Ziemniak Polski 2009 nr 2
Ochrona
REAKCJA ODMIAN ZIEMNIAKA
REAKCJA ODMIAN ZIEMNIAKA
NA STOS
NA STOS
OWANE HERBICYDY
WANE HERBICYDY
mgr inż. Janusz Urbanowicz
IHAR, Zakład Nasiennictwa i Ochrony Ziemniaka w Boninie e-mail: urbanowicz@ziemniak-bonin.pl
hwasty stanowią konkurencję dla ro-ślin uprawnych w stosunku do wszystkich czynników siedliska. Plan-tacja wolna od chwastów zapewnia bardziej korzystne warunki dla wzrostu i rozwoju ro-ślin ziemniaka, który charakteryzuje się dużą wrażliwością na zachwaszczenie. Jednym ze sposobów eliminacji lub ograniczenia konku-rencyjnego działania chwastów jest zastoso-wanie herbicydów. Ich skuteczność chwasto-bójcza jest uzależniona od terminu zabiegu, który powinien być dostosowany do fazy roz-wojowej zwalczanych gatunków chwastów oraz od selektywności herbicydów względem rośliny uprawnej. Selektywność jest to zdol-ność do wybiórczego działania środków ochrony roślin. Selektywnie działające herbi-cydy powinny zwalczać tylko chwasty, nie uszkadzając rośliny uprawnej (Praczyk 2003). Selektywność jest wypadkową nastę-pujących czynników: absorpcja substancji aktywnej przez roślinę, jej przemieszczanie oraz tempo metabolizmu. W niesprzyjają-cych warunkach istnieje niebezpieczeństwo uszkodzenia roślin ziemniaka przez herbicy-dy, które mogą powodować wystąpienie ob-jawów fitotoksyczności.
C
Fitotoksyczność, według EPPO (Europej-ska i Śródziemnomor(Europej-ska Organizacja Ochro-ny Roślin), jest to zdolność do wywołania chwilowych lub długotrwałych uszkodzeń ro-ślin. Aby herbicyd mógł wywołać taką reak-cję, musi być zaabsorbowany przez roślinę i przemieszczony do miejsca jego oddziaływa-nia (Różański 1998). Reakcja ta polega na:
●
różnej wrażliwości mechanizmów życio-wych roślin,●
zróżnicowanym pobieraniu i przemiesz-czaniu substancji biologicznie czynnej,●
zdolności roślin do metabolizowania sub-stancji biologicznie czynnej.Objawy fitotoksycznej reakcji występują najczęściej wtedy, gdy herbicydy są stoso-wane po wschodach ziemniaków. Ale w nie-korzystnych warunkach agrometeorologicz-nych może dochodzić do uszkodzeń po za-stosowaniu herbicydów przed wschodami ziemniaków. Gwałtowne spadki temperatury w nocy, przy wysokiej temperaturze w ciągu dnia po aplikacji herbicydów, mogą wywołać fitotoksyczną reakcję, jak również herbicydy przedwschodowe aplikowane zbyt późno, gdy kiełkujące ziemniaki znajdują się tuż przy powierzchni gleby: np. Afalon Dysper-syjny 450 SC powoduje chlorozy blaszek li-ściowych, Command 480 EC i Racer 25 EC – bielenie tkanek liści, zahamowanie wzro-stu. W skrajnych przypadkach może dojść nawet do całkowitego zniszczenia plantacji.
Zjawisko to ma duże znaczenie w produk-cji nasiennej, gdyż może utrudnić lub unie-możliwić selekcję negatywną poprzez zwięk-szenie trudności w identyfikacji chorób wiru-sowych. W uprawie odmian bardzo wcze-snych i wczewcze-snych, które mają krótki okres wegetacji, a tym samym zbyt mało czasu na odbudowę chlorofilu, w efekcie końcowym może dochodzić do zdrobnienia bulw (Urba-nowicz 2006).
Ziemniak Polski 2009 nr 2 Do zwalczania chwastów (głównie
dwuli-ściennych) w uprawie ziemniaków od wielu lat stosuje się Sencor 70 WG, który zawiera substancję aktywną – metrybuzynę. Jego za-letą jest szerokie spektrum działania: 22 ga-tunki chwastów wykazują dużą wrażliwość, a 10 kolejnych – średnią (Czaplicki i in. 2000). Jest to bardzo popularny herbicyd, według badań ankietowych jest środkiem najczęściej stosowanym przez rolników (Urbanowicz 2004). Metrybuzyna należy do związków chemicznych z grupy triazyn, jest pobierana głównie przez system korzeniowy oraz czę-ściowo przez liście, powodując zakłócenia w prawidłowym przebiegu procesu fotosyntezy (Praczyk, Skrzypczak 2004). Sencor 70 WG, a także generyki (oparte na metrybuzynie, substancji aktywnej zawartej w Sencorze 70 WG): Mistral 70 WG i Wisar 70 WG mogą być stosowane zarówno przed wschodami, jak i po wschodach ziemniaków.
Istnieje możliwość wystąpienia fitotok-sycznej reakcji roślin ziemniaka na powscho-dowe stosowanie metrybuzyny. Pierw-sze symptomy są widoczne w postaci chloroz (żółknięcie liści) między nerwami oraz na brzegach i wierzchołkach liści. Następnie może dochodzić do nekroz liści i łodyg, a na-wet do zamierania całych roślin (Woźnica 2008). Zmniejszenie plonu spowodowane powscho-dowym stosowaniem metrybuzyny w zależności od stopnia wrażliwości odmian może wynosić od 5 do 60% (Canshow, Tho-ronton 1988). U odmian o najwyższej wrażli-wościmoże dojść do całkowitego zniszcze-nia plantacji.
W latach 2006-2008 w Pracowni Ochrony Ziemniaka IHAR w Boninie określono w do-świadczeniu polowym reakcję 11 odmian
ziemniaka: Berber (bardzo wczesna), Anna-belle, Carrera, Cyprian, Tucan (wczesne), Aruba, Courage, Dali, Tetyda (średnio wcze-sne), Cecile (średnio późna) i Kuras (późna) na metrybuzynę w dawce 350 g s. a. na 1 ha (Sencor 70 WG w dawce 0,5 kg/ha) zastoso-waną, gdy rośliny osiągnęły wysokość od 10 do 15 cm, oraz jej wpływ na plon. Doświad-czenie założono metodą losowanych podblo-ków w czterech powtórzeniach, na glebie bielicowej wytworzonej z gliny piaszczystej, o zawartości próchnicy wynoszącej w 2006 roku 1,6%, w 2007 1,66% i w 2008 1,48%.
Fitotoksyczną reakcję odmian oceniono w 9-stopniowej skali (gdzie 1 oznacza brak ob-jawów, a 9 – całkowite zniszczenie roślin). Obserwacje prowadzono w odstępach sied-miodniowych od wykonania zabiegu do mo-mentu całkowitego zaniknięcia objawów i po-równywano z poszczególnymi odmianami nie traktowanymi herbicydem (tab.1).
Najsilniejsza reakcja na Sencor 70 WG, mierzona poziomem spadku plonu w stosun-ku do obiektu kontrolnego (pielęgnacja me-chaniczna, bez użycia herbicydu), dotyczyła w kolejności następujących odmian: Tetyda (spadek plonu o 15,1%), Annabelle (-14,7%), Aruba (-4,1%), Carrera (-2,1%), Cyprian (-1,6%), Kuras (-1,1%). Z kolei dodatni efekt stosowania herbicydu po wschodach, w po-równaniu z kontrolą, wystąpił u odmian: Tu-can (+16,9%), Cecile (+11,6%), Dali (+7,2%), Courage (+3,6%), Berber (+1,7%).
Do roku 2008 w Boninie oceniono 152 od-miany ziemniaka (112 jadalnych i 40 skrobio-wych) pod kątem wrażliwości na metrybuzy-nę stosowaną po wschodach, które podzielo-no na 5 grup wrażliwości (tab. 2, rys. 1 i 2).
Tabela 1 Ocena fitotoksycznej reakcji roślin ziemniaka i tempo jej zanikania po zastosowaniu herbicydu Sencor 70 WG w dawce 0,5 kg/ha po wschodach (średnia z lat 2006-2008)
Odmiana Data obserwacji (dni po zabiegu)
9.06.(7) 16.06.(14) 23.07.(21) 30.06.(28) Bardzo wczesna Berber 3 2 1 1 Wczesne Annabelle 5 3 2 1 Carrera 3 2 1 1 Cyprian 3 2 1 1 Tucan 1 1 1 1 Średnio wczesne Aruba 4 3 2 Courage 2 1 1 Dali 2 1 1 Tetyda 5 3 2 Średnio późna Cecile 2 1 1 Późna Kuras 3 2 1 2
Ziemniak Polski 2009 nr 2
Rys. 1. Odmiana Tara – 7 dni
po zabiegu (fot. autora) Rys. 2. Odmiana Ursus – 14 dni po zabiegu (fot. autora)
Tabela 2 Fitotoksyczna reakcja odmian ziemniaka na metrybuzynę stosowaną po wschodach Charakterystyka
wrażliwości jadalneKierunek użytkowania odmian skrobiowe Niewrażliwe Satina, Barycz*, Felsina Tucan, Zuzanna, Nimfy, Saturna O niskiej
wrażliwości
Arkadia, Bellarosa, Bryza, Cecile**, Courage, Cykada, Dali, Drop, Ewelina, Folva, Gloria, Karatop, Karlena, Lord, Lady Florina, Nora, Romula, Ruta, Sal-to, Syrena, Accent, Aksamitka, Danusia, Delikat,
Mors, Rywal, Triada, Wawrzyn
Adam, Fregata Pomorska, Ikar, Kuba, Neptun,Panda, Rudawa, Skawa, Grot,
Łucja, Meduza, Omulew
O średniej wrażliwości
Andromeda, Aruba, Augusta, Bard, Bartek, Berber, Bila, Carrera, Colette, Cyprian, Czapla, Denar, Ditta, Fianna, Gracja, Ibis, Jelly, Lady Claire, Monsun, Owacja, Pirol, Roxana, Tajfun, Tara, Vitara, Zebra, Żagiel, Albina, Ania, Balbina, Baszta, Beata, Felka
Bona, Fribona, Lena, Marta, Maryna, Mila, Olza, Rybitwa, Sumak, Tokaj, Wigry, Vital
Albatros, Glada, Hinga, Inwestor, Jasia, Kuras, Oktan, Olga, Pasja Pomorska,
Do-rota, Jantar, Koga, Vi-stula
O podwyższonej wrażliwości
Anabelle, Cekin, Clarissa, Cycloon, Irga, Irys, Kolia, Korona, Miriam, Molli, Orlik, Perkoz, Rosalind, Santé, Tetyda, Vineta, Wiking, Zeus, Anielka, Bekas, Fala,
Frezja, Jagna, Jagoda, Jaśmin, Koral, Kos, Lotos, Malwa, Mors, Orłan, Wolfram
Gandawa, Opus, Pokusa, Klepa,
Lawina, Ślęza
Bardzo wrażliwe Fresco, Krasa, Ursus, Aster, Fauna Pasat, Sonda, Umiak, Dunajec, Gabi
* kursywą wyróżniono odmiany skreślone z Krajowego Rejestru Odmian
** tłustym drukiem wyróżniono odmiany sklasyfikowane w 2008 roku; Źródło: opracowanie własne Niektóre efekty fitotoksyczne, takie jak
nekrozy, chlorozy, skręcenia i zahamowanie wzrostu rośliny, są zwykle zjawiskiem przej-ściowym. Znaczące efekty fitotoksyczne zwykle eliminują daną odmianę z wykazu tych, w uprawie których herbicyd można sto-sować.
Na plantacjach nasiennych i w uprawie odmian, u których stwierdzono podwyż-szoną wrażliwość na metrybuzynę stoso-waną po wschodach, zabieg herbicydem Sencor 70 WG zaleca się wykonać przed wschodami, do 10 dni po posadzeniu. Literatura
1. Canshow W. S., Thoronton M. K. 1988. Effects of systemie insecticides on potato growth and their inter-action with metribuzin. – Am. Potato J. 65: 535-541; 2. Czaplicki E., Podgórska B., Głębocki J. 2000. Substancje biologicznie czynne i zawierające je środki ochrony roślin dopuszczone do obrotu i stosowania w Polsce w 1999 roku. Wyd. IOR Poznań: 105 s.; 3. Gruczek T. 2004. Wrażliwość odmian ziemniaka na metrybuzynę. – Biul. IHAR 232: 193-199; 4. Praczyk T. 2003. Identyfikacja uszkodzeń herbicydowych na ro-ślinach uprawnych. – Prog. Plant Prot. 43 (1): 331- -336; 5. Praczyk T., Skrzypczak G. 2004. Herbicydy. PWRiL Poznań: 274 s.; 6. Różański L. 1998. Przemia-ny pestycydów w organizmach żywych i środowisku. Agro-Enviro Lab. Poznań: 382 s.; 7. Urbanowicz J. 3
Ziemniak Polski 2009 nr 2 2004. Występowanie chwastów w ziemniaku i metody
ich zwalczania na terenie Polski. – Biul. IHAR 232: 185-191; 8. Urbanowicz J. 2006. Wrażliwość odmian ziemniaka na metrybuzynę stosowaną po wschodach.
– Zesz. Probl. Post. Nauk Rol. 511: 355-361; 9. Woź-nica Z. 2008. Herbologia. Podstawy biologii, ekologii i zwalczania chwastów. PWRiL Poznań: 430 s.
