a
146
Mariusz Jackowski
PROCEDURY POSTĘPOWANIA POLICJANTA
PRZY WYPADKU Z UDZIAŁEM POJAZDU
PRZEWOŻĄCEGO ŻYWE ZWIERZĘTA
2
Korekta, skład i druk: Wydział Wydawnictw i Poligrafii Centrum Szkolenia Policji w Legionowie
Nakład 52 egz.
Autor zdjęć: Marcin Pałys
a
Spis treści
Wstęp ... 5
1. Informacje ogólne ... 7
2. Obowiązki uczestnika wypadku drogowego ... 8
3. Postępowanie na miejscu wypadku drogowego ... 9
3.1. Postępowanie policjanta, który jako pierwszy przybył na miejsce wypadku drogowego ... 9
3.2. Postępowanie policjanta wykonującego czynności na miejscu wypadku drogowego ... 10
3.3. Postępowanie w przypadku pojazdu przewożącego żywe zwierzęta ... 12
3.4. Czynności wykonywane przez powiatowego lekarza weterynarii ... 13
4. Podstawy prawne prowadzenia czynności ... 15
a
Wstęp
Wypadki drogowe z udziałem samochodów ciężarowych przewożących ładunki, w szczególności żywe zwierzęta, zawsze wywołują ogromny problem. Żadne przepisy nie re-gulują procedur postępowania policjantów na miejscu takich zdarzeń. Policjanci również nie posiadają żadnych urządzeń technicznych, aby je w sposób właściwy zabezpieczyć. Jeżeli doj-dzie do wywrócenia pojazdu, należałoby się zastanowić, jaką przyjąć taktykę postępowania. Część zwierząt będzie rozchodzić się po jezdni, niektóre zostaną uwięzione wewnątrz pojazdu, inne zabite, a nad tym wszystkim musi zapanować policjant wykonujący czynności. Tylko ści-sła współpraca kompetentnych służb pozwoli w sposób skuteczny i dynamiczny usunąć skutki takiego zdarzenia.
a
1. Informacje ogólne
Sposób postępowania policjantów na miejscu zdarzenia drogowego szczegółowo opisują wytyczne nr 3 Komendanta Głównego Policji z dnia 5 lipca 2007 r. w sprawie postępowania policjantów na miejscu zdarzenia drogowego (Dz. Urz. KGP Nr 17, poz. 133). Natomiast za-rządzenie nr 635 Komendanta Głównego Policji z dnia 30 czerwca 2006 r. w sprawie metod i form prowadzenia przez Policję statystyki zdarzeń drogowych (Dz. Urz. KGP z 2013 r. poz. 75) określa wzór karty zdarzenia drogowego, sposób jej wypełniania oraz postępowania z nią. W powyższych dwóch przepisach zdarzenie drogowe zostało podzielone na wypadek drogowy i kolizję drogową. Według wytycznych nr 3 wypadek drogowy to zdarzenie drogowe, w którym jest zabity lub ranny, a kolizja to zdarzenie, w którym nie ma osoby zabitej ani rannej. Pojęcia wypadku drogowego i kolizji drogowej bardziej szczegółowo opisane są w zarządzeniu nr 635:
• wypadek drogowy – zdarzenie drogowe, które pociągnęło za sobą ofiary w ludziach, w tym
także u sprawcy tego zdarzenia, bez względu na sposób zakończenia sprawy;
• kolizja drogowa – zdarzenie drogowe, które pociągnęło za sobą wyłącznie straty materialne.
Dla potrzeb statystycznych zarządzenie podaje również definicje:
• śmiertelna ofiara wypadku – osoba zmarła na miejscu wypadku lub w ciągu 30 dni od dnia
wypadku na skutek doznanych obrażeń ciała;
• osoba ciężko ranna – osoba, która doznała ciężkiego kalectwa, ciężkiej choroby
nieule-czalnej lub długotrwałej choroby realnie zagrażającej życiu, trwałej choroby psychicznej, całkowitej lub znacznej trwałej niezdolności do pracy w zawodzie lub trwałego, istotne-go zeszpecenia lub zniekształcenia ciała; określenie to obejmuje także osobę, która doznała innych obrażeń powodujących naruszenie czynności narządu ciała lub rozstrój zdrowia na okres trwający dłużej niż 7 dni;
• osoba lekko ranna – osoba, która poniosła uszczerbek na zdrowiu naruszający czynności
narządu ciała lub rozstrój zdrowia na okres trwający nie dłużej niż 7 dni, stwierdzony przez lekarza.
8
2. Obowiązki uczestnika wypadku drogowego
Obowiązki uczestnika wypadku drogowego są opisane w art. 44 ustawy z dnia 20 czerw-ca 1997 r. Prawo o ruchu drogowym (Dz. U. z 2012 r. poz. 1137, z późn. zm.).
Niniejszy artykuł określa, że kierujący po-jazdem w razie uczestniczenia w wypadku drogowym jest obowiązany:
• zatrzymać pojazd, nie powodując przy tym zagrożenia bezpieczeństwa ruchu drogo-wego;
• przedsięwziąć odpowiednie środki w celu zapewnienia bezpieczeństwa ruchu w miejscu wypadku;
• niezwłocznie usunąć pojazd z miejsca wypadku, aby nie powodował zagrożenia lub tamowa-nia ruchu, jeżeli nie ma zabitego lub rannego;
• podać swoje dane personalne, dane personalne właściciela lub posiadacza pojazdu oraz dane dotyczące zakładu ubezpieczeń, z którym zawarta jest umowa obowiązkowego ubezpiecze-nia odpowiedzialności cywilnej, na żądanie osoby uczestniczącej w wypadku.
Ponadto, jeżeli w wypadku jest zabity lub ranny, kierujący pojazdem jest obowiązany: • udzielić niezbędnej pomocy ofiarom wypadku oraz wezwać zespół ratownictwa medycznego
i Policję;
• nie podejmować czynności, które mogłyby utrudnić ustalenie przebiegu wypadku;
• pozostać na miejscu wypadku, a jeżeli wezwanie zespołu ratownictwa medycznego lub Poli-cji wymaga oddalenia się – niezwłocznie powrócić na to miejsce.
a
3. Postępowanie na miejscu wypadku drogowego
Wspomniane wcześniej wytyczne nr 3 precyzują sposób postępowania policjantów na miejscu wypadku drogowego i kolizji drogowej. Określają również czynności dla policjanta, który jako pierwszy przybył na miejsce wypadku drogowego, i dla tego, który go obsługuje.
Niezależnie od powyższego podziału, każdy policjant, który przybędzie na miejsce zda-rzenia drogowego, zobowiązany jest do:
• ustawienia pojazdu służbowego w sposób zapewniający bezpieczeństwo własne oraz uczest-ników ruchu drogowego,
• włączenia niebieskich świateł błyskowych,
• stosowania urządzeń technicznych służących do zabezpieczania miejsca zdarzenia drogowe-go, jeżeli posiada je na wyposażeniu.
Jeżeli pojazdy uczestniczące w zdarzeniu znajdują się poza jezdnią, a wykonywane czyn-ności nie stwarzają zagrożenia bezpieczeństwa dla policjanta i innych uczestników ruchu dro-gowego, nie wymaga się włączania przy radiowozie niebieskich świateł błyskowych oraz sto-sowania urządzeń technicznych.
3.1. Postępowanie policjanta, który jako pierwszy przybył na
miejsce wypadku drogowego
Policjant, który jako pierwszy przybył na miejsce zdarzenia, informuje dyżurnego jed-nostki Policji o podjęciu czynności, które polegają w szczególności na:
• dokonaniu wstępnej oceny zdarzenia i przekazaniu informacji dyżurnemu jednostki, w szcze-gólności o konieczności przybycia innych służb ratowniczych;
• zapewnieniu porządku i bezpieczeństwa na miejscu zdarzenia oraz współdziałaniu z innymi
10
w wypadku drogowym.
Po przybyciu na miejsce zdarzenia załogi obsługi zdarzeń drogowych lub grupy opera-cyjno-procesowej policjant przekazuje dowódcy patrolu lub grupy informację o wykonywa-nych czynnościach, dokonawykonywa-nych ustaleniach i pozostaje do jego dyspozycji.
3.2. Postępowanie policjanta wykonującego czynności
na miejscu wypadku drogowego
Zgodnie z § 25 zarządzenia 609 Komendanta Głównego Policji z dnia 25 czerwca 2007 r. w sprawie sposobu pełnienia służby na drogach przez policjantów (Dz. Urz. KGP Nr 13, poz. 100, z późn. zm.) czynności na miejscu zdarzenia drogowego wykonują policjanci ruchu drogowego pełniący służbę w komórce obsługi zdarzeń drogowych lub inni policjanci ruchu drogowego wyposażeni w sprzęt specjalistyczny. Powyższe czynności mogą również wyko-nywać policjanci grupy dochodzeniowo-śledczej, a w przypadku zdarzenia, w którym nie ma osoby zabitej lub rannej, w uzasadnionych okolicznościach na polecenie dyżurnego jednostki Policji – inni policjanci.
Policjant, wykonując czynności na miejscu wypadku drogowego, jest obowiązany: • udzielić osobie rannej niezbędnej pomocy, w szczególności poprzez:
– wydobycie lub uwolnienie jej z pojazdu; – udzielenie pierwszej pomocy;
– wezwanie pomocy medycznej;
– wezwanie, w razie potrzeby, innych służb specjalistycznych;
• zorganizować ruch drogowy w nowo powstałej sytuacji oraz zabezpieczyć miejsce zdarzenia przed kolejnym wypadkiem lub kolizją, w szczególności poprzez:
– ustawienie w odpowiednich miejscach znaków lub urządzeń ostrzegawczo-zabezpiecza-jących,
– ustalenie form współpracy z innymi podmiotami biorącymi udział w likwidacji skutków wypadku,
– usunięcie z rejonu zdarzenia osób postronnych,
– powiadomienie dyżurnego jednostki o czasowym zamknięciu lub ograniczeniu ruchu w celu poinformowania o objazdach przy wykorzystaniu lokalnych mediów,
– zgłoszenie dyżurnemu konieczności zorganizowania objazdu przez zarządcę drogi; • zabezpieczyć ujawnione ślady kryminalistyczne pod względem technicznym i procesowym
przed ich utratą lub zniekształceniem, w tym również przez służby ratownicze i techniczne; • ustalić dane personalne uczestników i świadków wypadku;
• poddać badaniu na zawartość w organizmie alkoholu lub środka działającego podobnie do alkoholu kierującego (kierujących) pojazdem oraz inną osobę, jeżeli zachodzi uzasadnio-ne podejrzenie, że mogła kierować pojazdem w wypadku;
• ustalić wstępnie przebieg i istotne okoliczności wypadku na podstawie: – rozmowy z uczestnikami i świadkami obecnymi na miejscu,
a
• dokonać sprawdzeń uczestników wypadku i pojazdów w systemie informatycznym, w razie ustalenia osoby lub pojazdu poszukiwanego – powiadomić dyżurnego jednostki Policji; • ustalić miejsce hospitalizacji uczestnika wypadku odwiezionego do szpitala, a jeżeli jest to
osoba poszukiwana powiadomić dyżurnego, zaś w razie ucieczki uczestnika wypadku pod-jąć, w porozumieniu z dyżurnym, czynności zmierzające do ujęcia osoby;
• przeprowadzić w razie potrzeby oględziny: miejsca, rzeczy i osób;
• w przypadku niecierpiącym zwłoki dokonać zewnętrznych oględzin zwłok;
• przeprowadzić inne czynności procesowe zgodnie z Kodeksem postępowania karnego (np. zarządzić zabezpieczenie pojazdu i odzieży do dalszych badań);
• sporządzić dokumentację z przeprowadzonych czynności procesowych, a w szczególności: – szkic miejsca wypadku drogowego w skali, dokumentację fotograficzną, a w razie
potrze-by i możliwości dokonać rejestracji wideo,
– notatkę urzędową oraz kartę statystyczną zdarzenia drogowego PRD-2/2;
• powiadomić dyżurnego prokuratora (za pośrednictwem dyżurnego jednostki Policji) w przy-padku kiedy:
– następstwem wypadku jest śmierć osoby,
– osobą podejrzaną o popełnienie przestępstwa jest osoba wymieniona w art. 309 pkt 2 Ko-deksu postępowania karnego,
– następstwem wypadku jest ciężki uszczerbek na zdrowiu, a osoba podejrzana o popełnie-nie przestępstwa znajduje się w stapopełnie-nie popełnie-nietrzeźwości,
– wypadek wyczerpuje znamiona katastrofy komunikacyjnej;
• poinformować dyżurnego jednostki Policji o konieczności wezwania biegłego;
• w udokumentowany sposób zabezpieczyć mienie uczestników wypadku, jeżeli sami nie są w stanie tego uczynić;
• wykonać inne czynności, a w szczególności:
– zlecone przez prokuratora lub dyżurnego jednostki,
– ustalić, czy zdarzenie zostało zarejestrowane przez kamerę monitoringu,
– zatrzymać w uzasadnionych przypadkach dokumenty, np. paszport, prawo jazdy, dowód rejestracyjny, tarcze tachografów (lub dane z tachografów cyfrowych),
– poinformować uczestników wypadku o dalszej procedurze postępowania w sprawie; • w przypadkach niecierpiących zwłoki (np. potrzeba zastosowania środka
zapobiegawcze-go, udział w zdarzeniu osoby czasowo tylko przebywającej na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub zamieszkującej w znacznej odległości od miejsca wypadku) przesłuchać lub skierować na przesłuchanie świadków i uczestników wypadku;
12
nia, a w przypadku cudzoziemca – odpowiedniego przedstawiciela państwa obcego;
• powiadomić dyżurnego o zakończeniu czynności na miejscu wypadku, niezwłocznie spo-rządzić stosowną dokumentację z wykonanych czynności i wraz z zabezpieczonymi doku-mentami przekazać dyżurnemu lub innemu policjantowi wyznaczonemu przez kierownika jednostki Policji.
3.3. Postępowanie w przypadku pojazdu przewożącego żywe
zwierzęta
Wykonując czynności na miejscu wypadku drogowego z udziałem pojazdu przewożące-go żywe zwierzęta, w pierwszej kolejności należy wezwać na miejsce właściwego miej-scowo powiatowego lekarza weterynarii, który zgodnie z ustawą o ochronie zwierząt sprawuje nadzór nad przestrzeganiem niniej-szej ustawy. W razie potrzeby wezwać służby ratownicze (straż pożarną, pomoc drogową oraz inne służby posiadające specjalistyczny sprzęt do usunięcia zwierząt).
Zwierzęta w trakcie wypadku, w szczegól-ności wywrócenia pojazdu, mogą rozchodzić się po jezdni. W takim przypadku policjant musi wstrzymać ruch w obu kierunkach i zlokalizować je w jednym miejscu. Wstrzy-manie ruchu powinno trwać do czasu uloko-wania wszystkich zwierząt w bezpiecznym miejscu poza jezdnią bądź, jeżeli jest taka potrzeba, do czasu zakończenia czynności. Policjant informuje dyżurnego o potrzebie zorganizowania objazdów przez zarządcę drogi.
Sposób postępowania będzie odmienny dla każdego wypadku z udziałem zwierząt, ponieważ można mieć do czynienia ze zwierzętami domowymi, gospodarskimi, dzikimi, bojaźliwymi lub niebezpiecznymi. Jeśli kierowca pojazdu nie ucierpiał w wyniku wypadku, to ma obowiązek zająć się ładunkiem. Jest on osobą przeszkoloną w zakresie wykonywania czynności podczas transportu lub obsługi zwierząt.
Zwierzęta w zależności od gatunku różnie będą reagowały na tak skrajny stres. Jedne się spłoszą i będą uciekały, a drugie zaatakują. Policjant musi ocenić sytuację, z jakimi zwie-rzętami ma do czynienia i podjąć właściwy kierunek działania. Gdy są to zwierzęta dzikie bądź niebezpieczne powinien zachować szczególną ostrożność. Nie powinien się do nich zbliżać,
a
ponieważ mogłoby to u nich wzbudzić strach i wywołać agresję. Należy ustawić radiowóz w bezpiecznej odległości i podjąć niezbędne działania do czasu przyjazdu odpowiednich służb. W myśl art. 33 ust. 4 ustawy o ochro-nie zwierząt w przypadku koochro-nieczności bez-zwłocznego uśmiercenia w celu zakończenia cierpienia zwierzęcia policjant powinien we-zwać osobę odpowiedzialną za przeprowa-dzenie działań, tj. lekarza weterynarii. Leka-rze z powiatowego inspektoratu weterynarii nie posiadają żadnych leków, więc czynności te najczęściej zlecają lekarzom weterynarii, którzy mają prywatne praktyki. Wobec zwie-rząt wolno żyjących (dzikich) policjant może użyć broni palnej. Niemniej jednak niniejszy przepis może być zastosowany w opisywa-nych okolicznościach tylko i wyłącznie, gdy zajdzie taka konieczność. W celu zminima-lizowania skutków zdarzenia należy ściśle współpracować ze wszystkimi służbami w trakcie przemieszczania zwierząt, usuwa-nia pojazdu oraz porządkowausuwa-nia drogi.
3.4. Czynności wykonywane przez powiatowego lekarza
weterynarii
Powiatowi lekarze weterynarii posiadają instrukcję wydaną przez Głównego Lekarza Weterynarii określającą m.in. przeprowadzanie kontroli podczas wykonywania transportu
14
opieką, w tym opieką lekarsko-weterynaryjną,
– oddzielenie zwierzęcia od innych zwierząt w środku transportu, zapewnienie mu pierwszej pomocy lekarsko-weterynaryjnej oraz właściwych warunków i kontynuowanie transportu, – skierowanie zwierzęcia na ubój lub gdy zwierzę nie może zostać w sposób niepowodujący
cierpienia przetransportowane do rzeźni, nakazanie uboju z konieczności lub poddanie zwierzęcia eutanazji.
Lekarz weterynarii na miejscu wypadku drogowego podejmuje decyzję co do dalsze-go postępowania ze zwierzętami. Zwierzęta zdolne do transportu powinny być załadowane do innego środka transportu w celu jego kontynuacji.
Pojazd zastępczy powinien zapewnić przewoźnik realizujący przewóz drogowy. Zgod-nie z rozporządzeZgod-niem Rady (WE) NR 1/2005 z dnia 22 grudnia 2004 r. w sprawie ochrony zwierząt podczas transportu i związanych z tym działań oraz zmieniającym dyrektywy 64/432/ EWG i 93/119/WE oraz rozporządzenie (WE) nr 1255/97 (Dz. Urz. UE nr L 3/1, z późn. zm.) każdy przewoźnik zajmujący się transportem zwierząt zobowiązany jest wprowadzić procedu-ry postępowania w sytuacji wypadku drogowego lub awarii pojazdu.
Nie zawsze jest to możliwe z powodu znacznej odległości siedziby firmy od miejsca zda-rzenia, w takim przypadku lekarz weterynarii organizuje środek transportu i kieruje zwierzęta
do wskazanego przez gminę gospodarstwa rolnego do czasu odbioru przez przewoźnika. Zwierzęta niezdolne do podróży kieruje na ubój lub gdy nie mogą zostać przetransporto-wane do rzeźni, poleca przeprowadzenie na miejscu uboju z konieczności lub poddanie eutanazji.
Należy pamiętać, że w przypadku gdy nie ist-nieją inne środki ochrony dobrostanu zwie-rząt, prawo nakazuje poddanie ich ubojowi lub eutanazji.
a
4. Podstawy prawne prowadzenia czynności
Podstawa prawna prowadzenia czynności będzie uzależniona od skutków zdarzenia. Czynności mogą być prowadzone jako wykroczenie drogowe z art. 86 Kodeksu wykroczeń lub jako przestępstwo z art. 177 Kodeksu karnego.
Art. 86 kw
„§ 1. Kto na drodze publicznej, w strefie zamieszkania lub strefie ruchu, nie zachowując należy-tej ostrożności, powoduje zagrożenie bezpieczeństwa w ruchu drogowym, podlega karze grzywny.
§ 2. Kto dopuszcza się wykroczenia określonego w § 1, znajdując się w stanie po użyciu alko-holu lub podobnie działającego środka, podlega karze aresztu, ograniczenia wolności albo grzywny.
§ 3. W razie popełnienia wykroczenia określonego w § 1 przez osobę prowadzącą pojazd moż-na orzec zakaz prowadzenia pojazdów”.
Art. 177 kk
„§ 1. Kto, naruszając, chociażby nieumyślnie, zasady bezpieczeństwa w ruchu lądowym, wod-nym lub powietrzwod-nym, powoduje nieumyślnie wypadek, w którym inna osoba odniosła obrażenia ciała określone w art. 157 § 1, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3. § 2. Jeżeli następstwem wypadku jest śmierć innej osoby albo ciężki uszczerbek na jej
zdro-wiu, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.
§ 3. Jeżeli pokrzywdzonym jest wyłącznie osoba najbliższa, ściganie przestępstwa określone-go w § 1 następuje na jej wniosek”.
16
Literatura
Ustawa z dnia 20 maja 1971 r. Kodeks wykroczeń (Dz. U. z 2015 r. poz. 1094, z późn. zm). Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (Dz. U. Nr 88, poz. 553, z późn. zm.).
Ustawa z dnia 20 czerwca 1997 r. Prawo o ruchu drogowym (Dz. U. z 2012 r. poz. 1137, z późn. zm.).
Ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. o ochronie zwierząt (Dz. U. z 2013 r. poz. 856, z późn. zm.). Rozporządzenie Rady (WE) NR 1/2005 z dnia 22 grudnia 2004 r. w sprawie ochrony zwierząt
podczas transportu i związanych z tym działań oraz zmieniające dyrektywy 64/432/EWG i 93/119/WE oraz rozporządzenie (WE) nr 1255/97 (Dz. Urz. UE nr L 3/1, z późn. zm.). Zarządzenie nr 609 Komendanta Głównego Policji z dnia 25 czerwca 2007 r. w sprawie
spo-sobu pełnienia służby na drogach przez policjantów (Dz. Urz. KGP Nr 13, poz. 100, z późn. zm.).
Wytyczne nr 3 Komendanta Głównego Policji z dnia 5 lipca 2007 r. w sprawie postępowania policjantów na miejscu zdarzenia drogowego (Dz. Urz. KGP Nr 17, poz. 133).
