prz. Hod. 1991, 2, 88-93.

10.Mróz E., Pudyszak K.: Analiza wyników wylêgowoœci i jakoœci jednodnio-wych indycz¹t w zale¿noœci od wieku indyczek. Zesz. Nauk. Prz. Hod. 1997, 32, 97-102.

11.Mróz E., Pudyszak K., Puchajda H.: Wp³yw ró¿nych czynników na jakoœæ skorupy i wylêgowoœæ jaj indyczych. Zesz. Nauk. Prz. Hod. 1997, 31, 59-65. 12.Mróz E., Puchajda H., Michalak K., Pudyszak K.: Analiza biologiczna

wylê-gowoœci jaj indyczych. Rocz. Nauk. Zoot., Supl. 2002, 16, 61-66. 13.Mróz E., £epek G.: A biological evaluation of hatches in different phases of

goose egg production. Pol. J. Natur. Sci. 2003, 1, 115-123.

14.Mróz E., Michalak K., Faruga A., Horbañczuk J. O., Or³owska A.: Shell microstructure and hatchability of turkey eggs. Anim. Sci. Pap. Rep. 2008, 26, 129-140.

15.Mróz E., Michalak K., Or³owska A.: Embryo mortality and poult quality depend on the shell structure of turkey hatching eggs. Anim. Sci. Pap. Rep. 2007, 25, 161-172.

16.Niespodziewañski M.: Zale¿noœæ miêdzy por¹ zniesienia jaja w ci¹gu dnia a wielkoœci¹ tarczki zarodkowej przed lêgiem i po 36 godzinach lêgu. Zesz. Nauk. Prz. Hod. 1991, 2, 95-104.

17.Or³owska A., Mróz E.: Analiza wzrostu zarodków indyczych w jajach o ró¿-nej jakoœci skorupy. Medycyna Wet. 2008, 64, 1059-1061.

18.Or³owska A., Mróz E.: Effects of age turkey – hens and egg storage period on embryo mortality and poults quality. XVIII Int. Poultry Symp. PB. WPSA. Rogów, 4-6.09.2006, s. 49-54.

Objaœnienia: jak w tab. 1. Tab. 2. Charakterystyka uk³adu nerwowego, somitów i wysepek

krwio-twórczych u zarodków indyczych w 64. godzinie inkubacji (–x, V%)

k e i W , k e z c y d n i . g y t ñ e iz d y T i c œ o n œ e i n Lmióczzbgaowpêycchhesrzzy.t soLmicztibóawpsazr.t Wwycszeêpœkciikgr³wowiootwwóerjcz%e 3 3 1 3₁₉,2_,60₉a ₂7₅,9_,50₇a 0 6 3 3 3₄₅,6_,80₃a 1₁2₃,_,0₅0₈b 70 9 3 6 3₂₆,6_,90₄a 1₁1₅,_,3₆0₆b 100 2 4 9 4₂₂,4_,00₄b 1₇4_,,₀1₂0c 80 5 4 12 5₀,_,0₀0₀c 1₁4₄,0_,60₄cd 80 8 4 15 4₁₃,8_,10₂c 1₁4₁,4_,40₆cd 80 1 5 18 5₀,_,0₀0₀c 1₁3₃,3_,30₁bc 60 4 5 21 4₁₃,8_,10₂c 1₁2₁,_,5₄0₄b 70 7 5 24 4₁₃,8_,10₂c 1₁1₉,_,7₃0₂b 80 7 5 -3 3 1-24 ₂4₃,_,3₆6_{2 2}1₀2,_,3₆6₃ 68,88 k e i W , k e z c y d n i . g y t ñ e iz d y T i c œ o n œ e i n Masgajaj j a j z g ¹ l y W h c y n o i n d o ³ p a z % 3 3 1 8₆1_,,₅9₈5a 75_7,,₄5₀5a 6 3 3 8₆9_,,₇8₄6b 84₇,_,7₃5₁b 9 3 6 9₇0_,,₁2₄9b 88₃,_,6₃3₆bd 2 4 9 9₆2_,,₆2₀5c 9₂3_,,₇1₄1c 5 4 12 9₆4_,,₇0₉3c 88₃,_,8₆7₁cd 8 4 15 9₆5_,,₄9₂8d 87₅,_,4₉2₇cd 1 5 18 9₆7_,,₈4₀3e 80₉,2_,27₀abc 4 5 21 9₆7_,,₇9₆1e 83₄,4_,83a₃bcd 7 5 24 1₄0₀1_,,₂4₅3f 78₇,_,8₃2₂ab 7 5 -3 3 1-24 9₁₆3_,,₈4₇6 8₈4_,,₂5₀4

Tab. 3. Charakterystyka masy i wylêgowoœci jaj in-dyków (–x, V%)

Objaœnienia: jak w tab. 1.

19.Or³owska A., Mróz E., Franczak A.: Wykorzystanie wczesnych etapów roz-woju zarodkowego do analizy wartoœci wylêgowej jaj indyczych. Medycyna Wet. 2006, 62, 416-419.

20.Siopes T. D.: Effects of age at lighting on reproduction of turkey hens. Poultry Sci. 1992, 71, 2099-2105.

21.Tazawa H., Whittow G. C.: Incubation physiology, [w:] Sturkie’s Avian Physiology. Academic Press, San Diego 2000, 617-634.

Adres autora: dr in¿. Aneta Or³owska, ul. M. Oczapowskiego 5/020, 10-719 Olsztyn; e-mail: anetaorlowska1@wp.pl