Anna Puścion-Jakubik, Krystyna J. Gromkowska-Kępka, Sylwia K. Naliwajko, Justyna Moskwa, Patryk Nowakowski, Konrad Mielcarek,
Renata Markiewicz-Żukowska, Katarzyna Socha, Maria H. Borawska
SPOŻYCIE TŁUSZCZÓW POKARMOWYCH OGÓŁEM I WYBRANYCH KWASÓW TŁUSZCZOWYCH
A NAWILŻENIE SKÓRY MŁODYCH KOBIET
Zakład Bromatologii Wydziału Farmaceutycznego z Oddziałem Medycyny Laboratoryjnej Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku
Kierownik: prof. zw. dr hab. M.H. Borawska
Celem pracy była ocena wpływu spożycia tłuszczów pokarmowych ogółem i wybranych kwasów tłuszczowych na stopień nawilżenia skóry młodych ko-biet. Wykazano, że wśród studentek istnieje ryzyko niedostatecznego spożycia tłuszczów ogółem z dietą. Spożycie tłuszczów ogółem oraz jednonienasyconych kwasów tłuszczowych wpływa na stopień nawilżenia skóry młodych kobiet, w szczególności skóry przedramienia.
Słowa kluczowe: tłuszcze w diecie, młode kobiety, nawilżenie skóry, korneometr. Key words: dietary fats, young women, skin hydration, corneometer.
Skóra zbudowana jest z trzech głównych warstw: naskórka, skóry właściwej oraz tkanki podskórnej. Warstwa rogowa, mająca od 10 do 20 μm, pełni funkcje ochron-ne. Komórki tej warstwy – keratynocyty – połączone są spoiwem międzykomórko-wym, zbudowanym z mieszaniny ceramidów, cholesterolu oraz wielonienasyconych kwasów tłuszczowych (1). Korneocyty, będące keratynocytami pozbawionymi ją-der, przylegają do siebie w warstwach dolnych, natomiast w górnych warstwach są luźno ułożone i ulegają złuszczaniu (2).
Na powierzchni warstwy rogowej znajduje się płaszcz wodno-lipidowy – jest to emulsja wodno-tłuszczowa, dla której źródłem wody jest wydzielina gruczołów potowych, natomiast tłuszcze pochodzą z wydzieliny gruczołów łojowych oraz z uwalnianych z keratynocytów frakcji lipidów naskórkowych (1). Funkcją łoju jest ochrona skóry przed czynnikami mechanicznymi, bakteryjnymi oraz chemicznymi. Zbudowany jest on z kwasów tłuszczowych, w tym ze skwalenu, triglicerydów, cholesterolu i wolnych kwasów tłuszczowych (2).
Skóra nadmiernie wysuszona staje się mniej odporna na działanie czynników zewnętrznych, pęka i traci elastyczność. Stopień nawilżenia warstwy rogowej uza-leżniony jest m.in. od wieku, stanu zdrowia, codziennej pielęgnacji, czynników środowiskowych, stanu odżywienia, a także podaży składników pokarmowych (1).
Szczególnie ważnymi w tym aspekcie składnikami odżywczymi są tłuszcze, w tym niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe. Muszą one być dostarczane z dietą, po-nieważ organizm człowieka nie posiada układów enzymatycznych, wprowadza-jących wiązania podwójne do łańcucha węglowego w pozycji n-3 i n-6. Warto podkreślić funkcję kwasów eikozapentaenowego (EPA) i dokozaheksaenowego (DHA) jako mediatorów w procesach przeciwzapalnych, jak również ich działanie antyoksydacyjne (3). Dane literaturowe wskazują, iż defi cyt kwasu linolowego (LA) oraz alfa-linolenowego (ALA) może objawiać się suchością skóry (4). Wykazano, że spożywanie tłuszczów roślinnych korzystnie wpływa na kondycję skóry osób starszych, w tym na nawilżenie warstwy rogowej (5).
Celem badań była ocena wpływu spożycia tłuszczu ogółem oraz wybranych kwa-sów tłuszczowych na stopień nawilżenia skóry młodych kobiet.
MATERIAŁ I METODY
Badaniem objęto 50 młodych kobiet, będących studentkami Uniwersytetu Me-dycznego w Białymstoku. Protokół badania uzyskał zgodę Komisji Bioetycznej Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku nr R-I-002/39/2015.
W grupie badanych studentek wykonano pomiary antropometryczne (wzrost, masa ciała, obliczono BMI) i trzydniowy wywiad żywieniowy, obejmujący dwa dni robocze oraz jeden dzień wolny. Spożycie tłuszczu ogółem oraz kwasów: LA, ALA oraz EPA i DHA wyliczono z wykorzystaniem programu komputerowego Dieta 5.0. Uzyskane wyniki porównano do obowiązujących norm (3).
Badanie stopnia nawilżenia skóry przeprowadzono z wykorzystaniem urządzenia Corneometer CM 825 (Courage + Khazaka electronic GmbH, Niemcy). Pomiar oparty jest na międzynarodowej metodzie pojemnościowej. Przed badaniem skóra została oczyszczona z preparatów kosmetycznych, umyta wodą, następnie odcze-kano 30 minut i wykonano analizę. Głowicę umieszczono na wybranym obsza-rze, kontrolując nacisk, trzymano ją nieruchomo i wykonywano odczyt. Badanie przeprowadzono na 6 obszarach: przedramię, dekolt, nos/policzki, czoło, broda, powieki. Dla każdego obszaru wykonano po 3 odczyty w sąsiednich miejscach (umieszczenie głowicy w tym samym miejscu mogłoby powodować okluzję) i wyliczono średnią. W celu określenia stopnia nawilżenia skóry, uzyskane wy-niki pomiędzy 0 a 130 jednostek, zaklasyfi kowano i określono typ skóry: 0–29 j.: skóra bardzo sucha, 30–40 j.: skóra sucha, powyżej 40 j.: skóra wystarczająco nawilżona (6).
Dane liczbowe poddano analizie statystycznej z wykorzystaniem programu Sta-tistica 12.0 fi rmy StatSoft.
WYNIKI I ICH OMÓWIENIE
Badaniem wpływu spożycia tłuszczu ogółem i wybranych kwasów tłuszczowych na stopień nawilżenia skóry objęto grupę 50 młodych kobiet, w wieku od 19 do 24 lat. Szczegółową charakterystykę badanej grupy przedstawia tab. I.
Ta b e l a I. Charakterystyka grupy badanej Ta b l e I. Characteristics of the study group
L.p. Parametr (jednostka) Średnia ± SD Min. – Max
1. Wiek (lata) 22,0 ± 1 19,0 – 24,0
2. Wzrost (cm) 167,8 ± 7 154,0 – 183,0
2. Masa ciała (kg) 59,9 ± 10 46,6 – 81,5
4. BMI (kg/m2) 21,2 ± 3 16,1 – 29,7
Max – wartość maksymalna, Min – wartość minimalna, SD – odchylenie standardowe
Analizowano trzydniowe wywiady żywieniowe badanych studentek. Na ich podstawie wyliczono procentowe pokrycie zapotrzebowania na energię pochodzą-cą z podstawowych składników pokarmowych – tłuszcze pokrywały średnio 28% dziennego zapotrzebowania energetycznego (ryc. 1), co jest zgodne z zaleceniami: spożycie tłuszczu ogółem powinno zawierać się w zakresie od 20 do 35% zapo-trzebowania na energię (3). Wcześniejsze badania Sochy i współpr. (7), oceniające jadłospisy studentek w wieku 19–21 lat, wykazały, że średni procent energii pocho-dzącej z tłuszczu w diecie był nieco wyższy (31,9 ± 6,8%).
Ryc. 1. Udział podstawowych składników pokarmowych w po-kryciu zapotrzebowania na energię w dietach badanych kobiet. Fig. 1. The share of basic nutrients in covering energy demands in diets of the studied women.
Udział kwasów tłuszczowych w ogólnej ilości tłuszczów przedstawiał się na-stępująco: kwasy tłuszczowe nasycone stanowiły 43%, jednonienasycone (JNKT) – 41%, natomiast wielonienasycone (WNKT) – 16%.
Badania przeprowadzone przez Gil i wsp. (8) wśród studentów II roku kierunku Technologia Żywności i Żywienie Człowieka Uniwersytetu Rzeszowskiego wy-kazały, iż najczęściej wybieranym przez studentki źródłem tłuszczu są: masło lub margaryna (55,56%), pączki, ciasta i ciastka (15,87%) oraz mleko pełne (14,29%).
W tab. II scharakteryzowano badaną grupę pod względem spożycia tłuszczu ogółem oraz wybranych kwasów tłuszczowych. Wykazano, że średnie spożycie tłuszczu ogółem wynosiło 52,4 ± 22 g – niedostateczne spożycie stwierdzono aż u 88% badanych kobiet. Podobny poziom spożycia tłuszczu wykazano w dietach studentek Wyższej Szkoły Kosmetologii i Ochrony Zdrowia w Białymstoku – 52,9 ± 23 g (7).
Ta b e l a II. Średnia zawartość tłuszczu ogółem i wybranych kwasów tłuszczowych w dietach badanych kobiet oraz odsetek osób o wystarczającym i niedostatecznym spożyciu tych tłuszczów
Ta b l e II. Average content of total fat and selected fatty acids in the diets of the studied women and percentage of people with sufficient and insufficient consumption of these fats
L.p. Składnik (jednostka) Średnia ± SD Min – Max Mediana normy Niedostateczne spożycie Wystarczające spożycie rodzaj normy war-tość n % n %
1. Tłuszcz ogółem (g) 52,4 ± 22 18,8 – 128,0 EAR 73 44 88 – –
2. LA (g) 6,0 ± 3 2,8 – 21 AI 9,8 – – 33 66 3. ALA (g) 1,1 ± 1 0,2 – 7,1 AI 1,2 – – 34 68 4. EPA + DHA (mg) 140 ± 250 3 – 1240 AI 250 – – 8 16 5. Nasycone kwasy tłuszczowe (g) 20,7 ± 10 7,6 – 54,8 – – – – – – 6. JNKT (g) 19,4 ± 8 5,5 – 47,8 – – – – – – 7. WNKT (g) 7,4 ± 4 3,3 – 28,8 – – – – – –
ALA – kwas alfa-linolenowy, AI – wystarczające spożycie, EAR – średnie zapotrzebowanie dla grupy, EPA+DHA – suma kwasów eikozapentaenowego i dokozaheksaenowego, JNKT – jednonienasycone kwasy tłuszczowe, LA – kwas linolowy, Max – wartość maksymalna, Min – wartość minimalna, SD – odchylenie standardowe, WNKT – wielonienasycone kwasy tłuszczowe
Spożycie kwasu LA powinno stanowić 4% energetyczności (3). Analiza wyka-zała, iż wystarczającym spożyciem charakteryzowało się 66% studentek (tab. II).
Hansen i Jensen (9) w badaniach przeprowadzonych na szczurach, wykazali
ko-rzystny wpływ suplementacji czystym estrem LA na utrzymanie przeznaskórkowej utraty wody na właściwym poziomie. Badania przeprowadzone w grupie 4025 ko-biet wykazały, że wyższe LA wiąże się z niższym prawdopodobieństwem wystę-powania suchości i atrofi i skórnej (10).
Kwas ALA powinien być dostarczany wraz z dietą na poziomie 0,5% energetycz-ności (3). Wystarczające spożycie odnotowano u 68% badanych studentek (tab. II). Na podstawie powyższych danych można stwierdzić, że do diety warto włączyć produkty dostarczające m.in. LA: olej z pestek dyni (53,40 g /100 g), olej z pestek winogron (68,49 g/100 g) czy olej krokoszowy (75,50 g/100 g). Duże ilości ALA dostarcza natomiast olej lniany (59,20 g/100 g) (11). Ponadto, oleje mogą być rów-nież stosowane zewnętrznie, pod warunkiem dobrania właściwego do typu skóry. Badania Vilijoen i wsp. (12) dowiodły, że największą penetracją w obrębie naskórka charakteryzuje się oliwa z oliwek, następnie olej kokosowy, olej z nasion winogron oraz olej z awokado.
Spożycie kwasów EPA i DHA powinno wynosić przynajmniej 250 mg/dobę (3). Wystarczające spożycie tych składników odnotowano zaledwie u 16% badanych kobiet (tab. II). Odpowiednia podaż tych kwasów jest niezwykle ważna w utrzy-maniu prawidłowych funkcji skóry. Rhodes i wsp. (13), poprzez stosowanie suple-mentacji kwasami omega-3 u pacjentów z indukowanym przez promieniowanie UV zapaleniem skóry, dowiedli, iż dochodzi do zmniejszenia stanu zapalnego. Może to być z wiązane z wpływem tych kwasów na obniżenie poziomu prostaglandyny E2.
Ryc. 2. Stopień nawilżenia badanych obszarów skóry: (A) przedramię, (B) dekolt, (C) nos/policzki, (D) czoło, (E) broda, (F) powieki.
Fig. 2. The level of hydration of the studied skin areas: (A) forearm, (B) neckline, (C) nose / cheeks, (D) forehead, (E) beard, (F) eyelids.
Analizowano stopień nawilżenia poszczególnych obszarów skóry studentek. Wy-kazano, iż najlepiej nawilżonymi obszarami są: dekolt, broda i powieki (u 96% badanych jest to obszar o wystarczającym nawilżeniu) oraz czoło (u 88% kobiet – obszar o wystarczającym nawilżeniu). W przypadku skóry przedramienia ten sto-pień nawilżenia odnotowano zaledwie u 12% kobiet (ryc. 2).
Wykazano istotną statystycznie korelację pomiędzy stopniem nawilżenia skóry przedramienia a spożyciem tłuszczu ogółem (r=0,28; p<0,04) oraz JNKT (r=0,35; p<0,01). Dla pozostałych obszarów wykazano brak korelacji istotnych statystycznie (tab. III).
Ta b e l a III. Współczynnik korelacji pomiędzy nawilżeniem skóry przedramienia a spożyciem wybranych grup składników
Ta b l e III. Correlation coefficient between skin hydration of forearm and consumption of the selected nutrients Składnik diety Nawilżenie skóry przedramienia
Tłuszcze ogółem r = 0,28 (p<0,04)
JNKT r = 0,35 (p<0,01)
Wśród licznych zalet metody korneometrycznej, zastosowanej w ramach reali-zacji niniejszej pracy, wymienić należy krótki czas wykonywania analizy (1 se-kunda), małą głębokość pomiaru (10–20 μm – czyli warstwa rogowa), dokładność i powtarzalność, która została potwierdzona w wieloośrodkowych badaniach (6). W badaniach Heinrich i wsp. (14) wykazano, iż zastosowany w naszych analizach korneometr pozwala również na ocenę skuteczności preparatów stosowanych ze-wnętrznie, w tym stosowania bazy, środka nawilżającego i lipidów, poprzez badanie stopnia nawilżenia skóry.
Skóra odpowiednio nawilżona tworzy barierę ochronną przed czynnikami mecha-nicznymi, chemicznymi czy biologicznymi (1). Wobec tego warto dbać o jej nawil-żenie poprzez prawidłowe odżywianie, w tym odpowiednią podaż tłuszczy z dietą.
WNIOSKI
1. Sposób żywienia młodych kobiet wymaga modyfi kacji pod względem spoży-cia tłuszczu ogółem oraz sumy kwasu eikozapentaenowego i dokozaheksaenowego. 2. Spożycie tłuszczu ogółem oraz jednonienasyconych kwasów tłuszczowych koreluje dodatnio ze stopniem nawilżenia skóry młodych kobiet.
A. P u ś c i o n-J a k u b i k, K.J. G r o m k o w s k a-K ę p k a, S.K. N a l i w a j k o, J. M o s k w a, P. N o w a k o w s k i, K. M i e l c a r e k, R. M a r k i e w i c z-Ż u k o w s k a,
K. S o c h a, M.H. B o r a w s k a
THE INFLUENCE OF TOTAL FAT AND SELECTED FATTY ACIDS CONSUMPTION ON THE LEVEL OF SKIN HYDRATION OF YOUNG WOMEN
S u m m a r y
Introduction. The skin consists of three main layers: epidermis, dermis and subcutaneous tissue.
Keratinocytes of the stratum corneum are connected by intercellular binder, built, among others, from polyunsaturated fatty acids.
Aim. The aim of the conducted research was to assess the effect of total fat and selected fatty acids
consumption on the level of skin hydration of young women.
Material and methods. The study involved 50 women – students of the Medical University of
Bialystok. A nutritional interview included three days was carried out with students. Consumption of the tested components was calculated using the computer program Diet 5.0 and then referred to the applicable standards. Skin hydration was examined using the Corneometer CM 825 (Courage + Khazaka electronic GmbH, Germany) in 6 areas: forearm, neckline, nose / cheeks, forehead, beard and eyelids.
Results. The fat consumed by the students covered 28% of the daily energy requirements, however,
moistu-rized areas of the skin were: neckline, beard and eyelids (these areas were charactemoistu-rized by suffi cient hydration in as many as 96% of the women). In addition, the analysis of the consumption of the tested ingredients and the degree of skin hydration showed that there is a signifi cant correlation between the degree of hydration of the forearm skin and the consumption of monounsaturated fatty acids (r=0.35) and total fat (r=0.28).
Conclusions. In conclusion, the diet of young women requires modifi cations in total fat consumption
and the amount of eicosapentenoic acid and docosahexaenoic acid. It is worth noting that the consumption of total fat and selected fatty acids affects the moisture level of young women’s skin.
PIŚMIENNICTWO
1. Martini M.-C., red. wyd. pol.: Placek W.: Kosmetologia i farmakologia skóry., Wyd. Lek. PZWL, Warszawa, 2008; 37-52. – 2. Jabłońska S., Majewski S.: Choroby skóry i choroby przenoszone drogą płciową., Wyd. Lek. PZWL, Warszawa, 2010; 15-18. – 3. Jarosz M. (red.): Normy żywienia dla popu-lacji Polski., Instytut Żywności i Żywienia, Warszawa, 2017; 56-91, 339 – 346. – 4. Bojnarowicz H.,
Woźniak B.: Wielonienasycone kwasy tłuszczowe oraz ich wpływ na skórę. Probl. Hig. Epidemiol.,
2008; 89(4): 471-475. – 5. Iizaka S., Nagata S., Sanada H.: Nutritional status and habitual dietary intake are associated with frail skin conditions in community-dwelling older people. J. Nutr. Health Aging.. 2017; 21(2): 137-146. – 6. Instrukcja Corneometer CM 825, www.courage-kazaka.de [dostęp: 2019.01.21]. – 7. Socha K., Borawska M.H., Markiewicz R., Charkiewicz W.J.: Ocena sposobu odży-wiania studentek Wyższej Szkoły Kosmetologii i Ochrony Zdrowia w Białymstoku. Bromat. Chem. Toksykol., 2009; 42(3): 704-708. – 8. Gil M., Głodek E., Rudy M., Duma P.: Ocena spożycia źródeł tłuszczu wśród studentów Uniwersytetu Rzeszowskiego. Rocz. Panstw. Zakl. Hig., 2012; 63(1): 51-58. – 9. Hansen H.S., Jensen B.: Essential function of linoleic acid estrifi ed in acyloglucosylceramide and acylceramide in maintaining the epidermal water permeability barrier. Evidence from feeding studies with oleate, linoleate, arachidonate, columbinate and alpha-linolenate. Biochim. Biophys. Acta, 1985; 834(3): 357-363. – 10. Cosgrove M.C., Franco O.H., Granger S.P., Murray P.G., Mayes A.E.: Dietary nutrient intakes and skin-aging appearance among middle-aged American women. Am. J. Clin. Nutr., 2007; 86(4): 1225-1231.
11. Kunachowicz H., Przygoda B., Nadolna I., Iwanow K.: Tabele składu i wartości odżywczej żywności., Wyd. Lek. PZWL, Warszawa, 2017; 292-311. – 12. Viljoen J.M., Cowley A., du Preez J.
Gerber M., du Plessis J.: Penetration enhancing effects of selected natural oils utilized in topical
do-sage forms. Drug Dev. Ind. Pharm., 2015; 41(12): 2045-2054. – 13. Rhodes L.E., Durham B.H., Freser
W.D., Friedmann P.S.: Dietary fi sh oil reduces basal and ultraviolet B-generated PGE2 levels in skin
and increases the threshold to provocation of polymorphic light eruption. J. Invest. Dermatol., 1995; 105(4): 532-535. – 14. Heinrich U., Koop U., Leneveu-Duchemin M.C., Osterrieder K., Bielfeldt S.,
Chkarnat C., Degwert J., Häntschel D., Jaspers S., Nissen H.P., Rohr M., Schneider G., Tronnier H.:
Multicentre comparision of skin hydration in terms of physical-, physiological- and product-dependent parameters by the capacitive method (Corneometer CM 825). Int. J. Cosmet. Sci., 2003; 25(1-2): 45-53.
![[2019/Nr 1] Spożycie witamin rozpuszczalnych w tłuszczach (A, D, E) a stopień nawilżenia skóry młodych kobiet]()