View of Ryszard Łuźny’s Scholarly Thought in Polish Slavonic Studies (Remarks on the Fifteenth Anniversary of his Death)

Pełen tekst

(1)ROCZNIKI Tom LXI,. HUMANISTYCZNE zeszyt 7 – 2013. JAN OROWSKI *. MY

(2) L BADAWCZA RYSZARDA UNEGO W POLSKIEJ SLAWISTYCE (UWAGI Z OKAZJI PI TNASTEJ ROCZNICY

(3) MIERCI). Z potrzeby serca i w uznaniu nieprzecitnych zasug naukowych spotykamy si w kad okrg rocznic mierci p. prof. Ryszarda unego, aby przypomina jego dokonania badawcze i ksztaceniowe, wspomina go jako czowieka wyjtkowej prawoci i uczestniczy w modlitwie o jego spokój wieczny. Tak te jest i teraz w pitnast rocznic odejcia Profesora do krainy wiecznoci. Upywajcy czas nie tylko nie zaciera pamici o pionierskim w wielu aspektach naukowym dziele Uczonego, ale czsto uwypukla jego odkrywczo i trwao znaczenia. Wiem z wasnych poczyna badawczych, z lektury i formuowanych ocen naukowych innych autorów, e myl badawcza Ryszarda unego cigle zachowuje swoje inspirujce walory w naukowych poszukiwaniach nowego ju pokolenia polskich slawistów. To za dane jest tylko wybitnym osobowociom w yciu naukowym. Jest rzecz oczywist – i nie musimy si o tym po latach przekonywa – e tak osobowoci by i pozosta w naszej pamici prof. uny. W tym miejscu warto dzisiaj przypomnie opini, jak czternacie lat temu wyrazi prof. Bazyli Biaokozowicz z okazji siedemdziesitej rocznicy urodzin Ryszarda unego. Owa opinia jest tym bardziej godna uwagi, e – jak wiadomo – jej autor nigdy nie nalea do grona wspópracowników prof. unego i – delikatnie mówic – nie podziela wczeniej jego zapatrywa na priorytety,. PROF. DR HAB. JAN OROWSKI – Zakad Literatury Rosyjskiej Instytutu Filologii Sowia skiej UMCS, adres do korespondencji: Pl. Marii Curie-Skodowskiej 4, 20-031 Lublin, e-mail: slowian@klio.umcs.lublin.pl..

(4) 14. JAN OROWSKI. problematyk i cele badawcze rusycystyki polskiej. Oto co Bazyli Biaokozowicz pisa w roku 1997 o Ryszardzie unym: […] o Profesorze Ryszardzie unym mona mówi i pisa bez ko ca […]. O jego niepowtarzalnej osobowoci, prawoci, szlachetnoci, dyscyplinie ducha, bezkompromisowoci… O etyce chrzecija skiej, skromnoci, pokorze i poczuciu skruchy, zasadach moralnych wobec siebie i swej pracy, spoecze stwa i pojedynczego czowieka… O nim jako o wymienitym organizatorze nauki i procesu dydaktycznego, wyróniajcym si wysokimi predyspozycjami intelektualnymi, twórczym sposobem mylenia, si charyzmatyczn i pasj yciow. O jego szkole naukowo-badawczej w slawistyce wschodniosowia skiej, majcej wielorakie odniesienia do caoksztatu humanistyki polskiej i wzbogacajcej jej dziedzictwo kulturowe […]. Ryszard uny wasnym wysikiem badawczym wytyczy nowe drogi poznawania kultury i ycia Sowian Wschodnich. Jego osignicia naukowe, budzce podziw rozmachem inwencji twórczej, oraz dziaalno dydaktyczna jako nauczyciela akademickiego i organizatora nauki stanowi wzorzec wybitnego uczonego i aktywnego czonka spoecznoci akademickiej1.. Bardzo obszerny, peen uznania i trafnych konstatacji szkic o dokonaniach naukowych prof. unego opatrzy Bazyli Biaokozowicz podtytuem Ksztatowanie si kulturologicznej szkoy badawczej. Przyzna trzeba, e jest to bardzo waciwy podtytu. Ryszard uny by bowiem uczonym, który w swoich badaniach nad pimiennictwem i twórczoci ludow Sowian Wschodnich uwzgldnia rónorodne kulturowe uwarunkowania rozwoju gównych przejawów ycia duchowego narodów wschodniej czci Europy. Bada wic i interpretowa pimiennictwo staroruskie w kontekcie oddziaywania na nie kultury bizanty skiej, tradycji chrzecija skiej Kocioa wschodniego, myli religijnej dawnej Rusi i wytworów jej rodzimej twórczoci ludowej, zwaszcza za legend i ludowej epiki religijnej. Prace dotyczce tego zakresu pimiennictwa zawsze opatrywa erudycyjnymi przypisami i wnikliwymi komentarzami, w których ujawniaa si jego wszechstronna wiedza filologiczna, historyczna i religioznawcza. Przykadem takich wanie wzorcowych opracowa s chociaby nastpujce ksiki Profesora: Opowie o niewidzialnym grodzie Kitieu. Z legend i poda dawnej Rusi (Warszawa 1988), Pie o niebieskiej ksidze. Antologia rosyjskiej ludowej poezji religijnej (Warszawa 1990), antologia tekstów religijnych pt. Sowo o Bogu i czowieku. Myl religijna Sowian Wschodnich (Kraków 1995) i inne pomniejsze prace.. 1 Profesor Ryszard uny i jego wschodniosowiaskie fascynacje naukowe. Ksztatowanie si kulturologicznej szkoy badawczej, „Acta Polono-Ruthenica” 2(1997), s. 39-41..

(5) MY

(6) L BADAWCZA PROFESORA UNEGO. 15. Wymienione tu tytuy ksiek s wiadectwem tajników doskonaoci naukowego warsztatu prof. unego, dowodem jego wyjtkowej dociekliwoci badawczej i zaiste benedykty skiej pracowitoci. Ale oprócz wartoci poznawczo-naukowych, wspomniane tu antologie maj równie due walory literackie. Odsaniaj one polskiemu czytelnikowi bardzo mao znane zabytki staroruskiej literatury religijnej (w tym równie w jej wersji ludowej), które Ryszard uny z prawdziwym talentem przeoy na jzyk polski, wykazujc przy tym wietne wyczucie stylu pimiennictwa religijnego i gbok znajomo kultury religijnej. Znaczenie edytorskich poczyna oraz przekadowych i badawczych prac Profesora nad pimiennictwem staroruskim tak okrelono w nocie redakcyjnej na obwolucie antologii Opowie o niewidzialnym grodzie Kitieu: Ksika jest tym cenniejsza, e obala potoczny mit, wedug którego zwyklimy datowa pocztek literatury rosyjskiej od XVIII wieku. Dzieje si to za spraw tekstów trudno dostpnych nawet w jzyku oryginau. Pozwala ona jednoczenie, po raz pierwszy chyba, na tak dogbne poznanie kultury duchowo-religijnej naszych najbliszych ssiadów2.. Wielostronne i gbokie zainteresowanie Ryszarda unego staroruskim i rosyjskim pimiennictwem religijnym jest nieomylnym znakiem rozpoznawczym jego bada nad duchow spucizn sowia skiego Wschodu. Badania te prowadzi Profesor przez wiele lat, ale ich intensyfikacja nastpia po wyborze kardynaa Karola Wojtyy na Stolic Piotrow, szczególnie za w latach osiemdziesitych ubiegego stulecia, gdy zbliao si tysiclecie chrystianizacji Rusi. Zakres tych bada móg si jeszcze bardziej rozszerzy , kiedy w roku 1982 prof. uny, ju jako pracownik Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, zorganizowa na tej Uczelni Midzywydziaowy Zakad Bada nad Kultur Bizanty sko-Sowia sk, a dziesi lat pó niej Katedr Filologii Sowia skiej. Podejmujc te starania organizacyjne na KUL, prof. uny – jak sam stwierdza w swoim szkicu biograficznym – pragn „stworzy w tym rodowisku orodek naukowy zajmujcy si Wschodem sowia skim pod ktem widzenia zwizków tego wiata z kultur chrzecija sk, z religi i Kocioem”3.. 2. Opowie o niewidzialnym grodzie Kitieu. Z legend i poda dawnej Rusi, wyboru dokona, tumaczy z jzyka staroruskiego i rosyjskiego, wstpem i przypisami opatrzy R. uny, Warszawa 1988 (s. 4. okadkowa). 3 Zob. R. u n y, Autor o sobie samym, czyli szkic do biografii, [w:] Ryszard uny: spis publikacji 1955-1997, red. G. Przebinda, J.

(7) wiey, Kraków 1997, s. 68..

(8) 16. JAN OROWSKI. Trzeba nam cigle pamita o tym, e podejmowanie bada nad pimiennictwem religijnym sowia skiego Wschodu w ówczesnych warunkach politycznych nie byo rzecz atw. W oczach ówczesnych wadz i w ówczesnej polityce naukowej i kulturalnej nie byo to dobrze widziane. W wielu wypadkach nie spotykao si te ze zrozumieniem i poparciem niektórych rodowisk polskiej rusycystyki. Ten kierunek studiów i bada naukowych starano si wtedy traktowa instrumentalnie i przypisywano mu wan rol ideologiczn w sowietyzacji polskiego ycia naukowego i kulturalnego. Prof. uny nigdy nie uleg tym naciskom. Wierzy i by przekonany – wiem to z wielu ówczesnych spotka i rozmów z nim – e musi nadej czas zaamania si komunistycznego systemu, który zosta narzucony narodom Europy

(9) rodkowej i Wschodniej. Zgodnie z tym przekonaniem wytrwale i konsekwentnie bada religijne treci i chrzecija skie tradycje w pimiennictwie narodów sowia skiego Wschodu. Powicone tej problematyce niektóre jego publikacje z lat osiemdziesitych nosiy lady ingerencji ówczesnej cenzury i ukazyway si dopiero po wykropkowaniu fragmentów tekstu. Ryszard uny zdoa zgromadzi wokó siebie liczne grono historyków literatury i kulturologów, którzy podjli interesujce i nowe badania nad chrzecija skim dziedzictwem w kulturze Sowian Wschodnich. Owo grono tworzyli nie tylko modsi pracownicy, którzy swoj drog naukow rozpoczynali pod wiatym promotorstwem Profesora, lecz równie slawici z uznanym ju dorobkiem naukowym jak Franciszek Sielicki i Telesfor Po niak z Uniwersytetu Wrocawskiego oraz Tadeusz Koakowski i Stefan Kozak z Uniwersytetu Warszawskiego. Dobre ziarno zostao rzucone na podatn gleb. Ju od poowy lat osiemdziesitych badania nad motywami chrzecija skiego sacrum w pimiennictwie Sowian Wschodnich prowadzono z inspiracji naukowej Ryszarda unego nie tylko w Krakowie i Lublinie, miejscach etatowego jego zatrudnienia, ale take w takich orodkach polskiej rusycystyki, jak: ód , Opole, Bydgoszcz, Toru , Gda sk, Pozna i pó niej take Czstochowa. W orodkach tych – równie i w innych, których tu nie wymieniono, wydano do chwili obecnej dziesitki tomów znakomitych niekiedy prac na temat chrzecija skich tradycji w kulturze Sowian Wschodnich (prace te najczciej dedykowane byy pamici prof. unego). Wytrwale propagowane i podejmowane przez Ryszarda unego studia nad wymienion wyej problematyk nie pozostay bez wpywu na prace wielu slawistów zainteresowanych dziejami literatury narodów poudniowej i wschodniej Sowia szczyzny.

(10) wiadczy o tym obszerna ksiga Sacrum w literaturach sowiaskich, która ukazaa si w roku 1997 w Wydawnictwie KUL. Bya ona.

(11) MY

(12) L BADAWCZA PROFESORA UNEGO. 17. pokosiem sympozjum naukowego o tej samej nazwie, które zorganizowa prof. uny w tej uczelni wiosn 1988 roku w tysiczn rocznic chrztu Rusi. Oprócz kilkunastu rusycystów w wymienionej ksidze umiecili swoje prace tak znani slawici, jak Maria Bobrownicka, Jacek Baluch, Teresa Dbek-Wirgowa, Jacek Kolbuszewski, Julian Kornhauser, Zdzisaw Niedziela, Aleksandra Stankowicz i Krzysztof Wrocawski4. Ksika Sacrum w literaturach sowiaskich, a take inne prace o podobnej tematyce, które ukazay si ju po mierci prof. unego5, s jake wymownym wiadectwem inspirujcego oddziaywania jego myli badawczej na wspóczesn slawistyk polsk, a take i na literaturoznawstwo w krajach wschodniosowia skich. Du zasug Ryszarda unego wobec polskiej slawistyki byo zapocztkowanie studiów nad myl sowia sk zawart w encyklikach (m.in. w Slavorum Apostoli), homiliach i listach pasterskich Jana Pawa II. Prof. uny napisa na ten temat kilka artykuów, w których podkrela rol pontyfikatu Jana Pawa II w budowaniu jednoci Europy opartej na wspólnych chrzecija skich korzeniach jej kultury. Uczony zwraca te uwag na stae przypominanie przez Ojca w. wielkiego duchowego wkadu narodów sowia skich w rozwój cywilizacji europejskiej. Kilkakrotnie postulowa, aby sowia sk ide Jana Pawa II uczyni przedmiotem badawczego zainteresowania wspóczesnej slawistyki wiatowej. W Polsce ju si to stao wanie za spraw Ryszarda unego, a wiadectwem tego jest chociaby wydana w roku 2008 w Katolickim Uniwersytecie Lubelskim pikna ksika jego autorstwa, pt. Myl sowiaska Jana Pawa II. Zbiór artykuów6. Prof. uny susznie postrzegany jest jako przedstawiciel kulturologicznej szkoy badawczej w polskiej slawistyce. Rozwój pimiennictwa staroruskiego ujmowa w caej zoonoci uwarunkowa historycznych, w cisym powizaniu z yciem religijnym i oddziaywaniem na ycie Sowian Wschodnich kulturowego dziedzictwa Cesarstwa Bizanty skiego. Dostrzega te zwizki pimiennictwa dawnej Rusi z rodzim twórczoci ludow oraz z religijnymi i kulturalnymi wpywami, które napyway z Zachodu. Ujawniy si one szczególnie. 4. Zob. Sacrum w literaturach sowiaskich, red. J. Gotfryd, P. Nowaczy ski, Lublin 1997. Mam tu na myli zwaszcza monumentalne dzieo Dziedzictwo chrzecijaskiego Wschodu i Zachodu. Midzy pamici a oczekiwaniem, red. U. Cierniak, ks. J. Grabowski, Czstochowa 2006. 6 Red. J. Orowski, A. Wo niak, Lublin: Wyd. KUL 2008. 5.

(13) 18. JAN OROWSKI. wyra nie w wieku XVII, w dobie barokowej kultury sowia skiego Wschodu, której Uczony by wybitnym znawc i interpretatorem.

(14) wiadczya o tym zwaszcza jego odkrywcza monografia Pisarze krgu Akademii Kijowsko-Mohylaskiej a literatura polska. Z dziejów zwi zków kulturalnych polsko-wschodniosowiaskich w XVII-XVIII wieku (Kraków 1966). Perspektywy i konieczno szerzej zakrojonych bada nad ywotnoci polskiej literatury w Rosji w epoce baroku nakreli R. uny w rozprawie zatytuowanej Literatura polska w Rosji w wieku XVII i XVIII. Problematyka, stan i potrzeby bada7. W badaniach wspomnianej wyej problematyki w peni uwidoczniy si komparatystyczne zasady naukowego warsztatu Profesora. W studiach nad literatur rosyjsk wieku XIX podj on jeszcze jeden wany problem z zakresu rosyjsko-polskich zwizków literackich, którym bya obecno polskich tematów i motywów w dzieach pisarzy rosyjskich. Kwesti t rozpatrywa Badacz na przykadzie twórczoci Piotra Wiaziemskiego, Aleksandra Hercena i Fiodora Tiutczewa. Jak wiadczy dorobek naukowy polskiej rusycystyki w kilku ostatnich dziesicioleciach, owa problematyka nadal przykuwa uwag wielu polskich historyków literatury rosyjskiej, take i tych, którzy nie zaliczaj si do krgu doktorantów i bliskich wspópracowników Profesora. Odkrywczym artykuem pt. Bolesaw Markiewicz w yciu ideowym Rosji lat szedziesi tych-siedemdziesi tych XIX wieku Ryszard uny podj sabo rozpoznany problem udziau Polaków w literackim i kulturalnym yciu Rosji. Autor stwierdza, e na ten temat istnieje w polskiej rusycystyce niewiele prac i tak o tym pisa we wstpie do ksiki Polacy w yciu kulturalnym Rosji: Wród tych prac jednak niewiele dotychczas byo takich, które by przedstawiay, chociaby fragmentarycznie i czciowo, rol kultury polskiej w yciu Rosji, a ju prawie cakiem zabrako przejawów zainteresowania faktami wiadczcymi o bezporednim lub przynajmniej porednim udziale Polaków w tym yciu, o miejscu, roli i znaczeniu naszej kultury, a wic nauki, sztuki i literatury w tym kraju 8.. Na temat wymieniony w tytule wspomnianej wyej ksiki prof. uny zorganizowa w Krakowie sesj naukow, która odbya si 30 maja 1983 roku. Sesja ta zapocztkowaa wyra ny wzrost zainteresowania polskich historyków literatury rosyjskiej uczestnictwem Polaków w literackim i artystycznym yciu. 7 O wzajemnych powi zaniach literackich polsko-rosyjskich, red. S. Fiszman, K. Sierocka, Wrocaw 1969, s. 36-64. 8 Wstp, [w:] Polacy w yciu kulturalnym Rosji, red. R. uny, Wrocaw 1986, s. 6..

(15) MY

(16) L BADAWCZA PROFESORA UNEGO. 19. Rosji, czego przykadem jest chociaby znana ksika Bogusawa Muchy Artyci polscy w nowoytnej Rosji 9. Do czasu wspomnianych inicjatyw badawczych Ryszarda unego najbardziej znanymi w naszym literaturoznawstwie rosyjskimi pisarzami polskiego pochodzenia byli – jak wiadomo – Tadeusz Buharyn i Józef Skowski. W pó niejszym okresie – nie wyczajc lat najnowszych – róni autorzy opublikowali kilkanacie artykuów o innych pisarzach, którzy przyznawali si do polskich korzeni rodzinnych. Byli wród nich Marija Morawska, Wadisaw Chodasiewicz, Georgij Adamowicz, Jurij Olesza, Kazimir Lisowski, Sigizmund Krzyanowski, Natalia Astafjewa i Jan Bernard. Wida wic, e inicjatywa badawcza prof. unego z pocztku lat osiemdziesitych minionego wieku nie pozostaa bez echa w polskim literaturoznawstwie rusycystycznym. W gruntownych studiach Ryszarda unego nad literatur Sowian Wschodnich – jak ju wspomniano – uwidocznia si jego kulturologiczna postawa badawcza. Polegaa ona nie tylko na uwzgldnianiu roli chrzecija skiej tradycji religijnej w rozwoju pimiennictwa na tym obszarze Sowia szczyzny, ale te na ujawnianiu jego zwizków z innymi przejawami duchowej kultury narodów wschodniosowia skich. Profesor podejmowa wic badania nad myl filozoficzn tak znanych przedstawicieli pimiennictwa Sowian Wschodnich, jak: Teofan Prokopowicz, Hryhorij Skoworoda, Michai Szczerbatow, Aleksander Hercen, Nikoaj Fiodorow i Wiaczesaw Iwanow. W kilku rozprawach interpretowa te idee spoeczne i etyczne dekabrystów (m.in. Michaia unina) oraz wielkich pisarzy proroków – Fiodora Dostojewskiego i Lwa Tostoja. W studiach nad literatur rosyjsk prof. uny upowszechnia pojcie „kulturowych kontekstów” jej rozwoju. Pod tak wanie nazw zorganizowa w Krakowie ogólnopolsk sesj naukow w dniach 24-26 wrzenia 1987 roku. Wygoszone referaty licznego krgu autorów opublikowa w ksidze pt. Literatura rosyjska i jej kulturowe konteksty (praca ta zawiera dziewitnacie artykuów autorstwa wspópracowników Profesora z kilku orodków polskiej rusycystyki). W obszernym wstpie do tej ksigi Profesor tak oto charakteryzowa skupiajce si wokó niego krakowskie rodowisko badaczy literatury rosyjskiej: […] przy duym zrónicowaniu warsztatów naukowych, orientacji metodologicznych oraz postaw ideowo-wiatopogldowych, przy szerokim otwarciu si na rónorakie impulsy oraz inspiracje wspóczesnej myli literaturoznawczej – polskiej, sowia skiej. 9. Zob. B. M u c h a, Artyci polscy w nowoytnej Rosji, ód 1994..

(17) 20. JAN OROWSKI. i wiatowej, tworzcy to rodowisko badacze i nauczyciele interesuj si w sposób szczególny k o n t e k s t a m i literatury-pimiennictwa, jej rónorodnymi a rozlegymi uwarunkowaniami kulturowymi, a take wzajemnymi oddziaywaniami i relacjami pomidzy pimiennictwem a innymi, pozaliterackimi formami kultury narodowej Rosjan oraz szerzej – wschodnich Sowian10.. Prof. uny by slawist szczególnego pokroju. Z wyksztacenia rusycysta, absolwent rusycystyki Uniwersytetu Jagiello skiego, ju w pierwszej poowie lat sze dziesitych, czyli od czasu pracy nad rozpraw habilitacyjn, nie postrzega kulturowego obszaru wschodniej Sowia szczyzny w sposób rusocentryczny. Dobitnie powiadcza to cay jego pó niejszy dorobek naukowy, w którym tematyka rusycystyczna przeplata si z ukrainistyczn, za cz jego prac (o Franciszku Skorynie, Szymonie Budnym i Symeonie Poockim) dotyczy historii biaoruskiego pimiennictwa. Sowia szczyzn wschodni ujmowa jako obszar etnicznie niejednolity, na którym krzyoway si róne wpywy religijne i kulturowe (zwaszcza po zawarciu unii brzeskiej w 1596 roku). Wikszo polskich slawistów po studiach rusycystycznych w swoich badaniach nie wychodzi na ogó poza problemy z zakresu rusycystyki. Prof. uny by jednoczenie zasuonym ukrainist i ignorowa próby ograniczania filologii wschodniosowia skiej wycznie do rusycystyki. Warto zwróci uwag na jeszcze jeden charakterystyczny przejaw badawczej myli Profesora. W kadym orodku, w którym pracowa, siga do miejscowych tradycji bada slawistycznych. W Krakowie do wczenie zaj si przypomnieniem wybitnych osigni naukowych Wacawa Lednickiego w badaniach polsko-rosyjskich zwizków literackich w epoce romantyzmu. Kiedy za podj prac w Katolickim Uniwersytecie Lubelskim, stara si zwróci uwag tutejszych wspópracowników na dawniejsze zainteresowania kultur sowia skiego Wschodu w lubelskim rodowisku pisarzy i historyków literatury. W tym celu zorganizowa we wrzeniu 1990 roku w Kazimierzu Dolnym sympozjum naukowe na temat Wczoraj, dzi i jutro bada i studiów sowianoznawczych w orodku lubelskim. Na zako czenie rocznicowych wspomnie o cigej ywotnoci myli badawczej Ryszarda unego w polskiej slawistyce warto przypomnie bardzo znamienne poczenie jego bada rusycystycznych z refleksj wiatopogldow i etyczn. Ujawnio si to szczególnie po wydarzeniach w latach 1980-1981. W atmosferze stale pogbiajcego si kryzysu ideologii systemu komunistycz10. Literatura rosyjska i jej kulturowe konteksty, red. R. uny, Wrocaw 1990, s. 6..

(18) MY

(19) L BADAWCZA PROFESORA UNEGO. 21. nego zrodzia si potrzeba nowego spojrzenia na spoeczn, poznawcz i kulturotwórcz funkcj polskiej rusycystyki, któr – jak ju wspomniano – traktowano przez kilka powojennych dziesicioleci jako ideologiczn podpor totalitarnego ustroju pa stwowego. Po raz pierwszy Ryszard uny wystpi publicznie przeciw politycznemu manipulowaniu rusycystyk na pocztku roku 1981 w Licie otwartym do polskiego rodowiska rusycystycznego, który zosta rozesany do akademickich orodków rusycystyki w Polsce. List ten skania do krytycznej refleksji nad wszystkimi ówczesnymi mankamentami tej dyscypliny naukowej, zwaszcza za nad jej sowietyzacj i ograniczaniem tematyki bada ze wzgldów ideologicznych (szczególne „tabu” – jak wiadomo – stanowia wówczas rosyjska literatura emigracyjna i chrzecija skie tradycje kultury rosyjskiej). Refleksja nad stanem rusycystyki polskiej towarzyszya Ryszardowi unemu przez cae lata osiemdziesite. Swoje rozwaania na ten temat wyrazi m.in. w artykuach: Czy rusycystyka moe suy ewangelizacji? (1979) i By rusycyst w Polsce – dzi (1989). Prof. uny konsekwentnie sta na stanowisku, e rusycystyki nie naley traktowa w sposób instrumentalny jako narzdzia polityki, lecz powinna ona suy poznawaniu wolnej od ideologicznych manipulacji spucizny kulturowej sowia skiego Wschodu, której nie naley sztucznie oddziela od wielkiego chrzecija skiego dziedzictwa cywilizacyjnego caej Europy (jak wiemy, wytrwale gosi to papie Sowianin Jan Pawe II). Dzisiaj jest to dla nas oczywiste, ale przed rokiem 1989 trzeba byo tej myli odwanie torowa drog w polskiej rusycystyce. Prof. uny potrafi tego dokona i umia te swoim przykadem pocign za sob wielu modszych badaczy. Niezalenie od upywajcego czasu dostrzegamy wci ogromn rol i imponujce wyniki bada Ryszarda unego nad kultur duchow sowia skiego Wschodu oraz jej gbokimi i wielostronnymi powizaniami z tradycj bizanty sk i z chrzecija skim Zachodem. Prof. uny by wytrawnym znawc tej kultury, ale take jej mionikiem, znakomitym interpretatorem i popularyzatorem w rodowisku polskich filologów. By slawist i humanist wielkiego formatu, doskonale rozumiejcym znaczenie kulturowych wartoci w dzisiejszym wiecie wielu cywilizacyjnych zagroe i duchowej degradacji czowieka..

(20) 22. JAN OROWSKI. BIBLIOGRAFIA. B i a o k o z o w i c z B., Profesor Ryszard uny i jego wschodniosowiaskie fascynacje naukowe. Ksztatowanie si kulturologicznej szkoy badawczej, „Acta PolonoRuthenica” 2(1997), s. 3-41. Literatura rosyjska i jej kulturowe konteksty, red. R. uny, Wrocaw 1990. u n y R., Myl sowiaska Jana Pawa II. Zbiór artykuów, red. J. Orowski, A. Wo niak, Lublin: Wyd. KUL, 2008. O r o w s k i J., Chrzecijaskie tradycje literatury rosyjskiej w badaniach Ryszarda unego, „Roczniki Humanistyczne” 51(2003), z. 7, s. 188-195. O r o w s k i J., Literatura rosyjska w pracach Ryszarda unego (W siedemdziesiciolecie urodzin Profesora), „Przegld Rusycystyczny” 1997, z. 3-4, s. 155-163. u n y R., Spis publikacji 1955-1997, red. G. Przebinda, J.

(21) wiey, Kraków 1997. Sacrum w literaturach sowiaskich, red. J. Gotfryd, P. Nowaczy ski, Lublin 1997. W o n i a k A., Profesor Ryszard uny w siedemdziesiciolecie urodzin, „Roczniki Humanistyczne” 45-46(1997-1998), s. 7-13.. !" #$ (%&! # # #!'$ "+! ). /<=>/ ?Q\^ _^`_\>`qv/Q ? xQ\{ |QvQ}/ qv~q/ \|Q`/q` ` `vQ`/|`/ <v|~` v^v ~q\\ (1927-1998), _^\/||\^v /\q|\\ ~q`?/^|`Q/Qv ` =`q|\\ vQ\`/|\\ ~q`?/^|`Q/Qv. #^\. . ~q ?v=`>| `|Q\^`\> ^/?q/^~||\{, ^~||\{ ` ~^v`q|\{ `Q/^vQ~^, <qvQ\\> ~}Q~^ |v?q|\\ \|Q\v. #^\. ~q q/<v?`|`>> `||/\?vQ//>, \q `||/\?v _^\/>, \Q\^/ <v>v`?v`|} ? `Q/^vQ~^\?//q`` ?^/>/q Q\Qv`Qv^`<>v. ^/` xQ` _^\/> |v>>` ?vq>` ` |?<` ~}Q~^ |v?q|\\ \|Q\v – \|\/qq\ ^~||\{ ~}Q~^ – | ^`|Q`vq|\{ Q^v``/{ (? v|Qq\|Q`: ^~||v ^/``\<qv >|}, qv^\qv ^~||v ^/``\<qv x_`v ` ^.). ||/\?vQ/}|v >|} v^v ~q\\ q/ _/^/|Qv/Q ` ? qv` q` `q|_`^`^\?vQ} qv~q/ _\`|` |\?^/>/qq _\}|` `|Q\^`\? `Q/^vQ~^ |v?q|\\ \|Q\v..

(22) MY

(23) L BADAWCZA PROFESORA UNEGO. 23. RYSZARD UNY’S SCHOLARLY THOUGHT IN POLISH SLAVONIC STUDIES (REMARKS ON THE FIFTEENTH ANNIVERSARY OF HIS DEATH). Summary The article reminds scholarly achievments and educational merits of Ryszard uny (1927-1998), professor of the Yagiellonian University in Cracow and the Catholic University of Lublin. Prof. R. uny was an outstanding historia of old-Russian, Russian and Ukrainian literatures, an expert on Slavovic East’s culture. Prof. uny was an independent scholar, he dealt with problems usually omitted In literary studies in totalitarian times. Among those issues most impartant were ties between culture of Slavonic East, especially Russian culture and Christian tradition (Russian religious thought, Russian folk religious epic poetry, etc.). Ryszard uny’s scholarly thought still inspires contemporary historians of literature of Slavonic East’s nations.. Sowa kluczowe: kultura Sowian wschodnich, ludowa epika religijna, tradycja chrzecija ska, rosyjska myl religijna, literatura staroruska.

(24) : ~}Q~^v ?\|Q\q |v?q, qv^\qv ^/``\<qv x_`v, ^`|Q`vq|v Q^v``, ^~||v ^/``\<qv >|}, ^/?q/^~||v `Q/^vQ~^v. Key words: Eastern Slavs’ culture, folk religious poetry, christian tradition, Russian religious thought, Old-Russian literature..

(25)