Andrzej Kosiorek
Borówek, gm. Bielawy
Informator Archeologiczny : badania 13, 205-207
205 B S D K O W IC E , g m .S o b ó tk a w o j. w r o c ła w s k ie p a t r z w c s e s n e ś r e d n lo w te c t e B O B R O W N IK I, g m .S z p e t a l G O rny w o j. w ło c ła w s k le U n iw e r s y te t Ł ó d z k i K a te d r a A r c h e o lo g ii w Ł o d z i B a d a n ia p r o w a d z ił m g r T a d e u s z J . H o r b a c z , O p ie k ę n a u k o w ą s p r a w o w a ł d o c . d r J e r z y K m te* cifie k i. F in a n s o w a ł U r z ą d W o je w ó d z k i we W ło c ła w k u . C z w a rty s e z o n b a d a ń . R u in y z a m k u /X 1V -X V II1 w . / P r a c e p ro w a d z o n o w p o łu d n io w o -z a c h o d n ie j p a r t i i r o z b u d o w a n e g o z a ło ż e n ia b r a m o w e g o , n a k t ó r e n a tr a f io n o w 1978 r . O d s ło n ię to m . t n . z a c h o d n ią ś c i a n ę b u d y n k u b ra m o w e g o /w ie ż y / ? / , z a c h o w a n ą do w y s o k o ś c i o k o ło 3 ,5 m , z d w ie m a b le n d a m i. W ię k s z a , o w y m ia r a c h 2 , 6 x 1 ,2 m , p o w s ta ła p ra w d o p o d o b n ie w w yniku lik w id a c ji w c z e ś n i e j s z e g o c ią g u k o m u n ik a c y jn e g o , łą c z ą c e g o - od s t r o n y z a c h o d n ie j ■ b u d y n e k b r a m y z m ię d z y m u r z e m p ó łn o c n y m . O d k ry ty r e l i k t ś c ia n y , " p r z e w ią z a n y " z w e w n ę tr z n y m m u r e m obw odow ym 1 " s łu p e m " b r a m n y m .J e s t Je d n o ro d n y f o r m a ln ie i c h r o n o lo g ic z n ie z d o ty c h c z a s o d e ło n ię ty m l f r a g m e n ta m i b u d y n k u . T e r e n w e w n ą tr z b u d y n k u b r a m n e g o w y ło ż o n y b y ł b r u k ie m k a m ie n ny m z w y ją tk ie m p a r t i t p r z y l e g a j ą c e j do ś c ia n y z a c h o d n ie j, g d z ie s t w i e r d z o n o z n ik o m e p o z o s t a ł o ś c i d re w n ia n e g o " c h o d n ik a " /a n a ld g ic z n ą s y t u a c j ę z a o b s e rw o w a n o w 1978 r . w z d łu ż ś c ia n y E b u d y n k u /. U z y s k a n y m a t e r i a ł zab y tk o w y p o c h o d z i z o k r e s u u ż y tk o w a n ia o b ie k tu , t j . z k o ń c a X IV do XVTO w ie k u . W y s tę p o w a ł t a k i e m a t e r i a ł X IX * w ie c z n y 1 w s p ó łc z e s n y . P o d o b n ie , ja k w l a ta c h u b ie g ły c h n te p o s ia d a on w alorO w d a tu ją c y c h , p o n ie w a ż z n a le z io n y z o s t a ł w c a łk o w ic ie p r z e m i e s z a n y m , g r u z o w o- z ie m n y m w y p e łn ls k u z a ło ż e n ia b r a m n e g o . P o z a lic z n y m i f r a g m e n t a m i r ó ż n o r o d n e j c e r a m i k i n a tr a f io n o m . i n . n a f r a g m e n ty s z k ł a o k ie n n e g o , b u te le k , p u c h a rk ó w , k a f li, o k u ć , g w o ź d z i i hakOw ż e la z n y c h , k o ś c i z w ie r z ę c y c h i tp . Z n a le z io n o ta k ż e k ilk a n a ś c ie g r o tó w ,b e łtó w , 2 o s t r o g i o r a z 7 m o n e t / p r z e w a ż n i e X V II-w ie c z n e s z e l ą g i / . Z a b y tk i 1 d o k u m e n ta c ja z n a jd u ją s i ę w K a te d r z e A r c h e o lo g ii U n i w e r s y te tu Ł ó d z k ie g o . B a d a n ia b ę d ą k o n ty n u o w a n e . B O R Ó W E K , g m .B ie la w y B iu r o B a d a ń l D o k u m e n ta c ji Z a b y tk ó w w S k ie r n ie w ic a c h B a d a n ia p r o w a d z ił m g r A n d r z e j K o s lo r e k . F in a n s o w a ło B iu r o B a d a ń 1 D o k u m e n ta c ji Z a b y tk ó w w S k ie r n ie w ic a c h . P i e r w s z y s e z o n b a d a ń . G r o d z is k o s to ż k o w a te -/k o n .X IV - p o ł.X V I w . /
206 O b ie k t z n a n y w l i t e r a t u r z e ja k o " g r o d z is k o s to ż k o w a te " le ż y n a d O c h n ią , d o p ły w e m B z u r y , n a b a g n is ty c h łą k a c h o k . 4 0 0 m na N od z a b u d o w a ń w s i B o r ó w e k . J e s t to k o p ie c z ie m n y w k s z t a ł c i e p r o s t o k ą ta o z a o k r ą g lo n y c h n a r o ż a c h , o to c z o n y f o s ą l n is k im w a łe m z ie m n y m . W y m ia ry u p o d ś ta w y 6 2 ,5 x 4 2 ,5 m , n a w ie r z c h o łk u 4 0 ,0 x 2 2 ,0 m ; w y s o k o ś ć 5 m . Na z a c h ó d od d n ie go / z a w a ł e m / z n a jd u je s i ę m n ie js z y k o p ie c ; / w y m ia r y : 5 7 ,5 x 2 7 ,5 m , n a w ie r z c h o łk u 2 7 ,5 x 7 ,5 m ; w y s o k o ś ć 3 m / . W z w ią z k u z z a g r o ż e n ie m o b ie k tu p rz e p r o w a d z o n o b a d a n ia r a - to w n lc z o - s o n d a ż o w e . Z a ło ż o n o 3 w y k o p y : dw a na s z c z y c i e " g r o d z is k a " / 0 1 , 0 2 / , Jed e n na w a le / 0 3 / ; o r a z dw a w ykopy p o m o c n ic z e / А 1 В / p r z y l e g a j ą c e do w ykopów 01 i 0 2 . Ł ą c z n ie p r z e b a d a n o 123 m 2 p o w i e r z c h n i .
W w y k o p ie 01 o d s ło n ię to p r z y p r o f ilu N s z e r e g d u ż y c h k a m ie n i p o ln y c h p o s a d o w io n y c h n a g lin ia n e j, z b ite j p o le p ię , g r u b o ś c i o k . 20 c m . P o n iż e j z n a jd o w a ło s i ę ru m o w is k o c e g la n o - k a m ie n n e p o w ią z a n e g lin ą 1 z a p r a w ą w a p ie n n ą , a pod n im ś la d y po z m u r s z a ł y c h b e lk a c h .
W c e lu u c h w y c e n ia d a ls z y c h fra g m e n tó w z n is z c z o n e g o o b ie k tu w y ty c z o n o w yk o p p o m o c n ic z y B , w k tó ry m n a d a l w y s tę p o w a ły f r a g m e n ty c e g ły p a lc û w k i o r a z k a m ie n ie .
W w y k o p ie 02 /p r o s t o p a d ł y d o 01 / o d s ło n ię to p r z y p o łu d n io w o - w s c h o d n im p r o f ilu f r a g m e n t ław y k a m ie n n e j o w y m ia r a c h 152 x 1 1 0 c m . D a ls z y c ią g r e g u la r n e g o s k u p is k a k a m ie n i b e z z a p r a w y , p o s a d o w io n y c h n a p ia s k u b a rw y c z a r n e j , p o ja w ił s i ę w w y k o p ie p o m o c n ic z y m A . W p ó łn o c n e j c z ę ś c i w ykopu / n a s to k u k o p c a / z lo k a liz o w a n o f r a g m e n ty z g n iły c h k łó d d r e w n a m o c u ją c y c h w z g ó r z e . P o n iż e j z n a jd o w a ł s i ę ju ż p ia s e k b a rw y ż ó ł t e j / c a l e c / , z k tó r e g o u sy p a n y z o s t a ł k o p i e c . N a w s c h o d n im o d c in k u w a łu w y ty c z o n o w y k o p 0 3 . W ał s k ł a d a ł s i f z p ię c iu w a r s tw n a tu r a ln y c h : 1 . p r ó c h n ic a p o r o s ł a tr a w ą ; 2 . p i a s e k p r ó c h n ic z n y b a r w y s z a r e j ; 3 . p i a s e k b a rw y ż ó łte j 1 b r ą z o w e j o r a z g lin a ; 4 . p i a s e k b a r w y ja s n o ż ó łte j i c z a r n e j o r a z z b u tw ia łe b e lk i u m o c n io n e p io n o w y m i k o łk a m i; 5 . t o r f p r z e m i e s z a n y z f a s z y n ą . W t r a k c i e b a d a ń w y d o b y to 23 5 0 fra g m e n tó w c e r a m i k i to c z o n e j n a k o le . 75% s ta n o w iły tz w . s i w a k i . K ilk a n a ś c ie fr a g m e n tó w p o s ia d a ło p o le w ę . F r a g m e n t y o b ta c z a n e s ta n o w iły 1% c a ł o ś c i .
Z o g ó ln e j lic z b y 132 p r z e d m io tó w ż e la z n y c h w y r ó ż n ić n a le ż y f r a g m e n ty w ę d z id ła , s i e r p , o g n iw a ła ń c u c h a , o k u c ia d r z w i 1 s k r z y ń , b r z y tw ę , n ó ż , h a k i. K ilk a p r z e d m io tó w z w ią z a n y c h z k o w a ls tw e m s t a n o w ią : f r a g m e n t p iln ik a , ż e la z n a ły ż k a d o w y to p u , p r z e c i n a k i , 54 g w o ź d z ie o r a z f r a g m e n ty g lin ia n e j dyszy*. Z n a le z io n o r ó w n ie ż c z ę ś c i u z b r o j e n ia l w y p o s a ż e n ia r y c e r s k i e g o m - l n . 3 f r a g m e n ty o s t r ó g , g r o t b e łtu , f r a g m e n ty p le c io n k i k o lc z e j, f r a g m e n t to p o r a o r a z k ilk a m a ły c h p ły te k od z b r o i / ? / .
5 k r z e m i e n i z n a le z io n y c h w d o ln y c h w a r s tw a c h p ra w d o p o d o b n ie z o s t a ł e p r z y w ie z io n e w r a z z z i e m i ą d o b u dow y k o p c a z in n e g o s t a n o
-207 w ie k a / n e o l i t / . P o n a d to w y d o b y to 492 f r a g m e n ty ko i c i z w i e r z ą t d z ik ic h i d o m o w y c h / z p r z e w a g ą ty c h p i e r w s z y c h / , w ś r ó d k tó r y c h w y ró ż n io n o g ó r n ą c z a s z k ę k o n ia . W obec p o w y ż s z y c h d a n y c h m o ż n a s t w i e r d z i ć , ż e na t e r e n i e tz w . " g r o d z is k a " I s t n i a ł a o b r o n n a b u d o w la m ie s z k a ln a z z a b u d o w a n ia m i g o s p o d a r c z y m i /k u ź n ia ? / . W s tę p n a a n a l i z a m a te r ia łó w - p r z e d e w s z y s tk im c e r a m i k i - o r a z ź r ó d ła p is a n e d o ty c z ą c e B o ró w k a p o z w a la ją d a to w a ć o b ie k t n a 4 ćw . X IV - 1 p o ł.X V I w . B a d a n ia b ę d ą k o n ty n u o w a n e . C H E Ł M -B IE L A W IN p a t r z S ta n o w is k o 1 w c z e s n e ś r e d n io w ie c z e C IE C H A N O W IE C p a t r z w o j.ło m ż y ń s k ie o k r e s n o w o ży tn y S ta n o w is k o " Z a m c z y s k o " CIECH A N Ó W W o je w ó d z k i K o n s e r w a to r S ta n o w is k o I / R y n e k / Z a b y tk ó w w C ie c h a n o w ie B a d a n ia p r o w a d z ił m g r A n d r z e j G ln d ry c h p r z y w s p ó łp r a c y m g r M a rty n y M ile w s k ie j. F in a n s o w a ł W K Z w C ie c h a n o w ie . C z w a rty s e z o n b a d a ń , ś r e d n io w ie c z n a k a m ie n ic a m ie s z c z a ń s k a /o d k o ń c a X V do p ołow y X V II w . / K o n ty n u o w an o b a d a n ia ś r e d n io w ie c z n e j d z ia łk i m i e j s k i e j p r z y z a c h o d n ie j p i e r z e i r y n k u , p o s z e r z a j ą c I s tn ie ją c y w ykop w k ie r u n k u p ó łn o c ny m l w s c h o d n im . W Ic h w y n ik u o d s ło n ię to c e g la n ą p ó łn o c n ą ś c i a n ę e k s p lo r o w a n e j p i* n ic y z a c h o w a n ą do w y s o k o ś c i o k o ło 2 m e t r ó w . N a tra fio n o t ä k i e n a f r o n to w ą /w s c h o d n i ą / ś c i a n ę b a d a n e j k a m ie n ic y , z o k ie n k ie m o r a z z e j ś c i e m o d s t r o n y r y n k u . W s tę p n e b a d a n ia a r c h ite k to n ic z n e p o z w a l a j ą w n o s ić , iż ś c ia n a t a n ie p o c h o d z i z p ie r w o tn e g o z a ło ż e n ia l e c z z o s ta ła w tO rn le w s ta w io n a w I s t n i e j ą c e fu n d a m e n ty b u d y n k u . A n a liz a s t r a t y g r a f i c z n a w a r s tw k u ltu ro w y c h z a le g a ją c y c h od s t r o n y ry n k u 1 Ic h z a w a r t o ś c i p o z w a la p r z y j ą ć , iż p rz e b u d o w a t a n a s tą p iła n a s c h y łk u XV lu b n a p o c z ą tk u X V I w . T y m s a m y m o d s ło n ię ta ś c ia n a f r o n to w a k a m ie n ic y w y z n a c z a l i n i ę zabudow y z a c h o d n ie j p i e r z e i ry n k u o d k o ń c a p ó ź n e g o ś r e d n io w ie c z a po co n a jm n ie j 2 p o ło w ę X V II w . B o w ie m d o p ie r o z n is z c z e n ia d r u g ie j w ojny s z w e d z k ie j k ła d ą k r e s I s tn ie n iu te g o b u d y n k u . Ś w ia d e c tw o te m u d a je z a - w a r tó ó ć k u ltu ro w a w a r s tw z a s y p ie k o wy c h p iw n ic y a w s z c z e g ó ln o ś c i l ic z n e m o n e ty J a n a K a z i m i e r z a , T e g o r o c z n e p r a c e p o z w o liły n a o k r e ś l e n i e p e łn y c h w y m ia ró w k a m i e n ic y w p a r t i i p r z y z i e m i a . R z u t j e j z b liż o n y b y ł d o k w a d r a tu o b o k a c h o k o ło l i m . W y m ia ry p a r t i i p o d p iw n ic z o n e j w y n o s iły o k o ło 11 n a В m .
