Żwironośność zachodniej części Pradoliny Toruńsko-Eberswaldskiej

(1)

JANUSZ SOBOL, IRENEUSZ WROBEL PrezycUum WBN w ZieIoDej G6rze

twmONOSNoSC ZACHODNIEJ CZF;SCI

PRADOLINY

TORuNSKO-EBERSW

ALDZKIEJ

NJniejsze apracowanie wykonano w ramach wlas-nych prac Oddzialu GeologH ~WRN w Zielonej Gorze, w zwillZku ,; duzym niedoborem kruszywa natu -ralnego w ~nocnych powiataeh wojewodztwa zielo-nogorskiego. W dalszej c~i opracowania 0IIlaWia-ny rejon b~dzie nazywany gorzowskim. Obejmuje on powiaty: gorzawski, srubicki, sul~tiski i strzelce Krajetiskie. Potrzeby i produkcj,= tego rejonu w la-taeh 1968-1970 charakteryzuje tabela I.

Zamieszczona tabela obejmuje potrzeby

pned'si,=-biorstw

budowlanych i budowlano-montdowych, a talkze produkujllcy'ch wy!"oby betonowe sektora patistwowego. Jezeij bylaby moZliwoAC zbilall60warua potrzeb 'kruszywa naturalnego dla budownictwa In-dywidualnego i sp6ldzlelczo§ci - to dysproporcja potrzeb i produkcjd bylaby jeszcze wi~sza. Analiza danych zawartych w tabeH wykazuje, ze

w

najbliz-szych latach koniecme b~zle dostarczenle do rejonu gorzowsk!ego 100'/0 Zwiru, tj. ok. 140-150 tys. t.

Najbliisze zaJdady produkujllce iwlr granulowa-ny odleg):e Sll ok. 200 km od rejonu potrzeb (OIszna, Leszno Gorne). W tel sytuacji rocznie dla zaapatrze-nia budownictwa rejonu gorzow,sklego w, !auszywo sor'towane konieczne b~2lie pod'stawienie 6000 wago-now 25-towago-nowych. Zakladajllc, ze w piasek budow-nictwo zaopatrZlt %loza miej-scowe, to pewne Uo§cl posp6lki z wyliczonej masy ok. 200 tys. ,t rocznle

b~zie trzeba dowie!{: z innych rejon6w.

OKD 563.8M.l.ooa.l(08U)+BIII.8II:Ii5L791:llllLl1J.I(a8.J'1-1t)

Autorzy, majllc na uwadze og6lnle przyj«:ty po~ glll'Cl, ze §rodkowe .i p6lnocne rejony woj. zielonogor-skiego me 81l perspelktywk:zne co do motHwo§cl wy-st~owania wl~zych %lo! iw.ir6w .j, posp61ek, prze-anallzowali stan ddtychczasowego rozpoznania geolo-gicznego omawianego regionu na podstawie l.iteratury pubJdkowanej i matedal6w archiwalnych nie pubM-kowanych, krytycznle usto.sunkowujllc sl,= do panu-jllcego poglll!du na zwironomo§{: rejonu gorzowskiego.

KROTKI ZABYS HISTOBn BADAS GEOLOGICZNYCB BEGIONU

GeneZll Pradoliny Toril.Dsk:o-Eberswaldzkiei zai-mowalo Bi,= wlelu badaczy niemiecJdch na przelomie

~x i

xx

w., iednak ich pogllldy zostaiy zdeaktua-lizowane przez p6!nieiezycll badaczy polsklch. Plerw-szym polskb;n badaczem, ktoty wypowiedzlal sl~ na temat ewolucji PradoHny Warly-Noteci (Torutisko-Eberswaldzkiej) byl S. Lencewicz. Zagadnlen.iem tym zajmowal1 si,= r6wnlez: S. Pawlowsld, R. Galon, B. KrY'gowski, L. Pllarczyk, A. lWodic2'lko, T. Bart-kowski ,I in.

Wieloletnie badania (11955-1965) morfolog,iczno-geologiczne omawianej pra'Ciollny prowadzil S. Kozar-ski. WynDd tych badati wraz z przegllldem barclzo obszemej llteratury 1 krytycznym ustosunkowaniem

167

(2)

si~· d~ ro:!nych poglJlld6w na budow~ i gen~ zostaly opubHkowane w jego dwu pracach (10, 11).

Do wainiejszych tez S. Kozar&kiego, kt6re mlaly wplyw na zainteresowanie autor6w niniejszego qpra-cowania ~ronomoA~ Kotliny Gorzowskiej, nale.ty zaliczyl::

1. StwierdzenIe bdnieIiia zgodnosci mi~dzy po-wierzchnill tarasu pradolIny a dnem Bramy Ebers-waldzklej. R6mica wysokosci mif:dzy dnem bramy a· dnem tarasu pradoliny w rejonie Gorzowa wynosi

5 In, co §wdadczy, ie spiywajllce pradolinll wOOy

10-dawcowe napotykaly na przeszkod~ w tyro rejonle. Tarasowanie wod w Bramie EbertlwaldzkIeJ prowa-dzRo do zmniejszenia sZY'bkoAci lch splywu 1 tym samym powodowalo osadzanie sI~ grubego materialu fluwfoglacjalnego I aluwialnego w dnle pradoMny. Ostra zmiana kierunku przebiegu pradoUny w rejo-nie Kostrzyna, z rownoleZnikowego na ~ocno-za

chodni, wp)ywala ujemnie na sR~ noAnll plyn~cych

wod.

2. Drugim waznym wnIoskiem Kozars-k:iego jest stw.terdzenie, ze plynllca Kat11n1l Gorzows1al pra-Wa.rta mlala charakter warkoczowy (braided rIver). Pogllld sw6j ~iera on nie tylkona strukturze osa-d6w, co moze prawadzil: do blt:dnych wynrk6w, leez r6wniez stara si~ nawfllzal: do fakt6w morfolog· icz-nych.

3. Kolejnym wnioskiem wynIkajll'Cym z omawia-nych prae jest rwykazanie powIllzan tarasu prado-Unnego z ·poszczeg6lnymi pozlomami zandrowymi i stwierdzenie, ie jednolita Pradol.J.na Torunsko-lberswaldzka tstDlala pOOczas fMY chojenskiej sta-dIum pomorskIego i dapiero po tyro okresie wskutek szyb"szego topnienia zachodnfej cz~Aci lobu lodowco-wego dolnej Odry, wooy zacz~y splywal: lej dolinll do miejsca, w kt6rym obecnie znajduje si~ miejsco-woAl: Scbwedt, a stll'd dolina Rt:dawy na N.

Kozarsk!l dla patwierdzenia swoich koncepcji nie wykorzystal boglrlego materialu wfertn~czego z rejonu prarloliny, ktore jak wykazala analiza ok. 50 metryk otworow, potw·ierdzaj~ jednoznacznie wysunIE:te przez niego koncepcje.

W latach 1964-1966 na zleeenIe Instytutu Geolo-gicznego prowadzono dla omawIanego regIonu prace kartograf.iczne zwi~zane z opracowywaniem mapy kapaUn budowlanych Polski. Opracowania te ~ie wniosly w oonawtane zagadnfenie nic nowego, a wy-kazy spisow materlal6w zr6dlowyeh nie ujmujll opm-cowan S. Kozal'SkJ.ego. W abjasnieniach do mapy ko-\paHn budowlanych Poleki, opracowanych przez dr

L. Baraniecki~ (1) na temat perspelktyw wyst~po wanta doi Zwiru i pospOlki czytamy: "Niekorzystna sytuacja panuje twe pod tym wzg1~em w szerokim pMie pradoliny. a szczeg61nie we wsp6lczesnej

doU-nie Warty. Tutaj przeszkod~ stanowi plytkJ. poziom wody gruntowei, ktora uniemozliwia wgl~bnll

eks-ploatacj~".

Ja!k: z powyzszego moma wywnioskowac autorzy mapy wyblCZYU pr~cznie relon pradoliny na

00-einku Kostrzyn - Drezdenko z perspeirtyw poszuki-wan nowych z16i Zwlr6w, mwo ze na tarasach Arod-kowych pradoUnnY'Ch udokum'entowano w tym okre-sle stosunkowo duie doZa posp61ek (Zw,ferzyn I Dem-bowIec), 0 stoflunkowo korzystnych parametrach

ja-koAclowych; Wykonane w latach 1966-67

inwenta-Ryc. 1. MtJlPka geomOTfoZogiczna re;onu kotLiny

go-. rzowBko-kos.trzynskie; (wg B. KT1Igdioskiego).

1 - taras zalewowy denny w granieecb pradotiny, 2 - taras 4rodkowy I wyaold w granlcacb pradoUny. I - pag6rld wydmowe, • - pIaska wysoczyzna morenowa, 5 - pag6r-kowata wysoczyzna morenowa pocbodzenla akUmu1acyjne-go lub erozyjneakUmu1acyjne-go, 8 - fallBta wysoczyzna morenowa, '1 -strefa· pag6rk6w moreny czolowej·o dtobnym rytmle, de-n1welac~e 5-30 m, S - pag6rld kemowe, 9 - r6wn1ny sandrowe. 10 - waiy ozowe, 11 - rold I jezlora, 12 -tinle przekroj6w geologlcznych I punkty wlercefl w Unlilch geologicznych, 13 - granlee paflstwa, 14 - granlca

woje-w6dztwa.

ryzacje kopa1il.n miejseowyeh :w uj~eiu powiatowym (Gorz6w, Strzelce Krajenskie, Slubice) rejestrujl\ znaczne iloAcl czynnY'Ch i nieczynnych punkt6w eks-ploatacyjnych twk6w I posp6lek

na

kraw~zlach

pradoliny, jednak nle uwzgl~niaj~ jej jako 'l'ejonu perspektywieznego dla takich kopaUn jak zW1iry i po-sp6J!ki.

Omowione. w· dutym skrocie materialy kartog·ra-ficzne i opracowania teoretyezne odcinka Kostrzyn-Drezdenko skonfrontowano z materialami z wieroon. Przeanalizowano . ok. ~ metry'k otwor6w wfertni-czych wykonanych w praciolinle wzgl~nie na ich krawE:dzlach, gl6wnie w celach zaapatrzenla w wo dE:. W . 28 otworach stwlerdzono wyst~owanie pospolki, ZW1ru lub glaz6w 0 millZszo§ci od 7 do 52 m.

Zesta-wione na podstawie tych materIal6w przekroje geo-logicme (rye. 2) potwierdzajll w pelnl wysunl~tll koncepcj~ 0 iwlronomoAci pracioliny. Niektore dane zloZowe z wymienionych otwor6w podano w tab.

n.

ZARYS sunOWY GEOLOGICZNEJ

Ze wzg1~u na charakter opracowania om6wIenie budowy geologicznej ogranicza si~ do osadow czwar-torZE:dowyeh. Obszar obj~ty opracowanlem w par-tiaeh przY'Powlerzchnlowych zbudowany jest wyl~cz nie Z osad6w czwartorz~dowych, pokrywajl\cych ca-III jego powierzchni~ warstwll znacznej mill:f;szoscl, ktora zmienia 1Ii~ od kUkudzlesl~iu do ponad 100 m, zaleinie ad konffguracj!padloza podczwartorZE:do-wego. Wystr:pujll tu osady plejstoceD'skie. i holocen-skie.

Plejstocen. Na omawianym obszarze wystf:Pujll osady plejstoceflskie genetycznie zwillzane z

akumu-lacj~ lodoweow~, nuwioglacjaln~ i rzecznll. Jest to bowiem strefa pradoliny wykorzystywanej przez

do-Mn~ Warty oraz duZe strefy wysoczyznowe, ograni-czajllce pradolln~ na p6!nocy J poludnlu. statygra-ficznie, wystf:Pujllce tu osady nalezy zaliczyl: do fazy choj'eflsklej zlOOowacenia baltyckiego ~10). We-dlug L. Baranlecklego budowa geologiczna przedsta-wia si~ na&t~ujlleo.

Utwory zwalowe wyst~t)Ujll na krawE:dziach pra-doliny i naleUi do dw6ch nas~uj~cych po sobie faz zlodowacenia baltycklego. Na poludniowej gralfi-cy pra.doliny letll plaski zwalowe, c~~iawo pokryte nieduzej millZszoAci pokrywll gUny morenowej. Jest to wewnE:trzna strefa marginalna moren czolowych zallczonych do sta.dium poznansldego i znanych jako

Pag6rkti Swie'bodzlflsko-Sul~lnskIe. Piasld te Sll roi-noziarniste . i zawierajll· domleszki glaz6w 1 otocza-kow eratycznych.

W komplekel.e tyro spotyka aiE: takze piaskl war-stwowane osadzone przez wOOy wyplywajllOO z czola iodowca .. Nie

SEl

to tednak zaIl'dry, gdyz brak lm od-pawiednlch eech morfologicznych, tzn. nie tworzll one plaskich stopc6w, a towarzysZll zespolom pag6r-k6w wla§ciwych dla krajobrazu moreny czolowej.

Po p6lnocnej stronie doliny Warty rozcillga sif: druga atrefa piask6w zwalowych. Wyst~pujll tu pia-ski typowo zwalowe i ·piaski wyraznie warstwowane. utwory typowo 71Walowe zawieraill frakcje od ka-mienistej do pylastej w bardzo zmiennym ukladzie procentowym. Spatyka. sl~ czE:sto spore polacIe zajE:te

Fig. 1. Geomorpho1.ogic sketch uf the region of the Gorz6w-Kostrzvn blll3in .(according to B. Krygowski) .

1 - bottom flood terrace within the urstromtal area, 2 -middle and high terraces wItbin the urstromtal area, 3 - dune hllls, 4 _. flat morainic highland,. 6. - hummocky morainlc hJ.ghland of ·accumulation or· erosional ·origin, 8 - wavy morainic highland, '1 - zone of end moraine hills characterized by fine rhythm; range in elevation from 5 to 30 m, 8 - kame bills, 9 - sandr 1I1ains, 10 - ooze bars, 11 - rivers· and lakes, 12 - tines of geological cross sections and drilUng points along-.. the :·tines. 13 - state

(3)

Tabela I

,---.----..,.---:---_

.

_-_._._---,

Potrzeby kruszywa Produkcja kruszywa

Powiat

wt

wt _Uwagi _ _ _ _ _ --' __

.~968

_L_._!_969_1 _ _

1~._7_0_ --,;-_1~6~

__

L_

~~~J.

__ .. _

~.~?~

.

_

.. _.

___ .

__________ _

Gorzow (mlasto) Zwir posp6lka piasek razem 28605 45746 329150 -107 301 20050 26 870 26450 73370 18070 20800 20970 59840 1 -Gorzow Wlelkop. Zwir posp6lka piasek razem Ml~rzeoz Zwir posp6lk:a piasek razem 81ubice iwir posp6lka piasek razem SulQeln Zwir posp61ka piasek . razem 20068 37700 13400 71168 67320 69390 ~540 143250 15634 31305 5900 52839 8437 12234 9160 27831 17530 31370 11540 60440 71450 73440 83315 153225 18280 30910 7055 54225 7325 11445 11445 30215 17 610 29795 10160 57565 76030 77220 7000 160250 17210 32140 8260 57610 7000 9700 9300 26000 brak udokumento-wllnych zl6z

----1---- ---

-.---_.

_____ _

90000 46000 136000 8000 7000 15000 9000 7000 16000 90000 46000 135000 10000 8000 18000 9000 7000 16000 90000 43000 136000 10000 8000 18000 9000 7000 16000 ze zloZa Wieprzy-ce - udokumentow. zasoby wyeksploa-towano w 1967 r. i z punkt6w ekspl. doryw-o brak udok. z16z, przewiduje &i~ prowadzenie ekspl. dorywczej z punkt-kt6w ekspl. brak udok. z16z, przewiduje si~ prowadzenie ekspl. dorywczej z punk-t6waspl. mozIiwosc ekspl. dorywczej, punk-t6w eksploat. zl6z udok. brak - - - 1 - - - 1 - - - - 1 , - - - · 1 - - - 1 - - - ' - - - -_ _ _ 1 Slrzelce Era,feiiskle Zwir posp6lka piasek razem Be.ton ~e twir posp6lka piasek razem 9090 27520 7250 438150 147115f 223985 75200 446339 10880 29830 ·8935 49425 12600 33800 10160 56560 5000 5000 10000 5000 5000 10000 5000 5000 10000 ze zloza Przysieka

- - - 1 - - - - -

- - - 1 143275 203 86~ 73760 420900 148520 . 203445 65850 417825 112000 ~5 000 . 177000 114000 114000 66000 63000 180000 I 177000 niedob6r 1000_{/ ..} " ok. 50%

169

(4)

Rvc. 2. Pf'zekf'o;e geologiczne.

przekr6j poprzecZD;Y I - I (r;yclna g6r-na), przekr6j poprzeczn;y II - II (rycina Arodkowa) przekr6J poprzeczn;y

m

-III (rycina dolna). Oznaczenta prz;y

r;yc. 3. OqlJoklerz

.

....

.

..

.

...

~

...

:

...

.

::::

..

.

...

.

...

:

..

....

.:":::

)

.

\\-:)

Fig. 2. GeologicatZ Cf'OSS

sections .

. Cross section J - I (upper Figure),

crOSll lectlon JI - II (mlddle Figure), cro. section III - III (lower Figure).

III1Lp.m 60 KlrxIowa -200 mn.p.m. lo.fntl

.

..

.

_{... .}

.

.. .

.

:

.

:,:

..

~~::";:./:

.

_{• •}

. .

• • • • 0 39,86 60rzdw Wllrp. :.:.", :

.

:

.

6Of;::;;~#;:;~~:---

-

- - - _

.!l1iL

Tr

189.5

przez pia Ski warstwowane, ktOre naletaloby zaliczyc do utwor6w wodnolodowcowyeh wys~ujl\cych w strefaeh prakBymalnych zandru. MillZazo4t tego kompleksu (piaszczysto-zwirowego) w rejonie Go-o:z6w - Klodawa wynosi ok. 50,0 m. Mil\ZBZOSC kom-pleksu piaszczystego zaleiy od konftlguracji podloZa

podezwart~owego. Zgodnie z tyro w strefie kra-w~ziowej, na sranicy wierzchowiny i pradoliny warto6ci te Sl\ najwi,dtsze. .

Sklad .petrografiezny omaWlianego kompleksu pfa-szczysto-zwirowego sklada si~ z zespolu ska! era-tycznych i kwarcu. W kompleksach piaszczrstych

Determinatlons at Fig. 3.

7r

240.2

kwarc wys~uje w 80-90%. Drugl\ grup~ stanowil\ skalenie, a nastQpnie blaB7lki lyszczykaw. S~ to za-tern piaski kwlU'cowe. Frakcje grubsze, kamieniste skladajl\ si~ z otoczak6w kwarcowyeh, a takZe z ze-spolu charakterystycznych aka! eratycznych. Wsr6d tych ostatnich dominujl\ krzemienie, granity, gnejsy i lupki metamorticzne.

Drugim rodzajem. osad6w zwalowych ~ gIiny mo-renowe, ktore w rejonie poludniowej kraw~zi pra-doll.ny (okolice Lubniewic) wyst~puj!l vi, postaci ma-lych powierzehniowo platOw. Natomiast w pasie ~ysoczyzny Pomorskiej wyst~puje ona na duzych

(5)

Tabeia 11

WYBRAN:i!l WSKA2NIKI :t OTWOROW 'W1tK:ONANYCH W REJONIE PBADOLINY

_.

I

:MillZszoAc

MiejscowoAC Lokalizacja Gl~bok08c _nadkladu

Nazwa otworu w m npm otworuwm _wm

I

ZwierzyiJ. Szkola pow. Strzelce 26,00 13,0 3,0 Draw·iny 40,00 46,0 6,0 Witnica 18,71 19,5 8,0 Dl\broszyn 21,00 38,0 7,2 Wawrow 70,00 29,5 7,5 Bogdaniec 20,00 29,5 5,8 ' GorzOw POM 3 21,45 25,0 8~5 GorzOw 4 20,65 25,0.

.

9,0 GorzOw Oczyszcz. Sciek:ow 21,65 25,0

-Gorzow PZGS

_-

28,.5 10,0 GorzOw-:uj~cie 21,50. 38;0 2;7 Gorzow MPWK 32,05 57,0 15,0 Klodawa 39;86 60,S 12,3 Wieprzyce 20,00 30,0 2,3 '. l-upowa . . 25,43. 28,0- .. 2,0 Zaszczytowo 15,00 20~O 12,0 Zielnice kJGorzowa' 20,00 . , 10,0 3,0 Zagaje 25,00 26,5

1,5

Deszczno 22,00 .26 .. 0. 4,0

powierzchniacb i w kilku pozi<>mach;' Glirly:rno-reno-we eillgnll si~ tu od Gorzowa Wiellkopolskiego do re-jonu Bogdafl(:a. Dalej ku W !6loty'ka sIc: tylko od-dzie1ne enkl!l~ glinr' wArod . oSad.6:w _ P~~~zrstych:

W. obr~ie pradoliny lrPotyka: si~ c' hiekiedy

gUzY

osad6w lodowcowych w otoczeniu ~twarow_piaszczy

sbeh (np. Brzozowa). SIl to zap~lf rezidua wi~

sZ1chpowierzchni rozmytyeh w procesie wc:drowki

w6d lodowcowych w obr~bie pradoliny, wakiresie

postoju lodowca na jej p6lnocnej kraw~zi.

~twory wodnolodowcowe wY!lt«s>u'i~ w . wllskiej

strefie na NW od Woitniey, pasem na N od Draw~ka i' fragmentarycznie ·na poludniowej krawc:dzi pr~do

Hny. Poza tym w ogromnej swej masie· wypelniajll dno pradoliny

°

millzszoAci dochod~llcej niekiedy do 40,0 m, co najlepiej llustrujll pi-zehoje geologiezne

(rye. 2). . _ . _ .. _ . .

. Material z jal,dego ·zbudowaile· ~osady

wodno-lodowcowe· 'cmawianego terenu jest pod wzgl~em

skladu lPetrograiicznego identyczny z utworami pia-szczysto-:hwirowymi 'poch'odzimia lod-owe0v.vego. Na.-; leZy podkreAlic, ze wystlWujllce tu na poWierzcbm "sady fluwioglaejalne odslaniajll si~ jedynte na

kra-w~ziaeh pradoliny (tarasu.,Arodkowego i wysokiego).

W samej pradolinie piaS'ZCzyato-ZWil:o'IVa. ~eria

f1)l-wioglaejalna .przy'kryta jest 5-10 m )VarstWIl .osad6w h-oloeeiJ.skich. . . . , ,. . . '". ,.. . .

Do osadow akulIllulaeji wodnolodow~pwl'!j. nalezy

odnie~c'tu rowniez IIy. i mu.lki.mstois~9we. Ily.

war-w-owe spotyka si~ w obrQbie .. tarasu ple.jstoeeflskiego zarowno' po stronie p6lno(fnej,.}ak· i pOIuonloweJ; pra-doliny. DotyebezaS' ~loniitt0 stanowJska -tyc~ - osa-dow. w GOJ"zowie. Wielkopolskitl'l,.: ~itnrey:, )iIusikQ-wie, BrzO'Zowcii'-i -Murzynowie: ". - " - .

.

utw~, ~k~niul~JJ: .~zeC(~D

_

~J

.

z·

C!~r_esu~

:

pi~jst~,:nu

t:worUi· rozlegiy ·.tara$· ,0 .szer-o~osei .. do _10: ~. ~tory

towarzySzy dQlin11! Warty i -zaJ~1fJe czc:sc Pradoliny Toruilsko-Ebel"Jwalc:l7Jldej.l'arag ten i zwillzane

z

nim osady, wyst-mur, .. na' pciruaniQWjrii cibramowaniu pra-doliny. -P-o-· jefilClnocnej--' stJ.'onie osady te zolltal:r stwierd'zone':"je'dyme .. 'wak61 Witniey ... , ~:aterial~:' !>u-dujllcym tara8y.'~s!t

glOWnie.

piaski-- drobnozlarmste

·

MiqZszoAC MillzszoAc _Frakcja '. OkrMlenie'

serii zlozo- przerost6w jednostki

wej w m plonnych wmm"o _wm morfologicznej

,

.-3,0

-

taras zalewowy 40,0

-

stoZek Drowy 11,5

-

taras zalewowy 22,4 7,0

"

_"

9,0

-

wysoczyzna 7,7 6,0 taras zalewowy 16.5

-

..

"

16,0

-"

"

i

25,0 I I

-"

"

11,8 3,7 wysoczyzna 32,0

-

d-oHna Warty' taras zalewowy . 41,5

-

. taras zalewowY ._... ' _. 40,2

-

wysoczyma 7,3 50,0

..

,14,0·

-

;

..

8,~

-

,

-

. taritszalewowy -8.0

-

.~ .

"

..

.. ..-18,0

-

52,0.

"

.

"

15,~

'

-

-50,0

_.

_"

_.

_"

_" '1 .. ' . '

i sredni~iarniste, z domiesikl\ 'd'robnych Zwir6w. Osady Sll warstwowane, dabrze wyselek:cjonowane.

Sporadycznie spotyka si~ w tym kompleksie piaski

jasnoZ6lte, barozo drobllOziarniste i pylaste.. W tyeh

przypadlkach warstwowanie. jest mniej ~aine,

a czasam! zupelnie niewddoczne; Zanikanie warstwo-wania ku gorze moina tlumaezyc pr:iewiantem' asa-' dow, 'kt6re n,!stqpilo najpraowd:c;poddbfiiej u" .schtlku plejstocenu'i na poezlltku· hQlricefiu; ,' .. - ". . .. . " · Bolocera. Na Oma~$ym ~obszarze o~adY;h.oi_oceo~

skie wysttalujll na ealej powierzchnl Pra~Hny.To~

rupsko-Ebe1"swald:zkiej. Genetyezriie'

S!l

.

to o~adI,

eolicmej akumu'laeji rzecznej i organogeniczne,.' · . Uiwory ~cznewy~t~l,I.jll "w pradolinie na· po ...

wierzch~i .tarasu plej-stoce*skiego L will~1l si~. treiAle z materialem gobudujl\cym, tj •. z· pia'8kami .rzeCz .. :

nymd. Obok pal piask.Qw' przewiewnych wystQPuj~

t\1, takZe.Wy~y. Plaski. wydmciwesll jednolite. do--I;)rze wyselek:~jonO'WaJle, drobnoziarniste i bardzo

drob~oziar$te, '. z dobize _ widoczn~ :, warstw9wa .. ·

~em w. wykapach. Spoty'ka si~ tal!:ze, wydmy . bez' wll'I'Btwowanla. Mliterial budujllCY je jest identyc.;ny z . piaskanii~araSQwym~, na ktOrYch rozwinc:ly si~. te

f~rmy.

&l

tp ~w:i~ piaski.kwareawe·z. domieszkl\ ska ..

~eni.·.i miner~l6w ·blaszkoWych.

'. - Diwory akumulaeJi rzeemeJ wy.st~puj~ w obr~bie

s.zeroltiego i plaskiego dna doliny Warty oraz w ma-lych dolinaeh jej doplywow i reprezentowane. Sll przez piaski i mady. SI\ to przewaznie piaski drobno-· ziarniste z domieszkll ZWiTOW. Powierzchniowll

war-stw~ tworzy tu zazwyezaj. mada piaszczyBta bru,:, natna.:o milP:sz-o~ci do .lm ...

·ToJif . oa . omawianym 'obszarze jest "najmlOdszym

osadeili . wyst~pujlleym "wdoHnach- rzek.Najwd~szy

I .:oalbWdZ'iej·zwarty 'obS'Zar tol-fowisk zajmuje'caly'

8l'odek<· zachodniej cz~i pradoliny 'polozonej- po~'()bu'

strOn~h Watty, Torfowisko ,to -eillgtlie ·si~ na. prze-striteni <lk.-13~ od rejonu- Witnicy, w d61rzeki:

Mi.~zOAC warStwy tortowej waha si~

w

granicach' 1,0--4,8 m.' Srednia wysokoac torfowiska 'OVYDosi ok; 15,0 m npm, PoZawymieniQnyJIl.. zlozem, t_o~ ' 'WYstc:-pf:ijt\ ~ d<lIinach: dopliwow Warty. (w· prad-01inle).

za:jlmij~' jiKlriak . male powierichnie~ . . " .: ' .

(6)

BrzeziaK 8urJzJgOiew Zaszczj;lOWfJ

I2.J

1J. . . 15,0

RVC. 3. P:rzek.r6j geolog4c:mll podlu.Zn1l przez . dno prClldolin1l w

lmu

-

lCoatTZJIt\ -

Drezdef&1co. Czwartol'Zl;d (Q): 1 - p1ukl. II - glin7 morenowe,

a -

117 warwowe, 'muW za.Itollkowe. • ,.... twir7, 11 ...,... POBP6IId.

a - bruk morenoWy, .,. - p1uek 1last7. B - plask11Jaste I: wkladkaml py16w. • .,- illD7 morenowe I: gluaml, 10' -torf)". Tr&ec1orZt:d (Tr):

n

· .,...

117. 11 - py17 .1 pylowce, 11 - plasld, U - wc:llel brunatn7, 16 - OIad,. kredy 16rnej (Ko). la - naWierCODY pozlom woo,., 1., - U8tabW-I:owamr poslom wody. depr.ja (8 ~ .10) . W m 'Prl:Y dane'

W780kojcl ebploatacYJne.1;

. WNIOSKI

PneprowadzOna

anaYza koncepcji teore~ZDYch, dotyCZllCYch budowy geologicmeJ i genezy PradoliDy ToruflSko-Ebel'.swaldzklieJ

oraz

opracowail

kartogra-flcZnych i materlab)w arcblwalnych . z wiercetl po-zwala 'WJ8UtlIlc ~.

te

taras plejBtoceilski pra-doliny

na

odclDku KosUzyn -- Drezeienko zbudowa-ny jest

z

serli plaszczysto-iwUowej 0 mh\.Zsz06ei od 3. do 52 m. MiIlZszoic teJ serii uzaleinlona jest od konfigu.racj-i podloia podczwarton;~owego pradoliny. MiIlZszo4c nad:ldadu mote s!~ wahac od 2 do 19 m 1 zwiq,zana jest 4C'i4le z Imbo§cill osad6w· holoce6-skdch. w P.radolinle.

Doaoonwna

wd$ sy:tuacji morfologl.cznej IPNld()ldny

w

rejonie DJerswaldu (NRD); Wysakie· strome pobo-cza Bramy Eberawaldzldej przy r6micy wysoko6ci dna prado1in:y (+5 m npm) i poboCzy (+145 m nPID) ok. 140 m Sll potwieldzemem przyj~tej koneepejt ie

w

pewnydl okresach plejstocenu nap6r w6d lodow-oowych byl

tu

znaczny 1 natrafll· w swoim -przt1l)ly-WIle na powamll przeszlrod~ co w efekcie prowadz!-10 do zmniejszenia szybkoki Plynllcych

t~y

. w6d. W)"stlwujllce w proftiu litologicznym rejonu Br~

Eberswaldzkiej, w dnie pradoliny, osady ilasto-pyla-lite tY'Pll zastoiskowego rOwnieZ 4wiacicZll, ze two-rzyly . si~ tu dluzsze zastolBka lub ze pn;eplyw wody byl bardZQ powolny. . .

Stwierdzeni~ przez S. Kozarsklego, ie plynllca

dolinll pra-Wma w)"kaz:ywala charakter warkoczo-wy (braided fiver) ma bardzo w4ine znaezenle przy ustalan1u met9d1ld poszukiwaD

zl6i

iwirowo.;posp6J; .. kowych. WystilPlIl one w formle dlugich od

kUlmiet

do .kiJku kilometr6wkapalnycb

taras6w

ple)8t0ce6-skich, przykrytych nlekledy znaezneJ uiillZsz06clwar-silwll oaad.6w hol()Ce6skich. W tej sytuacji, kOnleezne i celowe jest prowadzenie . poS%uki~ail Proftlami (6twory) poprzecznymi do obecnej form:y morfolo-glezriej.

JeZeli sl~ uwzg1~ni, ze omawlany odcinek pra-doliny ma 'dlug04c ok. 80 km • szeroko4(: 4redru,o ok.

172

Fig. 3. Geological WnQiiudinal section through the:

U1"stromtal bottom, from Kostrzt,lt\ to Drezdeftk.o. i

Quatel'lUll'J' (Q): 1 - sands. II - mora1nic cla7ll, a - varvedl cla7ll, lee marliDal lake cla78;: • - gravels, 11 - sand.-,

-Ifavel mix, 11 ...,. mora1n1c pavement, ., - claY1!7 BIlIld. 8 - '

clayey sands with II1lt intercal8tlons, 9 - moralnic ·.cla7lf with boulderll, 10 - pea1s. Tertiary (T): 11 - clay., 11 - ,

.U1s and 1I1lt:y rock. 11 - sands, U - brown coal, la -Upper CretaceoUII (K.) depOlll1s. 18 - water borlzon drU-led, 1'1' - stabWzed water horison, depression (8 - .,0) in m

under co~Uons of a liven exploitation heigbt •

10 km, prZ:y milliszokl Warstwy zlozowej pOnad 10 m, to zasob:y iwlru tego rejonu BIl znaczne 1 mo-gIyb:y w przyulO6c1. stanowd6 ba~ ZQ9Patrzen1a r6w-nieZpoludniowych powiat6w wojewOdztw szczeclfl-skiego

1 .

kos~l6sk.iego oraz dla zachodnlch powia-tOw . woj. poznaflskiego. . .

Omawianym regionem powinnisi~ bli!ej zainte-reaowa6: Instytut Geologiczny. Zjednoezenie

Przed-s~iorlitw Geologicmych, a przecie wsz:ystldm Zie-lonog6.rskie Zaklady Eksploatacjoi Kruszywa w.raz ze swom. Zjednoczeniem.

LITERATURA

1. Baranhckof L. - .Objunienia do mapy ko-palin Budowlan~h Polski. Uniw. Wr. Wroc!aw,

1965. .

2. et u k E. - Ozjawlskach· glacltektonlcznych w, . utworach plejs'toceDsfclch i trzeeior~owych . naobszarze zachodniej 1 p61nocnej Polski. Z

ba-dll'd. czwart9r~u w Polsce. 1965, t. 6.'

3. C

i

e k a 1 s k a . A. - Budowa geologicma Niziny Wlelkqpolskiej. Poznal'l, 1961. . 4. D Il b;l 0 W B k 1 A. - ' Bud!)W8 gI~bszego podloZa

PoJaki zachodniej w 6wletle wynlk6w badati geo-flzycznych. Kwarl. geol; 1957, t. 1, nr 1. 5., EHt 0 W 1 c z E. - Paszport:yzacja

geoIogiczoo-'-tfilChnolo&iczna zasob6w zl6i ceramilti budowla-nej cegielnl MuazkO'Wo. 1955.

6. G a j

e w s

k a I. - Bet, wapie6 musZ10WY i

kaj-. per w zachodniej i m-odkowej ~ monokUn:y

.. przecisudecldej. Kwarl. geol 1964,

t.

8, nr3. 7. In~entar·,.'Zacja kopalin mlejsco~h;' pow.

.. Gorz6w Wielkopolskl, WSR .Bzczeein, 1961J-1967. 8. I·ilw.entar:yzach kOpaliri miejscowych. pow.

_ St~elce &:ajefrsk.le, WSB. SileZ6Cin, 1966-11967.

9.

In w. e n t. a r y z a ~ j a kopalin miejscowych,

pow.

(7)

10; K o·z a r ski S. -Recesjeoatatniego lIfdolodu z pomocnej cz~i Wysoczyzny GriietnieflskieJ a'· ksztaltowanie si~ Pradoliny Notecl-Warty. Spraw. Pozn. Tow. Przyj. NaUk nr 5, Poznan,

1962. . .

11. Ko z·iu s·k i S. - Zagadnienia drogi odplywu' wod pradolinnych w zachodniej c~Sci P.radoHny Noteci-Warty. Ibidem, 1965, t. V, nr 1.

12. K or y g <> w s k' B. - Geogra1ia fi"zyczna Nizin"y Wielkopolskiej. Poznan 1961.

SUMMA·BY

The arlkle deals with the' warlts made in the northern part of the ZielonaG01'il vOivodship to search for natunl crUlShed stone deposits. On the basis of published data and on archival materials the authors of the present. paper have analysed the state of the previous geologIcal reconnaissance of the regIon considered. Both c8l'to.gr!!phical works related to the elaboration of a map of the building mineral raw materials of Poland. arid driUlng materials point

to

lIbe presence of a gravel-Snd-pebble mix, from 7 to 52 m in tbiokness. The geological sections ela-borated on the basis of these materials confirm the conception on the gravel OCCUNences in the Torun--Eberswalde urstromtal.

13. P"a cow· ski R. - Dokumentacja geologiczna . zloia. torfowego Wiinica. Warszawa, 1954. . 14. P r

z

e gIll d 0 w a Mapa Geologiczna Polski

A. Kowaleka 1955.

15. R 6

z

ye k i Z. - Projekt prac geologiczno-po-szukiwawczych zl6Z w~a brunatnego w rej. Gorz6w Wlkp. Wroclaw, 1963.

16. U r ban i a k F. - Dolrumentacja geologiczna doza ilow warwowych dla cegielni Witnica

n.

Krak6w, 1955.

PE310ME

B .pa6oTe paCCKaTPHB8IOTCR reoJlOl'JlllecxHe pa6oTJ,I,

·npoBe,l{eHBI>Ie B ceBePHoA '1aCTH 3e.JIe!iorypcEoro Boe-BOjqCTBa B CBR3H c oOJI&moA nOTpe6HOCT&1O Ha jq0POlK-HO-CTPOHTeJII>HOe c&tp&e. ABTOPhl npoaHanH3JqlOBaJIH cOCTOmlHe reoJIol'JlllecB:oA H3Y'1eHHOCTH tmO~~ Ba

OCHOBIlBHH nyfi~ H !lx>HjqOBhIX MarepHaJIOB. :K3 jqaBHhIX reoJIOro-c&eMO'IHhIX paISOT,· npOBejqeHHhIX B CBR3H C COCTaBJIeBHelrl s:apT&I cTpoHTeJI&Boro C&JP&R

TIOJI&InH, H jq8BBhIX I5YpOBhIX pa60T CJIejqyeT, :ciTO B HCCJIejqOBaHBOK paAoHep8cupocTpas:eHhl 38.1telKH ~et5HR, rpaBHR H BaJIYBOB MO~OCThIO OT 7 jqO 52 M. COCTaBJIeBHhIe reOJIOrH'IecB:He paspe3h1 IIo~BeplK

jq810T IIpejqIIOJIo:m:eHKe 0 pacnpoC'1'.PaHeHKH sanezeA rpaBHR B TopYB&CK:o-SI5epcaam.p;CK:oA naneojqOJIHHe.