Artykuł przeglądowy Review
Termografia to nowoczesna, nieinwazyjna metoda diagnostyczna, która poprzez rejestrację promieniowa-nia podczerwonego odczytuje rozkład temperatury po-wierzchni ciała (25, 33). W wyniku pomiaru powstaje termogram, gdzie poszczególnym kolorom odpowiada
dana wartość temperatury (ryc. 1). Rejestrowany po-miar jest ściśle związany z przewodnictwem cieplnym powierzchownych sieci naczyń krwionośnych, ilością tkanki podskórnej i aktywnością metabolicznej masy mięśniowej (15, 18). Decydujący wpływ na odczyty-waną temperaturę ma obecność okrywy włosowej, jej grubość i gęstość (37, 41). Na wynik pomiaru mają również wpływ czynniki środowiskowe, m.in. tem-peratura otoczenia, wilgotność, nasłonecznienie oraz ruch powietrza (2, 36, 46).
W badaniach termograficznych wykazano po-wtarzalność temperatur na tej samej powierzchni ciała u różnych koni (22, 38). U zdrowego konia w określonych warunkach środowiskowych tempera-tura powierzchni ciała jest symetryczna (20, 21, 39). Różnice temperatury przekraczające 1°C pomiędzy analogicznymi okolicami ciała mogą wskazywać na wystąpienie wczesnych procesów patologicznych (7, 11, 34, 39, 45).
Metoda termograficzna wykorzystywana jest w me-dycynie weterynaryjnej koni, jako pomocnicze narzę-dzie diagnostyczne w rozpoznawaniu ortopedycznych
Zastosowanie termografii
w praktyce medycyny weterynaryjnej koni
MARIA GODLEWSKA, MARIA SOROKO*, PAULINA ZIELIŃSKA
Katedra i Klinika Chirurgii, Wydział Medycyny Weterynaryjnej, Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu, Pl. Grunwaldzki 51, 50-366 Wrocław
*Instytut Hodowli Zwierząt, Wydział Biologii i Hodowli Zwierząt,
Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu, ul. Chełmońskiego 38C, 51-630 Wrocław
Otrzymano 24.08.2020 Zaakceptowano 30.09.2020
Godlewska M., Soroko M., Zielińska P.
Application of thermography in equine veterinary practice
Summary
Thermography is a non-invasive diagnostic method that measures the temperature of the body surface. Its operation is based on the recording and visualization of infrared radiation emitted by the surface of the body in the form of temperature distribution. The result is a thermogram, which reveals the physiological state of the horse, reflecting the pattern of blood flow and the speed of metabolic processes in the area of the horse’s body under examination. It also shows the influence of environmental conditions prevailing during the test. Thermography has been widely used in veterinary medicine as a supplementary diagnostic tool for injuries and other pathologies of the locomotory apparatus, as a tool for monitoring the process of tissue regeneration and the effectiveness of anti-inflammatory drugs, and as an auxiliary tool for distinguishing between acute, chronic and subclinical disease states. However, most of the studies on thermography in equine veterinary medicine are based on relatively small research groups, which limits the sensitivity and specificity of this method in scientific research. This review article presents the latest research on the use of thermography in veterinary medicine, including its benefits and limitations.
Keywords: thermography, veterinary medicine, physiotherapy, horses, diseases
Ryc. 1. Termogram lewej strony ciała konia. Rozkład tem-peratury powierzchni ciała od wartości najniższych (ciemne kolory) do najwyższych (jasne kolory)
jednostek chorobowych (9, 13, 24, 34, 43) oraz w mo-nitorowaniu efektów zabiegów fizjoterapeutycznych (12, 48). Zakres tych badań dotyczył głównie dalszych partii kończyn oraz okolic grzbietu, których urazy i schorzenia stanowią jedną z najczęstszych przyczyn kulawizny u koni (15).
Wykorzystanie termografii w medycynie weterynaryjnej koni
Termografia jest wykorzystywana w diagnostyce urazów lub innych patologii aparatu ruchu oraz za-burzeń w obszarze układu nerwowego. Umożliwia diagnostykę choroby zarówno w stadium klinicznym, jak i podklinicznym oraz schorzeń o charakterze prze-wlekłym (35).
Ścięgna. Wykazano przydatność termografii w
dia-gnozowaniu uszkodzeń ścięgna mięśnia zginacza pal-ców powierzchownego (SDFT) (ryc. 2) w stadium pod-klinicznym u koni wyścigowych. Wskazano wartość progową różnicy temperatur symetrycznych obszarów badanych kończyn dla podklinicznego stanu zapalenia równą 1,25°C (34), jednak omawiane badania przepro-wadzono na niewielkiej liczbie 20 koni, z czułością termografii określaną na poziomie 34% dla diagnozy stanu zapalnego. W przypadku przewlekłego zapalenia SDFT stwierdzono różnicę temperatury 2,62°C między kończyną klinicznie zdrową a uszkodzoną. Wyniki tych badań były opracowane zaledwie na jednym koniu ze zdiagnozowanym przewlekłym stanem zapalnym (8). Inne badania wykazały, że w przypadku urazów SDFT u koni młodych (poniżej 8. roku życia) temperatura powierzchni ciała nad uszkodzoną tkanką była wyż-sza, niż w przypadku koni starszych (powyżej 8. roku życia), o 0,9°C, p < 0,05 (42). Główne ograniczenia znaczenia powyższych badań związane są z niską li-czebnością grup badawczych. Dodatkowo w badaniach przeprowadzonych przez Soroko i wsp. (34) autorzy zaznaczają, że w wyniku pomiarów symetrycznych okolic ciała w niektórych przypadkach nie odnotowano znacznego wzrostu temperatury, ze względu na toczący się równocześnie, zarówno w kończynie prawej, jak i lewej proces zapalny.
Kości. Za pomocą badania termograficznego
wykry-to podkliniczny stan zapalny okostnej kości śródręcza trzeciej (tzw. bukszyny) u koni wyścigowych (34). Podobne badania przeprowadzili Yanmaz i Okumus (47) na grupie 27 koni wyścigowych ze zdiagnozowa-nymi bukszynami, zmianami zwyrodnieniowymi kości rysikowych, trzeszczki pęcinowej oraz okolicy stawu nadgarstkowego. Wskazano na silną korelację wyni-ków badań rentgenowskich z termograficznymi, gdzie podwyższona temperatura powierzchni ciała w okolicy zwyrodnienia odpowiadała widocznej radiologicznie przebudowie lub ubytkowi tkanki kostnej. Głównym ograniczeniem tego badania była niewystarczająca baza danych, aby sporządzić analizę statystyczną, niemniej autorzy podkreślają fakt, iż termografia jest
niezwykle istotnym narzędziem do wykrywania po-dejrzanych obszarów, co ułatwia dalsze postępowanie diagnostyczne.
Badanie termograficzne wykorzystano również, jako metodę wspomagającą diagnostykę podotrochleozy (syndromu trzeszczkowego) u koni, wskazując na ob-niżenie temperatury w badanej okolicy. Wyniki termo-graficzne pokrywały się z badaniami radiologicznymi, gdzie zdiagnozowano poszerzone kanały odżywcze w trzeszczkach kopytowych (41). W innych badaniach podkreślono uzupełniające znaczenie termografii w diagnozie syndromu trzeszczkowego, wskazując na konieczność dalszych badań, by udowodnić przydat-ność termografii do bezpośredniej diagnostyki (9, 43). W diagnozie ochwatu (aseptyczne rozlane zapalenie tworzywa kopytowego), wskazano na podwyższenie temperatury na linii korony kopyta, przy jednocześnie zachowanej niskiej temperaturze samej ściany puszki kopytowej (9, 39). Ostatnie badania przeprowadzone przez Rosenmeiera i wsp. (28) podważają czułość termografii w diagnozie ochwatu, sugerując możli-wość wystąpienia błędów pomiarowych ze względu na zmienność temperatury tej okolicy w ciągu dnia
Ryc. 2. Termogram dalszych partii kończyn piersiowych od strony doogonowej. Widoczne zapalenie ścięgna mięśnia zgi-nacza palców powierzchownego kończyny piersiowej lewej
Ryc. 3. Dalsze partie kończyn piersiowych od strony doczasz-kowej. Widoczny stan zapalny prawego stawu pęcinowego
u koni zdrowych. Może to sugerować, iż badanie termograficzne wczesnego stadium ochwatu jest obarczone błędem. Natomiast Hood i wsp. (14) w ba-daniach skoncentrowali się na zmianie temperatury ściany puszki kopytowej w fazie początkowej ochwatu, gdzie wykazali obniżoną temperaturę tej struktury. Konieczne jest przeprowadzenie dalszych badań, w celu ustalenia, która struktura okolicy kopyta oraz w jakich fazach ochwatu jest bardziej wiarygodna do jego wczesnego wykrywania.
Kold i Chappel (16) analizowali przypadek dwóch koni z bolesnością grzbietu, u których termogramy jed-noznacznie wykazały zwiększone ukrwienie okolicy piersiowo-lędźwiowej kręgosłupa (ryc. 4) oraz okolicy stawów krzyżowo-biodrowych. Natomiast Fonseca i wsp. (10) nie potwierdzili skuteczności zastosowania termografii w wykrywaniu syndromu „Kissing Spines Syndrome” u 4 klinicznie chorych koni. Wyniki bada-nia termograficznego mogą sugerować, że większość koni z tym syndromem jest pacjentami bezobjawowy-mi, a sama choroba przebiega podklinicznie.
Stawy. W badaniach Cetinkaya i Demirutku (6)
zobrazowano zwiększenie temperatury powierzchni
stawu nadgarstkowego z ostrym wysiękiem zapalnym oraz stawu biodrowego z cechami osteoartrozy, po-twierdzając swoje wyniki badaniem rentgenowskim i ultrasonograficznym. Grupa badawcza obejmowała 47 koni ze schorzeniami układu ruchu, w tym obecność wysięku w stawie zdiagnozowano u 21 koni, podczas gdy osteoartroza stawu biodrowego była rozpatrywana jedynie u 1 konia.
Najnowsze badania przeprowadzone przez Arican i wsp. (1) wykorzystały termografię do potwierdzenia zmian zwyrodnieniowych w obrębie stawu nadgarstko-wego oraz pęcinonadgarstko-wego (ryc. 3). Termografia znalazła również zastosowanie w diagnostyce zmian zwyrod-nieniowych stawów międzykręgowych odcinka lędź-wiowego kręgosłupa. W tym przypadku zwyrodnienie zostało zobrazowane w postaci obszarów o obniżonej temperaturze powierzchni ciała, co autorzy tłumaczą obecnością miejscowej bolesności przy jednoczesnym braku reakcji zapalnej w miejscu zmiany (10).
Mięśnie i pozostałe tkanki miękkie. W badaniach
Ciutacu i wsp. (8) za pomocą termografii zobrazowano zmiany temperatury w obrębie mięśnia półścięgnistego u dwóch koni, u jednego z nich z toczącym się ostrym procesem zapalnym odnotowano różnicę temperatury 2,7°C pomiędzy prawą a lewą kończyną. Natomiast u drugiego z koni różnica temperatury w tej samej okolicy wynosiła 1,1°C, co mogło wskazywać na ustępowanie procesu zapalnego. Diagnoza tempe-ratury powierzchni ciała była też przydatna w okre-ślaniu przyczyn wystąpienia stanu patologicznego w okolicach mięśnia dwugłowego ramienia i mięśni kulszowo-goleniowych (ryc. 5). Zbadano 245 koni wykazujących oznaki kulawizny. Na podstawie po-miarów temperatury, określono miejsca o podwyż-szonej temperaturze podlegające dalszej diagnostyce weterynaryjnej (40).
Badania przeprowadzone na koniach westernowych z użyciem termografii wykazały znaczący wzrost temperatury okolicy lędźwiowej, co sugerowało obecność stanu zapalnego więzadła nadkolczystego oraz zapalenia mięśnia najdłuższego grzbietu. Do potwierdzenia zmian temperatury powierzchni ciała wykorzystano badanie ultrasonograficzne, jednak o ile każda zmiana wykryta dzięki termografii miała swoje potwierdzenie w badaniu ultrasonograficznym, o tyle nie we wszystkich przypadkach zmian wykrytych za pomocą ultrasonografii wyniki badania termograficz-nego się pokrywały (10). Sugeruje to ograniczoną czułość termografii w diagnozie zmian patologicznych w obrębie tkanek miękkich grzbietu.
Przydatność badania termograficznego została wy-kazana w badaniach Levet i wsp. (17) do wczesnego wykrywania odleżyn tkanek miękkich pod opatrun-kiem gipsowym u koni z powierzchownymi ranami, urazami ścięgien czy kości. Cetinkaya i Demirutku (6) zastosowali termografię do zdiagnozowania stanu zapalnego tkanki łącznej w okolicy stawu stępu oraz
Ryc. 4. Odcinek piersiowo-lędźwiowy kręgosłupa od strony dogrzbietowej. Kissingspines syndrom odcinka piersiowo--lędźwiowego kręgosłupa
Ryc. 5. Kończyna miedniczna prawa od strony bocznej. Wi-doczny stan zapalny mięśnia dwugłowego uda
kości śródstopia u 3 koni, z czego u co najmniej jed-nego z nich zapalenie to mogło być związane z infek-cją rany w okolicy stawu stępu. Ograniczeniem obu badań była mało reprezentatywna grupa badawcza. W badaniu Waldsmith i Oltman (44) zdiagnozowano stan zapalny okolicy moszny, potwierdzony badaniem termograficznym.
Rozpoznawanie schorzeń związanych z zaburzeniami neurologicznymi
Badanie termograficzne zostało wykorzystane do diagnostyki przewlekłych schorzeń odcinka piersiowo--lędźwiowego kręgosłupa, związanych z zaburzeniami nerwowo-mięśniowymi. Według Bello i wsp. (3) dys-funkcja nerwów tego odcinka bardzo mocno oddziałuje na układ współczulny, powodując lokalne zaburzenia mikrokrążenia, co jest jedną z najczęstszych przyczyn przewlekłego bólu kręgosłupa. Termografia umożli-wiła wykrycie stanu zapalnego tej okolicy kręgosłupa u koni.
Schweinitz (30) wykorzystał potencjał termografii do diagnostyki zaburzeń nerwowych dotyczących dys-funkcji układu naczynioruchowego czy podrażnienia zakończeń nerwowych (tzw. radikulopatii) w okolicy wyrostków kolczystych odcinka piersiowego kręgo-słupa, okolicy lędźwiowej oraz stawów krzyżowo--biodrowych.
Termografia znalazła też wykorzystanie w diagnozie uszkodzenia włókien współczulnych, które wystąpiły wtórnie przy rozwijającym się czerniaku w obrębie klatki piersiowej. Dysfunkcja włókien sympatycznych spowodowała rozszerzenie naczyń krwionośnych, w konsekwencji prowadząc do podwyższenia tem-peratury powierzchni ciała po prawej stronie, głów-nie okolicy głowy oraz kończyny piersiowej (19). Termografia została również wykorzystana w dia-gnozie uszkodzenia unerwienia współczulnego oka (syndrom Hornera) na podstawie zmian temperatury powierzchni w okolicy głowy (23).
Hoogmoed i Snyder (15) zastosowali termografię jako metodę wspomagającą wykrywanie stosowania nielegalnych procedur u koni wyczynowych. W bada-niu termograficznym wykonanym u koni poddanych tym procedurom odnotowano zmiany wzorców tem-peraturowych, które wskazywały na wykonanie znie-czulenia okołonerwowego z zastosowaniem bupiwa-kainy czy neurektomii nerwu palcowego dłoniowego bocznego i przyśrodkowego. W obydwu przypadkach zarejestrowano wzrost temperatury powierzchni ciała, jednak w przypadku neurektomii odnotowano liczne wahania temperatur, przykładowo: znaczny wzrost temperatury odnotowano w 5. oraz 9. 10. 11. i 12. dniu od zabiegu, podczas gdy różnica temperatury w 6. dniu była nieistotna statystycznie. Dodatkowo, nie da się wykluczyć, iż różnice temperaturowe nie wynikały z mikrouszkodzeń czy niewykrytych wcześniej zmian zapalnych.
Wykorzystanie termografii w ocenie i monitoringu zabiegów fizjoterapeutycznych u koni
Termografia coraz częściej znajduje zastosowanie w ocenie i monitoringu efektywności zabiegów fizjo-terapeutycznych, procesów gojenia i regeneracji tka-nek (44) oraz w monitorowaniu efektów akupunktury w schorzeniach nerwowo-mięśniowych (31).
Pole elektromagnetyczne, pozaustrojowa fala uderzeniowa, laseroterapia. Rindler i wsp. (26)
ba-dali wpływ zmiennego pola elektromagnetycznego na zmianę temperatury grzbietu u 20 klinicznie zdrowych kuców. W badaniach nie zobrazowano istotnych staty-stycznie różnic temperatury grzbietu pomiędzy grupą badawczą, w której stosowano derkę z aktywnym po-lem elektromagnetycznym a grupą kontrolną, w której zakładano derkę bez pola magnetycznego. Badania wykazały wzrost temperatury powierzchni grzbietu po ściągnięciu derek u wszystkich badanych koni, jednak nie odnotowano istotnych statystycznie różnic tempe-ratury pomiędzy końmi, u których zastosowano derkę z polem magnetycznym a tymi, u których zastosowano derkę placebo.
Ringer i wsp. (27) analizowali zmiany temperatury po zastosowaniu terapii pozaustrojową falą uderze-niową w okolicy stawu nadgarstkowego i stawu stępu u sześciu zdrowych klinicznie koni, u których zastoso-wano terapię na kończynie piersiowej i miednicznej po wybranej losowo stronie. Grupę kontrolną stanowiły kończyny przeciwne. Pomimo spodziewanego wzrostu temperatury w kończynach badanych, nie uzyskano statystycznie istotnych różnic temperatury.
W najnowszych badaniach analizowano wpływ lasera wysokoenergetycznego na zmiany temperatury powierzchni klinicznie zdrowego stawu stępu u koni wyścigowych. Wykazano istotny statystycznie wzrost temperatury stawu stępu (2,53°C) po zabiegu lasero-terapii, który korelował ze wzrostem średnicy znaj-dującego się w obszarze pola zabiegowego naczynia krwionośnego (0,75 mm) (12).
Krioterapia. W najnowszych badaniach
wykorzy-stano termografię w celu oceny wpływu ogólnoustro-jowej krioterapii na zmiany temperatury ciała koni. Wykazano obniżenie temperatury bezpośrednio po zabiegu. Badanie zostało przeprowadzone na 5 ko-niach w warunkach plenerowych, gdzie oddziaływanie czynników środowiskowych mogło znacznie wpłynąć na wyniki badania (5).
Masaż, terapia manualna i inne metody tera-peutyczne. W pracy Salter i wsp. (29) wykorzystano
termografię do oceny zmian temperatury okolic pod-danych masażowi sportowemu u 10 koni. Porównując temperaturę ciała przed i po masażu, wykazano jej znaczący wzrost utrzymujący się 5 i 60 minut po za-biegu. Wpływ terapii manualnej przedstawiono w ba-daniach Birt i wsp. (4), gdzie wykorzystano metodę Flowtrition, polegającą na umieszczeniu specjalnych
nakładek w okolicy mięśni głowy, szyi, grzbietu i kończyn, aby ocenić jej wpływ na częstotliwość bicia serca, zachowanie koni i ich temperaturę powierzchni ciała. Zadaniem nakładek było wywieranie delikatne-go ucisku imitującedelikatne-go dotyk, który miał stymulować odpowiedź układu autonomicznego. Odnotowano ob-niżenie temperatury w okolicy głowy, szyi i kończyn, przy jednoczesnym wzroście temperatury w okolicy tułowia. Mimo iż wzrost temperatury został przez auto-rów uznany za nieistotny statystycznie, odzwierciedla on zmiany przepływu podskórnego krwi i jego cen-tralizację wskutek zadziałania czynnika stresowego, jakim mogła być sama procedura badawcza. Potrzebne są jednak dalsze badania dla jednoznacznej oceny wpływu terapii manualnej na zmiany podskórnego przepływu krwi.
Termografia została również wykorzystana do oceny efektywności innych metod terapeutycznych zaliczanych do medycyny niekonwencjonalnej, takich jak akupunktura (31). Przeanalizowano efektywność tej terapii u koni z przewlekłym bólem kręgosłupa. Wyniki tego badania wskazują na zmniejszenie się temperatury danej okolicy po 10 sesjach akupunktury, sugerując proces wycofywania się stanu zapalnego tej okolicy (3).
Kinezyterapia. W zakresie leczenia ruchem Yarnell
i wsp. (48) wykorzystali termografię do oceny zmian temperatury w obrębie mięśnia półścięgnistego w trakcie treningu na bieżni. Wzrost temperatury tej okolicy, który zarejestrowano od momentu rozpoczę-cia treningu, następował stopniowo aż do momentu zakończenia ćwiczeń. Zmiana temperatury badanych mięśni zadu była znacząca między ćwiczeniami konia na suchej bieżni a ćwiczeniami w bieżni wodnej, gdzie nie zarejestrowano znaczących różnic temperatury, porównując ćwiczenia na dwóch różnych poziomach wody (na poziomie stawu pęcinowego i nadgarstko-wego). Ograniczenie znaczenia wyników tych badań stanowi mała liczebność grupy kontrolnej.
Simon i wsp. (32) wykorzystali termografię w bada-niach przeprowadzonych na sześciu zdrowych kobada-niach w celu sprecyzowania, po jakim czasie po treningu na bieżni wodnej temperatura powierzchni kończyny pier-siowej i miedniczej wróci do temperatury wyjściowej. Wzrost temperatury po treningu był istotny statycznie, gdy pomiary wykonano zaraz po treningu, 5 oraz 15 minut po nim. Natomiast pomiar po 45 minutach od zakończenia treningu nie wykazał żadnych istotnych statystycznie różnic temperatury w porównaniu do jej parametrów spoczynkowych. Z kolei Soroko i wsp. (37) wykazali zmiany temperatura powierzchni cia-ła, w czasie zmian chodów stępa i kłusa na bieżni. Pomiary temperatury dotyczyły okolicy szyi, łokcia, klatki piersiowej i zadu u pięciu klinicznie zdrowych kuców. Najwyższy wzrost temperatury zanotowano w okolicy szyi, był on o 1°C wyższy od ciepłoty pozo-stałych okolic objętych pomiarami. Ponadto wykazano
znaczący wzrost temperatury o 2°C w okolicy klatki piersiowej po przejściu ze stępa w kłus. W fazie resty-tucji odnotowano znaczne obniżenie temperatury we wszystkich okolicach ciała, jednak temperatura okolicy zadu oraz stawu łokciowego była nieznacznie wyższa, aniżeli okolicy szyi czy klatki piersiowej, co mogło być związane z różnicami w procesach termoregulacji tych okolic.
Termografia znalazła szerokie zastosowanie w róż-nych dziedzinach i na różróż-nych polach medycyny weterynaryjnej koni, jako uzupełniające narzędzie diagnostyczne urazów lub innych patologii aparatu ruchu, monitoring procesu gojenia się tkanek oraz jako narzędzie pomocnicze, ułatwiające rozróżnienie sta-nów chorobowych o przebiegu ostrym (pierwotnych) od tych o przebiegu przewlekłym czy podklinicznym (wtórnych, kompensacyjnych) (44).
Badanie kamerą termowizyjną stanowi doskonałe narzędzie pomocnicze w diagnostyce, uzupełniając i wspomagając inne metody diagnostyczne, takie jak badanie ultrasonograficzne, rentgenowskie czy scyn-tygrafię, stanowiąc pomocny element podczas badania kupno-sprzedaż (44). Termografię cechuje znacznie większa czułość, w porównaniu do badania palpacyj-nego, niemniej jej czułość i swoistość zależy od wielu czynników, zarówno środowiskowych, jak i samego przygotowania badanej okolicy konia czy przeszkole-nia osoby wykonującej pomiar, co może mieć istotny wpływ na prawidłowość odczytu wyników, a co za tym idzie – ich ewentualne zafałszowanie (35).
Badanie termograficzne ułatwia również w znacz-ny sposób postępowanie diagnostyczne w ortopedii koni, wskazując jednoznacznie na potencjalne miejsce uszkodzenia, pozwalając na ograniczenie dalszego postępowania diagnostycznego do jednej, konkretnej okolicy (47).
Większość badań dotyczących termografii w medy-cynie weterynaryjnej koni opiera się na stosunkowo mało licznych grupach badawczych, jednocześnie istnieje niewielka baza danych dotyczących zastoso-wania termografii w najczęstszych dla tego gatunku schorzeniach i patologiach. W związku z tym potrzebne jest wykonanie dalszych badań, angażujących większą grupę koni, aby dokładniej scharakteryzować zakres możliwości precyzyjnego badania termograficznego oraz jego czułość i swoistość w danych jednostkach chorobowych, w różnych stadiach.
Nadal brak jest badań, które sprecyzowałyby dokład-nie zakres temperatur danej okolicy, umożliwiający odróżnienie wczesnej, początkowej fazy zapalenia od jeszcze fizjologicznych wahań temperaturowych w obrębie danej okolicy, spowodowanych zmianami intensywności przemian metabolicznych.
Termografia jest metodą diagnostyczną, która ma ogromny potencjał do dalszego rozwoju tej dziedziny diagnostyki, jako metoda bezpieczna i nieinwazyjna, nie wymagająca użycia dodatkowych i kosztownych
sprzętów, może stanowić idealne rozwiązanie dla wła-ścicieli zwierząt w celu szybkiego wykrywania okolic zmienionych zapalnie, a co za tym idzie – wdrożenia profilaktyki zapobiegającej wystąpieniu kontuzji, lub monitorowania efektywności treningu.
Piśmiennictwo
1. Arican M., Erol H., Ucan U. S., Köylü Ö.: Diagnostic techniques for the carpal and fetlock joints in horses with arthritis. Med. Weter. 2019, 75, 693-698. 2. Autio E., Neste R., Airaksinen S., Heiskanen M. L.: Measuring the Heat Loss
in Horses in Different Seasons by Infrared Thermography. J. Appl. Anim. Welf. Sci. 2006, 9, 211-221.
3. Bello C. A. O., Vianna A. R. C. B., Nogueira K., Santos A. C., Lima E. M. M.: Acupuncture in the restoration of vasomotor tonus of equine athletes with back pain. J. Dairy Vet. Anim. Res. 2018, 7, 140-144.
4. Birt M. A., Guay K., Treiber K., Ramirez H. R., Snyder D.: The Influence of a Soft Touch Therapy Flowtrition on Heart Rate, Surface Temperature, and Behavior in Horses. J. Equine Vet. Sci. 2015, 35, 636-644.
5. Bogard F., Bouchet B., Murer S., Filliard J. R., Beaumont F., Polidori G.: Critical evaluation of whole body cryostimulation protocol in race horses. J. Equine Vet. Sci. 2020, 88.
6. Cetinkaya M. A., Demirutku A.: Thermography in the assessment of equine lameness. Turk. J. Vet. Anim. Sci. 2012, 36, 43-48.
7. Ciutacu O., Tanase A., Miclaus I.: Digital infrared thermography in assessing soft tissue injuries on sport equines. Bull. Univ. Agr. Sci. Vet. Med. 2006, 63, 228-233.
8. Ciutacu O., Tanase A., Miclaus I.: Research about evaluation of locomotory system of sport equine through digital infrared thermography. Buletin USAMV-CN. 2007, 64, 386-390.
9. Eddy A. L., van Hoogmoed L. M., Snyder J. R.: The Role of Thermography in the Management of Equine Lameness. Vet. J. 2001, 162, 172-181. 10. Fonseca B. P. A., Alves A. L. G., Nicoletti J. L. M., Thomassian A., Hussni
C. A., Mikail S.: Thermography and ultrasonography in back pain diagnosis of equine athletes. J. Equine Vet. Sci. 2006, 26, 507-516.
11. Gerardi B., Denadai D. S., Pereira M. S., Chaves A. A., Barbosa J. P. B., Peiró J. R., Feitosa F. L. F., Mendes L. C. N.: Use of infrared thermography in Quarter Horse submitted to team roping. Pesq. Vet. Bras. 2019, 39. 12. Godlewska M., Soroko M., Zielińska P.: Assessment of Vein Diameter and
Body Surface Temperature after High-Intensity Laser Therapy (HILT) on the Tarsal Joint in Healthy Horses. J. Equine Vet. Sci. 2020, 93, 103198. 13. Head J., Dyson S.: Talking the temperature of equine thermography. Vet. J.
2001, 162, 166-167.
14. Hood D. M., Wagner I. P., Brumbaugh G. W.: Evaluation of hoof wall surface temperature as an index of digital vascular perfusion during the prodromal and acute phases of carbohydrate-induced laminitis in horses. Am. J. Vet. Res. 2001, 62, 1167-1172.
15. Hoogmoed L. M. van, Snyder J. R.: Use of Infrared Thermography to Detect Injections and Palmar Digital Neurectomy in Horses. Vet. J. 2002, 164, 129-141.
16. Kold S. E., Chappell K. A.: Use of computerized thermographic image analysis (CTIA) in equine orthopedics: review and presentation of clinical cases. Equine Vet. Educ. 1998, 10, 198-204.
17. Levet T., Martens A., Devisschear L., Duchateur L., Bogaert L., Vlamink L.: Distal limb cast sores in horses: risk factors and early detection using ther-mography. Equine Vet. J. 2009, 41, 18-23.
18. Mogg K. C., Pollitt C. C.: Hoof and distal limb surface temperature in the normal pony under constant and changing ambient temperatures. Equine Vet. J. 1992, 24, 134-139.
19. Murray M. J., Cavey D. M., Feldman B. F., Trostle S. S., White N. A.: Signs of Sympathetic Denervation Associated With a Thoracic Melanoma in a Horse. J. Vet. Intern. Med. 1997, 11, 199-203.
20. Palmer S. E.: Effect of ambient temperature upon the surface temperature of equine limb. Am. J. Vet. Res. 1983, 44, 1098-1101.
21. Palmer S. E.: Use of portable infrared thermometer as a means of measuring limb surface temperature in the horse. Am. J. Vet. Res. 1981, 42, 105-108. 22. Purohit R. C., McCoy M. D.: Thermography in the diagnosis of inflammatory
processes in the horse. Am. J. Vet. Res. 1980, 41, 1167-1174.
23. Purohit R. C., McCoy M. D., Bergfeld W. A.: Thermographic Diagnosis of Horner’s Syndrome in the Horse. Am. J. Vet. Res. 1980, 41, 1180-1182.
24. Redaelli V., Bergero D., Zucca E., Ferrucci F., Costa L. N., Crosta L., Luzi F.: Use of Thermography Techniques in Equines: Principles and Applications. J. Equine Vet. Sci. 2014, 34, 345-350.
25. Rekant S. I., Lyons M. A., Pacheco J. M., Arzt J., Rodriguez L. L.: Veterinary applications of infrared thermography. Am. J. Vet. Res. 2016, 77, 98-107. 26. Rindler N., Biermann N. M., Westermann S., Buchner H. H. F.: The effect of
pulsed electromagnetic field therapy on surface temperature of horses’ backs. Wien. Tierarztl. Monat. 2014, 101, 137-141.
27. Ringer S. K., Lischer C. J., Ueltschi G.: Assessment of scintigraphic and thermographic changes after focused extracorporeal shock wave therapy on the origin of the suspensory ligament and the fourth metatarsal bone in horses without lameness. Am. J. Vet. Res. 2005, 66, 1836-1842.
28. Rosenmeier J. G., Strathe A. B., Andersen P. H.: Evaluation of coronary band temperatures in healthy horses. Am. J. Vet. Res. 2012, 73, 719-723. 29. Salter M. M., McCall C. A., Pascoe D. D., McElhenney W. H., Pascoe C.: Effect
of Equine Sports Massage Therapy on Cutaneous Temperature. J. Equine Vet. Sci. 2011, 31, 322-323.
30. Schweinitz D. G. von: Thermographic diagnosis in equine back pain. Vet. Clin. North Am. Equine Pract. 1999, 15, 161-177.
31. Schweinitz D. G. von: Thermographic Evidence for the Effectiveness of Acupuncture Equine Neuromuscular Disease. Acupunct. Med. 1998, 16, 14-17. 32. Simon E. L., Gaughan E. M., Epp T., Spire M.: Influence of exercise on ther-mographically determined surface temperatures of thoracic and pelvic limbs in horses. J. Am. Vet. Med. Assoc. 2006, 229, 1940-1944.
33. Soroko M., Davies Morel M. C. G.: Equine Thermography in Practice. CABI, United Kingdom 2016.
34. Soroko M., Henklewski R., Filipowski H., Jodkowska E.: The effectiveness of thermographic analysis in equine orthopedics. J. Equine Vet. Sci. 2013, 33, 760-762.
35. Soroko M., Howell K.: Infrared Thermography: Current Applications in Equine Medicine. J. Equine Vet. Sci. 2018, 60, 90-96.
36. Soroko M., Howell K., Dudek K., Henklewski R., Zielińska P.: The influence of breed, age, gender, training level and ambient temperature on forelimb and back temperature in racehorses. Anim. Sci. J. 2016, 88, 347-355.
37. Soroko M., Howell K., Dudek K., Wilk I., Zastrzeżyńska M., Janczarek I.: A pilot study into the utility of dynamic infrared thermography for measuring body surface temperature changes during treadmill exercise in horses. J. Equine Vet. Sci. 2018, 62, 44-46.
38. Tunley B. V., Henson F. M. D.: Reliability and repeatability of thermographic examination and the normal thermographic image of the thoracolumbar region in the horse. Equine Vet. J. 2004, 36, 306-312.
39. Turner T. A.: Thermography as an aid to the clinical lameness evaluation. Vet. Clin. N. Am. Equine Pract. 1991, 7, 311-338.
40. Turner T. A.: The use of thermography in lameness evaluation. Proc. Am. Assoc. Equine Pract. 1998, 44, 224-226.
41. Turner T. A., Fessler J. F., Lamp M., Pearce J. A., Geddes L. A.: Thermographic evaluation of horses with podotrochlosis. Am. J. Vet. Res. 1983, 44, 535-539. 42. Undzėnaitė R., Stasiulevičiūtė I., Autukaitė J.: Infrared Thermography in
the diagnostics of front limb superficial digital flexor tendonitis in equines of different age. Proc. 6th Internat. Conf. of Young Scientists for Advance of
Agriculture. Vilnius, Lithuania 2017.
43. Waguespack R., Hanson R. R.: Navicular syndrome in equine patients anatomy, causes, and diagnosis. Compend. Contin. Educ. Vet. 2010, 32, E7.
44. Waldsmith J. K., Oltman J. I.: Thermography: subclinical inflammation, di-agnosis, rehabilitation, and athletic evaluation. J. Equine Vet. Sci. 1994, 14, 8-10.
45. Westermann S., Buchner H. H. F., Schramel J. P., Tichy A., Stanek C.: Effects of infrared camera angle and distance on measurement and reproducibility of thermographically determined temperatures of the distolateral aspects of the forelimbs in horses. J. Am. Vet. Med. Assoc. 2013, 242, 388-395.
46. Westermann S., Stanek C., Schramel J. P., Ion A., Buchner H. H. F.: The effect of airflow on thermographically determined temperature of the distal forelimb of the horse. Equine Vet. J. 2013, 45, 637-641.
47. Yanmaz L. E., Okumus Z.: Thermographic Assessment of Extremity Temperature Alterations of Cases with Bucked Shin Complex, Splints, Carpal Osteoarthritis and Sesamoiditis in Sport Horses. ErciyesÜniv. Vet. Fak. Derg. 2018, 15, 41-45.
48. Yarnell K., Fleming J., Stratton T. D., Brassington R.: Monitoring changes in skin temperature associated with exercise in horses on a water treadmill by use of infrared thermography. J. Therm. Biol. 2014, 45, 110-116.
Adres autora: dr hab. Maria Soroko, Instytut Hodowli Zwierząt, Wydział Biologii i Hodowli Zwierząt Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu; e-mail: maria.soroko@upwr.edu.pl
