• Nie Znaleziono Wyników

VI konferencja Naukowa "Między irredentą a kolaboracją: postawy społeczeństwa polskiego w latach niewoli" - "W obcym mundurze", Kielce 17-18 listopada 2009 r.

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "VI konferencja Naukowa "Między irredentą a kolaboracją: postawy społeczeństwa polskiego w latach niewoli" - "W obcym mundurze", Kielce 17-18 listopada 2009 r."

Copied!
9
0
0

Pełen tekst

(1)

Roman Jurkowski

VI konferencja Naukowa "Między

irredentą a kolaboracją: postawy

społeczeństwa polskiego w latach

niewoli" - "W obcym mundurze",

Kielce 17-18 listopada 2009 r.

Echa Przeszłości 11, 464-471

(2)

r y w y g ł o s i ł r e f e r a t : D e r P r o t e s t a n t i s m u s i m E r m l a n d a u f d e m H i n t e r g r u n d d e s K r e i s s y n o d a l - B e r i c h t e s v o n 1 8 6 5 o r a z d r I r e n a M a k a r c z y k z r e f e r a t e m : T o m a s z U j e j s k i , B i s c h o f v o n K i e w , e r m l ä n d i s c h e r D o m p r o p s t u n d J e s u i t . P o ­ n a d t o r e f e r a t y w y g ł o s i l i : d r S ł a w o m i r K o ś c i e l a k z U n i w e r s y t e t u G d a ń s k i e g o , E r m l a n d i n D a n z i g . V e r b i n d u n g e n d e r k a t h o l i s c h e n K i r c h e i n D a n z i g m i t d e m k o n f e s s i o n e l l e n H i n t e r l a n d d e s E r m l a n d s i m 1 6 . - 1 8 . J a h r h u n d e r t o r a z k s . d r W o jc i e c h Z a w a d z k i , d y r e k t o r A r c h i w u m D ie c e z j i E l b l ą s k i e j z r e f e r a ­ t e m : D a s O f f i z i a l a t P o m e s a n i e n . Z h i s t o r y k ó w n i e m i e c k i c h w y s t ą p i ł K o l j a L i c h y z U n i w e r s y t e t u w G i e s s e n , k t ó r y w y g ł o s i ł r e f e r a t : D i e R e f o r m i e r t e n i n E l b i n g u n d d e r p o l n i s c h - l i t a u i s c h e r e f o r m i e r t e A d e l . M o d e r a t o r a m i s e s j i b y li : p r o f . S v e n T o d e o r a z p r o f . H a n s - J ü r g e n B ö m e l b u r g . N a z a k o ń c z e n i e s e s j i u c z e s t n i c y o b e j r z e l i f i l m p o ś w i ę c o n y h i s t o r i i K w i d z y n a , p r z y g o t o w a n y p r z e z d r. C h r i s t o f e r a H e r m a n n a , p r a c o w n i k a U W M w O l s z t y n i e . D r u g i e g o d n i a s p o t k a l i s i ę c z ł o n k o w i e o r a z z a r z ą d T o w a r z y s t w a . P o d s u ­ m o w a n o d z i a ł a l n o ś ć o r a z o m ó w i o n o s p r a w y b i e ż ą c e . W a r t o p o d k r e ś l i ć , ż e p o r a z p i e r w s z y w h i s t o r i i d o w ł a d z T o w a r z y s t w a w e s z l i h i s t o r y c y p o ls c y . W i c e ­ p r e z e s e m H i s t o r i s c h e V e r e i n f ü r E r m l a n d z o s t a ł a k t u a l n y d y r e k t o r I n s t y t u t u H i s t o r i i U n i w e r s y t e t u W a r m i ń s k o - M a z u r s k i e g o , k s . p r o f . d r h a b . A n d r z e j K o p ic z k o . C z ł o n k i e m z a r z ą d u z o s t a ł p r o f . R o b e r t T r a b a z O l s z t y n a . O d p o c z ą t ­ k u s w o je j d z i a ł a l n o ś c i T o w a r z y s t w o w y d a j e c z a s o p i s m o : „ Z e i t s c h r i f t f ü r d ie G e s c h i c h t e u n d A l t e r t u m s k u n d e E r m l a n d ” . D o r a d y w y d a w n i c z e j te g o c z a s o p i ­ s m a w e s z li : d r h a b . G r z e g o r z J a s i ń s k i ( I n s t y t u t H i s t o r i i U W M ) o r a z k s . d r W o jc ie c h Z a w a d z k i ( d y r e k t o r A r c h i w u m D ie c e z j i E l b l ą s k i e j ) .

Roman Jurkowski

I n s t y t u t H is t o r ii i S to s u n k ó w M ię d z y n a ro d o w y c h U n iw e r s y t e t W a r m iń s k o - M a z u r s k i w O ls z ty n ie

VI KONFERENCJA NAUKOWA

„MIĘDZY IRREDENTĄ A KOLABORACJĄ.

POSTAWY SPOŁECZEŃSTWA POLSKIEGO W LATACH

NIEWOLI” - „W OBCYM MUNDURZE”.

KIELCE 17-18 LISTOPADA 2009 R.

O r g a n i z a t o r a m i V I k o n f e r e n c j i z c y k l u „ M i ę d z y i r r e d e n t ą a k o l a b o r a c j ą ” , k t ó r e j p r o b l e m e m w i o d ą c y m b y ł s t o s u n e k P o l a k ó w d o s ł u ż b y w o b c y c h a r ­ m i a c h , b y l i : W y d z i a ł H u m a n i s t y c z n y U n i w e r s y t e t u W a r m i ń s k o - M a z u r s k i e g o w O l s z t y n i e i I n s t y t u t H i s t o r i i U n i w e r s y t e t u H u m a n i s t y c z n o - P r z y r o d n i c z e g o i m . J a n a K o c h a n o w s k i e g o w K i e l c a c h . D w u d n i o w ą k o n f e r e n c j ę p o d z i e l o n o n a t r z y b l o k i p r o b l e m o w e , z a ś d r u g i d z i e ń d o d a t k o w o n a d w i e s e k c j e , r e a l i z u j ą c e

(3)

o d p o w i e d n i e t e m a t y . I t a k w p i e r w s z y m d n i u r e f e r a t y m i e ś c i ł y s i ę d w u k r ę ­ g a c h t e m a t y c z n y c h : W o k ó ł p o w s t a ń n a r o d o w y c h i W o b c e j s ł u ż b i e . W d r u g i m d n i u , w p i e r w s z e j s e k c j i , k o n t y n u o w a n o d r u g i z w y m i e n i o n y c h t e m a t ó w , n a ­ t o m i a s t w s e k c j i d r u g i e j r e f e r a t y p o d p o r z ą d k o w a n o z a g a d n i e n i u W c z a s i e w o j n y i m i ę d z y w o j n a m i . T a k s k o n s t r u o w a n y u k ł a d k o n f e r e n c j i o k a z a ł s i ę b a r d z o k o r z y s t n y z k i l k u p o w o d ó w . P o p i e r w s z e , s t w o r z e n i e s e k c j i d r u g i e j p o z w o lił o n a r o z s z e r z e n i e f o r m u ł y k o n f e r e n c j i i p r z e n i e s i e n i e p r o b l e m a t y k i i r r e d e n t y i k o l a b o r a c j i , t r a d y c y j n i e o d n o s z ą c e j s i ę d o c z a s ó w z a b o r ó w , n a l a t a I w o j n y ś w i a t o w e j , a l e t a k ż e i I I w o j n y ś w i a t o w e j , o c z y m ś w i a d c z y ł i n t e r e s u ­ j ą c y r e f e r a t d r h a b . , p r o f . U W M P i o t r a M a j e r a . P o d r u g i e u c z e s t n i c y k o n f e ­ r e n c j i m i e l i z a p r e z e n t o w a n y c a ł y c i ą g c h r o n o l o g i c z n y t y t u ł o w e g o z j a w i s k a i r r e d e n t y i k o l a b o r a c j i o d p o c z ą t k ó w X I X w . a ż p o ł o w y w i e k u X X . Z a o w o c o ­ w a ł o t o c i e k a w y m i i i n s p i r u j ą c y m i w n i o s k a m i k o ń c o w y m i t a k w s e k c j a c h j a k i w z a k o ń c z e n i u k o n f e r e n c j i . O b r a d y o t w o r z y ł p r o f . d r h a b . W i e s ł a w C a b a n , p r o r e k t o r U n i w e r s y t e t u H u m a n i s t y c z n o - P r z y r o d n i c z e g o i m . J a n a K o c h a n o w s k i e g o w K i e l c a c h , k t ó r y p o w i t a ł r e f e r e n t ó w i s ł u c h a c z y , k r ó t k o i n f o r m u j ą c o b e c n y c h o g ł ó w n e j i d e i c a ł e g o c y k l u k o n f e r e n c j i z a i n i c j o w a n y c h j e s z c z e w o l s z t y ń s k i e j W y ż s z e j S z k o ­ le P e d a g o g i c z n e j , a k o n t y n u o w a n y c h w U n i w e r s y t e c i e W a r m i ń s k o - M a z u r ­ s k i m . P o g o s p o d a r z u k o n f e r e n c j i g ł o s z a b r a ł d r u g i z o r g a n i z a t o r ó w , d z i e k a n W y d z i a ł u H u m a n i s t y c z n e g o U n i w e r s y t e t u W a r m i ń s k o - M a z u r s k i e g o , d r h a b . p r o f . U .W - M N o r b e r t K a s p a r e k , j e d e n z p o m y s ł o d a w c ó w p o d j ę c i a b a d a ń n a d p o s t a w a m i s p o ł e c z e ń s t w a p o l s k i e g o w o b e c z a b o r c ó w i o k u p a n t ó w . W b a r d z o e m o c j o n a l n e j f o r m i e w s p o m i n a ł o n n i e d a w n o z m a r ł e g o p r o f . d r h a b . S ł a w o ­ m i r a K a l e m b k ę , s w e g o M i s t r z a , a l e t e ż s z e f a i p r z y j a c i e l a , d y r e k t o r a I n s t y t u ­ t u H i s t o r i i W S P i U W - M , k t ó r e g o r o l a w r o z w o j u b a d a ń n a d X IX w . t a k w k r a j u , j a k i w O l s z t y n i e j e s t n i e d o p r z e c e n i e n i a . P r o f . N . K a s p a r e k z s o b i e t y l k o w ł a ś c i w y m t a l e n t e m p o ł ą c z y ł o s o b i s t e w s p o m n i e n i a o p r o f . S . K a l e m b c e z o c e n ą j e g o o g r o m n y c h o s i ą g n i ę ć n a u k o w y c h . N a s t ę p n i e w s z y ­ s c y z e b r a n i m i n u t ą c is z y u c z c i l i p a m i ę ć te g o w y b i t n e g o p o l s k i e g o h i s t o r y k a , z m a r ł e g o 1 2 p a ź d z i e r n i k a 2 0 0 9 r. P r o b l e m a t y c e k o l a b o r a c j i i i r r e d e n t y w d o b i e p o w s t a ń n a r o d o w y c h z X IX w i e k u p o ś w i e c o n o 7 r e f e r a t ó w p i e r w s z e j c z ę ś c i k o n f e r e n c j i . C z t e r y z n i c h z w i ą z a n e b y ł y z w y d a r z e n i a m i p o w s t a n i a l i s t o p a d o w e g o , t r z y - s t y c z n i o w e ­ g o . R o z p o c z ą ł p r o f . N o r b e r t K a s p a r e k w y s t ą p i e n i e m p t . Ż o ł n i e r z e p o w s t a n i a l i s t o p a d o w e g o w s ł u ż b i e r o s y j s k i e j . P o s ł u g u j ą c s i ę d o k ł a d n y m i d a n y m i l i c z b o ­ w y m i w y k a z a ł o n , i ż b a r d z o m a ł y o d s e t e k o f i c e r ó w p o l s k i c h , u c z e s t n i c z ą c y c h w p o w s t a n i u l i s t o p a d o w y m , w s t ą p i ł d o w o j s k a r o s y j s k i e g o , le c z p r z y c z y n y t e g o z j a w i s k a n i e t k w i ł y w p a t r i o t y z m i e o f ic e r ó w , a l e g ł ó w n i e w t y m , ż e n i e z b y t c h ę t n i e p r z y j m o w a n o d o a r m i i r o s y j s k i e j t y c h , k t ó r z y w c z e ś n i e j z b u n ­ t o w a l i s i ę p r z e c i w c a r o w i . W p r a w d z i e w w i ę k s z o ś c i p r z y p a d k ó w m o t y w y i n ­ d y w i d u a l n y c h d e c y z j i s ą o b e c n i e n i e d o z w e r y f i k o w a n i a , a l e z d o s t ę p n e g o m a t e r i a ł u , z d a n i e m r e f e r e n t a , n i e o t r z y m u j e m y b o h a t e r s k i e g o i p e ł n e g o c h w a ł y o b r a z u z a c h o w a ń o f ic e r ó w , u c z e s t n i k ó w p o w s t a n i a k r ó t k o p o n i m .

(4)

A le j e ś l i k o n s t a t a c j e p r o f . K a s p a r k a d o t y c z ą c e z a c h o w a ń c a ł e j m a s y o f i ­ c e r ó w p o w s t a n i a p o j e g o u p a d k u n i e b y ł y z b y t o p t y m i s t y c z n e , t o p o s t a w a g e n e r a ł a J a n a K r u k o w i e c k i e g o w o b e c s ł u ż b y w a r m i i r o s y j s k i e j , z a p r e z e n t o ­ w a n a p r z e z m g r M i c h a ł a S w ę d r o w s k i e g o b y ł a p e ł n a g o d n o ś c i i o d p o w i e d z i a l ­ n o ś c i . R e f e r e n t w y k a z a ł , ż e d o t y c h c z a s o w y o b r a z d z i a ł a l n o ś c i J . K r u k o w i e c - k i e g o p o d k o n i e c p o w s t a n i a i k r ó t k o p o n i m b y ł u p r o s z c z o n y , a z d a n i e m m g r . S w ę d r o w s k i e g o , n a w e t t e n d e n c y j n y . W c i e k a w y m r e f e r a c i e a u t o r p r z e d s t a w i ł p o p o w s t a n i o w e l o s y t e g o o f i c e r a , k t ó r y m i m o w s z e l k i c h u t r u d n i e ń i s z y k a n z e s t r o n y w ł a d z r o s y j s k i c h n i e p r z e k r o c z y ł t a k w ó w c z a s c i e n k i e j l i n i i k o l a b o ­ r a c j i z r o s y j s k i m z a b o r c ą . D r T o m a s z O s i ń s k i z L u b l i n a w r e f e r a c i e K a r i e r y u r z ę d n i c z e o f i c e r ó w a r m i i K r ó l e s t w a P o l s k i e g o p o p o w s t a n i u l i s t o p a d o w y m n a p r z y k ł a d z i e u r z ę d ­ n i k ó w R z ą d u G u b e r n i a l n e g o L u b e l s k i e g o p o k a z a ł i n n ą s t r o n ę r z e c z y w i s t o ś c i p o p o w s t a n i o w e j - j a k k o n i e c z n o ś c i d n i a c o d z i e n n e g o w p ł y w a ł y n a z a c h o w a ­ n i a p o l i t y c z n e b y ł y c h j u ż o f i c e r ó w a r m i i p o w s t a ń c z e j . U b i e g a n i e s i ę o s t a n o ­ w i s k a , a w a n s e i o d z n a c z e n i a d o p r o w a d z a ł o w w i e l u w y p a d k a c h d o s e r w i l i - z m u p o l i t y c z n e g o i o b y w a t e l s k i e g o . R e f e r a t m g r K i n g i J a c k o w s k i e j z O l s z t y n a ( N a d r u g i e j l i n i i f r o n t u . P o ­ w s t a n i e l i s t o p a d o w e w o c z a c h ż o n o f i c e r ó w) b y ł j e d n y m z d w ó c h n a t e j s e s j i p o ś w i ę c o n y c h p o s t a w o m k o b i e t - ż o n o f i c e r ó w w a l c z ą c y c h w p o w s t a n i u l i s t o ­ p a d o w y m i k o b i e t P o l e k z w i ą z a n y c h m a ł ż e ń s t w a m i z R o s j a n a m i - w y s o k o p o s t a w i o n y m i p r z e d s t a w i c i e l a m i b i u r o k r a c j i r z ą d o w e j . M g r K i n g a J a c k o w s k a n a p r z y k ł a d z i e H e l e n y K r u k o w i e c k i e j , B e n i g n y M a ł a c h o w s k i e j i N a t a l i i K ic - k i e j p o k a z a ł a a k t y w n o ś ć p o l i t y c z n ą i p a t r i o t y c z n ą 3 k o b i e t , ż o n w y b i t n y c h o f i c e r ó w z p o w s t a n i a l i s t o p a d o w e g o . Z w r ó c i ł a u w a g ę n a s i ln y , a l e b a r d z o l i t e r a c k i , p a t r i o t y z m w p o s t ę p o w a n i u s w o i c h b o h a t e r e k , p o s i a d a j ą c y n i e j a k o d w a w y m i a r y , o s o b i s ty , p r y w a t n y o b j a w i a j ą c y s i ę n p . w r a d a c h u d z i e l a n y c h m ę ż o w i p r z e z H e l e n ę K r u k o w i e c k ą , c z y z a b i e g a c h B e n i g n y M a ł a c h o w s k i e j u d y k t a t o r a p o w s t a n i a o z m i a n ę p r z y d z i a ł u w o j s k o w e g o d l a m ę ż a i w y m i a r p u b l i c z n y m . i n . w d z i a ł a l n o ś c i w t a k i c h t o w a r z y s t w a c h , j a k Z w i ą z e k D o b r o ­ c z y n n o ś c i P a t r i o t y c z n e j W a r s z a w i a n e k , c z y K o m i t e c i e O p i e k u j ą c y m s i ę Z o n a ­ m i i D z i e ć m i P o w o ł a n e g o d o O b r o n y O jc z y z n y R y c e r s t w a . J a k s k o m p l i k o w a n e b y ł y l o s y P o l a k ó w s ł u ż ą c y c h w a r m i i r o s y j s k i e j p o p o w s t a n i u l i s t o p a d o w y m p o k a z a ł i n t e r e s u j ą c y r e f e r a t m g r M a r i i D o m a ń - s k i e j - N o g a j c z y k z K i e l c ( M i ę d z y P e t e r s b u r g i e m a K u r s k i e m . J a n S t e l l a - S a w i c - k i p u ł k o w n i k a r m i i c a r s k i e j). P r o f . d r h a b . W i e s ł a w C a b a n z K i e l c w r e f e r a c i e S t a n o w i s k o o f i c e r ó w p o l s k i e g o p o c h o d z e n i a z c a r s k i e g o k o r p u s u w o b e c p o w s t a n i a s t y c z n i o w e g o . P a t r i o c i - r e a l i ś c i - z d r a j c y o p i e r a j ą c s i ę n a d o k ł a d n y c h s z a c u n k a c h l i c z b y p o l ­ s k i c h o f i c e r ó w , k t ó r z y w a l c z y l i w p o w s t a n i u , a p r z e d j e g o w y b u c h e m p o p r o s i l i o p r z e n i e s i e n i e d o g a r n i z o n ó w a z j a t y c k i c h , l u b p o d d a l i s i ę d o d y m i s j i p r z e d p o w s t a n i e m , b ą d ź t e ż w a l c z y l i p r z e c i w p o w s t a ń c o m - w y s u w a w n i o s e k , ż e n a j w i ę k s z a g r u p ę s t a n o w i l i c i, k t ó r z y w m o m e n c i e w y b u c h u p o w s t a n i a z n a j ­ d o w a l i s i ę p o z a j e g o o b s z a r e m . B y ł a t o , j e g o z d a n i e m , k a t e g o r i a r e a l i s t ó w , z a

(5)

p a t r i o t ó w m o ż n a u z n a ć t y c h p r a w i e 3 0 0 ( n a 1 8 0 0 o f i c e r ó w P o l a k ó w ) k t ó r z y u c z e s t n i c z y l i w p o w s t a n i u . Z d r a j c ó w b y ło n a j m n i e j . Z d a n i e m p r o f . W . C a b a n a c z y n n i k i e m d e c y d u j ą c y m o s t o s u n k u P o l a k ó w o f i c e r ó w d o p o w s t a n i a b y ł a k w e s t i a p r z y s i ę g i s k ł a d a n e j m o n a r s z e . D r A d a m B u ł a w a z W a r s z a w y s z u k a ł e l e m e n t ó w w a l l e n r o d y z m u w m o t y ­ w a c j a c h p o l s k i c h o f i c e r ó w s ł u ż ą c y c h w a r m i i r o s y j s k i e j w o k r e s i e p o w s t a n i a s t y c z n i o w e g o . W c i e k a w y m , a l e t e ż i k o n t r o w e r s y j n y m r e f e r a c i e ( „ T e r a z s t a ­ n ą ł e m u ż y c z e ń m y c h c e l u . M o g ę s i ę z e m ś c i ć n a n i e p r z y j a c i e l u . . . ”. D r o g a d o p o w s t a n i a s t y c z n i o w e g o o f i c e r ó w p o l s k i e g o p o c h o d z e n i a z a r m i i c a r s k i e j ) o p i e ­ r a j ą c s i ę n a p r z y k ł a d z i e Z y g m u n t a S i e r a k o w s k i e g o p o s t a w i ł o n t e z ę , ż e c h ę ć s z k o d z e n i a w r o g o w i b y ł a g ł ó w n ą p r z y c z y n ą w s t ę p o w a n i a P o l a k ó w d o k o r p u s u o f i c e r s k i e g o w a r m i i r o s y j s k i e j . J a k w y k a z a ł a d y s k u s j a , t e z a t a n i e w y t r z y m a ł a k r y t y k i , z w ł a s z c z a ż e j e d n o s t k o w y p r z y k ł a d p o d a n y p r z e z a u t o r a p o t w i e r d z a ł r a c z e j c a ł k i e m o d m i e n n e ź r ó d ł a k a r i e r o f i c e r s k i c h P o l a k ó w w a r m i i r o s y j s k i e j . O s t o s u n k u p o l s k i e j a r y s t o k r a c j i d o s ł u ż b y w c a r s k i e j a r m i i m ó w i ł d r h a b . p r o f . U n i w e r s y t e t u Ł ó d z k i e g o J a r o s ł a w K i t a . ( A r y s t o k r a c i K r ó l e s t w a p o l s k i e g o w c a r s k i c h m u n d u r a c h - w y b r a n e p r z y k ł a d y ) O k r e ś l i ł o n t r z y e l e ­ m e n t y , k t ó r e z a w s z e n a l e ż y u w z g l ę d n i a ć p r z y o c e n ie s t o s u n k u a r y s t o k r a c j i p o l s k i e j d o a r m i i r o s y j s k i e j : k a t e g o r i a m e n t a l n o ś c i i t r a d y c j i s z l a c h e c k i e j , k o r z y ś c i o s i ą g a n y c h p o p r z e z s ł u ż b ę w o j s k o w ą i a p r o b a t a l u b p o t ę p i e n i e p o l ­ s k i c h ś r o d o w i s k o p i n i o t w ó r c z y c h . Z w r ó c i ł o n t a k ż e u w a g ę n a w p r a w d z i e m a ł o p a t r i o t y c z n y , le c z c z ę s t y p o w ó d n a k ł a n i a n i a p r z e z r o d z i c ó w s w y c h s y ­ n ó w , m ł o d y c h a r y s t o k r a t ó w d o w s t ę p o w a n i a d o w o j s k a - r y g o r w o j s k o w y m i a ł u s t a t k o w a ć k o r z y s t a j ą c y c h z ż y c i a m ł o d y c h m ę ż c z y z n . Z d a n i e m d r J a c k a L e g i e c i a z K i e lc ( P o w s z e c h n a s ł u ż b a w o j s k o w a w a r m i i c a r s k i e j j a k o e l e m e n t p o l i t y k i r u s y f i k a c y j n e j w K r ó l e s t w i e P o l s k i m ) r u s y f i k a ­ c j a n i e b y ł a n a j w a ż n i e j s z y m c e l e m , j a k i c h c i a n o o s i ą g n ą ć w s t o s u n k u d o r e k r u t ó w P o l a k ó w z K r ó l e s t w a . W w o j s k u r o s y j s k i m , z a w s z e s k ł a d a j ą c y m s i ę z r ó ż n y c h n a r o d ó w , r u s y f i k a c j a n i e m i a ł a c h a r a k t e r u d o b r z e z a p l a n o w a n e g o s y s t e m u - w y n i k a ł a r a c z e j z k o n i e c z n o ś c i u ż y w a n i a j ę z y k a r o s y j s k i e g o i u z n a w a n i a p r a w o s ł a w i a j a k o r e l i g i i p a n u j ą c e j - c h o ć n i e n a l e ż y z a p o m i n a ć , ż e o b a t e c z y n n i k i j u ż s a m e z s i e b i e b y ł y e l e m e n t a m i r u s y f i k a c j i . D r M a r i u s z K u l i k z W a r s z a w y p r ó b o w a ł u s y s t e m a t y z o w a ć M o t y w a c j e P o l a k ó w w s t ę p u j ą c y c h d o r o s y j s k i c h s z k ó ł w o j s k o w y c h w l a t a c h 1 8 6 5 - 1 9 1 4 . S w o je w y s t ą p i e n i e r o z p o c z ą ł o d c h a r a k t e r y s t y k i r o s y j s k i e g o s z k o l n i c t w a w o j­ s k o w e g o , b y n a s t ę p n i e o g ó l n i e o m ó w i ć p o w o d y , d l a k t ó r y c h m ł o d z i P o l a c y w s t ę p o w a l i d o a r m i i r o s y j s k i e j . J e g o z d a n i e m n a j b a r d z i e j t y p o w y m i b y ły : c h ę ć z r o b i e n i a k a r i e r y w o js k o w e j w R o s j i i p o d n i e s i e n i a s t a n d a r d u ż y c i o w e ­ g o , b r a k ś r o d k ó w n a i n n e f o r m y k s z t a ł c e n i a , p o c i ą g a j ą c a m ł o d y c h m ę ż c z y z n r o m a n t y c z n a w i z j a w o j s k a . N i e m n i e j , c o s k o n s t a t o w a ł r e f e r e n t , t r u d n o p o k u ­ s ić s i ę o b a r d z i e j u d o k u m e n t o w a n e w n i o s k i , g d y ż b a d a n i a n a d t y m z a g a d n i e ­ n i e m s ą n i e z w y k l e p r a c o c h ł o n n e i z a l e d w i e r o z p o c z ę t e . L o s y k i l k u d z i e s i ę c i u u c z n i ó w i a b s o l w e n t ó w G i m n a z j u m i L i c e u m W o ł y ń ­ s k i e g o w K r z e m i e ń c u , k t ó r z y o d b y w a l i s ł u ż b ę w w o j s k u r o s y j s k i m (K r z e m i e ń

(6)

-c z a n i e w a r m i i -c a r s k i e j ) p r z e d s t a w i ł d r A n d r z e j S z m y t z O l s z t y n a . Z w r ó c i ł o n u w a g ę , ż e l i c z b a a b s o l w e n t ó w , k t ó r z y w y b r a l i k a r i e r ę w o j s k o w ą b y ł a t y l k o n i e w i e l k i m p r o c e n t e m c a łe j r z e s z y m ł o d z i e ż y s z l a c h e c k i e j k o ń c z ą c e j u c z e l n i ę w K r z e m i e ń c u . P o d o b n i e j a k p o p r z e d n i r e f e r e n t , d r A . S z m y t p o d n i ó s ł p r o ­ b l e m t r u d n o ś c i w b a d a n i a c h n a d m o t y w a c j a m i P o l a k ó w w s t ę p u j ą c y c h d o w o j s k a , c h o ć j e g o z d a n i e m w p r z y p a d k u m ł o d z i e ż y d r o b n o s z l a c h e c k i e j s t a n o ­ w i ą c e j w i ę k s z o ś ć u c z n i ó w G i m n a z j u m i L i c e u m w K r z e m i e ń c u — c z y n n i k m a t e r i a l n y b a r d z o c z ę s t o b y ł d e c y d u ją c y . R e f e r a t d r M a r i i K o r y b u t - M a r c i n i a k z O l s z t y n a ( „ P r z y o b c y m m u n d u r z e ” - ż o n y c a r s k i c h o f i c e r ó w ) b y ł d r u g i m w c a ł e j s e s j i , p o k a z u j ą c y m s t a n o w i s k o P o l e k w o b e c p a ń s t w a z a b o r c z e g o , w i d z i a n e g o z p e r s p e k t y w y ż o n w y s o k i c h r o s y j s k i c h d y g n i t a r z y i w o j s k o w y c h . N a p r z y k ł a d z i e g ł o ś n y c h w ś r o d o w i s k u w i l e ń s k i m n a p o c z ą t k u X I X w . m a ł ż e ń s t w T e k l i W a l e n t y n o w i c z ó w n y z P ł a t o n e m Z u b o w e m i M a r i i K a t a r z y n y A n d r z e j k o w i c z z L e o n c j u s z e m B e - n i n g s e n e m , a u t o r k a p r z e d s t a w i ł a s t o s u n e k P o l a k ó w w i l e ń s k i c h d o n i e l i c z ­ n y c h w p r a w d z i e , a p r z e z t o z a u w a ż a n y c h i o c e n i a n y c h m a ł ż e ń s t w „ o s ó b z p o l s k i e g o t o w a r z y s t w a ” z R o s j a n a m i . P o ł ą c z e n i e e l e m e n t ó w ó w c z e s n e j o b y ­ c z a j o w o ś c i z i n t e r e s u j ą c ą a n a l i z ą p o s t a w w i l e ń s k i c h ś r o d o w i s k o p i n i o t w ó r ­ c z y c h w o b e c t y c h d w u p r z y p a d k ó w z w i ą z k ó w P o l e k z R o s j a n a m i z a o w o c o w a ­ ło c i e k a w y m r e f e r a t e m , n a co w m i ł y c h s ł o w a c h u z n a n i a ( p r o f . J . K i t a ) z w r ó c o n o u w a g ę w d y s k u s j i . O s t a t n i m r e f e r e n t e m p i e r w s z e g o d n i a o b r a d b y ł d r R o m a n J u r k o w s k i z O l s z t y n a , k t ó r y w r e f e r a c i e C z y t y l k o a r m i a z a b o r c z a ? K i l k a r e f l e k s j i o o b r a z i e a r m i i r o s y j s k i e j i s ł u ż b i e w n i e j w 1 1 p o ł o w i e X 1 X i p o c z ą t k u X X w i e k u w e w s p o m n i e n i a c h i p a m i ę t n i k a c h p o l s k i c h z i e m i a n k r e s o w y c h p o k a z a ł w i e l c e z n a m i e n n ą e w o l u c j ę s t o s u n k u d o w o j s k a r o s y j s k i e g o , w i d o c z n ą w m e - m u a r y s t y c e z i e m i a ń s k i e j . Z k i l k u d z i e s i ę c i u p a m i ę t n i k ó w , z d a n i e m a u t o r a , w y ł o n i ł s i ę z ł o ż o n y o b r a z , z n a c z n i e o d b i e g a j ą c y o d w y d a w a ć b y s i ę m o g ł o o c z y w is t e g o s c h e m a t u : p o r e p r e s j a c h M u r a w i e w o w s k i c h w g u b e r n i a c h z a ­ c h o d n i c h s t o s u n e k z i e m i a n P o l a k ó w d o w o j s k a r o s y j s k i e g o p o w i n i e n b y ć j e d n o ­ z n a c z n i e n e g a t y w n y . T y m c z a s e m p o d d a n e a n a l i z i e o p i n i e z i e m i a n o p o w s t a n i u s t y c z n i o w y m , w o j n ie r o s y j s k o - j a p o ń s k i e j , r e w o l u c j i 1 9 0 5 —1 9 0 7 i w y b u c h u W i e l ­ k ie j W o jn y p o k a z y w a ł y , i ż n a w e t w s p i s y w a n y c h p o l a t a c h w s p o m n i e n i a c h , w m i a r ę o d d a l a n i a s i ę o d p o w s t a n i a s t y c z n i o w e g o , o b r a z a r m i i r o s y j s k i e j i s ł u ż b y w n i e j s t a w a ł s i ę c o r a z b a r d z i e j ł a g o d n y , a j ą s a m ą t r a k t o w a n o j a k o n a t u r a l n y o r g a n p a ń s t w a , w k t ó r y m p r z y s z ł o ż y ć p o l s k i m z i e m i a n o m . D r u g i d z i e ń o b r a d z g o d n i e z p r o g r a m e m z o s t a ł p o d z i e l o n y n a d w i e s e k ­ c je . W p i e r w s z e j , „ W o b c e j s ł u ż b i e ” , o b r a d y r o z p o c z ą ł d r D a m i a n S z y m c z a k z P o z n a n i a r e f e r a t e m M i ę d z y G a l i c j ą a W i e d n i e m . M i n i s t r o w i e d l a G a l i c j i w l a t a c h 1 8 7 1 - 1 9 1 8 . Z d a n i e m p r e l e g e n t a , c o t e ż u d o w o d n i ł w s w o i m w y s t ą ­ p i e n i u , p r o b l e m i r r e d e n t y i k o l a b o r a c j i u e l i t p o l i t y c z n y c h G a l i c j i z a n i k a ł p o u z y s k a n i u a u t o n o m i i . P o l a c y u z y s k a l i m o ż l i w o ś ć l e g a l n e g o w e j ś c i a w s t r u k ­ t u r y w ł a d z y m o n a r c h i i h a b s b u r s k i e j i s k r z ę t n i e z t e g o s k o r z y s t a l i , z w ł a s z c z a p o 1 8 7 1 r o k u , g d y p o w s t a ł o M i n i s t e r s t w o d l a G a lic j i.

(7)

K o l e j n y m r e f e r e n t e m b y ł a m g r M a r t a Z b r z e ź n i a k z O l s z t y n a . W r e f e r a ­ c ie M i ę d z y n a d z i e j ą a p r o z ą ż y c i a . L o s y P o l a k ó w w e W ł o s z e c h w f o r m a c j a c h w o j s k o w y c h ( I p o ł o w a X I X w i e k u ) p o k a z a ł a , ż e d y l e m a t y z w i ą z a n e z n a c z e l ­ n y m i h a s ł a m i k o n f e r e n c j i d o t y k a ł y t a k ż e P o l a k ó w w L e g i o n a c h . O p i e r a j ą c s ię n a r e l a c j a c h d w ó c h g e n e r a ł ó w J ó z e f a G r a b i ń s k i e g o i A m i l k a r a K o s i ń s k i e g o p o k a z a ł a r o l ę e p i z o d u w ł o s k i e g o w i c h ż y c i u . A u t o r k a s k o n c e n t r o w a ł a s i ę n a s t o s u n k u , b a r d z o k r y t y c z n y m , s w o i c h b o h a t e r ó w d o u ż y w a n i a P o l a k ó w d o t ł u m i e n i a b u n t ó w l u d n o ś c i r z y m s k i e j , o p i s a ł a i c h w ą t p l i w o ś c i ( „ k a t o l i k p r z e ­ c iw k a t o l i k o w i ” ) i p o c z u c i e p r z e d m i o t o w e g o t r a k t o w a n i a i c h p r z e z d o w ó d z t w o f r a n c u s k i e . D r H e n r y k B a ł a b u c h z L u b l i n a p r z e d s t a w i ł p o s t a ć P o l a k a ( D z i a ł a l n o ś ć J ó z e f a E . P r z e c ł a w s k i e g o w c e n t r a l n y c h u r z ę d a c h R o s j i w o k r e s i e r e f o r m 1 8 6 0 - 1 8 6 5 ) , j a k p o w i e d z i a ł o n i m „ i d e a l n i e p a s u j ą c e g o z a r ó w n o d o g r o n a i r r e d e n t y s t ó w , j a k i k o l a b o r a n t ó w ” . W y d a w c a „ T y g o d n i k a P e t e r s b u r s k i e g o ” , a l e j e d n o c z e ś n i e w y s o k i u r z ę d n i k G ł ó w n e g o K o m i t e t u C e n z u r y c z y n n i e u c z e s t n i c z ą c y w r e f o r m a c h t e j i n s t y t u c j i , z d e k l a r o w a n y k o n s e r w a t y s t a , k t ó r y , o d z iw o , b a r d z o w i e l e z r o b i ł d l a r o s y j s k i e j m y ś l i l i b e r a l n e j , o s k a r ż a n y o k o l a ­ b o r a c j ę , a l e d r u k u j ą c y p u b l i k a c j e J ó z e f a t a O h r y z k i , k t ó r y c h n i e p u ś c i ł a c e n ­ z u r a w a r s z a w s k a . P o s t a ć c i e k a w a , i n t r y g u j ą c a , b a r d z o n i e j e d n o z n a c z n a w o c e n a c h w i e l u m u w s p ó ł c z e s n y c h . R e f e r a t i n t e r e s u j ą c y r ó w n i e ż d l a t e g o , iż d r H . B a ł a b u c h o p i n i e o J . P r z e c ł a w s k i m z e b r a ł p r z e d e w s z y s t k i m z e w s p o ­ m n i e ń w s p ó ł c z e s n y c h m u R o s j a n , c o p o z w o lił o j e d n o c z e ś n i e p o z n a ć i c h s t o s u ­ n e k d o t e g o P o l a k a . P o d o b n i e r ó ż n i e o c e n i a n a p r z e z w s p ó ł c z e s n y c h b y ł a D z i a ł a l n o ś ć o f i c e r a c a r s k i e g o J ó z e f a J o d k o w s k i e g o n a r z e c z r e s t y t u c j i p o l s k i e g o d z i e d z i c t w a k u l ­ t u r y w R o s j i , b a r w n i e n a s z k i c o w a n a p r z e z d r . h a b . D a r i u s z a M a t e l s k i e g o z P o z n a n i a . Z n a w c a s z t u k i , a r c h e o l o g , p r o w a d z ą c y i n w e n t a r y z a c j ę z a b y t k ó w w p o l s k i c h d w o r a c h i r o s y j s k i c h m u z e a c h n a k r e s a c h w s c h o d n i c h , b y ł z a r a z e m l o j a l n y m o f i c e r e m i p o s ł u s z n y m u r z ę d n i k i e m r o s y j s k i m , co w i e l u m u w y p o m i ­ n a ł o . A le j e d n o c z e ś n i e j e g o z a s ł u g i d l a r e s t y t u c j i p o l s k i c h d ó b r k u l t u r y z R o s ji p o t r a k t a c i e r y s k i m i p ó ź n i e j d l a m u z e a l n i c t w a n a k r e s a c h w s c h o d n i c h , j a k w y k a z a ł p r e l e g e n t , s ą o g r o m n e . J a k z a t e m o c e n i a ć d z i a ł a l n o ś ć t a k i c h l u d z i ? - d r h a b . D . M a t e l s k i p o n a w i a p y t a n i e p o s t a w i o n e p r z e z d r H . B a ł a b u c h a . O t y m , j a k k o n s e k w e n c j e p r z e g r a n e j p o w s t a n i a s t y c z n i o w e g o d o t k n ę ł y k a d r ę u r z ę d n i k ó w w K r ó l e s t w i e P o l s k i m , m ó w i ł d r h a b . S t a n i s ł a w W ie c h z K ie lc . S p r a w ą o d s u w a n i a p o l s k i c h u r z ę d n i k ó w o d p r a c y w a d m i n i s t r a c j i z a j m o w a ł a s i ę ż a n d a r m e r i a r o s y j s k a i t a k n p . w 1 8 6 6 r. w y k r e ś l o n o o k . 6 0 0 n a z w i s k , w 1 8 6 7 r. 6 5 0 . C o d z i e n n o ś c i ą b y ł o p r z e n o s z e n i e p o l s k i c h u r z ę d n i ­ k ó w d o i n n y c h m i a s t , co p r z e c i e ż d e s t a b i l i z o w a ł o ż y c ie r o d z i n n e i s p o ł e c z n e . R e f e r e n t p r z e d s t a w i ł t a k ż e s p o s o b y i f o r m y o b r o n y P o l a k ó w p r z e d z w o l n i e ­ n i a m i i t r a n s l o k a c j a m i , z a w i e r a j ą c e s i ę w o c e n a c h m o r a l n y c h m i ę d z y p r a g ­ m a t y z m e m i s e r w i l i z m e m . M o t t e m w y p o w i e d z i g o ś c i a z d a l e k i e g o s y b e r y j s k i e g o A b a k a n u , m g r . A r- t i o m a C z e r n y s z e w a , b y ł o s y b e r y j s k i e p o w i e d z e n i e : п о л я к э то н а ц и о н а л н о с т ь ,

(8)

е в р ей , г р у з и н зт о п р о ф е с с и я , ч у х ч а э то м е д и ц н с к и й асп ект, р у с с к и й э то су д ьб а. W r e f e r a c i e p t . P o l s c y i n t e l i g e n c i w g u b e r n i j e n i s e j s k i e j n a p r z e ł o m i e X I X i X X w i e k u - e d u k a c y j n a i m e d y c z n a d z i a ł a l n o ś ć P o l a k ó w p o k a z a ł w k ł a d p o l s k i c h z e s ł a ń c ó w w ro z w ó j s p o ł e c z e ń s t w a s y b e r y js k i e g o . W e d ł u g j e g o d a n y c h w 1 9 2 6 r. w t e j g u b e r n i d o p o l s k o ś c i p r z y z n a w a ł o s i ę 1 4 5 1 2 m i e s z k a ń c ó w . O b r a d y d r u g i e j s e k c j i „ W c z a s i e w o j n y i m i ę d z y w o j n a m i ” r o z p o c z ę ł a d r A g n i e s z k a K i d z i ń s k a z L u b l i n a r e f e r a t e m P o s t a w y c z ł o n k ó w S t r o n n i c t w a P o ­ l i t y k i R e a l n e j w o b e c s ł u ż b y P o l a k ó w w a r m i a c h z a b o r c z y c h w l a t a c h I w o j n y ś w i a t o w e j . W e d ł u g u s t a l e ń a u t o r k i , w o k r e s i e I w o j n y ś w i a t o w e j t o w ł a ś n i e r e a l i ś c i o k a z a l i s i ę n a j b a r d z i e j p r z e w i d u j ą c y m i p o l i t y k a m i p o l s k i m i . I c h w y c z e ­ k u j ą c a i w s t r z e m i ę ź l i w a p o l i t y k a w o b e c d ą ż e ń d o j e d n o z n a c z n e g o z a a n g a ż o w a ­ n i a m i l i t a r n e g o P o l a k ó w p o s t r o n i e R o s ji , p o t e m N i e m i e c o k a z a ł a s i ę n a j b a r ­ d z ie j „ r e a l i s t y c z n a ” w z m i e n i a j ą c e j s ię s y t u a c j i p o li t y c z n e j w l a t a c h 1 9 1 4 - 1 9 1 8 . M g r P i o t r K o w a l s k i z Ł o d z i p o k a z a ł s k o m p l i k o w a n e i t r a g i c z n e lo s y p o d p u ł k o w n i k a L u d w i k a M o r a w s k i e g o ( Ś l a d e m p o d p u ł k o w n i k a L u d w i k a M o ­ r a w s k i e g o 1 8 6 8 - 1 9 2 0 - z a r m i i H a b s b u r g ó w d o W o j s k a P o l s k i e g o ) , w y b i t n e g o o f i c e r a w y w i a d u a u s t r i a c k i e g o , k t ó r e g o w i e d z a o a g e n t u r a l n e j w s p ó ł p r a c y z t y m w y w i a d e m n i e k t ó r y c h o f i c e r ó w K o m e n d y L e g io n ó w , d o p r o w a d z i ł a , z d a ­ n i e m r e f e r e n t a , d o j e g o z a g a d k o w e j ś m i e r c i . K a d r a o f i c e r s k a i ż o ł n i e r z e „ k r a k o w s k i e j ” 1 2 D y w i z j i P i e c h o t y a r m i i a u ­ s t r i a c k i e j s t a n o w i ł a p r z e d m i o t r o z w a ż a ń d r. M a r i u s z a P a t e l s k i e g o z O p o la . P r z e d s t a w i ł o n n i e t y l k o s z l a k b o jo w y t e j d y w i z j i z ło ż o n e j g ł ó w n i e z P o l a k ó w , a l e t a k ż e l o s y w o j e n n e i p o w o j e n n e w y b i t n i e j s z y c h o f ic e r ó w . Z w r ó c ił o n u w a ­ g ę n a w i e l e a s p e k t ó w o d m i e n n o ś c i s ł u ż b y w o j s k o w e j P o l a k ó w w a r m i i r o s y j ­ s k i e j i a u s t r o - w ę g i e r s k i e j j a k n p . n i e w y s t ę p u j ą c y w R o s j i tz w . z a c i ą g i s ł u ż b a t e r y t o r i a l n a , o z n a c z a j ą c a , iż p o b o r o w i z G a l i c j i s ł u ż y l i n a t e r e n i e G a lic j i. D r u g i z a g r a n i c z n y u c z e s t n i k k o n f e r e n c j i , d r S e r g i u s z L e o ń c z y k z A b a k a ­ n u , p r z e d s t a w i ł e p i l o g w a l k S y b e r y j s k i e j D y w i z ji S t r z e l c ó w P o l s k i c h w 1 9 1 9 r. ( S y b e r y j s k a D y w i z j a S t r z e l c ó w P o l s k i c h w 1 9 1 9 r o k u . O s t a t n i e d n i a r m i i n a z i e m i j e n i s e j s k i e j ) . O p i e r a j ą c s i ę n a n i e w y k o r z y s t a n y c h j e s z c z e p r z e z p o l s k i c h b a d a c z y m a t e r i a ł a c h a r c h i w a l n y c h z I r k u c k a p o k a z a ł t r a g i c z n e l o s y p o l s k i c h ż o ł n i e r z y o p u s z c z a j ą c y c h R o s j ę , p o g r ą ż o n ą w z a m ę c i e w o j n y d o m o w e j. P o d ­ k r e ś l a ł , ż e b o l e s n ą s p r a w ą j e s t z a n i e d b a n i e c m e n t a r z a p o l s k i c h ż o ł n i e r z y w e W ł a d y w o s t o k u , w p r z e c i w i e ń s t w i e d o p o d o b n e g o c m e n t a r z a ż o ł n i e r z y c z e c h o ­ s ł o w a c k i c h . D r h a b . P i o t r M a j e r z O l s z t y n a ( K o l a b o r a c j a z o b o w i ą z k u . P o l i c j a p o l s k a w G e n e r a l n y m G u b e r n a t o r s t w i e ) u z n a ł p o l s k ą p o li c j ę w G e n e r a l n y m G u b e r ­ n a t o r s t w i e z a f o r m a c j ę k o l a b o r u j ą c ą z h i t l e r o w c a m i , z a s t r z e g a j ą c , ż e t e j g e ­ n e r a l n e j o c e n y n i e m o ż n a r o z c i ą g n ą ć n a i n d y w i d u a l n y c h p o l i c j a n t ó w . W i e l u z n i c h n a l e ż a ł o d o r u c h u o p o r u , w i e l u b y ło s k i e r o w a n y c h d o p r a c y w p o lic ji „ g r a n a t o w e j ” . W e d ł u g r e f e r e n t a w o k r e s i e o k u p a c j i p r z e z t ę f o r m a c j ę p r z e w i ­ n ę ł o s i ę o k o ło 1 2 0 0 0 o s ó b . O s t a t n i m r e f e r e n t e m w t e j s e k c j i b y ł d r W i t o l d S o k a ł a z K i e l c , k t ó r e g o r e f e r a t ( P o l a c y w o b c y c h s ł u ż b a c h w y w i a d u i k o n t r w y w i a d u w X X w i e k u ) b y ł

(9)

p r ó b ą z i l u s t r o w a n i a o b e c n o ś c i P o l a k ó w w s ł u ż b a c h s p e c j a l n y c h p a ń s t w z a ­ b o r c z y c h u k r e s u i c h i s t n i e n i a , j e d n a k n i e w y s z e d ł o n p o z a p u b l i c y s t y c z n e o g ó l n i k i. * * * G o d n y m p o d k r e ś l e n i a e l e m e n t e m k o n f e r e n c j i b y ł y d ł u g i e d y s k u s j e z a ­ r ó w n o w p i e r w s z y m , j a k i d r u g i m d n i u o b r a d . P r z y z n a ć t r z e b a , i ż t e m a t y k a X IX w. z d o m i n o w a ł a c a ł ą d y s k u s j ę p o p i e r w s z y m d n i u i z n a c z n ą c z ę ś ć d n i a d r u g i e g o . O ż y w i o n a w y m i a n a p o g l ą d ó w p y t a ń i o p i n i i , c o w c a l e n i e j e s t c o d z i e n n o ś c i ą w i e l u k o n f e r e n c j i , s k u p i ł a s i ę n a k i l k u z a s a d n i c z y c h p r o b l e ­ m a c h : 1. O c e n a c h li c z b o w y c h — i l u o f i c e r ó w p o l s k i c h w a lc z y ł o p r z e c i w p o ­ w s t a ń c o m l i s t o p a d o w y m (W . C a b a n , N . K a s p a r e k ) ; 2 . I l u b y ło p a t r i o t ó w , i l u r e a l i s t ó w , a i l u z d r a j c ó w ( i co r o z u m i e ć p o d t y m i k a t e g o r i a m i ? ) w ś r ó d P o l a - k ó w ,o f ic e r ó w r o s y j s k i c h u c z e s t n i c z ą c y c h w p o w s t a n i u s t y c z n i o w y m (A . B u ł a ­ w a , W . C a b a n , J . K i t a , M . K u l i k ) ; 3 . C z y t y l k o p a t r i o t y z m , ó w w a l l e n r o d y z m p o d n i e s i o n y p r z e z d r A . B u ł a w ę b y ł g ł ó w n ą m o t y w a c j ą w s t ę p o w a n i a d o r o s y j ­ s k i e g o k o r p u s u o f i c e r s k i e g o ? (W . C a b a n , R . J u r k o w s k i , A . B u ł a w a , J . K i t a , D . M a t e l s k i ) ; 4 . J a k i w p ły w , c i ą g l e n i e d o c e n i a n y w b a d a n i a c h h i s t o r y c z n y c h , n a d e c y z j e m ę ż c z y z n m i a ł y ż o n y i m a t k i p ó ź n i e j s z y c h u c z e s t n i k ó w p o w s t a ń n a r o d o w y c h ( J . K i t a , N . K a s p a r e k ) ; 5 . T r u d n o ś c i w j e d n o z n a c z n y c h o c e n a c h z m i e n i a j ą c e g o s i ę p o s t ę p o w a n i a w i e l u b o h a t e r ó w r e f e r a t ó w , j a k n p . J a n a S t e l l a - S a w i c k i e g o , J ó z e f a E . P r z e c ł a w s k i e g o , J ó z e f a J o d k o w s k i e g o (M . D o - m a ń s k a - N o g a j c z y k , R . J u r k o w s k i , H . B a ł a b u c h , D . M a t e l s k i ) ; 6 . K o n i e c z n o ­ ś c i b a d a ń p o r ó w n a w c z y c h n i e k t ó r y c h f o r m r e p r e s j i p o p o w s t a n i u s t y c z n i o ­ w y m i p r ó b o b r o n y p r z e d n i m i n a Z i e m i a c h Z a b r a n y c h i w K r ó l e s t w i e P o l ­ s k i m (R . J u r k o w s k i , S . W ie c h ) . J a k s i ę m o ż n a b y ło s p o d z i e w a ć , d y s k u s j a w y ł o n i ł a w ię c e j p y t a ń n i ż d a ł a o d p o w i e d z i , co ś w i a d c z y ł o n i e t y l k o o n i e d o s t a t k u w i e l u b a d a ń z a s y g n a l i z o ­ w a n y c h w r e f e r a t a c h , a l e t a k ż e o w c a l e n i e z a n i k a j ą c e j , w m i a r ę p o s t ę p u w n a u c e h i s t o r y c z n e j , t r u d n o ś c i w d e f i n i o w a n i u w i e l u p o ję ć , w ś r ó d k t ó r y c h d w a , b ę d ą c e p r z e w o d n i m i w t e j i i n n y c h k o n f e r e n c j i , n a l e ż ą d o n a j w a ż n i e j ­ s z y c h . K o n f e r e n c j e z c y k l u „ M i ę d z y i r r e d e n t ą a k o l a b o r a c j ą ” p o z w a l a j ą n a m b o w i e m z m i e r z y ć s i ę z w i e l o m a m i t a m i p o l s k i e j ( i n i e t y l k o p o l s k i e j ) h i s t o r i o ­ g r a f i i , d a j ą c m o ż l i w o ś ć j e ś l i j u ż n i e w e r y f i k a c j i w i e l u o c e n , t o p r z y n a j m n i e j u k a z a n i a b a d a n y c h z j a w i s k w c a ł e j i c h z ło ż o n o ś c i i w i e l o z n a c z n o ś c i , j a k c h o ­ c i a ż b y p o s t ę p o w a n i e R o m u a l d a T r a u g u t t a , b o h a t e r a p o w s t a n i a s t y c z n i o w e g o , w a l c z ą c e g o p r z e c i w R o s ji o w o l n o ś ć P o l s k i i P o la k ó w , a w 1 8 4 8 r. w m u n d u ­ r z e a r m i i c a r s k i e j t ł u m i ą c e g o p o w s t a n i e w ę g i e r s k i e ? K o n i e c z n o ś ć i c e lo w o ś ć d a l s z y c h b a d a ń n a z j a w i s k i e m i r r e d e n t y i k o l a b o r a c j i w p o d s u m o w a n i u p o d ­ k r e ś l i l i o r g a n i z a t o r z y k o n f e r e n c j i : p r o f . W . C a b a n i p r o f . N . K a s p a r e k . T e n o s t a t n i p o i n f o r m o w a ł o p l a n a c h d o t y c z ą c y c h k o l e j n e j s e s j i n a u k o w e j z te g o c y k l u , w m a j u 2 0 1 1 r. w O l s z t y n i e .

Cytaty

Powiązane dokumenty

W pracy [14, s.75] Rothe formy chorobowe uszeregował w 7 grupach: 1 formy pierwotne obłąkanie macienniczne, obłęd melancholiczny i maniakalny, zaduma „z jej podziałami”,

A detailed nuclear magnetic resonance signal analysis is provided, as well as that of the transverse time relaxation; an examination of the results is also given.. Procedures for

Piaskowski wypowiedział się za pełniejszym wykorzy- staniem wyników analiz metaloznawczych w studiach typologicznych nie tylko nad częścią uzbrojenia (jak miecze), lecz także

Ważnym zagadnieniem jest ocena przez m iędzynarodowe środowiska naukowe wartości polskich czasopism i zamieszczanie ich na światowych listach periodyków. W wykazie

Wśród zadań są również: upowszechnianie i wymiana informacji o inicjatywach związanych z aktywizacją ludności na obszarach wiejskich i miejsko-wiejskich położonych

W okresie aplikacji adwokackiej oraz po otwarciu w 1936 roku własnej kancelarii adwokackiej w Warszawie dr Juliusz Sas-Wisłocki udzielał się także społecznie i poli- tycznie:

Kolejnym aktem prawnym potwierdzającym swoistą rolę przemysłu górniczego w przekształceniach własnościowych jest ustawa z 5 lutego 1993 r. o przekształceniach