SŁOWO WSTĘPNE
Prezentowany zbiór 10 opracow ań to rezultat studiów źródłowych m ło-dych badaczy-historyków z Uniwersytetu Łódzkiego i Uniwersytetu im. A dam a Mickiewicza w Poznaniu. Zdecydowanie przeważa tu problem atyka historii powszechnej. Tylko dwa opracow ania są poświęcone sprawom oj-czystym. A utorzy poszczególnych tekstów poruszają się w przestrzeni czaso-wej aż połowy tysiąclecia dziejów Europy. Należy podkreślić, że podejm ują am bitne zagadnienia, dotychczas słabo zbadane, a w związku z tym mające zaledwie śladowe odbicie w polskiej historiografii. M ożna więc mieć nadzieję, że stanowi to zapowiedź przygotowania przez nich w przyszłości szerszych m onografii.
Całość prezentowanego zbioru m a układ chronologiczny. Najodleglejszych czasowo spraw dotyczy opracowanie Filipa K ubiaczyka, poświęcone we-wnętrznym dziejom Hiszpanii w I połowie XVI w. A u to r skupił się na rozw ażaniach o specyfice i uwarunkowaniach hiszpańskiego renesansu, k tó -rego kulm inacja przypadła na epokę króla K arola I (1516-1556). Zasadnicze uwagi dotyczą wszakże wpływu myśli Erazm a z R otterdam u i jego hiszpań-skich zwolenników na poglądy K arola I, zwłaszcza zaś n a wizję uniwersalnej m onarchii chrześcijańskiej.
W ybranym i spraw am i z polsko-angielskich stosunków dyplomatycznych w I połowie X V II w. zajął się Piotr Maciejewski. Szczegółowo omówił on przebieg i efekty trzech misji królewskich, które wyjeżdżały do kolejnych władców angielskich, by próbow ać załatwić u nich ważne dla Rzeczypos-politej sprawy. Kierowali nimi: Paweł Działyński (w 1597 r. do Elżbiety I w sprawie zniesienia blokady na handel kupców gdańskich z Hiszpanią), Jerzy Ossoliński (1621 r. - do Jakuba I o pom oc w wojnie z Turcją), Jan Zaw adzki (1633 r. - do K arola I o mediację w rozm ow ach polsko-szwedz-kich i poparcie praw W ładysława IV do tronu po Gustaw ie Adolfie).
K rzysztofa Lika zainteresowało to, w jaki sposób czołowi historycy brytyjscy X X w. (m. in. George M acaulay Trevelyan, G eorge Clark, F rank O ’G orm an) przedstawiali negocjacje i jak oceniali postanow ienia traktatu utrechckiego (1713), faktycznie kończącego wojnę o sukcesję hiszpańską, stanowiącego ważkie osiągnięcie dyplomatyczne Brytyjczyków, skutkujące ich m ocarstw ow ą dom inacją m orską, handlow ą i finansową. Oceny i opinie
wybranych historyków przedstawił na podstawie analizy najbardziej reprezen-tatywnych - zdaniem A utora - pięciu opracow ań, firm ow anych przez czo-łowe brytyjskie wydawnictwa uniwersyteckie.
Bohaterem opracow ania M ałgorzaty Ludwisiak jest Ja n Jakub Rousseau (1712-1778) - francuski pisarz, filozof, wybitny przedstawiciel oświecenia. W tym tekście ciekawy poznawczo okazuje się w ątek dotyczący wpływu Rousseau na współczesnych, kultu, jakim go otaczano w pewnych kręgach, również w Rzeczypospolitej. A utorka zdołała ustalić zainteresowanie postacią swego bohatera m. in. ze strony jego wielbicielek-arystokratek: Heleny z Prze- ździeckich Radziwiłłowej, Izabeli z Czartoryskich Lubom irskiej oraz Izabeli z Flemingów Czartoryskiej. Przytacza świadectwa jego popularności wśród kolekcjonerów i m iłośników sztuki, a także echa jego pism.
Z oryginalnym tem atem zmierzyła się Ilona Siwicka. N a podstawie analizy ogłoszeń, zamieszczanych w prasie K rólestw a Polskiego w latach 1815-1830, przekonuje, że wykorzystywano je m. in. także jak o nośnik mody i propagator określonego usługodawcy, że tym samym faktycznie narodziła się reklam a prasow a.
Sylwię H adrysiak zajmuje myśl polityczna (program y i publicystyka) trzech organizacji postsanacyjnych Polski Podziemnej: Obozu Polski W al-czącej, K onw entu Organizacji Niepodległościowych (scalone w końcu 1944 r. w Zjednoczenie Organizacji Niepodległościowych) i lewicową G rupy Olgierda (H enryka Józefskiego). A utorka skupiła się na przedstaw ieniu i porów naniu ich wizji zmian społeczno-gospodarczych w powojennej Polsce. Interesuje ją głównie ich program ekonomiczny, w tym zwłaszcza kwestie własnościowe, rola państw a w gospodarce, miejsce przemysłu i rzemiosła, zmiany w handlu, polityka pieniężna, planowanie, czynnik ludnościowy, polityka społeczna i uzdrowienie sektora rolnego.
M agdalena Wasiewicz przedstawiła szkic na tem at przygotow ań i udziału delegacji USA w konferencji Rady M inistrów Spraw Zagranicznych w M os-kwie w 1947 r. N a tym spotkaniu poruszano kwestie granicy polsko- niemieckiej, jedności gospodarczej okupow anych Niemiec i tra k ta tu po k o -jowego.
Jakub Sołtysiak omówił, uwzględniając tło m iędzynarodow e i rywalizację m ocarstw , okoliczności rozmieszczenia wojsk O N Z, zakres ich m andatu i działania na terenie K onga w lecie 1960 r. Ich obecność w tym kraju, który dopiero co proklam ow ał niepodległość, gdzie zbuntow ała się arm ia narodow a i doszło do zamieszek, do interwencji m etropolitalnych żołnierzy belgijskich (w byłej kolonii) i secesji najbogatszej prowincji - K atangi, m iała miejsce na prośbę władz kongijskich do sekretarza generalnego O N Z o szyb-ką pom oc wojskową. A u tora zajmuje także proces decyzyjny w sprawie tworzenia sił O N Z, ich skład, struktura, rozmieszczenie oraz tarcia dyp-lomatyczne w związku z ich użyciem.
Z tą ostatnią tem atyką koresponduje kolejny tekst - autorstw a Anny Porczyńskiej. Choć zasadnicza kwestia, k tó rą opisuje, to stanowisko ad-m inistracji prezydenta Johna F. K ennedy’ego wobec kryzysu kongijskiego na forum O N Z (1961-1963), to znajdziemy tu również zarys drogi K onga do niepodległości, ukazanie trudności pierwszego okresu istnienia młodego państw a, a także kryzysu związanego z buntem żołnierzy kongijskich i mili-ta rn ą ingerencją belgijską. Najszerzej porusza A utorka problem y dotyczące wysłania do K onga pokojowych sił ON Z, finansowania operacji kongijskiej oraz politycznych i gospodarczych aspektów kryzysu kongijskiego - z punktu widzenia interesów amerykańskich w tym regionie Afryki.
N ajnowszą chronologicznie problem atykę odnajdujem y w tekście Anny W awrzeńczak. Jest on poświęcony postaci F ran jo T udjm ana (1922-1999) - najmłodszego generała w komunistycznej armii jugosłowiańskiej, historyka i politologa, założyciela Chorwackiej Unii Dem okratycznej, twórcy niepod-ległości Chorwacji, jej trzykrotnego prezydenta (od 1990 r.). A utorka skupiła uwagę przede wszystkim na prezentacji jego działalności politycznej w latach 1989-1991. W tedy to zaszły fundam entalne zmiany zarów no w Jugosławii, jak i w Chorwacji, która dokonała secesji (1991), a następnie - w wojnie z Serbami - obroniła swą niepodległość.
Niech ta skrótow a prezentacja wielowątkowej zawartości tom u stanie się skuteczną zachętą do przestudiow ania go w całości.