Wydawnictwa Grekokatolików w Polsce - Wystawa w Gorzowie Wlkp. i Krakowie

Mirosław Pecuch

Wydawnictwa Grekokatolików w

Polsce - Wystawa w Gorzowie Wlkp. i

Krakowie

Nadwarciański Rocznik Historyczno-Archiwalny nr 4, 327-329

Na d w a r c ia ń s k i Ro c z n i k

Hi s t o r y c z n o- Ar c h i w a l n y N R 4 - RO K 1997

M irosław P ecu c h Gorzów W lkp.

Wydawnictwa grekokatolików w Polsce.

Wystawa w Gorzowie Wlkp. i Krakowie

Od 1 czerw ca d o końca sierpnia 1996 roku m ożna było oglądać w gorzowskim „S pichlerzu” z okazji 400-Iecia U nii Brzeskiej w ystaw ę po­ święconą piśm iennictw u g rekokatolików zo rg anizow aną przez Parafię Greckokatolicką pod w ezw aniem św. Josafata K uncew icza w G orzow ie. Celem wystawy była chęć pokazania przeciętnem u polskiem u w idzow i piśmiennictwa i w ydaw niczej działalności unitów, oraz uzm ysłow ienie rozmiarów ruchu w ydaw niczego ukraińskich katolików w pow ojennej Polsce, oczywiście z uw zględnieniem je g o źródeł. Stąd też tytuł w ystaw y „Grekokatolicy w Polsce. W ydaw nictw a” .

Eksponaty (książki i czasopism a) w ystaw iono w poziom ych ga­ blotach i podzielono na cztery części: 1. w ybrane polskie pow ojenne wydawnictwa o grekokatolikach, 2. pow ojenne w ydaw nictw a grekokato­ lików w Polsce, 3. w ybrane w ydaw nictw a grekokatolików do 1947 roku, 4. wybrane w ydaw nictw a grekokatolików na em igracji. W szystkich pre­ zentowanych publikacji było 110 egzem plarzy. D la w zbogacenia ekspo­ zycji pokazano różne znaczki pam iątkow e, obrazki, koperty, a także rze­ czy powiązane z życiem liturgicznym - cerkiew ne ryzy, krzyże, chorą­ gwie. Eksponowano rów nież portrety pierw szych pounijnych kijow skich metropolitów (H. Pocieja, J. B. R utskiego i R. K orsaka), halickich m etro­ politów XX w ieku (A. Szeptyckiego, J. Slipyj a i M. I. L ubacziw skiego) oraz Ojca Świętego Jana P aw ła II. S trukturę K ościoła G rekokatolickiego w Polsce obrazow ała plansza autorstw a M ichała T rochanow skiego z

Go-328 M irosław Pecuch

rzowa. W szystkie w ystawione eksponaty są w łasnością parafii grekokato- lickich w Gorzowie, Skwierzynie, Osiecku, M iędzyrzeczu, Poźrzadle i Zielonej Górze oraz osób prywatnych.

Polskie wydawnictwa potraktowane były na w ystawie jako dope­ łnienie tematu. O czyw iście, nie b yło tu w szystkich rzeczy, jakie ukazały się na krajowym rynku w ydaw niczym . Ważne m iejsce przeznaczono eg. zemplarzom krakowskiego „Znaku”, w których była mowa o grekokatoli­ kach, a także wydawnictwom o unitach Podlasia i Chełmszczyzny.

Prezentując powojenne w ydaw nictw a grekokatolików w Polsce organizatorzy chcieli pokazać w szystko, c o było wydrukowane. W tej części m ożna było ujrzeć grekokatolickie periodyki _ „Swiczado”, „Ze- m o Hirczyci”, „Błahowist”, „Peremyśki D zw ony”, Grekokatolickie Ka­ lendarze od 1987 do 1996 roku, m odlitewniki - pośród nich pierwszy z 1985 roku pt. „Chwalim H ospoda” i inne. W iele miejsca zajęła Biblio­ teczka „Swiczado”. Eksponowano również egzem plarz powielaczowego wydania obrzędu chrztu i bierzmowania z lat siedemdziesiątych oraz prze­ pisanej na m aszynie litanii odkupienia.

D użo m iejsca zajęły n a w ystaw ie p ublikacje sprzed 1947 roku - źródła i korzenie dnia dzisiejszego. W ce ntralnym m iejscu wyekspono­ w ano dw ie w ielkie X IX -w ieczne E w angelie używ ane po 1957 r. w para­ fiach skw ierzyńskiej i m iędzyrzeckiej. N ajstarszą książką je s t jednak „Bo- hosłow ija nraw ouczytelnąja” („Teologia m oralna”), wydrukow ana w 1751 roku w P oczajow ie. B ardzo ciekaw y je st rękopiśm ienny śpiewnik cer­ kiew ny podpisany przez A safata K renyckiego w 1817 roku. Występujące w nim pieśni są napisane cyrylicą w ję zy k u staro-cerkiewno-słowiańskim z licznym i m niej lub bardziej lokalnym i elem entam i językow ym i - wiele je st tutaj „łem kizm ów ”

M ożna w spom nieć ró w n ież „ P sa łte rz” w tłum aczeniu na język ukraiński P aw ła R ataja - L w ów 1871, „B oh nadeżda m oja” - cerkiewny śpiew nik w ydany we L w ow ie w 1898 roku w rogow ej okładce z ikonami C hrystusa i Bogurodzicy.

N ajw ięcej je d n a k m iejsca zajęły książki w ydane na emigracji, które zostały potraktow ane ja k o sw ego rodzaju źródła obecnej działalno­ ści w ydaw niczej grekokatolików w P olsce i U krainie. W iele m ie js c a prze­ znaczono dla m odlitew ników , trebników , ew angeliarzy, a także książek U kraińskiej D uchow nej B iblioteki (oo. B azylianie), Ukraińskiego Uni­ w ersytetu K atolickiego św. K lem ensa w R zym ie. O drębną gablotę zajęto

^ a n n ic t w a G rekokatolików w Polsce.

329

Cerkwa

w rujini” O. Iw anusiw a z m apą cerkw i Przem yskiej D iecezji. Eksponowane książki były drukow ane we W łoszech, N iem czech, Belgii, USA, Kanadzie, B razylii, A ustralii, H iszpanii. Z abrakło je d n ak o rg an iza­ torom miejsca na pojedyncze w ich dyspozycji w ydaw nictw a z U krainy,

Słowacji,

Rumunii. W dniu 2 czerw ca

e k sp o zy c ję

odw iedził m etropolita

przemysko-warszawski, ks.

arcybiskup Jan M artyniak.

Wystawę obejrzało w G orzow ie ponad 1300 osób. Na przełom ie 1996/1997 roku zaprezentow ano ją w K rakow ie w F undacji św. W łodzi­ mierza Chrzciciela Rusi K ijow skiej (ul. K anonicza 15). P rzygotow aniem wystawy w stolicy M ałopolski zajęli się G orzow ianie, zaproszeni przez prezesa Fundacji d ra W ło d zim ierza M okrego: d r W ojciech S adow ski, Ryszard Lisiecki, M ichał Trochanow ski oraz piszący te słow a. O tw arcie jej nastąpiło 18 grudnia 1996 roku w trakcie zorganizow anej przez F un­ dację i Uniwersytet Jagielloński sesji naukow ej pt. „K ijów - Brześć - Rzym. Tendencje unijne i ich kulturow o-religijne konsekw encje przed i po 1596 roku”, w której wzięli udział ks. kardynał F ranciszek M acharski oraz p ro ­ rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego, prof. F ranciszek Z iejka.