Med. Weter. 2014, 70 (3) 176
Praca oryginalna Original paper
W ostatnich kilkunastu latach w Polsce i na świecie prowadzona była intensywna praca hodowlana, jedno-stronnie ukierunkowana na poprawę cech produkcyj-nych zwierząt. Przykładem tej tendencji był wzrost średniej wydajności mleka od krowy w latach 1985- -2003 w Stanach Zjednoczonych i Holandii, odpowied-nio, o 193 kg oraz 131 kg (5). Równocześnie zaobser-wowano pogorszenie się cech funkcjonalnych u krów mlecznych. Skutkowało to między innymi wzrostem występowania kulawizn, których główną przyczyną są schorzenia racic (17, 26). Zjawisko to obecnie dotyczy już prawie 25% światowej populacji bydła i nadal wykazuje tendencję wzrostową (3, 20). Koszty ekonomiczne związane z tym problemem w ciągu ostatnich lat wzrosły o kolejne 25 mln funtów rocznie (4). Sytuacja ta wynika z negatywnego oddziaływania schorzeń racic na produkcję mleka (1, 6, 8, 24 ) oraz wskaźniki użytkowości rozpłodowej współczesnych krów (7, 16, 20, 25). Ponadto występowaniu schorzeń racic towarzyszy pogorszenie kondycji krów (13, 22), co bezpośrednio ukazuje obniżony poziom
dobrosta-nu oraz zdrowotności, prowadząc w konsekwencji do skrócenia długości użytkowania krów o wysokim potencjale produkcyjnym (10, 19). W poprawie zdro-wotności w stadach bydła mlecznego bardzo ważną rolę odgrywa monitorowanie występowania kulawizn, co może wpłynąć na zmniejszenie częstotliwości ich występowania oraz pozwoli na zminimalizowanie ich negatywnego skutku (11).
Celem niniejszych badań było określenie często-tliwości występowania chorób racic, w zależności od fazy i kolejnej laktacji.
Materiał i metody
Eksperymentem zostały objęte 3 gospodarstwa (A, B i C) na terenie Wielkopolski w okresie od 1 maja 2011 r. do 29 lutego 2012 r.
Materiał do badań stanowiły 343 krowy, rasy polskiej holsztyńsko-fryzyjskiej, odmiany czarno-białej oraz czerwono-białej. We wszystkich analizowanych stadach eksperymentalnych stosowano żywienie oparte na dawce kompletnej TMR zbilansowanej wg norm IZ-INRA (12).
Częstotliwość występowania chorób racic
w stadach bydła mlecznego w zależności
od fazy i kolejnej laktacji
PAWEŁ P. STEFAŃSKI, BARBARA STEFAŃSKA*, IRENEUSZ ANTKOWIAK, JAROSŁAW PYTLEWSKI
Katedra Hodowli Bydła i Produkcji Mleka, Wydział Hodowli i Biologii Zwierząt, Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu, ul. Wołyńska 33, 60-637 Poznań
*Katedra Żywienia Zwierząt i Gospodarki Paszowej, Wydział Hodowli i Biologii Zwierząt, Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu, ul Wołyńska 33, 60-637 Poznań
Otrzymano 26.06.2013 Zaakceptowano 30.09.2013
Stefański P. P., Stefańska B., Antkowiak I., Pytlewski J.
Frequency of hoof disease occurrence in dairy cattle according to number and phase of lactation Summary
Hoof diseases currently belong to the most important problems among high-yielding dairy cattle. The aim of the study was to determine the frequency of hoof disease occurrence according to number and phase of lactation. The research was performed from 1 May 2011 to 29 February 2012, in three farms in Wielkopolska. The subjects for the experiments were 343 cows of PHF breed, in which as a result of hoof correction, some irregularities were found. The research proved an increased frequency of hoof disease occurrence during the first lactation I general (46, 36%) and in the third phase (>200d) of each single lactation. The received results reflect a lack of basic prophylaxis and decreased immunity in high-yielding dairy cows, especially in the last phase of lactation. These may reflect the lack of the application of basic prophylactic procedures as well as the lowered resistance of high-yielding cows in the last phase of lactation, which has a negative effect on the economic results obtained by cow breeders.
Med. Weter. 2014, 70 (3) 177
Zwierzęta były utrzymywane w oborach wolnostanowi-skowych na głębokiej ściółce, przestrzegając starannie wy-magań dotyczących dobrostanu, ze szczególnym uwzględ-nieniem zdrowotności racic. Profilaktyka występowania kulawizn obejmowała usuwanie obornika w gospodar-stwach B i C codziennie, a w stadzie A dwa razy w tygodniu. Kąpiele racic w stadzie A wykonywano raz na trzy tygodnie, w stadzie B raz w tygodniu, natomiast w stadzie C dwa razy w tygodniu. We wszystkich analizowanych stadach eksperymentalnych do kąpieli racic stosowano 10% roztwór siarczanu miedzi II. Korekcję wykonywano minimum dwa razy w roku, w odstępach 6-miesięcznych. Podczas prze-prowadzania rutynowego zabiegu korekcji racic stwierdzo-no występowanie następujących jedstwierdzo-nostek chorobowych: DD i DI – zapalenia skóry (dermatitis digitalis, dermatitis
interdigitalis), PC – wrzody podeszwy (Pododermatitis circumscripta), HI – przerostowe zapalenia skóry szpary
międzyracicowej (hyperplasia interdigitalis), PI – ropowicę skóry szpary międzyracicznej (phlegmona interdigitalis), L – ochwat (laminitis). Okres 305-dniowej laktacji podzielo-no na trzy okresy: I faza ≤ 100 dni, II faza 101-200 dni oraz fazę III > 200 dni. Dо аnаliz stаtуstусznусh wуkоrzуstаnо раkiеt stаtуstусznу SAS v. 9.2 (2011).W сеlu оbliсzеniа роdstаwоwусh раrаmеtrów stаtуstусznусh wуkоrzуstаnо рrосеdurę FREQ (SAS v.9.2. 2011) z dokładnym testem Fishera dla tabel r × c oraz współczynnikiem V Cramera.
Wyniki i omówienie
W tabeli 1 przedstawiono częstotliwość występo-wania schorzeń racic w zależności od fazy laktacji. Połowa zdiagnozowanych jednostek chorobowych wystąpiła u krów powyżej 200. dnia laktacji, a róż-nice potwierdzono wysoce istotnie statystycznie (p ≤
0,01), jednakże siła tej zależności miała wartość niską i była równa 0,2239. Wyniki te mogą wskazywać, że u współczesnych wysoko wydajnych krów mlecznych pod koniec okresu laktacji występuje osłabiony poziom odporności, gdyż większość zdiagnozowanych scho-rzeń w badaniach własnych miała charakter infekcyjny, dlatego dokładne zbadanie patogenów wywołujących tę grupę chorób racic jest działaniem priorytetowym, w przeciwdziałaniu występowania kulawizn. Kocak i Ekiz (14) również stwierdzili zależność między czę-stością występowania schorzeń racic a fazą laktacji. Badania własne nie potwierdziły jednak wyższej czę-stotliwości kulawizn we wczesnym stadium trwania laktacji (2, 23), a więc w momencie, w którym, zda-niem wielu autorów, zwierzęta są najczęściej narażone na wystąpienie kulawizn oraz brakowane ze względu na złą zdrowotność racic, co może świadczyć między innymi o prawidłowym żywieniu krów w okresie przej-ściowym w stadach eksperymentalnych. Prawidłowość żywienia potwierdza także mały odsetek krów cierpią-cych na wrzody podeszwy lub ochwat – schorzenia wywołane głównie przez błędy na tle żywieniowym.
Analizując częstotliwość występowania schorzeń racic w zależności od kolejnej laktacji (tab. 2) w ba-danej populacji krów wykazano największy udział zmian chorobowych w laktacji 1. (46,36%). Wraz z upływem kolejnych laktacji następowało zmniejsze-nie liczebności schorzeń racic. W 4. laktacji problem ten dotyczył już tylko 9,91% krów. W tym okresie liczebność zwierząt zmniejszyła się w stosunku do populacji wyjściowej o 135 szt., co potwierdza krótki czas użytkowania wysoko wydajnych krów mlecznych. Tab. 1. Analiza frekwencji występowania schorzeń racic w zależności od fazy laktacji
Faza laktacji Schorzenia Razem
HI HI DD, DI L PC PI PI, PC PI DD, DI DD, DI DD, DI, PC ≤ 100 dni n 6 3 – 6 10 – – 46 2 73 % 1,75 0,87 – 1,75 2,92 – – 13,41 0,58 21,28 %wier. 8,22 4,11 – 8,22 13,70 – – 63,01 2,74 %kol. 40,00 75,00 – 17,65 41,67 – – 18,25 40,00 101-200 dni n 2 – – 8 8 1 3 75 3 100 % 0,58 – – 2,33 2,33 0,29 0,87 21,87 0,87 29,15 %wier. 2,00 – – 8,00 8,00 1,00 3,00 75,00 3,00 %kol. 13,33 – – 23,53 33,33 100,00 60,00 29,76 60,00 > 200 dni n 7 1 3 20 6 – 2 131 – 170 % 2,04 0,29 0,87 5,83 1,75 – 0,58 38,19 – 49,56 %wier. 4,12 0,59 1,76 11,76 3,53 – 1,18 77,06 – %kol. 46,67 25,00 100,00 58,82 25,00 – 40,00 51,98 – Razem n 15 4 3 34 24 1 5 252 5 343 % 4,37 1,17 0,87 9,91 7,00 0,29 1,46 73,47 1,46 100,00 Statystyka Wartość Dokładny test Fishera
Med. Weter. 2014, 70 (3) 178
Znaczna częstotliwość występowania schorzeń racic krów będących w 1. laktacji może również świadczyć o braku profilaktyki w grupie jałówek cielnych, które mogą być głównym wektorem zakażenia w oborach wolnostanowiskowych. Jak zauważyli niektórzy au-torzy, występowanie dermatitis digitalis, które wraz z dermatitis interdigitalis stwierdzano najczęściej w analizowanych stadach, może być związane z długo-ścią życia oraz produkcyjnodługo-ścią krów (18). Analizując powyższe stwierdzenia można przypuszczać, że po-wyższe jednostki chorobowe nie poddane leczeniu powodują powstawanie klinicznych objawów kulawizn (9, 15), jednakże prowadzenie profilaktyki w tej grupie zwierząt utrudniają bardzo często względy organiza-cyjne, np. do przeprowadzania rutynowej kąpieli racic. Nie zaobserwowano natomiast tendencji wzrosto-wej występowania poszczególnych jednostek cho-robowych wraz z następowaniem kolejnych laktacji. Nie stwierdzono także statystycznie istotnej różnicy pomiędzy częstością występowania schorzeń racic a kolejnymi laktacjami.
Piśmiennictwo
1. Amory J. R., Barker Z. E., Wright J. L., Mason S. A., Blowey R. W., Green
L. E.: Associations between sole ulcer, white line disease and digital
derma-titis and the milk yield of 1824 dairy cows on 30 dairy cow farms in England
and Wales from February 2003 - November 2004. Prev. Vet. Med. 2008, 83, 381-391.
2. Barkema H. W., Westrik J. D., van Keulen K. A. S., Schukken Y. H., Brand A.: The effects of lameness on reproductive performance, milk production and culling in Dutch dairy farms. Prev. Vet. Med. 1994, 20, 249-259.
3. Bell N. J.: Lameness: Evaluation, hazards and interventions. Cattle Pract. 2005, 13, 103-112.
4. Cooke R. J., Bennet R. M.: The costs and benefits of digital dermatitis control on UK dairy Farms. Cattle Pract. 2005, 13, 239-242.
5. Dillon P., Berry D. P., Evans R. D., Buckley F., Horan B.: Consequences of genetic selection for increased milk production in European seasonal pasture based systems of milk production. Livest. Prod. Sci. 2006, 99, 141-158. 6. Enting H., Kooij D., Dijkhuizen A. A., Huirne R. B. M., Noordhuizen-Stassen
E. N.: Economic losses due to clinical lameness in dairy cattle. Livest. Prod.
Sci. 1997, 49, 259-267.
7. Garbarino E. J., Hernandez J. A., Shearer J. K., Risco C. A., Thatcher W. W.: Effect of lameness on ovarian activity in postpartum Holstein cows. J. Dairy Sci. 2004, 87, 4123-4131.
8. Green L. E., Borkert J., Monti G., Tadich N.: Associations between lesion-spe-cific lameness and the milk yield of 1,635 dairy cows from seven herds in the Xth region of Chile and implications for management of lame dairy cows worldwide. Anim. Welfare. 2010, 19, 419-427.
9. Green L. E., Hedges V. J., Schukken Y. H.: The impact of clinical lameness on the milk yield of dairy cows. J. Dairy Sci. 2002, 85, 2250-2256.
10. Hoffman A., Moore D. A., Wenzl J. R., Vanegas J.: Validation of three sampling strategies for estimating lameness prevalence in dairy herds. J. Anim. Sci. 2012, 90, Suppl. 3/J. Dairy Sci. 95, Suppl. 2, 508.
11. Hoffman A., Moore D. A., Wenzl J. R., Vanegas J.: Comparison of modeled sampling strategies for estimation of dairy herd lameness prevalence and cow-level variables associated with lameness. J. Dairy Sci. 2013, 96, 5746- -5755.
12. IZ PIB-INRA: Normy żywienia przeżuwaczy. Wartość pokarmowa francuskich i krajowych pasz dla przeżuwaczy. IZ PIB Kraków 2009.
Tab. 2. Analiza frekwencji występowania schorzeń racic w zależności od kolejnej laktacji
Laktacja Schorzenia Razem
HI HI, DD, DI L PC PI PI, PC PI DD, DI DD, DI DD, DI, PC
1 n 5 2 1 9 12 – 3 125 2 159 % 1,46 0,58 0,29 2,62 3,50 – 0,87 36,44 0,58 46,36 %wier. 3,14 1,26 0,63 5,66 7,55 – 1,89 78,62 1,26 %kol. 33,33 50,00 33,33 26,47 50,00 – 60,00 49,60 40,00 2 n 5 – 1 8 4 – – 57 – 75 % 1,46 – 0,29 2,33 1,17 – – 16,62 – 21,87 %wier. 6,67 – 1,33 10,67 5,33 – – 76,00 – %kol. 33,33 – 33,33 23,53 16,67 – – 22,62 – 3 n 4 1 – 9 5 – 2 43 1 65 % 1,17 0,29 – 2,62 1,46 – 0,58 12,54 0,29 18,95 %wier. 6,15 1,54 – 13,85 7,69 – 3,08 66,15 1,54 %kol. 26,67 25,00 – 26,47 20,83 – 40,00 17,06 20,00 4 n – 1 – 8 2 1 – 20 2 34 % – 0,29 – 2,33 0,58 0,29 – 5,83 0,58 9,91 %wier. – 2,94 – 23,53 5,88 2,94 – 58,82 5,88 %kol. – 25,00 – 23,53 8,33 100,00 – 7,94 40,00 > 4 n 1 – 1 – 1 – – 7 – 10 % 0,29 – 0,29 – 0,29 – – 2,04 – 2,92 %wier. 10,00 – 10,00 – 10,00 – – 70,00 – %kol. 6,67 – 33,33 – 4,17 – – 2,78 – Razem n 15 4 3 34 24 1 5 252 5 343 % 4,37 1,17 0,87 9,91 7,00 0,29 1,46 73,47 1,46 100,00 Statystyka Wartość Dokładny test Fishera
Med. Weter. 2014, 70 (3) 179
13. Jankowska M., Sawa A., Gierszewski R.: Wpływ wybranych czynników na kondycję krów i jej związek ze wskaźnikami płodności. Rocz. Nauk. Ptz. t. 8, nr 2, 2012, 9-16.
14. Kocak O., Ekiz B.: The effect of lameness on milk yield in dairy cows. Acta Vet. Brno 2006, 75, 79-84.
15. Kremer P. V., Nueske S., Scholz A. M., Foerster M.: Comparison of claw health and milk yield in dairy cows on elastic or concrete flooring. J. Dairy Sci. 2007, 90, 4603-4611.
16. Lucey S., Rowlands G. J., Russell A. M.: The associations between lameness and fertility in dairy cows. Vet. Rec. 1986, 118, 628-631.
17. Murray R. D., Downham D. Y., Clarkson M. J., Faull W. B., Hughes
J. W., Manson F. J., Meritt J. B., Russel W. B., Sutherst J. E., Ward W. R.:
Epidemiology of lameness in dairy cattle: description and analysis of foot lesions. Vet. Rec. 1996, 138, 586-591.
18. Onyiro O. M., Andrews L. J., Brotherstone S.: Genetic Parameters for Digital Dermatitis and correlations with locomotion, production, fertility traits, and longevity in Holstein-Friesian dairy cows. J. Dairy Sci. 2008, 91, 4037- -4046.
19. Pytlewski J., Antkowiak I., Staniek M., Skrzypek R.: Intensity and causes of culling in polish black and white holstein-friesian cows. Ann. Anim. Sci. 2010, Vol. 10, No. 4, 477-487.
20. Roche J. F.: The effect of nutrition management of the dairy cow on repro-ductive efficiency. Anim. Reprod. Sci. 2006, 96, 282-296.
21. Scaife J. R., Galbraith H., Green L. E., Mulling C. M., Stanek C., Bergsten C.,
Urbanek K., Pijl R.: Lamecow: Multidisciplinary approach to the reduction in
lameness and improvement in dairy cows welfare in the European Community. Cattle Pract. 2006, 14, 101-113.
22. Schöpke K., Weidling S., Pijl R., Swalve H. H.: Relationships between bovine hoof disorders, body condition traits, and test-day yields. J. Dairy Sci. 2013, 96, 679-689.
23. Tarlton J. F., Holah D. E., Evans K. M., Jones S., Pearson G. R., Webster
A. J. F.: Biomechanical and histopathological changes in the support structures
of bovine hooves around the time of first calving. Vet. J. 2002, 163, 196-204. 24. Walsh S. W., Williams E. J., Evans A. C. O.: A review of the causes of poor
fertility in high milk producing dairy cows. Anim. Reprod. Sci. 2011, 123, 127-138.
25. Warnick L. D., Janssen D., Guard C. L., Gröhn Y. T.: The effect of lameness on milk production in dairy cows. J. Dairy Sci. 2001, 84, 1988-1997. 26. Weber A., Stamer E., Junge W., Thaller G.: Genetic parameters for lameness
and claw and leg diseases in dairy cows. J. Dairy Sci. 2013, 96, 3310-3318.
Adres autora: mgr inż. Paweł Stefański, ul. Bukowska 114 D/13, 60-397 Poznań; e-mail: poznanpawelstef@poczta.onet.pl
