Leszek Wojda,Jerzy Kmieciński
Tuchola, woj. bydgoskie
Informator Archeologiczny : badania 15, 261-262
261
w arstw y: polepa, ułam ki naczyń, drobne k am ien ie, w ę g le d rzew n e. O s z t u c z nym usypaniu w z n ie s ie n ia św iad czy rów n ież widoczna w profilu ułożona ró w n o le g le w arstw a kulturow a, która styka s i ę z w ałem na g łę b o k o śc i 1, 5 m od p ow ierzch ni z ie m i. Zachowana s z e r o k o ś ć wału u podstawy - 4 ,5 m , w y so k o ść - 1, 3 m . P ierw otn ie p rzy p u szcza ln a s z e r o k o ś ć w y n o siła około 8 m , w ysok ość r a c z e j n ie p r z e w y ż sz a ła połowy s z e r o k o ś c i. W ał prawdopodobnie z o sta ł zniw elow any p od czas budowy u lięy Wałowej oraz szp ita la ; znaj d u ją ce go s ię po południowej str o n ie u licy.
O dkrycie relik tów wału ziem n eg o n ależy w ią za ć z drugą la z ą rozb u dowy T rzeb n icy , po lo k a c ji m ia sta na p raw ie n ie m iec k im /1 2 5 0 r , / . Wał p r zy p u szcz a ln ie w y ty c za ł g r a n ic e m ia sta , a także sp e łn ia ł funkcję obronną.
P rzy u l. J .M a tejk i - K o śc ie ln e j na g łę b o k o śc i 1, 40 m od słon ięto ślady budynku w p o sta ci rów n oległych sm u g sp a lèn izn y z dużą ilo ś c ią c e r a m ik i, a na g łę b o k o śc i 2, 40 m wewnątrz budynku odkryto obiekt w k s z ta łc ie p rostok ąta o w ym iarach 1 ,2 x 3 m . T r e ś ć w arstw y: duże kawałki s p ie c z o nej polepy, w ę g le d rzew n e, p ojed yn cze ułam ki ce r a m ik i. Obiekt odkryty w ew nątrz budynku b y ł n iew ątp liw ie p ie c e m . J ed yn ie na podstaw ie m a teria łu ce ra m ic z n e g o odkryty budynek p rzy ul. K o ścieln ej o ra z znajdujące s i ę w ew nątrz obiekt m ożna datować na w iek XIV, N atom iast relik ty wału z i e m nego odkryte p rzy u l. B . B ieru ta na w iek Χ Π Ι-Χ ΐν,
M ateriały oraz dokum entacja z badań znajdują s i ę w W ojewódzkim Ośrodku A r ch eo lo g iczn o -K o n serw a to rsk im w e W rocław iu,
TUCHOLA U n iw ersytet Łódzki
w oj. b ydgosk ie K atedra A r ch eo lo g ii
B adaniam i k iero w a ł m g r L e s z e k Wojda, O piekę nau
k o w ą sp raw ow ał d oc. dr J e r z y K m ieć Iris ki. F in a n so w a ł Urząd W ojewódzki w B y d g o sz c z y , D z ie sią ty s e z o n badart. Z am ek k rzyżack i /X IV -XV w . / i m ia sto śr e d n io w iecz n e .
B adania prowadzono na te r e n ie zam ku. C elem ich było o d sło n ię c ie zew n ętrznej str o n y fundam entu zam ku, którego relik ty z ai nw e nt ary z owano w piw nicach budynku U rzędu M iasta i Gminy w poprzednich sezon ach b a daw czych; zbadanie s tr a ty g r a fii d zied ziń ca zam kow ego /PL. Z am kowy/; sp raw d zen ie m etod ą odw iertów u w arstw ien ia wzm iankowanej w lu stra cja ch fo sy m ięd zy zam kiem a m ia ste m .
W ytyczono 2 wykopy o w ym iarach 5 x 2 m . P ie r w sz y z nich u sy tu o wany przy południowo-wschodnim narożniku budynku Urzędu m ia sta i gm iny od strony r z e c z k i K iczy , drugi w c z ę ś c i w schodniej PI. Z am kow ego. O d sło nięto kam ienne lic o fundamentu zam ku na d łu g ości 5 m od poziom u stopy fundamentowej / - 3 6 2 / . Fundament zbudowany z nieobrabianych kam ien i, łączon ych zapraw ą w apienną o dużej d o m ie sz c e piaski^ z ach owal s i ę do w y s o k o śc i 3 ,2 0 m . Stw ierdzono um acnianie gruntu p rzy budowie zamku za
p om ocą faszy n y . M ateriał zabytkowy to głów n ie cera m ik a z XV-XVIII w . W wykopie na PI. Zam kowym na g łę b o k o śc i 2 , 4 0 m / - 3 2 6 / odkryto w arstw ę gliny z fa sz y n ą / m ią ż s z o ś ć około 1 , 1 0 m / n asycon ą m a teria łem c e r a m ic z nym z X V-XVI w . , k tórą m ożna Interpretow ać, jako poziom użytkowania d zied ziń ca zam kow ego. Pow yżej za leg a ją w arstw y gruzu z przem ieszałbym m a teria łem zabytkowym , k tó re pochodzą z p rac rozbiórkow ych prow adzo nych po p o ża rze zam ku w 1781 r . Badania m etod ą odwiertów p o tw ierd ziły istn ie n ie fo sy p om iędzy zam kiem a zachodnim odcinkiem m ie jsk ic h murów obwodowych.
B adania będą kontynuowane.
WROCŁAW W ojewódzki O środek
PL. 1 M aja A rch eo lo g ic zn o -K o n se rw a to rsk i
w e W rocław iu
Badania p row ad zi! m g r A lek san d er L lm is le w ic z . K onsultantam i b y li prof. dr E. M ałach ow icz, prof, dr J, R ozpędow skl 1 dr J. K oścluk z Instytutu H isto r ii A rch itek tu ry, Sztuki 1 T ech n iki P o litech n ik i W roc ła w sk ie j. F in an sow ał WO AK. A utorem komunikatu j e s t m g r.T a d eu sz K aletyn, T r z e c i se z o n badań. F ortyfik acje m ie jsk ie tzw . B ram a M ikołajska /X IV - XIX. / 1 M ost K rólew sk i /X IX -XX w. / .
Po zakończeniu badań w r . 1980 w sz y stk ie wykopy zasypano, a na pow ierzch ni ułożono p łytę jezd n i, którą w sp arto na w c ześn iej w strzelo n y ch palach oraz zachow anych relik tach B ram y M ik ołajskiej.
W r, 1981 zastosow an o m etod ę g ó rn iczą p rzy usuwaniu z ie m i spod płyty je zd n ej. Roboty z iem n e prowadzono od zachodniej strony placu w kierunku w sch od nim , od słan iając kolejn o zachodni 1 w schodni p rzy c zó łek M ostu K rólew sk iego. Zachowane re lik ty p rzyczółków oraz ikonografia p ozw alają na p ełną rek on stru k cję k szta łtu , k onstru kcji 1 w ym iarów tego m o stu . J e g o pierw otna r o z p ię to ś ć w yn osiła 15, 08 m , a s z e r o k o ś ć 13, 62 m . W zn iesion y z o s ta ł w 1822 r . d la w ygod n iejszej p rzepraw y p r z e z fo s ę , w m ie jsc u dawnego z e sp o łu B ram y M ik ołajsk iej. W tr a k c ie badań od słon ięto p o z o s ta ło ś c i b a s te l północnej łą c z n ie z o str o g ą . Odkryto zachod n ią ścia n ę budynku b ram n ego. Stw ierdzono, że c z o ło b a s te l południowej z o s ta ło r o zeb ran e do poziom u fundamentów w c z a s ie budowy p rzy czó łk a m ostow ego.
P r o f, dr J, R ozpędow skl 1 dr J, K oścluk op racow ali projekt k on serw a cji 1 ek sp o zy cji zachow anych u rząd zeń obronnych na p r z e jś c iu podziem nym na P l. 1 Maja. W ojewódzki O środek A rch eo lo g iczn o -K o n serw a to rsk i w e W rocław iu - 2 6 2 -WROCŁAW ul. św ,A n ton iego
