Maria Dąbrowska,Mirosława
Gajewska,Jerzy Kruppé
Frombork, woj. elbląskie. Stanowisko
4. Kaplica św. Anny i szpital św.
Ducha
Informator Archeologiczny : badania 15, 220-222
220
Badania prowadzono na działkach p rzy ul. Zam kowej 4 -6 , p o szu kując d a lsz y c h murów śred n io w ieczn ej budow li, którą wyodrębniono na tym te r e n ie w 1980 r.
Wykop X I-b - w tylnym p o m ieszc zen iu piw nicznym k a m ien iczk i Zamkowa 4 odkryto śred n io w ieczn y m u r, b iegn ący ró w n oleg le do jej ty l nej ścia n y , posadow ionej - jak stw ierd zon o uprzednio - na m u rz e n a le żącym do tej budowli. Obydwa m ury mia3y tę s a m ą ch ara k tery sty k ę i z b li żoną s z e r o k o ś ć . O d ległość m ięd zy « im l w y n o siła 5 ,1 7 m , a s z e r o k o ś ć c a łe g o traktu, łą c z n ie z g ru b o ścią m urów - 7 m . W ym iary te b yły z d ec y dow anie m n ie js z e od m in im alnych w ym iarów traktów zabudowy, sto s o w a nych w zam kach k rzyżack ich z końca XIII w . , w yn oszących odpowiednio 6 ,5 I 11 m ,
Wykop X -d założon o nad tyln ą c z ę ś c i ą piwnic k a m ien iczk i Z am k o wa 6, P iw n ic nie udało s i ę odkopać Ze w zględu na tru d n o ści, zw iązane z za b e z p ie c z e n ie m c z ę śc io w o zachow anych p a rtii sk le p ie n ia , zaw alonego po p o ża rz e w 1945 r . O dsłon ięto południową p ach ę sk le p ie n ia , g d z ie w y s tą p ił m a te r ia ł zabytkowy z XVII lub XVIII w. oraz tr z y m ury obwodowe p iw nicy, p o w sta łe w śred n io w ieczu , co najm niej w dwóch fa za ch . U s ta le n ie układu tych m urów w p o szczeg ó ln y ch fazach i ich ś c is ła in terp retacja b yło n iem o żliw e z powodu n ied o stęp n o śc i 1 w ęzłów , w których m u ry te
styk ały s i ę z e eob ą. Istn ieje jednak duże praw dopodobieństw o, że je ż e li n ie o b ie fa zy , to p rzyn ajm niej w c z e ś n ie js z a n a leża ła do ja k iejś b u d ow li, zam kow ej.
Do tylnej ścia n y k a m ien iczk i Zamkowa 6 z o s ta ł dobudowany od zew n ątrz ceglan y p ie c w ędzą m i czy /? j , dostępny z piw nicy p rze z wyko nany w m u rze otw ór. Ç egly w jego ścia n a ch łą czo n e były zapraw ą g lin ia ną, a sa m e ścia n y okopcone od w n ętrza. Z n alezion y w piecu inw entarz /c e r a m ik a 1 k a ü e m is ko w a te / w sk azyw ał, że zasypano g o około XVI w . B yła to n a jsta r sz a c z y s ta w arstw a kulturow a, o d słon ięta w całym w ykopie. Na skutek w ysok iego poziom u wody gruntowej nie zdołano d o trzeć do n iż s z y c h w arstw śred n io w ieczn y ch , odkrywanych na tym te r e n ie w latach u b iegłych .
Przew id u je s i ę kontynuowanie badań.
FROMBORK P P P raco w n ie K onserw acji w oj. e lb lą sk ie Zabytków
Stanow isko 4 P racow n ia A r ch eo ło g ic zn o -K apllca św . Anny 1 sz p ita l św . Ducha K onserw atorska
O ddział w Gdańsku
Badania p row ad zili: m gr M aria D ąbrowska, m gr M irosław a G ajew ska, doc. dr J er zy Kruppe ( autor sp ra w o zd a n ia /. F in a n so w a ł WKZ w Elblągu, Siód my sez o n badań. K aplica i s z p ita l z X V -X X w.
221
S y stem a ty czn e p ra ce w ykopaliskow e prowadzono nadal w e w nętrzu obiektu, n a to m ia st badaniam i ratow n iczym i na zew n ą trz objęto te r e n b e z p ośred n io p rzy leg ły od zachodu i południa. B y ło to k on ieczn e w zw iązku z robotam i ziem n y m i p rzy zakładaniu in sta la c ji w od n o-k an alizacyjn ej. W piw nicach ek sp lorow an o p o m ie s z c z e n ie p rzy leg a ją ce do w c z e śn ie j od k rytego z e sp o łu pieców łazleb n ych . Na p a r te r z e prowadzono badania w narożnym p o m ie sz c z e n iu południow o-zachodnim o ra z w południowym ciągu dawnych c e l szp ita ln y c h . Dokumentowano ró w n ież relik ty a rch itek tury / m u r y , p o sa d z k i/ o d sło n ię te p rze z ekpię budowlaną PKZ p row ad zą cą ró w n o c ześn ie p ra ce k o n se rw a to r sk ie. K onieczne b yło tak że wykonanie badań arch itek ton iczn y ch w z a k r e s ie nieodzow nym d la w ła ściw ej in te r p r e ta c ji wyników p ra c a rc h eo lo g iczn y ch . B adaniam i tym i objęto p rze d e w s z y stk im na zew n ątrz i od w ew nątrz południową i północną elew a cję korpusu sz p ita la .
B adania w śred n iow ieczn ym p o m ie sz c z e n iu piw nicznym u sta liły , iż p r z e c ię te ono z o sta ło w poprzek p r z e z śc ia n ę kruchty zachodniej w z n ie sio n ą w c z a s ie przebudow y w 1686 r. J e d n o c z e śn ie stw ierd zon o , że funda ment fasady zach od n iej pochodzący te z z o k resu przebudow y, p o sad ow io no na śred n iow ieczn ym fundam encie p iw nic.
Na p a r te r z e w p o m ie sz c z e n iu n arożrym u stalon o istn ie n ie dwu p o ziom ów p osad zek . W yższa z prostokątnych d łytek c e ra m icz n y c h ułożona z o s ta ła po przebudow ie obiektu w XVI w. Św iadczy o tym dopasow anie je j do ścian y w ów czas w z n iesio n ej. P o n iżej natrafiono na p osadzkę c e g la ną n o sz ą c ą w w ielu m ie js c a c h ślad y r e p e r a c ji oraz p r z e c ię tą w zdłuż ścia n y fundam entowej w 1686 r . W cien k iej w a r ste w c e za leg a ją cej na po s a d z c e oraz w szp a ra ch m ięd zy c e g ła m i zn alezio n o m onety p ochodzące prawdopodobnie z 1 p oł.X V II w. Pod p osadzką o d sło n ięto sk le p ie n ia kilku obiektów piw nicznych p och odzących z z a ło ż e n ia śred n io w ieczn eg o . N a le
żały one do p ołudniow o-zachodniej p iw nicy, górn ej kom ory południowego p ie ca łazieb n eg o , k orytarza p rzyp iecow ego oraz są sia d u ją c ej z nim p iw n icy. O dsłon ięto tak że p ołu d niow o-zach od ni narożnik p o m ie sz c z e n ia ła ź n i. W ceg lan ej podłodze natrafiono in situ na m o s ię ż n ą pokryw ę z a m ykającą otwór do w p u szczan ia pary. M iała ona 30 cm śre d n icy i w ażyła 3 .5 0 0 gram ów .
Jed yn ie w p ołudniow o-zachodniej c z ę ś c i badanego p o m ie sz c z e n ia stw ierd zo n o n ienaruszony układ w arstw . P o zw o liło to na u sta le n ie p ie r w otnego poziom u teren u , wkopów budowlanych pod z a ło ż e n ie piwnic i p le ców łazieb n ych o ra z pod ścian y narożnika sz p ita la .
P r a c e we w sch od niej c z ę ś c i południowych i północnych c e l p o tw ier- d zify w c z e ś n ie js z e u stalen ia o istn ie n iu dwóch poziom ów posadzek c e g la nych, N iż sz y zw iązany b y ł z za ło żen iem szp italn ym z początku XVI w . , w y ż sz y n atom ia st ułożony z o s t a ł w c z a s ie je g o przebudowy w końcu XVII w . P r z e śle d z o n o rów n ież rozplanow anie c e l szp ita ln y ch z teg o cz a su , u s ta la ją c , iż dwie są sia d u ją c e z e sob ą ogrzew an e były wspólnym p ie cem .
222
o m urowanej cem b row in ie 1 ceglanym dnie b ezp o śred n io p rzy e le w a c ji po łudniowej w zachodniej c z ę ś c i obiektu. P oszukiw ania arch itek ton iczn e we w nętrzu p r z y le g łe g o p o m ie s z c z e n ia szp ita ln e g o p ozw alają stw ie r d z ić , iż w końcu XVII w. istn ia ła w tym m ie jsc u latryn a z w yk u szem .
W c z a s ie in stalacyjn ych i n iw elacyjn ych p rac ziem n ych n aru szon a z o s ta ła c z ę ś ć cm en ta rza p rzy sz p ita ln eg o . Uzyskany tą d rogą m a te r ia ł an trop ologiczn y pochodzi n ie ste ty z e z n isz c z o n y c h pochówków, których układ n ie m ó g ł b yć dokładnie zadokum entowany.
P o d cza s badań arch itek to n iczn y ch północnej i południowej elew a cji korpusu sz p ita la ujawniono pierw otne otw ory ok ienn e i drzw iow e w p artiach obiektu w zn iesio n y ch w XV o ra z na p ocz.X V I w. Ich r o z m ie s z c z e n ie w sk a zu je, Iż p ierw otny układ c e l szp ita ln y ch b y ł odm ienny od zrea lizo w a n eg o w c z a s ie przebudow y ц sch yłku XVII w . Istn ien ie dwojga d rzw i w yjściow ych z e sz p ita la w XVI w . stw ierd zon o jedyn ie w e le w a c ji północnej. P r z e p r o w adzone badania lic z n y c h w ęzłów arch itek ton iczn ych d o sta rc zy ły nowych danych do poznania etapów budowy obiektu.
O mawiany se z o n badaw czy d o s ta r c z y ł kilku ty s ię c y z n a le z isk , w tym p rzed e w sz y stk im ułam ków p óźn o śred n iow ieczn y ch i now ożytnych naczyń glinian ych , k a fli, k o ś c i z w ie r z ę c y c h , fragm entów wyrobów m etalow ych 1 szk lanych o ra z k ilk a n a ście m on et z o k resu X V -X X w .
S ystem a ty czn e badania budynków k aplicy l sz p ita la zo sta îy zakoń cz o n e . W skazane n atom iast byłoby rozp ozn a n ie teren u p rzyszp ita ln eg o z je g o z a p le c z e m gosp o d a rczy m , którego z a ło ż e n ie p r z e str z e n n e pozostaje nadal n iezn ane.
GNIEW woj. gdańskie Stanow isko 1 a Zam ek
Badania p row a d zili dr Z ofia H ołow ińska i doc. d r R y sza r d M a ssa lsk i, F in an sow ał WKZ w Gdańsku. P ierw s z y se z o n badań. Główny budynek k rzyżack ieg o za m ku z XI1I-XV w .
P olitech n ik a Gdańska Instytut A rchitektury i U rbanistyki
Zakład H isto r ii A rchitektury
W ykopaliska na te r e n ie zamku podjęto w zw iązku г za m ie r z o n ą odbu dową głów n ego budynku, sp alon ego w 1921 r. Stanowią one c z ę ś ć składow ą r o z p o częty ch p rzed kilkom a la ty kom pleksow ych badań nad h is to r ią śr e d n io w iec zn eg o G niew a.
Mury głów nego budynku na kwadratowym p lan ie z c z te r e m a sk rzy d ła m i w yzn a cza jącym i d z ie d z in ie c w ew nętrzny, zachow ał s ię n iem al w c a ło ś c i, ch oć zn a cz n ie zn ie k sz ta łc o n e przebudow ą z 1856 r. C elem badań było w y ja ś n ie n ie problem ów zw iązanych z u kształtow an iem tej budowli, z p rzem ian am i
