View of Saint Petersburg begining of Catholic University of Lublin

Pełen tekst

(1)ROCZNIKI HUMANISTYCZNE Tom LXII, zeszyt 7 – 2014. MONIKA SIDOR *. PETERSBURSKIE POCZTKI KATOLICKIEGO UNIWERSYTETU LUBELSKIEGO. Obchodzcy wanie dziewi dziesit pit rocznic swego zaoenia uniwersytet katolicki w Lublinie by pierwsz szko wysz utworzon w Rzeczypospolitej po odzyskaniu niepodlegoci i jednoczenie czwart funkcjonujc wówczas na terytorium Polski. KUL zawsze wyróniaa specyficzna atmosfera duchowa, która zgodnie z wpisanym w jego herb hasem: „Bogu i Ojczynie”, czya wartoci chrzecijaskie i narodowe. Pocztki uniwersytetu zwizane s za z Petersburgiem i pracujcymi w tym miecie uczonymi. Warto przybliy te fakty przy okazji rozwaa nad rosyjskimi ladami w Lublinie, chocia z koniecznoci wypadnie ograniczy si tylko do tych najbardziej wymownych i znaczcych. Powstay w ten sposób rys moe wydawa si powierzchowny, w porównaniu ze szczegóowymi badaniami historycznymi, prowadzonymi coraz czciej przez przedstawicieli rónych specjalnoci1, jednak sprawa zwizków uniwersytetu z Petersburgiem jest do. DR MONIKA SIDOR – adiunkt Katedry Literatury Rosyjskiej w Instytucie Filologii Sowiaskiej KUL; e-mail: monyd@kul.pl.. Artyku jest zmienion, polsk wersj referatu wygoszonego na konferencji % – 5+\ . # +# w Carskim Siole w dniach 26-28 listopada 2012 roku (% – 5+\ . # +#. 1/# *( `VIII ' # + ! # ', \v>=-=@_@x 2012, s. 521-527). 1 G. K a r o l e w i c z, Nauczyciele akademiccy Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego w okresie midzywojennym, Lublin: Redakcja Wydawnictw KUL 1994; t a , Karol Jaroszyski, 1877-1929, fundator Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Lublin: Polihymnia 2000; t a , Ksidz Idzi Benedykt Radziszewski i jego dzieo – Katolicki Uniwersytet Lubelski, Lublin: Polihymnia 2000; Katolicki Uniwersytet Lubelski w oczach wychowanków; zaoenia, wspomnienia, sprawozdania, red. M Rechowicz i in., Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL.

(2) 100. MONIKA SIDOR. sabo nawietlana. Zasuguje ona na przypomnienie chociaby z tego wzgldu, e obecny patron Uczelni bogosawiony Jan Pawe II przeszed do historii jako wielki rzecznik dialogu katolicko-prawosawnego2. Przede wszystkim KUL z Petersburgiem czy osoba zaoyciela Uniwersytetu ksidza Idziego Radziszewskiego, który ukoczywszy seminarium duchowne we Wocawku, zosta w 1893 roku skierowany na dalsz nauk do Carskiej Sankt-Petersburskiej Rzymsko-Katolickiej Akademii Duchownej. Akademia ta odegraa, jak si póniej okazao, ogromn rol w yciu modego duchownego, a take w dziele powstania Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. Swymi korzeniami Uczelnia ta sigaa znanej i szanowanej Akademii Wileskiej, to znaczy Akademii i Uniwersytetu Wileskiego Stowarzyszenia Jezusowego Ksistwa Litewskiego, które zostao zaoone w 1579 roku na bazie Kolegium Jezuickiego i pozostawao w rkach jezuitów a do 1773 roku3. Po kasacie zakonu Akademia zostaa przemianowana na Szko Gówn Wielkiego Ksistwa Litewskiego, a nastpnie, 4 kwietnia 1803 roku, na Imperatorski Uniwersytet Wileski, który od czasów jego przywrócenia w roku 1919 zyska nazw Uniwersytetu Stefana Batorego. Na bazie wydziau teologicznego owej Uczelni oraz Gównego Seminarium Wileskiego zostaa w 1833 roku zaoona Wileska Rzymsko-Katolicka Akademia Duchowna, któr w roku 1842 wadze carskie przeniosy do Petersburga. Do nowopowstaej jednostki w stolicy Imperium Rosyjskiego przyczono take modzie z Warszawskiej Akademii Duchownej, która podówczas zostaa zlikwidowana. W ten sposób w Sankt-Petersburgu powstaa szkoa ksztacca duchownych rzymskokatolickich; pierwotnie miecia si midzy ulicami Iwanowsk i Griazn4, w byym domu kupca okotnikowa. W póniejszym okresie instytucja ta zostaa przeniesiona do budynków pod numerem 52. na Pierwszej linii wyspy Wasiljewskiej, gdzie znajdowaa si dotychczas Rosyjska Akademia Nauk. Historia Akademii Duchownej bya obiektem bada wielu 1958; Katolicki Uniwersytet Lubelski we wspomnieniach pierwszych studentów z lat 19181925, red. G. Karolewicz, Lublin: Katolicki Uniwersytet Lubelski 1978; J. Z i b a, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawa II – Narodziny uczelni, Lublin: Polihymnia 2008; P. B u r b a, „Inicjatywa o icie amerykaskim rozmachu” – Powstanie KUL w wietle prasy lubelskiej, „Zeszyty Naukowe KUL” 2011, nr 3, s. 13-33. 2 Wicej o tym zob. R. u n y, Myl sowiaska Jana Pawa II. Zbiór artykuów, red. J. Orowski, A. Woniak, Lublin: Wydawnictwo KUL 2008. 3 ' * #+, wyd. !.. @|>x\_ .. @|v, t. VI, \v>=-=@_@x 1892, s. 325; Encyklopedia Katolicka, t. I, red. F. Gryglewicz i In., Lublin: TN KUL 1989, s. 213-214. 4 Zob. I. W o d z i a n o w s k a, Rzymskokatolicka Akademia Duchowna w Petersburgu. Lublin: TN KUL 2007, s. 56..

(3) PETERSBURSKIE POCZTKI KATOLICKIEGO UNIWERSYTETU LUBELSKIEGO. 101. polskich uczonych, którzy zwracali szczególn uwag na dziaalno kulturaln prowadzon przez jej studentów5. W Uczelni tej, skoncentrowanej na formacji duchowej suchaczy, funkcjonowao wiele kóek zainteresowa, które wiadczyy o otwartoci studentów na przeróne dziedziny nauki oraz na aktualne wydarzenia epoki. W takich stowarzyszeniach uczestniczy take mody Radziszewski, który wedug biografii szczególnie interesowa si podówczas filozofi. Studenci, a wród nich take póniejszy zaoyciel KUL, mieli okazj zapozna si ze stolic imperium – róda podaj, e w kady czwartek modzie Akademii moga pod opiek prefekta zwiedza muzea, witynie i galerie Petersburga oraz spacerowa po miecie. Warto przypomnie , e w Petersburgu mieszkao wtedy do duo Polaków, którzy prowadzili oywion dziaalno kulturaln, naukow, przemysow i spoeczn. wiadkowie tych lat podkrelaj, e paradoksalnie wanie w stolicy Imperium nasi rodacy mogli cieszy si wzgldn swobod. Solidarno narodowa zapewniaa funkcjonowanie polskim gimnazjom, bibliotekom, ksigarniom i przerónym stowarzyszeniom. Biografowie Radziszewskiego wspominaj, e w yciu polskiej diaspory w Petersburgu wyjtkowe znaczenie mia koció w. Katarzyny (jedna z dwunastu polskich wity funkcjonujcych w miecie) oraz salony polskich profesorów, jak na przykad salon prof. Jana Nieczysawa Baudouin de Courtenay, który jeszcze bdzie tu wspomniany. Po zakoczeniu nauki w Akademii i wiceniach kapaskich, mody doktor filozofii Radziszewski poszerza wiedz i zbiera dowiadczenie naukowe w wiodcych uniwersytetach w Europie. Przebywa midzy innymi w Paryu, Lowanium, Londynie, Oxfordzie, Cambridge, Lionie, Tuluzie, Lille i in. Do Petersburga wróci znów w lutym 1914 roku, kiedy to zosta powoany na stanowisko wykadowcy filozofii oraz rektora. Jak si póniej okazao, Idzi Radziszewski by ostatnim rektorem Imperatorskiej Rzymsko-Katolickiej Akademii Duchownej, gdy pozostawa nim do rozwizania uczelni. Radziszewski w okresie sprawowania funkcji rektora da si pozna nie tylko jako wybitny uczony, ale take wyjtkowy organizator i gospodarz. A jego kierownictwo w uczelni przypado na niezwykle trudne czasy w historii Rosji, wyznaczone przez wybuch pierwszej wojny wiatowej, wstrzsy narodowe, rewolucj lutow i radykalne zmiany wadzy. Swoist zapowiedzi caego pasma nowoci. 5. Zob. G. K a r o l e w i c z, Geneza Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, w: Katolicki Uniwersytet Lubelski. Wybrane zagadnienia z dziejów uczelni, red. G. Karolewicz, M. Zahajkiewicz, Z. Zieliski, Lublin: RW KUL 1992, s. 56..

(4) 102. MONIKA SIDOR. w pastwie stao si przemianowanie stolicy Imperium na Piotrogród. Radziszewski w niestabilnej sytuacji zdoa jednak przeprowadzi kilka wanych zmian dotyczcych funkcjonowania Uczelni. Kilkakrotnie przeforsowa na przykad remont pomieszcze dydaktycznych oraz zapocztkowa powane roboty zmierzajce do poprawy warunków mieszkalnych studentów (np. doprowadzenie elektrycznoci)6. Wiadomo, e wysiki w tym kierunku rektor akademii podejmowa jeszcze w lipcu 1917 roku, kiedy to zwraca si do Departamentu Spraw Duchownych Obcych Wyzna o wydzielenie rodków na kolejny konieczny remont budynku przy Pierwszej linii Wyspy Wasiljewskiej. Zmianom ulega take organizacja samej Uczelni, gdy Radziszewski zaproponowa wprowadzenie nowego statutu, zapewniajcego podwyszenie poziomu nauczania. Zmiany zostay wprowadzone w 1915 roku i obejmoway reformy strukturalne i proceduralne oraz programowe. Wedug nowego statutu Uczelnia podlegaa metropolicie mohylewskiemu, za wadza bezporednia bya sprawowana przez senat zoony ze wszystkich profesorów Uczelni. Dziaalno Radziszewskiego w Piotrogrodzie nie ograniczaa si tylko do pracy w Akademii. W tym czasie bowiem istniay w miecie liczne organizacje skoncentrowane na oywieniu ycia kulturalnego i podwyszeniu poziomu wyksztacenia mniejszoci polskiej. Warto wspomnie na przykad, e w 1916 roku powstao Polskie Towarzystwo Mioników Historii i Literatury, zaoone przez prof. Tadeusza Zieliskiego. Po nim kierownictwo obj Idzi Radziszewski i za jego przewodnictwa zostay zorganizowane Wysze Kursy Polskie, których celem bya popularyzacja nauki polskiej i rozszerzenie wiedzy Polaków z zakresu historii, literatury, literaturoznawstwa, jzykoznawstwa i in. Wykadowcami na owych kursach byli wybitni uczeni petersburscy, na przykad Jan Baudouin de Courtenay, Leon Pietraycki, Stanisaw Ptaszycki, Idzi Radziszewski, Marian Zdziechowski czy Tadeusz Zieliski 7. W maju 1917 roku w nowej sytuacji politycznej w Rosji zostaa powoana komisja do spraw Kocioa katolickiego, której przewodniczy dyrektor Departamentu Spraw Duchownych Obcych Wyzna przy Ministerstwie Spraw Wewntrznych w Rzdzie Tymczasowym, Siergiej A. Kotlarewski. W jej skad owego ciaa weszli wyróniajcy si polscy profesorowie: rektor Akademii Duchownej Idzi Radziszewski oraz znany polski slawista, absolwent i profesor Uniwersytetu Petersburskiego, a potem take wykadowca jzyka. 6. W o d z i a n o w s k a, Rzymskokatolicka Akademia…, s. 60. G. K a r o l e w i c z, Ksidz Idzi Benedykt Radziszewski (1871-1922), Lublin: Polihymnia 1998, s. 71; t a , Geneza Katolickiego Uniwersytetu…, s. 50. 7.

(5) PETERSBURSKIE POCZTKI KATOLICKIEGO UNIWERSYTETU LUBELSKIEGO. 103. i literatury rosyjskiej w Akademii, Stanisaw Ptaszycki8. Niestety propozycje zmian, wysunite w wyniku prac owej komisji, nigdy nie doczekay si realizacji. W kwietniu nastpnego roku, w wyniku zmian w ustawodawstwie rosyjskim po przewrocie padziernikowym i zniesienia moliwoci finansowania instytucji religijnych, biskup E. Ropp, metropolita mohylewski, by zmuszony podj decyzj o zamkniciu Carskiej Rzymsko-Katolickiej Akademii Duchownej9. Byo to zwizane z faktem, e po przejciu wadzy przez bolszewików Akademia przesza pod jurysdykcj Ludowego Komisariatu Owiecenia (Narkompros), a na mocy dekretu z 23 stycznia 1918 roku O oddzieleniu Kocioa od pastwa i szkoy od Kocioa Akademia Duchowna stracia prawo finansowania publicznego i faktycznie prawne podstawy funkcjonowania10. Idea powoania do ycia katolickiej wyszej uczelni, potrzebnej do uksztatowania nowej polskiej inteligencji, zrodzia si jeszcze na dugo przed zaistnieniem sprzyjajcych ku temu warunków. Bya ona wpierw omawiana w polskojzycznej prasie, zanim pojawiy si moliwoci odzyskania przez Polsk niepodlegoci. Ksidz Radziszewski ju w 1908 roku zwraca uwag na konieczno utworzenia katolickiej wyszej uczelni11. A zaraz po ogoszeniu wspomnianego wyej dekretu rektor piotrogrodzkiej jednostki, wiadomy zagroe, jakie nowe prawo niesie dla szkó wyznaniowych, rozpocz starania o otwarcie katolickiej szkoy wyszej w innym miecie. Pomys ten przedstawi znanemu polskiemu finansicie Karolowi Jaroszyskiemu, który zgodzi si przekaza rodki na pierwszy rok funkcjonowania uczelni, która bdzie ksztaci now polsk inteligencj. Jaroszyski obieca take sfinansowa budow gmachu dydaktycznego dla takiej instytucji. Ju w kwietniu 1918 roku rozpocz wic dziaalno komitet organizacyjny nowego uniwersytetu, w skad którego weszli: K. Jaroszyski – jako przewodniczcy, I. Radziszewski – wiceprzewodniczcy, a take Franciszek Skpski, Czesaw Falkowski i inni12. Od razu postanowiono, e nowa szkoa wysza powstanie w Lublinie, którego dla tego celu predestynowao bardzo dogodne pooenie geograficzne 8. Zob. W o d z i a n o w s k a, Rzymskokatolicka Akademia…, s. 47. Tame, s. 93. 10 Tame, s. 48; J. S z y m a s k i, Procedury ideologiczne wobec religii w ZSRR, w: Polityka a religia, red. P. Jaroszyski, P. Tarasiewicz, I. Chodna, Lublin: „Lubelska Szkoa Filozofii Chrzecijaskiej" 2007, s. 337-368; J. K o w a l s k i, Konstytucja Federacji Rosyjskiej a Rosyjska i Europejska tradycja konstytucyjna, Pozna: Polskie Wydawnictwo Prawnicze IURIS 2009, s. 240. 11 Zob. K a r o l e w i c z, Ksidz Idzi Benedykt Radziszewski…, s. 74-75. 12 Zob. Encyklopedia Katolicka, t. VIII, red. A. Szostek, B. Migut, E. Gigilewicz i in., Lublin; TN KUL 2000, kol. 1169-1170. 9.

(6) 104. MONIKA SIDOR. – w niewielkiej odlegoci do gównych miast polskich: Krakowa, Lwowa i Warszawy. Przy tym Lublin by miastem spokojnym i niewielkim, bo w 1918 roku liczy okoo 80 tys. mieszkaców, a móg pochwali si bogat histori, nierozcznie zwizan z czasami wietnoci Polski. W kocu lipca 1918 roku, niedugo po zamkniciu Carskiej Rzymsko-Katolickiej Akademii Duchownej w Piotrogrodzie, komitet do spraw organizacji nowego uniwersytetu by przeniesiony na terytorium Kongresówki. Sprawa utworzenia uniwersytetu staa si jednym z gównych tematów omawianych na Konferencji Episkopatu Królestwa Polskiego 26 i 27 lipca 1918 roku. I tu znów naley podkreli petersburski wtek w owych dyskusjach. Wród uczestniczcych podówczas w owym gremium biskupów, znakomit wikszo stanowili absolwenci Carskiej Rzymsko-Katolickiej Akademii Duchownej na czele z arcybiskupem Aleksandrem Kakowskim13. Ten fakt niewtpliwie mia swoje znaczenie w wydaniu przez Episkopat zgody na powstanie Uniwersytetu Lubelskiego. Nastpnie, 6 wrzenia 1918 roku, Ministerstwo Wyzna Religijnych i Owiecenia Publicznego wydao oficjaln koncesj na otwarcie nowej szkoy wyszej, która ju u zarania swej dziaalnoci musiaa styka si z wieloma problemami. Wskutek przewrotu bolszewickiego i zwizanego z nim zniesienia wasnoci prywatnej w Rosji, gówny dobroczyca Uniwersytetu straci bowiem wikszo swego majtku i nie móg dotrzyma obietnic, dotyczcych finansowania nowej jednostki naukowo-dydaktycznej. Znów wic sytuacja w Petersburgu odbia si na warunkach funkcjonowania lubelskiej Uczelni. Mimo wszystko K. Jaroszyski zdoa jednak przekazywa datki na fundusz, z którego by utrzymywany Uniwersytet w pierwszych latach swojego istnienia. Nowa instytucja rozlokowaa si w budynku dawnego seminarium duchownego w Lublinie, a póniej w pomieszczeniach po austriackim szpitalu wojskowym. Przekazanie czasowych pomieszcze odbyo si w padzierniku 1918 roku i po przeprowadzeniu koniecznego remontu, 8 grudnia 1918 roku, Uniwersytet Lubelski, bo tak nazw przyj (w 1928 r. dodano Katolicki) uroczycie inaugurowa pierwszy rok akademicki w swojej historii. Naley podkreli , e petersburskie lady w organizacji KUL nie kocz si z chwil rozpoczcia dziaalnoci nowej jednostki. Wraz z zaoycielami Uniwersytetu do Lublina przyjechaa bowiem grupa polskich wykadowców. 13. A. F a j c k i, Biskupi z naszej Almy. Katalog biskupów sporód byych wychowanków Rzymsko-katolickiej Akademii Duchownej w Petersburgu od 1842-1918, „Miesicznik Katechetyczny i Wychowawczy" 1939, nr 27, s. 91-105..

(7) PETERSBURSKIE POCZTKI KATOLICKIEGO UNIWERSYTETU LUBELSKIEGO. 105. z Piotrogrodu, którzy reprezentowali przeróne specjalnoci. Uzyskali oni wyksztacenie w stoecznych uniwersytetach i obecnie stanowili wan cz kadry dydaktycznej nowej Uczelni. KUL od pocztku swej dziaalnoci wykazywa take trosk o wszechstronne wyksztacenie swoich studentów przez umiejtno czenia bezwzgldnej przynalenoci do katolickiej tradycji wiatopogldowej i uwiadamianie potrzeby otwartoci na przedstawicieli innych wyzna. Wyranym przykadem tej strony funkcjonowania Uniwersytetu bya dziaalno wykadowa Jana Nieczysawa Baudouin de Courtenay, absolwenta i profesora Uniwersytetu Petersburskiego14. W materiaach powiconych historii KUL mona znale informacj, e z samej tylko Akademii Duchownej do Lublina przenioso si ponad dziesiciu profesorów15, a przyjechali tu take wykadowcy z innych piotrogrodzkich instytucji naukowo-dydaktycznych: przede wszystkim z Wyszych Kursów Polskich, Uniwersytetu Petersburskiego, Carskiej Akademii Sztuk Piknych czy Instytutu Inynierów Komunikacji16. Uwzgldniajc skomplikowan sytuacj, w jakiej znajdowaa si nauka polska do czasu odzyskania niepodlegoci, nie moe dziwi , e najwiksza grupa pracowników dydaktycznych KUL uzyskaa dyplomy w byym Imperium Rosyjskim. Sporód 178 profesorów, którzy pracowali na lubelskim Uniwersytecie w cigu pierwszych 20 lat jego dziaalnoci, dziesiciu przyjechao z samego tylko Petersburga (wicej byo tylko przedstawicieli paryskich i berliskich uczelni – po 12 osób). Wikszo z duchownych, pracujcych na nowym Uniwersytecie, zdobya wyksztacenie w petersburskiej Akademii Duchownej. W Piotrogrodzie zapocztkowano take gromadzenie zbiorów bibliotecznych na potrzeby przyszego Uniwersytetu. Warto tu podkreli , e ksigozbiór Uczelni zbierano oddzielnie i nie wchodzi on do zasobów bibliotecznych Akademii Duchownej. Wedug wiadectw, jeszcze przed rozpoczciem dziaalnoci KUL, jego piotrogrodzka biblioteka liczya okoo 40 tys. woluminów, z czego wiksz cz stanowiy ksiki przekazane przez znanego profesora Uniwersytetu Petersburskiego, Stanisawa Ptaszyckiego. Wanie on mia si nastpnie sta dyrektorem powstajcej si Biblioteki Uniwersyteckiej. 14. K a r o l e w i c z, Ksidz Idzi Benedykt Radziszewski…, s. 96. Zob. A. W o j t k o w s k i, Katolicki Uniwersytet Lubelski. 1918-1944, w: Ksiga Jubileuszowa 50-lecia Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, red. S. Kunowski i in., Lublin: TN KUL 1969, s. 29-38. 16 Zob. K a r o l e w i c z, Geneza Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego…, s. 65. 15.

(8) 106. MONIKA SIDOR. KUL17. Mimo zabezpieczenia formalnego w postaci oddzielenia ksigozbiorów Akademii i przyszego Uniwersytetu przy przewoeniu woluminów do Polski, dua ich cz zostaa zarekwirowana przez ówczesne wadze rosyjskie. Ostatecznie do Lublina udao si wic sprowadzi dopiero w 1925 roku tylko 26 tys. ksiek18. Pozostae za w stolicy Rosji zbiory biblioteczne Akademii Duchownej przeszy w posiadanie Rosyjskiej Akademii Nauk, Rosyjskiej Biblioteki Publicznej im. W.I. Lenina (obecnie Rosyjska Biblioteka Pastwowa w Petersburgu) i innych. Sankt-Petersburg na róne sposoby pojawia si wic w pocztkowych dziejach Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. Miasto Piotra I, mimo e pozostawao stolic zaborczego imperium, dao jednak asumpt do utworzenia si katolickiego uniwersytetu w Lublinie i w wielu wypadkach umoliwio uksztatowanie si kadry naukowej dla nowej jednostki. O szczególnej atmosferze panujcej wtedy w Petersburgu wspomina wiele lat póniej, przy okazji witowania 40. rocznicy istnienia KUL, Franciszek Skpski. Sigajc pamici do petersburskich lat, jeden ze wspózaoycieli Uniwersytetu przyznawa, e w ówczesnej stolicy Imperium, inaczej ni w wielu innych miejscach opanowanych przez zaborc, Polacy mogli y wzgldnie spokojnie, wychowywa patriotycznie modzie polsk, a take przygotowywa kadr naukow dla przyszej odrodzonej ojczyzny19. Nasi rodacy zdobywali wic wyksztacenie, rozwijali si zawodowo, a nawet sprawowali funkcje administracyjne, gromadzc dowiadczenie szczególnie potrzebne po powrocie do niepodlegej Polski. 17. M. T r o j a n o w s k a, Ptaszycki Stanisaw (1853-1933), w: Sownik biograficzny archiwistów polskich, t.1, red. M. Bieliska, I. Janosz-Biskupowa, Warszawa ód: Pastwowe Wydawnictwo Naukowe 1988, s. 178-180. 18 R. G u s t a w, 40-lecie Biblioteki Uniwersyteckiej (KUL), „Tygodnik Powszechny” 1958, nr 38, s. 4-5; Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawa II. 90 lat istnienia, red. G. Kaczmarek, E. Ziemianin, Lublin: TN KUL 2008, s. 153. 19 K. T u r o w s k i, U pocztków KUL, „Tygodnik Powszechny” 12(1958), nr 38, s. 3..

(9) PETERSBURSKIE POCZTKI KATOLICKIEGO UNIWERSYTETU LUBELSKIEGO. 107. SAINT PETERSBURG BEGINING OF CATHOLIC UNIVERSITY OF LUBLIN Summary The University in Lublin was the first institution of higher education, which was created in Poland after restoration of independence. In first period of its existing the Catholic University of Lublin owes a lot to Saint Petersburg – unique atmosphere of the city, which allowed the freed circulation of ideas between the representatives of different confessions and nationalities and the scientists, who were educated here. The paper describes the circumstance of establishing the first confessional university in Poland, persons of its founders and the moments, which connect the Catholic University of Lublin with the capital of Russian Empire. Key words: The Imperial Roman Catholic Theological Academy, the Catholic University of Lublin, Idzi Radziszewski, Poles in Russia. PETERSBURSKIE POCZTKI KATOLICKIEGO UNIWERSYTETU LUBELSKIEGO Streszczenie Katolicki uniwersytet w Lublinie by pierwsz szko wysz utworzon w Polsce po odzyskaniu niepodlegoci. W pocztkowym okresie swojej dziaalnoci wiele zawdzicza on Petersburgowi – wychowanym tam uczonym i specyficznej atmosferze kulturowej miasta, która sprzyjaa wymianie myli midzy reprezentantami rónych narodowoci i konfesji. Artyku przyblia okolicznoci pojawienia si idei zaoenia pierwszego uniwersytetu wyznaniowego w Polsce, osoby zasuone dla jego powstania oraz momenty w jaki sposób wice Katolicki Uniwersytet Lubelski z ówczesn stolic Imperium Rosyjskiego. Sowa kluczowe: Carska Sankt-Petersburska Rzymsko-Katolicka Akademia Duchowna, Katolicki Uniwersytet Lubelski, Idzi Radziszewski, Polacy w Rosji.. v`[@^`== [ `v ^=\ {@[Q [Q^` _vQ \[}v`, ^|}\vvQ [ | {|^ [|^^=\v|[v`] v\[`^`|^=`. `v^>` \=|`^>` _v`[@^`== [ v\\v| {@`|} ^[|x| ^_~^=[|[\v`] [| v|x| |]\v \v>=-=@_@x_, x| |^|vv| \=|^@, ^{|^|^=[|[\[ ^[||}v|_ |v_ `} }_ {@}^=\[`=]` @\vQq [@|`^{|[}\v` ` v\`|v\v|^=, \ =\> [|^{`=\vvQ [ =| x|@|}.

(10) 108. MONIKA SIDOR. _vQ. =\=] {@``\= |^=\v|[>_ [|v`>v|[v`] `}` ^|}\v`] {@[|x| >|v^c`|v\v|x| _v|x| \[}v`] [ |, `\ x| |^v|[\= ` |v=Q, >\>`-=| |@\| ^[]Q[\~` `v^>` \=|`^>` _v`[@`== ^ =|x}\v ^=|` |^^`^>| {@``. : {@\=|@^>\] \v>=-=@_@x^>\] '_q|[v\] `^>|-\=|`^>\] >\}`], `v^>` \=|`^>` _v`[@`==, }` \}`[^>`, {|]>` [ |^^``..

(11)