176 RECENZJE
mietnie jak biolog dokonuj acy wiwisekcji zaby” (s. 75). Skoro zas´ ludzkie poznanie nie moze dotrzec´ do prawdy o wartos´ciach, tym bardziej nie moze istniec´ zaden ich system. Zatem co, jes´li nie nauka, która milczy na temat wartos´ci, ma ustalac´ cele ksztacenia i was´ciwego zycia? „Oczywis´cie lud. W jego imieniu bedzie zas´ wystepowac´ albo opinia publiczna, albo partia najpeniej reprezentuj aca jego interesy (czesto wbrew «faszywej s´wiadomos´ci» samego ludu), albo wódz stoj acy na czele narodu. Vox populi, vox Dei” (s. 78).
Na podkres´lenie zasuguje fakt, ze tytuowe koncepcje – Leo Straussa i Erica Voegelina – przez pryzmat których Autor analizuje przedmiotowe zagadnienia, s a jeszcze stosunkowo mao znane w s´rodowisku pedagogicznym. Natomiast implikacje pyn ace z ich podstawowych tez mog a byc´ cennym z´ródem poznawczym zarówno dla filozofii, jak i teorii wychowania. Ujawniaj a bowiem szereg naduzyc´ i bedów (wyjas´niaj ac zarazem ich z´róda) popenianych na gruncie szeroko rozumianej teorii dziejów i teorii czowieka, które mniej lub bardziej s´wiadomie s a powielane na polu dociekan´ pedagogicznych, a dzieki temu – uzyskuj ac naukow a rekomendacje – staj a sie niejednokrotnie niebezpieczn a pozywk a dla praktyki pedagogicznej.
Jes´li powyzsza, z koniecznos´ci skrótowa i wybiórcza charakterystyka ksi azki, nie przekonaa o wadze zagadnien´ podjetych na amach Zmierzchu ksztacenia?, warto wspomniec´, ze pozycja ta, poza wysokim poziomem merytorycznym, jest napisana jezy-kiem bardzo jasnym, przystepnym równiez dla „niespecjalistów” i przypomina bardziej zbiór esejów popularnonaukowych niz dzieo naukowe, którym na pewno jest.
Anna Szudra-Barszcz Katedra Filozofii Wychowania KUL
Szkoa w integralnym rozwoju ucznia i nauczyciela – stan faktyczny i postulo-wany, red. Ryszard Skrzyniarz, Anna Lendzion, Katarzyna Braun, Lublin:
Wydawnictwo TN KUL 2012, ss. 426.
Problematyka szkolnictwa znajduje sie w sposób oczywisty w kregu staego za-interesowania ze strony pedagogów. Jest to istotne i potrzebne, szczególnie w kon-teks´cie nieustannych zmian spoecznych, obyczajowych, a takze legislacyjnych w os´wiacie. Regulacje te i przemiany poci agaj a jednakze za sob a nie tylko zmiany w sposobie funkcjonowania placówek. Wpywaj a one równiez na to, co zostaje prze-kazywane wychowankom, a tym samym warunkuj a kierunek rozwoju ich osobowos´ci. Dlatego tez niepodejmowanie dyskusji uniwersyteckiej dotycz acej problematyki sze-roko pojetej „szkoy”, byoby wyrazem skrajnej ignorancji.
177 RECENZJE
Temu wyzwaniu wyszli naprzeciw pedagodzy, uczestnicz acy w miedzynarodowej konferencji zatytuowanej: „Pedagogiczna wielowymiarowos´c´ rozwoju: Jednostka – przestrzen´ spoeczna – instytucja”, która odbya sie w Katolickim Uniwersytecie Lubelskim Jana Pawa II z okazji jubileuszu 30-lecia reaktywacji tamtejszego Instytu-tu Pedagogiki. Publikacja jest pokosiem tegoz wydarzenia.
Jej redaktorzy naukowi zaznaczyli we wstepie, ze ich pragnieniem jest, aby ksi az-ka stanowia impuls do dalszych badan´ w tym zakresie. Nie roszcz a sobie tym sa-mym prawa do uznania, ze temat jest zamkniety i opisany w sposób kompletny. Wy-razaj a jedynie nadzieje, ze pozycja ta pozwoli peniej spojrzec´ na obszar zagadnien´ zwi azanych ze wspóczesnym szkolnictwem.
Publikacja zostaa podzielona na trzy zasadnicze czes´ci. Pierwsza z nich zbiera artykuy wpisuj ace sie w szerszy kr ag zagadnien´, zwi azanych z wielowymiarowos´ci a zadan´ ksztacenia i wychowania w szkole wspóczesnej. Znajduj a sie w niej m.in.: refleksje Krystyny Chaas i Beaty Komorowskiej na temat teorii szkoy, ze szczegó-ow a analiz a jej funkcjonowania, w s´wietle teorii szkoy humanistycznej, ucz acej sie i twórczej; rozwazania Jerzego Niemca dotycz ace kwestii intencji, tendencji i wpy-wów edukacyjnych, a takze ich konsekwencji dla zadan´ realizowanych w szkole; a takze rozwazania Adama Maja na temat zwi azków zachodz acych pomiedzy faktem zycia czowieka, w które wpisane s a okres´lone wartos´ci, a procesem edukacyjnym szkoy, w którym tenze uczestniczy. Podjeto takze tematyke szkolnictwa prywatnego, ukazuj ac jego specyfike, uwzgledniaj ac a powody i motywacje wyboru tego typu szkolnictwa, a takze argumenty zarówno na korzys´c´, jak i przeciwko jego funkcjono-waniu. Spojrzano takze na edukacje pod k atem tego, czy – a jes´li tak, to w jaki sposób wpywa ona na jakos´c´ zycia osoby. Poszukiwano odpowiedzi na pytanie: jakie czynniki odgrywaj a w tym procesie szczególn a role? Elzbieta Gawe-Luty ukazaa klase szkoln a jako miejsce szczególnego spotkania ucznia z nauczycielem, a konsek-wencj a tej wzajemnej interakcji s a zainicjowane rózne procesy, wpywaj ace na oso-bowos´c´ zarówno jednej, jak i drugiej strony. Uczen´ i nauczyciel, jako dwa podstawo-we podmioty szkoy, stanowi a takze centralny punkt rozwazan´ w odniesieniu do ich relacji osobowej, wychodz acej jednak poza klase szkoln a. Mariola Paka-Pilecka analizuje filozoficzny aspekt istoty relacji osobowych i przedstawia role oraz znacze-nie nauczyciela (znacze-nierzadko rozumianego jako mistrza) w tym procesie. Podkres´la, ze znacz ace jest tutaj jego postepowanie i postawa, które maj a byc´ czyms´ staym, was´-ciwym mu, a nie jedynie pozorem czy mask a przyjmowan a na okres´lony czas.
Nastepnie podjeto tematyke rozwoju podmiotowos´ci wychowanka. Dociekanie to zostao poprowadzone w sposób bipolarny – z jednej strony ukazano szanse, czyli wszystko to, co wpywa pozytywnie na ten rozwój, a z drugiej zagrozenia – czyli czynni-ki hamuj ace ten proces. Dalsze refleksje dotyczyy problematyki marginalizacji wycho-wanka, dotknietego w sposób szczególny zjawiskiem ubóstwa, a takze zagadnien´ z zakre-su szeroko pojetych szans i potrzeb edukacyjnych uczniów z placówek wiejskich. Czes´c´ te zamyka artyku prezentuj acy sytuacje dzieci – migrantów z Kaukazu, w konteks´cie ich funkcjonowania w polskiej rzeczywistos´ci szkolnej i szerszej – kulturowej.
Druga czes´c´ zostaa zatytuowana: „Teoria i praktyka pedagogiczna szkoy na róznych etapach edukacji”. Otwiera j a analiza, której przedmiot stanowi fakt wycho-wywania dzieci na poziomie przedszkolnym, w odniesieniu do koncepcji teorii
war-178 RECENZJE
stwicowej, rozwinietej przez wybitnego pedagoga, zwi azanego z Katolickim Uniwer-sytetem Lubelskim Jana Pawa II – Stefana Kunowskiego. Problematyka edukacji wczesnoszkolnej zostaa z kolei poddana krytycznemu spojrzeniu z perspektywy reformy edukacji, wprowadzaj acej zmiany, m.in. z zakresu obnizenia wieku realizacji obowi azku szkolnego. Na problem indywidualizacji podejs´cia w stosunku do naj-modszych uczniów zwrócia uwage Ewa Skrzetuska. Dziec´mi starszymi, aczkolwiek kon´cz acymi ten sam etap edukacji, zajea sie w swoich badaniach Lilianna Kostan´-ska. Zaprezentowaa ona wyniki, bed ace odpowiedzi a na wczes´niej postawione przez ni a problemy badawcze dotycz ace funkcjonowania w roli ucznia oraz akceptacji i przynaleznos´ci do grupy rówies´niczej, zaleznych od s´rodowiska wychowawczego. Nastepnie podjeto temat szkoy gimnazjalnej i roli, jak a odgrywa ona w rozwoju uczniów. Refleksja ta, wsparta badaniami, stanowi takze studium nad zagadnieniem zjawiska tzw. bezradnos´ci pedagogicznej. Inne istotne problemy, jakie zostay omó-wione, dotycz a kwestii ekologicznych i ich obecnos´ci na róznych etapach nauki oraz edukacji zdrowotnej, ukierunkowanej na promocje jakos´ci zycia.
„Ksztacenie i praktyka pedagogiczna wspóczesnych nauczycieli” to tytu ostat-niej, trzeciej czes´ci publikacji. Elzbieta Jasin´ska poruszya zagadnienie kompetencji i tozsamos´ci pedagoga wychowawcy. Tozsamos´c´ te rozumie jako swoiste narzedzie w procesie wychowania, st ad tez nalezy nieustannie dbac´ o jego jakos´c´. Teresa Bogusawa Chmiel omówia oczekiwania, plany, aspiracje i czynniki decyduj ace o podejmowaniu studiów pedagogicznych. Postawia pytanie, kim powinni byc´ kandy-daci ubiegaj acy sie o przyjecie na ten kierunek. W analizach odwouje sie do wyni-ków badan´ sondazowych, zebranych podczas realizacji projektu badania losów zawo-dowych studentów i absolwentów uczelni wyzszych. Dwa ostatnie artykuy dotycz a spraw zwi azanych z europejskim wymiarem zawodu nauczyciela i jego kompetencji w tym zakresie (jest to szczególnie istotne w konteks´cie funkcjonowania Polski w strukturach Unii Europejskiej i jednoczes´nie podlegania pod stanowione przez ni a prawo) oraz kwestii odnosz acych sie do poczucia skutecznos´ci zawodowej nauczycie-la doskonal acego sie, analizowanych na podstawie czerpanej przez niego satysfakcji zawodowej, a takze autorefleksji nad jakos´ci a funkcjonowania zawodowego.
Problematyka, jaka zostaa zebrana w recenzowanej publikacji, stanowi szerokie spektrum zagadnien´ oscyluj acych wokó tematyki szkoy i caego systemu szkolnictwa. Co wiecej – jest ona nader aktualna. Poczynaj ac od s´rodowisk maj acych realny wpyw wychowawczy, id ac dalej, poprzez kwestie roli szkoy w urzeczywistnianiu sie osobowym ucznia i wychowawcy, a kon´cz ac na sprawach zwi azanych z rozwojem zawodowym nau-czyciela i przemianami systemu szkolnictwa, daje ona czytelnikowi peniejszy ogl ad tego, co skada sie na obecn a rzeczywistos´c´ wychowawczo-edukacyjn a w Polsce. Nie jest ona jedynie oderwan a od praktyki teori a. Poparta badaniami, daje konkretne wskazówki, pomocne w pracy pedagoga. Publikacja ta stanowi wiec doskona a pomoc, a zarazem na-rzedzie, które z powodzeniem moze zostac´ wykorzystane zarówno przez osoby bed ace dopiero w trakcie realizacji przygotowania do zawodu pedagogicznego, jak i dla prakty-ków, maj acych z t a rzeczywistos´ci a realny kontakt od wielu lat.
Agnieszka M. Kowalczyk Katedra Pedagogiki Chrzes´cijan´skiej KUL
