Jarosław Kliks
1, A–E, Agnieszka Maj
2, C, F, Sara Nowak
2, B, D,
Magdalena Semak
2, B, Gracjana Gawron
2, BWiedza żywieniowa a spożycie owoców i warzyw
wśród studentów
Knowledge About Nutrition According to Consumption
of Fruits and Vegetables Among the Students
1 Lubuski Ośrodek Innowacji i Wdrożeń Agrotechnicznych, Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Sulechowie, Sulechów
2 Instytut Zarządzania i Inżynierii Rolnej, Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Sulechowie, Sulechów
A – koncepcja i projekt badania; B – gromadzenie i/lub zestawianie danych; C – analiza i interpretacja danych; D – napisanie artykułu; E – krytyczne zrecenzowanie artykułu; F – zatwierdzenie ostatecznej wersji artykułu
Streszczenie
Wprowadzenie. Owoce i warzywa powinny być ważnym elementem pożywienia każdego zdrowego człowieka.
Okres studiów jest dla młodych ludzi wyzwaniem związanym nie tylko z koniecznością sprostania wymogom sta-wianym przez uczelnie, ale dla wielu osób jest również pierwszą próbą podjęcia samodzielnego życia. O wyborze odpowiednich artykułów żywnościowych decydują głównie wygoda i możliwości materialne. Wzbogacanie poży-wienia młodych ludzi w witaminy oraz błonnik pochodzący z owoców i warzyw jest jedną z najistotniejszych kwe-stii w profilaktyce chorób cywilizacyjnych.
Cel pracy. Analiza wpływu wiedzy żywieniowej studentów na ich zachowania konsumenckie.
Materiał i metody. Wiedzę żywieniową respondentów określono za pomocą testu składającego się z 6 zamkniętych
pytań jednokrotnego wyboru, a spożycie owoców i warzyw oszacowano za pomocą bezpośredniej ankiety przepro-wadzonej na próbie 149 studentów Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej w Sulechowie.
Wyniki. Studenci mający dużą wiedzę dotyczącą żywienia spożywali surowe owoce i warzywa ze zbliżoną
czę-stością (20%) w stosunku do studentów charakteryzujących się średnim lub małym stanem wiedzy (20%). 28,8% studentów deklarujących pochodzenie wiejskie spożywało surowe owoce codziennie, czemu odpowiadało jedynie 15,5% studentów deklarujących pochodzenie z miasta.
Wnioski. Z przeprowadzonych badań wynika, że wiedza o zdrowym żywieniu nie ma znaczącego wpływu na
zachowania żywieniowe studentów w zakresie spożycia owoców i warzyw. Większość badanych studentów nie zaspokaja w pełni zapotrzebowania na owoce i warzywa, w związku z czym wydaje się uzasadnione dalsze pro-wadzenie badań z tego zakresu i poszukiwanie czynników wpływających na niewłaściwe zachowania żywieniowe młodych ludzi (Piel. Zdr. Publ. 2014, 4, 4, 357–363).
Słowa kluczowe: świadomość konsumencka, owoce, warzywa, badania ankietowe.
Abstract
Background. Fruits and vegetables should be important components of a balanced diet of food. The period of
study is a challenge for young people, because they have to cope with the requirements at university and start inde-pendent life. Convenience and material status decide about choice of appropriate groceries.
Objectives. The aim of this work was to analyze the influence of the students’ awareness on their dietary behaviours. Material and Methods. The awareness of the respondents was determined by the test of knowledge whereas the
consumption of vegetables and fruits was estimated by means of the direct questionnaire form, which was conduct-ed on 149 students of the State Higher Vocational School (Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa) in Sulechów.
Results. Students with a high level of knowledge of healthy nutrition ate raw fruits and vegetables with the similar
fre-quency as students characterized by an average and low-level state of knowledge. 28.8% of students declaring the rural background consumed raw fruits every day compared to only 15.5% of students declaring the urban background.
Piel. Zdr. Publ. 2014, 4, 4, 357–363 ISSN 2082-9876
PRACE ORYGINALNE
Owoce i warzywa ze względu na wartości od-żywcze powinny stanowić znaczący element po-żywienia każdego zdrowego człowieka [13]. Są naturalnym źródłem wielu witamin oraz przeciw-utleniaczy niezbędnych do zachowania prawidło-wych funkcji organizmu. Wiele badań wskazuje, że wartości przeciwutleniające owoców i warzyw wpływają na zmniejszenie występowania chorób cy-wilizacyjnych, takich jak: hipercholesterolemia, hi-perlipoproteinemia czy nowotwory [5, 8, 15, 18].
Wiek jest ważnym czynnikiem decydującym o postawach konsumentów wobec produktów żywnościowych [7]. Z badań przeprowadzonych przez Bieżanowską-Kopeć et al. wynika, że aż 36% kobiet w wieku 20–25 lat nie pokrywa dzien-nego zapotrzebowania na kwas foliowy oraz inne witaminy z grupy B. Jedynie ok. 60% badanych przez Skibniewską et al. studentów deklaruje, że często spożywa warzywa [1, 17]. Inni bada-cze dowodzą, że również w młodszych grupach wiekowych istnieją poważne problemy związa-ne z niepokrywaniem dzienzwiąza-nego zapotrzebo-wania na składniki odżywcze. Według Czarnec-kiej-Skubiny et al. znaczna część uczniów szkół średnich uważa swój sposób żywienia za niepra-widłowy [3].
Istotną rolę w kształtowaniu nawyków żywie-niowych młodych ludzi mają media oraz przyzwy-czajenia wyniesione z rodzinnego domu [3]. Okres studiów to czas, kiedy mogą być utrwalane niewła-ściwe nawyki żywieniowe, dlatego należy zwró-cić szczególną uwagę na mechanizmy decydujące o ich powstawaniu [17].
Celem przeprowadzonych badań było spraw-dzenie stanu wiedzy studentów na temat roli owo-ców i warzyw w żywieniu człowieka oraz analiza korelacji między świadomością konsumenta a czę-stością spożycia owoców oraz warzyw.
Materiał i metody
Badania przeprowadzono w grudniu 2013 r. metodą ankiety bezpośredniej wśród 149 studen-tów Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej w Su-lechowie. Strukturę demograficzną respondentów przedstawiono w tabeli 1.
Większość respondentów to kobiety (78%). Badane osoby to studenci kierunków: technologia żywności, ogrodnictwo i energetyka (odpowiednio
po 20,8%), administracja (17,4%) oraz turystyka (20,1%).
Pochodzenie ze wsi zadeklarowało 59 bada-nych osób, a w mieście wychowało się 90 osób. Największa liczba studentów mieszka z rodzicami, tylko 5,4% badanych osób ma własne mieszkanie. Większość studentów ocenia swoją sytuację mate-rialną jako dobrą (123 osoby), pozostali uznali ją za bardzo dobrą (10 ) lub złą (15), tylko 1 student ocenił swoją sytuację materialną jako bardzo złą.
Ankietę podzielono na 3 części:
− część metrykalną zawierającą pytania doty-czące: płci, miejsca zamieszkania oraz statusu ma-terialnego,
− część dotyczącą częstości i formy spożycia owoców oraz warzyw,
− test wiedzy składający się z 6 pytań jedno-krotnego wyboru.
Wyniki testu wiedzy przedstawiono jako pro-centowy udział poprawnych odpowiedzi.
Wyniki poddano analizie statystycznej testem F-Snedecora oraz D-Duncana przy poziomie istot-ności α = 0,05.
Conclusions. The results of the research say that the knowledge of healthy nutrition does not have a significant
influence on the dietary behaviours of students regarding eating fruits and vegetables. The great majority of exam-ined students do not fully satisfy their demand for fruits and vegetables. According to these results it seems to be justified to conduct further research in this field and to search the factors influencing inappropriate dietary behav-iours of young people (Piel. Zdr. Publ. 2014, 4, 4, 357–363).
Key words: consumer awareness, fruits, vegetables, surveys.
Tabela 1. Struktura demograficzna respondentów Table 1. Demographic structure of respondents
Kategoria Liczba odpowiedzi Udział % Płeć: mężczyźni kobiety 43106 28,978,1 Kierunek studiów: technologia żywności ogrodnictwo administracja turystyka i rekreacja energetyka 31 31 26 30 31 20,8 20,8 17,4 20,1 20,8 Miejsce pochodzenia: wieś miasto 59 90 39,660,4 Miejsce zamieszkania: u rodziców w domu studenckim na stancji we własnym mieszkaniu 107 23 11 8 71,8 15,4 7,4 5,4 Ocena sytuacji materialnej:
bardzo zła zła dobra bardzo dobra 1 15 123 10 0,7 10,1 82,6 6,7
Wyniki i omówienie
Wyniki testu wiedzy wśród studentów miały rozkład krzywej Gaussa z maksimum 34,2% re-spondentów charakteryzujących się wiedzą na po-ziomie 66%. Zupełnym brakiem wiedzy charaktery-zowało się jedynie 0,7% ankietowanych (1 osoba), poprawnych odpowiedzi zaś na wszystkie pytania udzieliło 4% ankietowanych. Z badań przeprowa-dzonych przez Czarnecką-Skubinę et al. wynika, że ponad 20% badanych uczniów szkół średnich nie potrafi w ogóle ocenić własnej wiedzy na temat żywienia [3], a zdecydowana większość studentów (61,1%) oraz studentek (53,7%) zdaniem Wyki et al. nie ma podstawowej wiedzy na temat warto-ści żywieniowej owoców i warzyw [22].
Korelacja częstości spożycia surowych owo-ców ze stanem wiedzy studentów wykazuje, że nie ma silnych zależności między tymi czynnikami (ryc. 1). W grupie respondentów spożywających surowe owoce rzadziej niż raz w tygodniu nie zna-lazły się osoby charakteryzujące się wiedzą na po-ziomie 0, 16 i 100%, a liczebności pozostałych grup były zbliżone i oscylowały w granicach 13%. Najsil-niejszą korelację stwierdzono w grupie responden-tów spożywających surowe owoce raz w tygodniu, gdzie znalazło się najwięcej osób mających mały poziom wiedzy. Pozostałe grupy charakteryzowa-ły się bardzo wyrównaną liczbą respondentów.
Pietrzykowska et al. oraz Uramowska-Żyto et al. również uznają, iż stan wiedzy respondentów nie wpływa w sposób istotny na częstość spożywania przez nich owoców i warzyw [11, 14].
Spożycie surowych warzyw również nie było uzależnione od stanu wiedzy respondentów, na co wskazywał mały współczynnik korelacji w bada-nych grupach (ryc. 2). Prace inbada-nych badaczy do-wodzą podobnej zależności między świadomością a częstością konsumpcji surowych warzyw [9, 11].
Respondenci określający swoją sytuację ma-terialną jako bardzo złą spożywali owoce jedynie raz w tygodniu (ryc. 3). Analizując pozostałe grupy oceniające swoją sytuację jako złą, dobrą i bardzo dobrą, nie stwierdzono istotnych różnic w czę-stości spożycia surowych owoców. Inne rezultaty przedstawili: Szczęsna et al., Giskes et al. oraz Ve-reecken et al., twierdząc, że status materialny ma zdecydowany wpływ na częstość spożywania owo-ców przez respondentów. Jedynym wyjątkiem byli młodzi mężczyźni, w badaniach Giskes et al. bowiem ich status materialny nie miał wpływu na częstość spożycia owoców [6, 19, 20].
Spośród respondentów deklarujących co-dzienne spożycie surowych owoców najwięcej mieszka z rodzicami (23,4%), w miarę zwiększenia stopnia usamodzielnienia się młodych ludzi male-je liczba osób deklarujących codzienne spożywa-nie owoców (ryc. 4). Osoby mieszkające w domu
Ryc. 1. Charakterystyka spożycia surowych owoców w korelacji ze stanem wiedzy respondentów Fig. 1. Consumption of raw fruits in correlation with state of knowledge of the respondents
R2= 0,07 R2= 0,77 R2= 0,32 R2= 0,38 R2= 0,62 0,0 20,0 40,0 60,0 80,0 100,0 0 16 33 50 66 83 100 0 16 33 50 66 83 100 0 16 33 50 66 83 100 0 16 33 50 66 83 100 0 16 33 50 66 83 100
rzadziej niż raz w tyg. raz w tyg. 2–3 razy w tyg. 4–6 razy w tyg. codziennie
% re sp on de nt ów
stan wiedzy i częstość spożycia
Ryc. 2. Charakterystyka spożycia surowych warzyw w korelacji ze stanem wiedzy respondentów Fig. 2. Consumption of raw vegetables in correlation with state of knowledge of the respondents
R2= 0,29 R2= 0,38 R2= 0,01 R2= 0,49 R2= 0,65 0 20 40 60 80 100 0 16 33 50 66 83 100 0 16 33 50 66 83 100 0 16 33 50 66 83 100 0 16 33 50 66 83 100 0 16 33 50 66 83 100
rzadziej niż raz
w tygodniu raz w tygodniu 2–3 razy w tyg. 4–6 razy w tyg. codziennie
% re sp on de nt ów
Ryc. 4. Analiza częstości spożycia surowych owoców w zależności od miejsca zamieszkania respondentów Fig. 4. Consumption frequency of raw fruits based on the place of living of the respondents
Ryc. 5. Analiza częstości spożycia surowych owoców w zależności od pochodzenia respondentów Fig. 5. Consumption frequency of raw fruits, depending on the origin of the respondents
0 10 20 30 40 50 60 rz adziej niż r az w ty g. raz w ty g. 2–3 ra zy w ty g. 4–6 ra zy w ty g. codzienni e rz adziej niż r az w ty g. raz w ty g. 2–3 ra zy w ty g. 4–6 ra zy w ty g. codzienni e rz adziej niż r az w ty g. raz w ty g. 2–3 ra zy w ty g. 4–6 ra zy w ty g. codzienni e rz adziej niż r az w ty g. raz w ty g. 2–3 ra zy w ty g. 4–6 ra zy w ty g. co dz ie nn ie
z rodzicami w akademiku na stancji we własnymmieszkaniu
% re sp on de nt ów
częstotliwość spożycia i miejsce zamieszkania
0 5 10 15 20 25 30 35 rz adziej niż ra z w ty g. ra z w ty g. 2–3 ra zy w ty g. 4–6 ra zy w ty g. co dz ie nn ie rz adziej niż ra z w ty g. ra z w ty g. 2–3 ra zy w ty g. 4–6 ra zy w ty g. co dz ie nn ie wieś miasto % re sp on de nt ów
częstość spożycia i miejsce pochodzenia
Ryc. 3. Analiza częstości spożycia surowych owoców w zależności od sytuacji materialnej respondentów Fig. 3. Consumption frequency of raw fruit based on the financial situation of the respondents
0 20 40 60 80 100 rz adziej niż r az w ty g. raz w ty g. 2–3 ra zy w ty g. 4–6 ra zy w ty g. codzienni e rz adziej niż r az w ty g. raz w ty g. 2–3 ra zy w ty g. 4–6 ra zy w ty g. codzienni e rz adziej niż r az w ty g. raz w ty g. 2–3 ra zy w ty g. 4–6 ra zy w ty g. codzienni e rz adziej niż r az w ty g. raz w ty g. 2–3 ra zy w ty g. 4–6 ra zy w ty g. codzienni e
bardzo zła zła dobra bardzo dobra
% re sp on de nt ów
studenckim oraz na stancji deklarowały codzienne spożycie owoców na istotnie niższym poziomie 17,4% i 18,2%, a osoby mieszkające we własnym mieszkaniu nie deklarowały w ogóle codziennego spożycia owoców.
W badaniach prowadzonych przez: Papadaki et al., Schroeter et al. oraz Marquis również wyka-zano większą troskę o prawidłowe spożycie owo-ców przez studentów mieszkających z rodzicami. Według Marquis ten stan można tłumaczyć tym, że studenci zdani na siebie w kwestii przygotowa-nia posiłku, kierują się głównie wygodą i dostęp-nością, co zwykle idzie w parze z popełnianiem dużej liczby błędów żywieniowych [10, 12, 16].
Miejsce pochodzenia wpływa istotnie na czę-stość spożycia surowych owoców (ryc. 5). Aż 47,5% respondentów deklarujących pochodzenie wiejskie spożywa surowe owoce przynajmniej 4–6 razy w tygodniu, w grupie pochodzącej z miasta tyl-ko 35,6%. Uramowska-Żyto et al. w swojej pracy nie odnotowali istotnych różnic między grupami studentów pochodzenia wiejskiego oraz miejskie-go. Babicz-Zielińska et al. wykazują natomiast, że mieszkańcy miast charakteryzują się istotnie większym spożyciem surowych owoców w porów-naniu z mieszkańcami wsi [2, 11].
Młodzi ludzie cenią wygodne rozwiązania, głównie z tego powodu największa liczba re-spondentów zadeklarowała jako miejsce zakupu owoców (72,5%) oraz warzyw (54,4%) duże sieci handlowe (tab. 2). Wrzesińska w swoich bada-niach również potwierdza, że supermarkety należą do najczęściej wybieranych przez młodych ludzi
miejsc zaopatrywania się w produkty żywnościo-we. Na drugim miejscu stawia sklepy osiedlowe, a najrzadziej wybierane, zdaniem Wrzesińskiej, jest targowisko. W poniższych badaniach, zarów-no w przypadku owoców, jak i warzyw, targowiska były częściej wybierane przez studentów, co świad-czy o kojarzeniu tych miejsc z żywnością bardziej świeżą i naturalną [21].
W badanej populacji jedynie 38,9% ankieto-wanych spożywa soki owocowe minimum 4–6 ra-zy w tygodniu (tab. 3). O wiele mniejszą popular-nością cieszą się soki warzywne, których spożycie rzadziej niż raz w tygodniu deklaruje aż 73,2% badanych. Podobną sytuację wykazują w swoich pracach Kolarzyk et al., gdzie grupa badanych stu-dentów deklarowała średnie spożycie soków wa-rzywnych jedynie 2–3 razy w miesiącu, a soków owocowych 2–3 razy w tygodniu [8].
Gotowane ziemniaki również nie są podstawą żywienia w badanej grupie studentów. 43% ankie-towanych deklaruje spożycie ziemniaków 2–3 ra-zy w tygodniu, a jedynie 4,7% uważa ziemniaki za nieodzowny element obiadu lub kolacji. W pracy Wyki et al. badane studentki realizowały jedynie 30%, a studenci około 40% dziennego zapotrze-bowania na ziemniaki. Duda et al. wykazują, że 57,14% studentek i 56,83% studentów spożywa ziemniaki 1–3 razy w tygodniu lub rzadziej [4, 22]. Warzywa gotowane inne niż ziemniaki konsumu-je 2–3 razy w tygodniu i częściej 59,1% badanych, aż 40,9% respondentów natomiast spożywa goto-wane warzywa najwyżej raz w tygodniu. W grupie studentów analizowanej przez Dudę aż 21%
bada-Tabela 2. Źródła zaopatrywania się w owoce i warzywa Table 2. Sources of supply in fruits and vegetables
Supermarket Mały sklepik Targ lub warzywniak U rolników
n % n % n % n %
Owoce 108 72,5 14 9,4 23 15,4 4 2,7
Warzywa 81 54,4 26 17,4 31 20,8 11 7,4
Tabela 3. Częstość spożycia przetworzonych owoców i warzyw Table 3. Frequency of consumption processed fruits and vegetables
Rzadziej niż
raz w tygodniu Raz w tygodniu w tygo dniu2–3 razy w tygodniu4–6 razy Codziennie
n % n % n % n % n %
Soki owocowe 13 8,7 28 18,8 50 33,6 30 20,1 28 18,8
Soki warzywne 109 73,2 18 12,1 15 10,1 7 4,7 0 0
Gotowane, smażone lub
pieczo-ne ziemniaki 18 12,1 27 18,1 64 43,0 33 22,1 7 4,7
Gotowane, smażone lub
pieczo-ne warzywa inpieczo-ne niż ziemniaki 33 22,1 28 18,8 57 38,3 26 17,4 5 3,4
nych kobiet i 19% mężczyzn deklarowało zupełny brak spożycia gotowanych warzyw, a zdecydowa-na większość badanych jadła gotowane warzywa jedynie raz w tygodniu [4].
Okres studiów jest dla młodych ludzi wyzwa-niem związanym nie tylko z koniecznością spro-stania wymogom stawianym im przez uczelnie, ale dla wielu osób jest również pierwszą próbą pod-jęcia samodzielnego życia. O wyborze odpowied-nich artykułów żywnościowych często decydują głównie wygoda i możliwości materialne. Ważne jest kładzenie odpowiedniego nacisku na właściwą edukację żywieniową młodych ludzi, ponieważ to oni w przyszłości będą mieli istotny wpływ na kre-owanie właściwych nawyków żywieniowych na-stępnych pokoleń.
Wnioski
Wiedza żywieniowa oraz status materialny re-spondentów nie miały wpływu na częstość spoży-wania przez nich surowych owoców i warzyw. Miej-sce zamieszkania miało istotny wpływ na częstość spożycia surowych owoców. Miejsce pochodzenia respondentów istotnie wpływało na częstość spoży-wania przez nich surowych owoców i warzyw. Stu-denci najczęściej zaopatrują się w owoce i warzywa w dużych sieciach handlowych. 43% respondentów deklaruje spożywanie ziemniaków przynajmniej 2–3 razy w tygodniu. Większość badanych osób nie zaspakaja zalecanego przez Instytut Żywności i Żywienia dziennego zapotrzebowania na warzy-wa i owoce w postaci minimum 5 porcji.
Piśmiennictwo
[1] Bieżanowska-Kopeć R., Leszczyńska T., Pisulewski P.M.: Oszacowanie zawartości folianów i innych witamin
z grupy B w dietach młodych kobiet (20–25 lat) z województwa małopolskiego. Żywność. Nauka. Technologia. Ja-kość 2007, 6(55), 352–358.
[2] Babicz-Zielinska E., Schlegel-Zawadzka M., Wadolowska L., Przyslawski J., Czarnocinska J.: Wpływ miejsca
za-mieszkania na preferencje i spożycie żywności. Bromat. Chem. Toksykol. 2004, 37, 51–57.
[3] Czarnecka-Skubina E., Namysław I.: Wybrane elementy zachowań żywieniowych uczniów szkół średnich.
Żyw-ność. Nauka. Technologia. Jakość 2008, 6(61), 129–143.
[4] Duda B.: Sposób żywienia wśród młodzieży akademickiej. Ann. UMCS Sectio D. 2005, 60(85), 391–394.
[5] Feng R., Ni H.M., Wang S.Y., Tourkova I.L., Shurin M.R., Harada H., Yin X.M.: Cyanidin-3-rutinoside, a
natu-ral polyphenol antioxidant, selectively kills leukemic cells by induction of oxidativestress. J. Biol. Chem. 2007, 282, 13468–13476.
[6] Giskes K., Turrell G., Patterson C., Newman B.: Socio-economic differences in fruit and vegetable consumption
among Australian adolescents and adults. Public Health Nutr. 2002, 5(5), 663–669.
[7] Górecka D., Czarnocińska J., Idzikowski M., Kowalec J.: Postawy osób dorosłych wobec żywności funkcjonalnej
w zależności od wieku i płci. Żywność. Nauka. Technologia. Jakość 2009, 4(65), 320–326.
[8] Kajaba I., Dandar A., Surówka K., Cejpek K., Augustin J.: The role of vegetable nutrition sources in the
preven-tion of civilizapreven-tion diseases. Żywność. Nauka. Technologia. Jakość 2007, 6(55), 35–47.
[9] Kolarzyk E., Szpakow A., Skop A.: Porównanie częstości spożycia wybranych grup produktów spożywczych
przez studentki z Krakowa i Grodna. Probl. Hig. Epidemiol. 2005, 86(1), 36–40.
[10] Marquis M.: Exploring convenience orientation as a food motivation for college students living in residence halls.
Int. J. Consum. Stud. 2005, 29(1), 55–63.
[11] Uramowska-Żyto B., Kozłowska-Wojciechowska M., Jarosz A., Makarewicz-Wujec M.: Wybrane elementy
sty-lu życia studentów wyższych uczelni w świetle badań empirycznych. Roczn. PZH 2004, 55(2), 171–179.
[12] Papadaki A., Hondros G., Scott A.J., Kapsokefalou M.: Eating habits of university students living at, or away
from home in Greece. Appetite 2007, 49(1), 169–176.
[13] Peckenpaugh N.J., Poleman C.M.: Nutrition essentials and diet therapy. WB Saunders, Philadelphia 1999. [14] Pietrzykowska J., Wyrzykowska J., Gronowska-Senger A.: Analiza wpływu edukacji żywieniowej na zachowania
żywieniowe wybranej grupy studentów. Roczn. PZH 1998, 4, 491–498.
[15] Renis M., Calandra L., Scifo C., Tomasello B., Cardile V., Vanella L., Bei R., Fauci L.L. Galvano F.: Response
of cell cycle/stress-related protein expression and DNA damage upon treatment of CaCo2cells with anthocyanins. Br. J. Nutr. 2007, 100(1), 1–9.
[16] Schroeter C., House L., Lorence A.: Fruit and Vegetable Consumption among College Students in Arkansas
and Florida: Food and Culture vs. Health Knowledge. Int. Food Agribus. Man. Rev. 2007, 10(3), 63–89.
[17] Skibniewska K.A., Radzymińska M., Jaworska M.M., Babicz-Zielińska E.: Badania zwyczajów żywieniowych
studentów polskich i belgijskich. Żywność. Nauka. Technologia. Jakość 2009, 4(65), 250–258.
[18] Sreekanth D., Arunasree M.K., Roy K.R., Reddy T.Ch., Reddy G.V., Reddanna P.: Betanin a betacyanin pigment
purified from fruits of Opuntiaficus-indicainducesapoptosis in human chronic myeloid leucemia cell line-K562. Phytomedicine 2007, 14, 739–746.
[19] Szczęsna T., Wojtala M., Waszkowiak K.: Wpływ wiedzy żywieniowej, edukacji oraz sytuacji materialnej na
pre-ferencje pokarmowe oraz zachowanie żywieniowe studentów akademii rolniczej zamieszkałych w akademiku. Probl. Hig. Epidemiol. 2005, 86(1), 30–35.
[20] Vereecken C.A., Inchley J., Subramanian S.V., Hublet A., Maes L.: The relative influence of individual and
con-textual socio-economic status on consumption of fruit and soft drinks among adolescents in Europe. Cent. Eur. J. Public Health 2005, 15(3), 224–232.
[21] Wrzesińska J.: Preferencje w zakupach młodych konsumentów w supermarketach (na podstawie własnych badań
empirycznych). Zeszyty Naukowe SGGW: Ekonomika i Organizacja Gospodarki Żywnościowej 2006, 59, 89–100.
[22] Wyka J., Żechałko-Czajkowska A.: Wiedza żywieniowa, styl życia i spożycie grup produktów w grupie studentów
I roku Akademii Rolniczej we Wrocławiu. Roczn. PZH 2006, 57,4, 381–388.
Adres do lorespondencji:
Jarosław Kliks
Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa ul. Armii Krajowej 51
66-100 Sulechów
e-mail: jaroslaw.kliks@gmail.com Konflikt interesów: nie występuje Praca wpłynęła do Redakcji: 19.05.2014 r. Po recenzji: 24.07.2014 r.
Zaakceptowano do druku: 16.11.2014r. Received: 19.05.2014
Revised: 24.07.2014 Accepted: 16.11.2014
