View of Salt of the Earth and Light of the World: Pericope about Tasks of Disciples of Jesus (Mat 5:13-16) in Homilies to Young People

Pełen tekst

(1)ROCZNIKI TEOLOGICZNE Tom LXI, zeszyt 12 – 2014, s. 149-168. KS. ANDRZEJ KRASOWSKI *. SÓL ZIEMI I WIATO WIATA PERYKOPA O ZADANIACH UCZNIÓW JEZUSA (MT 5,13-16) W PRZEPOWIADANIU HOMILIJNYM DO MODZIE

(2) Y. SALT OF THE EARTH AND LIGHT OF THE WORLD PERICOPE ABOUT TASKS OF DISCIPLES OF JESUS (Mat 5 : 13-16) IN HOMILIES TO YOUNG PEOPLE. A b s t r a c t. Homilies addressed to young people are difficult but really vital. Word of God has to illuminate this particular stage of human life. Meeting Christ does not only broaden the life horizon but, above all, it does give hope. The article concerns preaching to young people on the basis of excerpts of Sermon of Mount on salt and light. The positive side of homilies is strong priests’ desire to encourage young listeners to become the salt and the light of life. However the focus on man’s attitude makes Jesus Christ be the great absent one in this preaching. In fact it is Him who is truly the Salt of the earth and the Light of the world. Young people are demanding listeners. To burn the fire in their hearts one has to make the homily the light and the fire. The Words, full of Jesus and His Love to a man, are always the Good News. They give the guarantee that the fire in young hearts will burn like a candle which sets fire of love in other people’s hearts. Summarised by Rev. Andrzej Krasowski Key words: salt, light, homily, lamp, kerygma, witness, Christ’s disciple.. „Zwaszcza modzie, przeywajca tak skomplikowany, bogaty i wany dla wiary okres ycia, musi czu blisko i trosk rodziny oraz wspólnoty kocielnej na swej drodze dojrzewania w wierze. Wszyscy widzielimy, e podczas wiatowych Dni Modziey ludzie modzi okazuj rado wiary, zobowizuj si do ycia wiar w sposób coraz trwalszy i bardziej wielkoduszny. Modzie pragnie ycia wielkiego. Spotkanie z Chrystusem, pozwolenie, by nas uja i prowadzia Jego mio , poszerza horyzont ycia, daje mu mocn nadziej, która nie zawodzi”1. Ks. dr ANDRZEJ KRASOWSKI – adiunkt Katedry Homiletyki Fundamentalnej w Instytucie Liturgiki i Homiletyki KUL; adres do korespondencji – e-mail: a.krasowski@diecezja.lublin.pl 1 Ojciec wity F r a n c i s z e k. Encyklika Lumen fidei [dalej: LF]. Kraków: Wydawnictwo WAM 2013 nr 53..

(3) 150. KS. ANDRZEJ KRASOWSKI. W przytoczonym tekcie Ojciec wity Franciszek przypomina wydarzenie wiatowych Dni Modziey. Najblisze takie spotkanie modych caego wiata odbdzie si na polskiej ziemi w 2016 r. w Krakowie. Wydarzenie to jest dobr okazj do tego, by przyjrze si i zobaczy , jaka jest kondycja przepowiadania do modziey poprzez goszone homilie. Dlaczego to jest wane? Albowiem, jak pisze Ojciec wity, modo to „czas skomplikowany, bogaty i wany” (LF 53). Rodzi si wic pytanie, czy w tym szczególnym okresie ludzkiego ycia przepowiadanie prowadzi modych ludzi do spotkania z Chrystusem? Czy wygaszane do modziey homilie to dowiadczanie Jego mioci i dawanie mocnej nadziei? Artykuy – z których obecny jest ju trzecim – bd pisane na kanwie Kazania na Górze w wersji Mateuszowej (Mt 5, 1 – 7, 28)2. W Mateuszowej wersji Kazania na Górze po bogosawie stwach nastpuje perykopa o soli i wietle, i to wanie tej tematyce bdzie powicony niniejszy artyku. Po przedstawieniu egzegezy danej perykopy oraz analizie zebranego materiau homiletycznego zostan w zako czeniu artykuu przedstawione wnioski. Nie bd to jednak wnioski wyczerpujce wszelkie pozytywy, jak i niedocignicia przepowiadania do modziey. Cykl artykuów obejmuje cae Kazanie na Górze. Czytane jest ono w sze kolejnych niedziel w cigu roku (Rok A), jak równie w rod Popielcow i Uroczysto Wszystkich witych. Tak wic dopiero osiem artykuów, które bd podejmowa poszczególne tematy Kazania na Górze, a co za tym idzie – dua ilo zebranego materiau homiletycznego, dadz moliwo wycignicia ko cowych, w miar obiektywnych wniosków.. 1. PROBLEMATYKA EGZEGETYCZNO-TEOLOGICZNA PERYKOPY MT 5, 13-16. Warto najpierw zobaczy , jak Kazanie na Górze sytuuje si w caej Ewangelii wedug w. Mateusza. Wród egzegetów nie ma jednomylnoci3 2. Poszczególne perykopy wyjte z Kazania na Górze s czytane wielokrotnie w cigu roku liturgicznego: w czasie Adwentu, w okresie Wielkiego Postu, w dni powszednie X, XI i XII niedzieli zwykej, w Mszach o witych oraz w Mszach obrzdowych, okolicznociowych i wotywnych. Zebrany materia homiletyczny bdzie dotyczy niedziel w okresie zwykym rok A: IV, V, VI, VII, VIII, IX, a take rody Popielcowej i Uroczystoci Wszystkich witych. cznie osiem fragmentów. 3 Ewangelia wedug Mateusza, ju przy pobienym czytaniu, jawi si jako dzieo oryginalne. wiadcz o tym budowa, ukad poszczególnych perykop, a take bardzo charakterystyczne w swej formie posugiwanie si tekstami Starego Testamentu. Te wszystkie elementy s potwier-.

(4) PERYKOPA O ZADANIACH UCZNIÓW JEZUSA W HOMILIACH DO MODZIE

(5) Y. 151. i zdania s podzielone. Obecnie najchtniej i najczciej przyjmowany plan tej Ewangelii to podzia na pi ksig – pi mów, które stanowi zasadniczy jej zrb 4. Mowy te ko czy zawsze prawie identyczna formua: „Gdy Jezus doko czy tych mów…” (Mt 7, 28); „Gdy Jezus sko czy dawa te wskazania…” (Mt 11,1); „Gdy Jezus doko czy tych przypowieci…” (Mt 13, 53); „Gdy Jezus doko czy tych mów…” (Mt 19, 1); „Gdy Jezus doko czy wszystkich tych mów…” (Mt 26, 1). Ta pojawiajca si a piciokrotnie formua oraz tradycyjny, bo sigajcy II wieku, podzia na pi ksig przyczyniy si do przyjcia takiego wanie planu Ewangelii wedug w. Mateusza. Wspomniane mowy stanowi osnow, zasadniczy zrb Ewangelii, a ich gównym tematem jest sprawa nadejcia królestwa niebieskiego (rozdziay 3-25). T centraln, zasadnicz cz dziea poprzedza opis dzieci stwa Jezusa (rozdziay 1-2), stanowic jakby prolog, natomiast opis mki, mierci i zmartwychwstania Jezusa (rozdzia 26-28), bdcy epilogiem, ko czy dzieo. Kazanie na Górze jest wic usytuowane w pierwszej ksidzemowie Mateuszowej Ewangelii. Perykopa rozpoczyna si od sów: „W Y JESTECIE SOL ZIEMI. LECZ JELI SÓL UTRACI SWÓJ SMAK , CZYM

(6) E J POSOLI ? N A NIC SI JU

(7) NIE PRZYDA , CHYBA NA WYRZUCENIE I PODEPTANIE PRZEZ LUDZI” (w. 13). Jezus, chcc zilustrowa posannictwo swoich uczniów, odwoywa si take do obrazów soli i wiata. W czasach Jezusa sól bya najpierw synonimem czystoci, dalej bya rodkiem konserwujcym, chronicym od zepsucia i wreszcie dodawaa smaku. Wzmianki o soli pojawiaj si ju na pierwszych stronach Biblii5, a konkretnie w dziejach Abrahama. Supem soli staa si ona Lota, którego Abraham ratowa, gdy Bóg zamierzy zesa deszcz ognia i siarki na Sodom i Gomor (por. Rdz 19, 26). Sól staa si symbolem zamierania i przekle stwa take ze wzgldu na zasolenie Morza Martwego 6, zwanego „Sonym”. Jedn z plag, która miaa przyj na czowieka za jego nieposusze stwo Bogu, bya plaga soli: „Siarka, sól, spalenizna po caej jego ziemi! Nie obsiej jej, nie zakiekuje, nie uronie na niej adna rolina, dzeniem, e jest to dzieo treciowo przemylane i zwarte. Tak wic ju sama struktura Ewangelii pokazuje jak myl przewodni, cho – jak dotd – egzegeci nie potrafili da jednoznacznej odpowiedzi, na jakich przesankach opiera si konstrukcja tego dziea. Por. J. H o m e r s k i. Ewangelia wedug w. Mateusza. WstĊp – przekad z oryginau – komentarz. T. 3. Cz. 1. Pozna – Warszawa: Pallottinum 1979 s. 37-43. 4 Por. J. K u d a s i e w i c z. Ewangelie synoptyczne dzisiaj. Zbki: Apostolicum 1999 s. 188; W.J. H a r r i n g t o n. Klucz do Biblii. T. J. Marzcki. Warszawa: Pax 1984 s. 415 n. 5 Por. T. H e r g e s e l. Sól ziemi i wiato wiata (Mt 5,13). „Posaniec Serca Jezusowego” 115 : 1986 nr 9 s. 150. 6 Por. R. F a b r i s. Matteo. Roma: Borla 1982 s. 126..

(8) 152. KS. ANDRZEJ KRASOWSKI. jak po zagadzie Sodomy i Gomory…” (Pwt 29, 22). Take ksiga Psalmów wspomina, e przez niegodziwo mieszka ców Bóg zamieni rzeki w pustyni, oazy stan si ziemi spragnion, a „ziemia yzna sonym ugorem” (Ps 107, 34). W Ksidze Sofoniasza oraz w Ksidze Syracydesa autor natchniony przypomina, e znakiem Boego gniewu jest przemiana miejsc ttnicych yciem w son pustyni (por. So 2,9; Syr 39,23). Jednake mona równoczenie znale w Biblii sowa chwalce sól. Oto dodawano j do ofiar skadanych Bogu: „Kady dar nalecy do ofiary pokarmowej ma by posolony. Niech nie brakuje soli przymierza Boga twego przy adnej ofierze pokarmowej” (Kp 2, 13; por. Ez 43, 24). To bardzo wany tekst, który wkazuje na zasadnicz funkcj soli: ona nadaje pokarmom smaku, a wic rozpuszcza si, czyli ginie. To wyra ny znak dawania ycia! To w tym znaczeniu w. Pawe napomina Kolosan: „Mowa wasza, zawsze mia, niech bdzie przyprawiona sol…” (Kol 4, 6). Sól uwaano wic za co niepsujcego si, a wic niezniszczalnego. Ona konserwuje pokarmy i nadaje im smak. Prorok Eliasz czyci ni wod (por. 2 Krl 2, 21), dodawano jej te do oliwnych lamp, by rozjani pomie . Wyraenie „jeli sól utraci swój smak” naley rozumie jako utrat mdroci. Chodzi o to, e sól staje si równie symbolem mdroci i roztropnoci. Kademu grozi zwietrzenie, czyli utrata mdroci. Prawd t Jezus ukazuje na przykadzie faryzeuszów. Owo zwietrzenie jest wielkim niebezpiecze stwem i dla tych, którzy maj by sol, i dla tych, do których ta mdro miaa by kierowana. W to nieszczcie wpadli faryzeusze i stary Izrael, ale moe ono spotka kadego – mona nie rozpozna Mesjasza. Logion odnosi si wic do wszystkich wierzcych w Chrystusa7. Ewangelista Marek wzywa, by mie sól w sobie i zachowywa pokój midzy sob (por. Mk 9, 50). Obraz soli nie oznacza u Mateusza Tory, jak to widzia ukasz (por. 14, 34-35). Zwrot „wy jestecie”, czytany w kontekcie innych wypowiedzi Mateusza, oznacza najpierw uczniów, a pó niej wszystkich ludzi, którzy przyjli nauk Jezusa. Sól oznacza wic ludzi mdrych, którzy nie tylko znaj zasady ycia chrzecija skiego, lecz wiedz, jak je przekazywa 8. Sowa o wyrzuceniu i podeptaniu to wyra ne odwoanie do Boego sdu. Grecki wyraz ^hcS_h [mrain] (w. 13) oznacza nie tylko utrat smaku, lecz take znaczy „by gupim”. Taki te jest los ucznia, który nie jest sol. Rodzi si pytanie: które z tych waciwoci soli zostay odniesione przez Jezusa do ludzi? Ci, którzy przyjli nauk Jezusa, maj by „sol ziemi”, 7 8. Por. J. a c h. „Sól ziemi” (Mt 5,13). „CollectaneaTheologica” 52 : 1982 nr 4 s. 55. Por. Tame s. 53..


(10) Y. 153. tzn. maj ludzi oczyszcza , przydawa dobrych cech, charakteryzowa si szczególna mdroci, sól bowiem – obok wody, ognia i elaza – jest obrazem mdroci9. ródem tej mdroci jest Bóg (por. Syr 38, 24-39). Wydaje si wic, e logion Jezusa o soli i jej zwietrzeniu odnosi si do wszystkich wierzcych w Chrystusa, a wic do Kocioa 10. To Koció bowiem ponosi odpowiedzialno przed Bogiem za cay wiat. Ta sytuacja ma dwie konsekwencje. Najpierw to, e chrzecijanie musz czu si odpowiedzialni za zbawienie wiata, a dalej, e nie mog zgubi zjednoczenia z Jezusem 11. Morze Sone jednak zostanie uzdrowione. Oto gdy stawy i jeziora wypeni si sol (por. Ez 47, 11), z prawego boku wityni wytrynie yciodajny strumie 12. Ucze Jezusa ma konserwowa i czyni smacznym wiat ludzi. A co nadaje najwikszy smak? Mio !!! Tak wic by sol to kocha , a kocha – to dawa ycie! Tak wanie uczyni Jezus. On by sol! Wiersz nastpny to sowa: „W Y JESTECIE WIATEM WIATA. NIE MO

(11) E SI UKRY MIASTO POO

(12) ONE NA GÓRZE” (w. 14). Temat wiata i wiatoci jest nie tylko obecny na przestrzeni caego biblijnego objawienia, lecz stoi u jego pocztków. Oto pierwszym aktem stwórczym Boga byo oddzielenie wiata od ciemnoci (por. Rdz 1, 3 n.) Temat wiata zako czy te jak klamra histori zbawienia. wiatem nowego stworzenia bdzie sam Bóg: „I Miastu nie potrzeba so ca ni ksiyca, by mu wieciy, bo chwaa Boga je owietlia, a jego lamp – Baranek” (Ap 21, 23). Zawsze tam, gdzie w Biblii mowa jest o wietle i wiatoci, jest równie mowa o ciemnoci. Trwa bowiem odwieczny konflikt wiatoci i ciemnoci na podobie stwo cierania si ycia ze mierci. Tak wic temat wiatoci zajmuje w Biblii miejsce centralne13. Bóg jest tym, który stwarza wiato. Nie istnieje ono jednak samo w sobie, lecz jest znakiem i odbiciem Jego chway. To jakby szata, w któr Bóg si przyodzia (por. Wj 24, 10; Ez 1, 22; Ha 3, 3 n.)14. Wreszcie sam Bóg jest wiatoci. wiato jest Boym darem dla czowieka. Biblia w wielu miejscach pokazuje, e rodzi si, powstawa do ycia – to ujrze wiato (por. Hi 3, 16; Ps 58, 9). Niewidomy odczuwa przedsmak mierci, a ten, kogo Bóg leczy i uzdrawia, znów oglda 9. Tame. Por. Tame s. 55. 11 Dokadna analiza zarówno obrazu soli, jak i obrazu wiata, poczona z ukazaniem struktury tekstu zob. S.A. P a n i m o l l e. Il discorso della Montana. Milano: Edizioni Paoline 1986 s. 50-66. 12 Por. X. L é o n - D u f o u r. Sownik Teologii Biblijnej [dalej: STB]. T. K. Romaniuk. Pozna –Warszawa: Pallottinum 1985 s. 896-897. 13 Por. Tame s. 959. 14 Tame. 10.

(13) 154. KS. ANDRZEJ KRASOWSKI. wiato ycia. Znak wiata sprawia, e czowiek odbiera Boga jako tego, kto si nim opiekuje. Staje si dla czowieka ratunkiem i ocaleniem (por. Ps 27, 1). wiato i mrok s wreszcie znakami, które ukazuj dwa rodzaje przeznaczenia, jakie czeka ludzi: szczcie – to wiato, nieszczcie – to mrok. Ze wiatem kojarzy si nierozerwalnie „Dzie Pa ski”. To dla wierzcych dzie radoci i wyzwolenia. To dzie , w którym – jak mówi prorok Izajasz – „Naród kroczcy w ciemnociach ujrzy wiato wielk” (Iz 9, 1; por. 42, 7; 49, 9). To zapowied dnia owietlonego So cem sprawiedliwoci, to nowa jutrzenka. Owa zapowied wypenia si w Jezusie. To Chrystus, i tylko On, jest jedyn prawdziw wiatoci wiata! Biblia w wielu miejscach ukazuje Jezusa objawiajcego si jako wiato i wiato . Najpierw w swoich sowach i czynach. Mówi wyra nie, uzdrawiajc niewidomego od urodzenia: „Jak dugo jestem na wiecie, jestem wiatoci wiata” (J 9, 5). I wyjania: „Ja przyszedem na wiat jako wiato, aby kady, kto we mnie wierzy, nie pozostawa w ciemnoci” (J 12, 46). Jezus przekonuje, e kto za Nim bdzie poda, nie tylko nie bdzie chodzi w mrokach i ciemnociach, lecz bdzie mia wiato ycia. Jezus-wiato przyszed jednak na ziemi, by zabysn wiatem zwyciskim. To wiato, to Jego mio zwyciajca grzech, mier i szatana. Sam, co prawda, przyzna w momencie pojmania, e przyszed krótki czas panowania ciemnoci (por. k 22, 53), lecz ow ciemno rozproszy poranek Zmartwychwstania. On jest wiatem z którego rodz si Jego synowie15. wiato jest czym, na co trzeba patrze , jest tym, co prowadzi i wskazuje drog, a take tym, co ostrzega 16. T wiatoci jedyn i najwiksz jest Chrystus. Kady, kto idzie za Nim, nie dowiadczy nigdy ciemnoci, lecz wiata ycia (por. J 8,12). Lampa w wiecie biblijnym bya powszechnie stosowanym ródem wiata. Porównanie, którego uy Jezus, nie oznacza jakiejkolwiek lampy, lecz tylko t, któr si stawia wysoko, na wieczniku (por. k 8, 16; 11, 33; Mk 4, 21), by owietlaa i bya widoczna. Lampa nie palia si stale, lecz tylko w razie potrzeby (por. k 15, 8). Lamp najjaniejsz jest Bóg (por. 2 Sm 22, 29). To wanie lampa staa si symbolem obecnoci Boga poród swego ludu. Dla czowieka za i jego ciaa lamp jest oko (por. k 11, 34). Od tego, czy oko jest zdrowe, czy chore, zaley, czy cay czowiek i jego ycie bdzie w wietle, czy w ciem15. Por. S. F a u s t i. Una comunità legge il Vangelo di Matteo. Bologna: EDB 1999 s. 67. W. B a r c l a y. Ewangelia w. Mateusza. T. Z. Pawlik, K. Bednarczyk, A. Kircun, jun. T. 1. Warszawa: Sowo Prawdy 1977 s. 156-158. 16.


(15) Y. 155. noci. Tylko Mateusz uy porównania uczniów do miasta pooonego na górze. To ju nie tylko Jerozolima, lecz uczniowie Jezusa goszcy Ewangeli wszystkim narodom. Obrazy soli, lampy czy miasta na górze dotycz ewangelizacji 17. Apostoowie maj wic by dla wiata jak sól i wiato, tzn. chroni od zepsucia, nadawa smak i trwao i rzuca jasny snop wiata swoim yciem. Kto chce zapali innych, sam musi pon . W nastpnym wierszu perykopy wyjtej z Kazania na Górze s sowa: „NIE ZAPALA SI TE

(16) LAMPY I NIE UMIESZCZA POD KORCEM, ALE NA WIECZNIKU , ABY WIECIA WSZYSTKIM, KTÓRZY S W DOMU ” (w. 15). W czasach biblijnych lampa oliwna bya powszechnie stosowanym ródem wiata. Tej lampy, która daje wiato, nie stawia si gdziekolwiek, lecz tylko na wieczniku. Ma ona bowiem owietla jak najwiksz przestrze . Pojawiajce si w tym wersecie sowo „korzec” to nazwa maego mebla na trzech lub czterech nogach, pod który chowano lamp nie wygaszajc jej 18. Lamp jedyn i wiecc najjaniej jest Bóg. Dawid woa: „Bo Ty, o Panie, jeste moim wiatem. Pan rozjania moje ciemnoci” (2 Sm 22, 29). Lampa to przede wszystkim symbol Boej obecnoci. Bóg przebywa w czowieku jako lampa (por. Prz 20, 27). Psalmista powie, e sowo Boga jest lamp dla jego kroków i nakazem ( por. Ps 119,105; Prz 6,23). Tak wic Bóg sowem i przykazaniami jak lamp owietla drog wierzcego 19. Bóg, który wieci jak lampa, objawi najpeniej sw chwa i wiato w swoim Synu – Jezusie Chrystusie. Nie bdzie wówczas potrzeba – jak mówi w. Piotr – wiata lampy (por. 2 P 1, 19), gdy t „lamp bdzie Baranek” (Ap 21, 23; 22, 5) Omawiany fragment ko czy si sowami: „T AK NIECH WASZE WIATO JANIEJE PRZED LUDMI , ABY WIDZIELI WASZE DOBRE UCZYNKI I CHWALILI OJCA WASZEGO, KTÓRY JEST W NIEBIE ” (w. 16) Dobre uczynki maj by widoczne. Sowo „dobry” (gr. \S]°g [kalos]) oznacza nie tylko dobr rzecz, ale sugeruje, e ta rzecz jest take pocigajca i atrakcyjna. Tak wic te dobre czyny winny by takie, by wskazyway i pocigay do Boga. Do wiata zblia si bowiem ten, kto spenia wymagania prawdy. Czyny takiego czowieka s dokonane w Bogu (por. J 3, 21). Owe czyny to dobry owoc, który przynosi zawsze chwa Bogu. Taki staje si uczniem Chrystusa (por. J 15,8). Wszystko zreszt naley czyni na chwa Boga, nawet najprostsze czynnoci (por. 1 Kor 10, 31). 17. Por. H e r g e s e l. Sól ziemi i wiato wiata (Mt 5,13) s. 151. Por. Biblia Jerozolimska. Pozna : Pallottinum 2006 s. 1363. 19 Por. STB s. 420. 18.

(17) 156. KS. ANDRZEJ KRASOWSKI. Wskazanie sformuowane w trybie rozkazujcym to zobowizanie do zweryfikowania swojej relacji do Boga, to wyra na zachta do tego, by przylgn do Ewangelii. Tylko bowiem postawa zjednoczenia czowieka z Bogiem jest warunkiem czynienia dobrych dzie20, które przyczyniaj si do szerzenia chway Boga, który jest w niebie. Jak pisa w swym komentarzu do Mateuszowej Ewangelii w. Hilary z Poitiers: „wiecy Chrystusa nie naley ju chowa pod korcem ani jej ukrywa pod dachem Synagogi, poniewa wieca powieszona na drzewie mki roztacza bdzie wiecznotrwae wiato 21. 2. INTERPRETACJA KAZNODZIEJSKA. Kaznodzieje rozpoczynaj swoje homilie przewanie od zarysowania pewnej sytuacji, w której yje czowiek. Stwierdzaj, e wiat dzisiejszy jest pogrony w ciemnociach, okaleczony wojnami, przewrotnoci. Potrzebuje ratunku, by nie zgin . To obraz smutny, lecz prawdziwy. W takim wiecie trudno y , zwaszcza modym. Mimo jednak takiego stanu rzeczy kady bez wyjtku czowiek odczuwa potrzeb jakiego zaistnienia czy zwrócenia na siebie uwagi. Jeli czowiek jest wiadomy tego, e wszystko, co w nim wielkie, pochodzi od Boga, to swoj postaw t wielko Boga ujawnia. Jezus nie mówi „bd cie”, lecz „jestecie”. A skoro tak, to rodzi si pytanie, czy znajc swoj sytuacj i swoje postawy w domu, szkole, wobec rodziców i znajomych, moesz powiedzie : jestem wiatem22. Niektórzy kaznodzieje przywouj obraz znaków drogowych, stwierdzajc, e maj one zawsze pewne zadanie. Maj informowa , prowadzi , ostrzega . Jeli te znaki s zabocone i nieczytelne, wtedy nie su. Znaki nie s wic same dla siebie, lecz maj suy innym. Dzi, tak jak zawsze, razi religijna nieszczero . Dzieje si tak wówczas, kiedy ycie chrzecijanina niewiele ma wspólnego z wiar i religijnymi praktykami. Dowiadczenia pokazuj, e niedzielna Eucharystia, czyli spotkanie z Chrystusem, niewiele zmienia w yciu czowieka. Jake czsto przyczyn niewiary jest zgorszenie wywoane postaw tych, którzy mieni si praktykujcymi i wierzcymi. Dzi trzeba porzdkowa wiat, trzeba ten wiat budowa , a nie niszczy ; trzeba 20 Por. S. G r a s s o. Il Vangelo di Matteo. Roma: Città Nuova 1995 s. 155-156; O. S p i n e t o l i. Matteo. Il vangelo Della Chiesa. Assisi: Cittadella 1983 s. 151-152. 21 w. H i l a r y z P o i t i e r s. Komentarz do Ewangelii w. Mateusza. Traktat o tajemnicach. PSP 63. T. E. Stanula. Warszawa: Wydawnictwo UKSW 2002 s. 58. 22 Por. I. B r u s k i. Sól ziemi i wiato wiata. „Wspóczesna Ambona” [dalej: WA] 24 : 1996 nr 1 s. 50..


(19) Y. 157. uszlachetnia , a nie upadla ; dy do tego, by si rozwija, a nie pogra w mrokach i ciemnociach grzechu23. Dobrym tego przykadem jest obraz pewnej siostry misjonarki: stary czowiek, yjcy w biedzie i zaniedbaniu, mia w pokoju lamp, której nie zapala, gdy nikt go nie odwiedza. Siostra, która zacza si nim opiekowa , zapalia nie tylko t lamp w pokoju, ale przede wszystkim lamp wiata i nadziei w jego sercu24. Dzisiejszy czowiek zafascynowa si zdobyczami techniki i cywilizacji. Wartoci materialne przesoniy wielu ludziom prawie wszystko. Coraz wicej ludzi wyznaje przekonanie, e majtek, sawa, naukowe tytuy zapewni im szczcie. Stawiajc pytanie, kim jestem, trzeba odpowiada nie tylko, e jestem studentem, kierowc, sportowcem, lecz e jestem chrzecijaninem. Jestem grzesznym czowiekiem, ale odkupionym krwi Chrystusa25. Obraz dzisiejszego wiata da si równie opisa sowami: „ciemnoci okrywaj ziemi”26. S jednak wydarzenia, które rodz nadziej, i to nie tylko opisane w powieciach27, lecz konkretne zdarzenia z ycia, jak np. to, gdy pewien ksidz podczas Powstania Warszawskiego zostaje z rannymi, decydujc si na pewn mier 28. Perykopa mówica o soli i wietle w sposób jednoznaczny wskazuje temat, który wielu kaznodziejów podejmuje i rozwija. Autorzy homilii przypominaj, e symbolika soli jest bardzo bogata. W staroytnoci bya ona uwaana za dar niebios, gdy pochodzi z dwóch wielkich ywioów: morza i so ca29. To dla wielu symbol mdroci. Najczciej przypisuje si jej dwie funkcje: nadawanie potrawom wyra nego smaku i chronienie potraw przed zepsuciem. Spenia swoje zadanie, gdy jest uywana. Jeli stoi gdzie w rogu, nie spenia swojej funkcji. Sól nie jest te potraw. Soli nie je si samej jako odrbne danie. Tylko jako przyprawa nadaje smak i to jest jej gówna funkcja. Obraz soli to znak konkretnej ludzkiej postawy. By sol to strzec czowieka przed zepsuciem, niewiar, grzechem, ale take zaprawia i ksztatowa jego cnoty30. To rola, któr Jezus wyznacza kademu. Chrzecijanin równie nie jest tylko dla siebie, lecz jest w misji – dla innych. Sól to sym23. Por. J. G r a b o w s k i. Ucze Chrystusa winien by dla innych solą i wiatem. „Biblioteka Kaznodziejska” [dalej: BK] 124 : 1990 z. 1-2 s. 4. 24 Por. M. K u b i a k. Wy jestecie wiatem wiata. BK 130 : 1993 z. 1-2 s. 7. 25 Por. S. B i e l e c k i. Kim jestem? WA 15 : 1987 nr 1 s. 68. 26 J. R y c h l e w s k i. Czymy swoją powinno. BK 142 : 1999 z. 1-2 s. 18. 27 H. Sienkiewicz w Quo vadis opisuje, jak Winicjusz uwierzy dopiero wtedy, gdy usysza wiadectwo w. Piotra. I wanie ten obraz jest przywoywany w homilii. Por. I. O l i w k o w s k i. By wiadkiem wiernym. BK 146 : 2002 z. 1 s. 101. 28 Autor przywouje jako przykad zdarzenie opisane przez J. Dobraczy skiego. Por. JRB. Koció jako lud Boy. „Materiay Problemowe” [dalej: MP] 1978 s. 47. 29 Por. A. D u n a j s k i. By solą ziemi i wiatem wiata. WA 18 : 1990 nr 1 s. 36. 30 Por. B r u s k i. Sól ziemi i wiato wiata s. 50..

(20) 158. KS. ANDRZEJ KRASOWSKI. bol trwaoci i wytrwaoci w wierze i tradycji. Tak yli praojcowie – yli Bogiem i duchem. Biblia mówi, e sól jest nie tylko konieczna do ycia, lecz jest to artyku pierwszej potrzeby (por. Hi 6, 6; Syr 39, 26). To w Biblii take znak przymierza midzy Bogiem i lud mi. To sól wanie zapewniaa trwao i niezniszczalno przynoszonych darów, std bya take znakiem wiernoci czowieka. Bóg powouje, by by ewangeliczn sol. Ona nie moe by zwietrzaa. Kaznodzieje podejmuj take temat wiata. Czowiek jest istot, która ze swej natury dy do wiata, a nie do ciemnoci. Jezus ze sw Ewangeli jest najsilniejszym wiatem w yciu. Kady, kto zawierzy Jezusowi i oprze na Nim swoje ycie, staje si równie wiatem. Co znaczy wieci ? Sprawdzona wydaje si by metoda, któr proponuje prorok Izajasz (I czytanie Liturgii dnia): podzieli chleb z godnym, ugoci biednych tuaczy, przyodzia nagiego (por. Iz 58, 8-10). Uczynki dobre s nasze, ale chwaa za nie naley si Bogu, który jest ródem wszelkiego dobra31. wiato umoliwia znalezienie drogi, ono chroni przed zabdzeniem. Misj chrzecijanina jest wic bycie wiatem i drogowskazem dla wiata. Chodzi o wiato uczynków, wiato codziennego ycia. Taka postawa jest moliwa, gdy Chrystus jest zawsze ze swymi uczniami. wiato jest symbolem prawdy i szczeroci. wieci to tak y z Bogiem i Kocioem, by ludzie zaczli myle o Bogu i w Niego wierzy . Ogie , wiato Ducha witego, nie niszczy i nie spala, lecz oczyszcza, ogrzewa, uszlachetnia, uwica 32. Staroytne miasta byy najczciej budowane na górze, by mogy by widoczne z daleka. wiato owieca i rozjania, lecz zawsze jest naraone na kady podmuch wiatru. Aby speni zadanie, musi zwyciy te przeciwnoci. Bóg liczy na gotowo do walki kadego swego ucznia i jego wytrwao . Sowem, czynem lub nawet obecnoci wprowadza wiato33. Autorzy przypominaj, e wiato zapala si od wiata, a ogie od ognia34. A. Mickiewicz powiedzia: „Jestemy nosicielami wiata lub cienia, to znaczy jestemy albo nas nie ma”35. Wybrzmiewa równie w kazaniach temat chrztu. Przemieni na lepsze wiat moe tylko ten, kto sam dozna gbokiej wewntrznej przemiany. Taka przemiana dokonaa si w chrzcie. Od tego momentu nic nie jest w stanie zniszczy wizi czowieka z Chrystusem. Od chwili chrztu w sercu. 31. Por. D u n a j s k i. By solą ziemi i wiatem wiata s. 38. Por. K u b i a k. Wy jestecie wiatem wiata s. 8. 33 Por. Z. G o r c z e w s k i. Wezwanie do wielkoci. BK 94: 1975 z. 1 s. 20. 34 Por. Z. W i e t r z a k. Jezus yje. Kraków: Wydawnictwo WAM 2001 s. 73. 35 P. M a z u r k i e w i c z. Chrzecijaski styl ycia. BK 136 : 1996 z. 1-2 s. 9. 32.


(22) Y. 159. czowieka zostao zoone ziarno mioci Boga36. Ochrzczeni s wezwani do tego, by nie ba si broni wiary. Aeby tak mogo si sta , trzeba t wiar pogbia . Dokonuje si to podczas modlitwy, w kadej Mszy w., kiedy w Komunii w. Chrystus przychodzi do serca. Chrystus pragnie, by naczelnym kryterium ycia ludzkiego bya Ewangelia. We chrzcie w czowieku zapala si wiato wiary. Trzeba si nim dzieli , a nie chowa pod korcem. Im gbiej wnika si w sumienie, tym wyej wznosi si czowiek na szczyty chrzecija skiej dojrzaoci 37. Chrzest jest szans, ale i swoistym nakazem, by w yciu by wiatem. wiato za oznacza wiadectwo. We chrzcie serce czowieka staje si mieszkaniem Chrystusa i Jego wityni. To chrzest zapali w duszy czowieka wiato Chrystusa. Czy jednak wanie tak chrzecijanin pojmuje swoj religijno ? Czy wierzcy maj wiadomo , e s miastem pooonym na górze? Ono nie moe si ukry , lecz wieci . Ucze. Jezusa moe si jednak sprzeniewierzy swemu powoaniu. To niebezpiecze stwo jest bardzo realne. Z chwil chrztu Bóg wyniós kadego ochrzczonego do godnoci dziecka Boego, obdarowa przyja ni. Chrzest by w yciu ochrzczonego momentem przyjcia Ewangelii jako normy postpowania i krzya jako znaku wiary. Trzeba jednak t wiar ustawicznie pogbia . Oznacza to, e chrzecijanin jest powoany z ciemnoci do wiata, którym jest Jezus. Dlatego te sakrament chrztu wzywa do przechodzenia z ciemnoci do wiata. Ciemno to stan soli zwietrzaej, to ycie bez treci. Chrzest to powoanie do ycia w wiatoci 38. Grupy i ruchy kocielne s darem Boga i wielkim wsparciem. Grupy te nie mog by jednak same dla siebie, lecz dla innych, w subie Kocioa39. w. Bernadetta mówia niedowiarkom: „Mam polecenie tylko wam oznajmia , a nie zmusza was do uwierzenia”. Takie te zadanie ma chrzecijanin. By widocznym, lecz nie narzucajcym si. wiatu potrzebni s wici chrzecijanie. By przyjacielem Boga nie jest atwe. Bóg ma by ródem si i umocnieniem na tej drodze. Drog do wielkoci jest suba bli niemu. Tak czynio wielu: szwedzki m stanu Dag Hammarskjöld, Karol de Foucauld, Albert Schweitzer 40. Tak moe y kady chrzecijanin, jeli wierzy, e jest z nim Duch wity. Przyszed w sakramencie chrztu i bierzmowania. Eucharystia i Sowo – to niewyczerpalne róda si, by by dobrym w yciu. Soli i wieci to yciowe zadanie. Chrzecijanin ma by czytelnym znakiem. Nie sowa, lecz 36. Por. J. J a g i e o. Jestecie solą i wiatem. WA 33 : 2005 nr 1 s. 83. Por. D u n a j s k i. By solą ziemi i wiatem wiata s. 37. 38 Por. P. S k u c h a. Wy jestecie solą ziemi. WA 11 : 1983 nr 1-2 s. 79. 39 Por. J. P r a c z. Sól ziemi i wiato wiata. WA 21 : 1993 nr 1 s. 58. 40 Por. G o r c z e w s k i. Wezwanie do wielkoci s. 21. 37.

(23) 160. KS. ANDRZEJ KRASOWSKI. czyny pocigaj do dobrego Boga. Mona janie tylko dlatego, e Bóg dotyka czowieka swoj ask. Wzory witych s impulsem do dobrego ycia41. By dobrym chrzecijaninem to by najpierw dobrym czowiekiem42. Co zrobi , by by sol i wiatem? „Wystarczy rano otworzy oczy tak, aby widzie dalej ni wasne odbicie w lustrze. Wystarczy sucha tak, eby usysze opowie ycia spotkanego czowieka” 43. Homileci nawizuj take do Eucharystii, w której dostrzegaj ródo ask dla chrzecija skiego ycia. Uczestniczc w Eucharystii, chrzecijanin karmi si Sowem i Ciaem Pana, który jest sol ziemi i wiatoci wiata. Tu Chrystus nas owieca Sowem i Ciaem. Fundamentalne jest wiadome przeywanie Mszy w. niedzielnej. W niej Chrystus karmi Sowem i Ciaem w Komunii w. Wreszcie kaznodzieje kieruj zacht do stawania si sol i wiatem we wspóczesnym wiecie. Przypominaj, e Bóg potrzebuje rk, nóg i ust czowieka. Trzeba by yw Bibli, któr wspóczeni mog czyta : „Bd cie pomocni Chrystusowi i niecie Jego wiato, «posólcie» swoj mioci rodowisko, w którym yjecie, uczycie si i wychowujecie”44. Sowo zachca, by by wiatem i sol. Tak pisa o tym Efrem Syryjczyk: „Przez Maryj wstaa wiato , co rozproszya przez Ew rozlan na wiat ciemno . Pokryta ni ziemia przez Maryj napenia si wiatem” 45. Chrzecijanin nie moe by sol zwietrza i kopcc lamp 46. Na wyra ne sowa zachty, które kieruje Jezus, chrzecijanin nie moe pozosta obojtny. Warto postawi sobie pytania: Jak yjesz? Czy jako chrzecijanin jeste wierny swemu powoaniu? Czy jeste wierny Jezusowym sowom? Czy jeste sol ziemi? Czy jeste wiatem wiata?47 Trzeba pragn ycia wedug wartoci, by na nich budowa siebie, rodzin, spoecze stwo48. Trzeba si poczu odpowiedzialnym za zbawienie innych. Potrzebne jest wiadome „tak” powiedziane Bogu. Posugiwanie innym przemienia czowieka. Chrzecijanin musi mie wiadomo , e kade uczynione przez niego dobro jest dzieem Boga. Stan przy drugim czowieku i by dla 41. Por. R y c h l e w s k i. Czymy swoją powinno s. 20. Por. JPH. Cena wiernoci. MP 1979 nr 1 s. 49. 43 Por. G. S t a c h u r a. Mona? WA 30 : 2002 nr 1 s. 88. 44 P. P o l a c z e k. Dobre uczynki – owocem obecnoci Chrystusa w nas. BK 118 : 1987 z. 1 s. 6. 45 Sowa te przytoczone zostay w jednej z homilii. Por. P. S k u c h a. Wy jestecie solą ziemi… WA 11 : 1983 nr 1-2 s. 80. 46 Por. B r u s k i. Sól ziemi i wiato wiata s. 52. 47 Tame. 48 Por. J. G r a b o w s k i. Ucze Chrystusa winien by dla innych solą i wiatem s. 6. 42.


(25) Y. 161. niego Chrystusem. Wobec ludzi trzeba mie trzy serca: serce matki – by kocha jak ona; serce dziecka – by y w niewinnoci; serce sdziego – wobec samego siebie49. Trzeba poda za wiatem z entuzjazmem. Trzeba poda za Chrystusem, bo tylko On jest przyjacielem. Nie mona Chrystusa si ba , trzeba Mu zaufa . Trzeba codziennie rozpala wiato wiary, nadziei i mioci. Pomocn doni Boga s Msza w., spowied , modlitwa. Chrzecijanie jako Lud Boy s zobowizani do dawania wiadectwa.

(26) ycie winno by jak najlepszym i jak najwierniejszym naladowaniem Jezusa. Wykadnikiem i miar wszystkiego winna by mio . Chrzecija stwo nie moe by tylko na papierze. Wymagania naley stawia innym, ale przede wszystkim sobie.. 3. OCENA I PROPOZYCJE. Elementy pozytywne przepowiadania zostay ju w pewien sposób ukazane w czci poprzedniej, dotyczcej interpretacji kaznodziejskiej. To niewtpliwie ukazywana przez niektórych autorów sytuacja egzystencjalna suchaczy. Jak to ju powiedziano, ciekawe, a nade wszystko z ycia wzite przykady na pocztku homilii wzbudzaj zainteresowanie przepowiadaniem i stawiaj suchaczy w postawie czujnoci na sowo, które moe by odpowiedzi na ich yciowe problemy i pytania bez odpowiedzi. Niezwykle cenne s te homilie, w których autorzy nie szczdz czasu na to, by przybliy suchaczom tre proklamowanych czyta , a zwaszcza Ewangelii. Homilie te przybieraj znamiona przepowiadania, w którym Boe sowo staje si fundamentem. Bardzo wane dla wspóczesnego suchacza jest równie to, e niektórzy kaznodzieje w sposób jasny i przejrzysty pokazuj, co znaczy wito i czy jest ona moliwa dzi w yciu czowieka. Obrazuj to przykadami witych i bogosawionych, którzy niejednokrotnie yli nie tak dawno. Wreszcie wskazania moralne, tak istotne w przepowiadaniu. Wydaje si, e wanie ta cz homilii jest przez kaznodziejów najbardziej ulubiona i dopracowana. S to bowiem wskazania suszne i bardzo trafne. Realizacja ich prowadzi niewtpliwie do ycia po prostu witego. S jednak take mankamenty i braki przepowiadania do modziey. Chodzi przede wszystkim o najistotniejsze dla ksztatu homilii tematy. Najpierw temat modziey rozumianej jako adresat przepowiadania. Tylko 25% kazno-. 49. Por. O l i w k o w s k i. By wiadkiem wiernym s. 103..

(27) 162. KS. ANDRZEJ KRASOWSKI. dziejów odnosi si do adresata w sposób wyra ny. Chodzi o stosowanie w homilii samego sowa „modzie”, ale przede wszystkim o uywane w homiliach przykady. W 25% zebranego materiau „exempla” wyjte s z ycia modziey i dotykaj spraw im bliskich. To bardzo pomaga w suchaniu. Suchacz wie, e kaznodzieja zna swego adresata. Niestety a 75% materiau to teksty bez adnego odniesienia do modziey. A przecie zainteresowanie suchacza jest warunkiem nieodzownym, by wzbudzi w nim postaw suchania Boego sowa. Jaka jest obecno Biblii w przepowiadaniu? Ojcowie Soboru Watyka skiego II w konstytucji o liturgii przypomnieli, e homilia to cz liturgii, w której przepowiada si „na podstawie tekstów witych” (por. KL 52). Z definicji jasno wynika, e Biblia, a mówic dokadniej – teksty danej liturgii, winny stanowi fundament przepowiadania. Co to znaczy? Chodzi o to, by skupi si na sowie z dnia, zobaczy jego tre i z tego wycign wnioski. A Biblia i sowo – to Chrystus! Po dokadnej analizie zebranego materiau naley stwierdzi , e ten warunek speniaj tylko nieliczne homilie. Najczciej sowa o soli i wietle s traktowane jako wskazania dla suchacza. Jest kilka homilii, w których pojawia si wiksza liczba cytatów biblijnych50, lecz su one do tego, by wzmocni wezwanie. W tej sytuacji moe nasun si do jednoznaczny wniosek: Ewangelia to zbiór wskazówek, które Chrystus kieruje do swoich suchaczy. Tymczasem za Ewangelia jest przede wszystkim Dobr Nowin, Kerygmatem! W przepowiadaniu wana jest mistagogia, a wic nawizanie do Eucharystii jako przestrzeni obecnoci ywego Chrystusa. W piciu homiliach (ok. 25%) jest w zako czeniu raptem po jednym zdaniu o znaczeniu Mszy w. W przewaajcej wikszoci (75%) nie ma ani sowa o Eucharystii i jej znaczeniu. A przecie ukazanie Eucharystii i ywego w niej Jezusa sprawia, e dopiero wtedy Sowo staje si dla suchacza Dobr Nowin: Chrystus zmartwychwsta i yje! To, co okrela si mianem mistagogii, tak naprawd w przepowiadaniu do modziey jest bardzo sabo obecne. Pyta naley dalej o obrazy soli i wiata. Tylko jedna, najwyej dwie homilie zawieraj dobre wyjanienie znaczenia obrazu soli i wiata 51. S autorzy, którzy przypominaj znaczenie soli i wiata, odwoujc si do Starego Testamentu. Wane jest równie, e niektórzy homileci przypominaj znaczenie soli 50. Por. M a z u r k i e w i c z. Chrzecijaski styl ycia s. 7-10; B i e l e c k i. Kim jestem? s. 67-69; S t a c h u r a. Mona? s. 88-89. 51 Por. M a z u r k i e w i c z. Chrzecijaski styl ycia s. 7-8; D u n a j s k i. By solą ziemi i wiatem wiata s. 36-37..


(29) Y. 163. i wiata w yciu codziennym. W wikszoci homilii jest to jednak tylko nawizanie do zdania z Ewangelii. Niestety s i takie homilie, które do tematu ewangelicznej soli i wiata nie nawizuj w ogóle. Najwaniejsze pytanie brzmi: czy goszony jest kerygmat?52 Niestety trudno znale homilie kerygmatyczne, tzn. takie, które ukazuj ywego Jezusa i Jego mio , obecn tu i teraz, mio , któr przynosi grzesznikom! Jezusa, który jest Sol i wiatem! W kerygmatycznym przepowiadaniu nie wystarczy o tym powiedzie , lecz przede wszystkim pokaza te wydarzenia z Jego ycia, które o tym wiadcz. Elementy kerygmatu pojawiaj si w zaledwie kilku tekstach. S to jednak tylko pojedyncze zdania, które mog umkn uwagi suchacza 53. Rzadko pojawia si temat chrztu – w co czwartej homilii. A przecie to wanie ten sakrament zapocztkowa drog bycia sol i wiatem. Co natomiast dominuje w przepowiadaniu do modziey? Przewaajca cz homilii jest o czowieku! Dzieje si tak dlatego, e Ewangelia traktowana jest i ukazywana jako zbiór powinnoci dla czowieka54. Chrystus ukazuje czowiekowi zadania, chrzecijanin winien budowa wedug wskaza Ewangelii55, która jest zacht do pracy apostolskiej, a Jezus podsuwa wskazówki56. Ewangelia to wezwanie57. Czy takie przepowiadanie porwie modzie? Prawd jest, e Chrystus zaprasza do takiego ycia, ale prawd jest te krucho czowieka, jego grzeszno . Takie przepowiadanie, zwaszcza do modziey, nie zachci. Zreszt Ewangelia to nie wskazówki, lecz Dobra Nowina. Najpierw Jezus, a pó niej czowiek, który moc Chrystusa jest w stanie wypeni wymagania Ewangelii. 52 Trzeba przypomnie , e przedmiotem kerygmatu jest ywa obecno Jezusa Chrystusa. T prawd mona opisa zdaniem: Jezus zmartwychwsta i yje! O tej ywej obecnoci Jezusa mówi zarówno dokumenty soborowe, jak i pisma Jana Pawa II. Por. Sobór Watyka ski II. Konstytucja o Liturgii witej Sacrosanctum Concilium. Pozna : Pallottinum 1967 nr 35; Sobór Watyka ski II. Konstytucja dogmatyczna o Objawieniu Boym Dei Verbum. Pozna : Pallottinum 1967 nr 25; J a n P a w e II. List apostolski Novo millennio ineunte. Kraków: Wydawnictwo M 2001 nr 28. 53 Por. S k u c h a. Wy jestecie solą ziemi s. 79; P r a c z. Sól ziemi i wiato wiata s. 57-58; S t a c h u r a. Mona? s. 89; P o l a c z e k. Dobre uczynki – owocem obecnoci Chrystusa w nas s. 5. Ciekawym tekstem jest homilia I. Oliwkowskiego. Autor wprowadza najpierw suchacza w przesanie Boego sowa przykadem wyjtym z Quo vadis H. Sienkiewicza. Nastpnie ukazuje Chrystusa jako Tego, który jest wiadkiem Ojca, a dzi w Eucharystii przychodzi. Dopiero w zako czeniu jest wezwanie: bd znakiem mioci. Por. O l i w k o w s k i. By wiadkiem wiernym s. 101-103. 54 Por. JRB. Koció jako lud Boy s. 47-49. 55 Por. G r a b o w s k i. Ucze Chrystusa winien by dla innych solą i wiatem s. 5-6. 56 Por. P o l a c z e k. Dobre uczynki – owocem obecnoci Chrystusa w nas s. 6. 57 Por. J a g i e o. Jestecie solą i wiatem s. 86..

(30) 164. KS. ANDRZEJ KRASOWSKI. Oto gówne mankamenty i braki w przepowiadaniu omawianej perykopy do modziey. Jakie sugestie i wnioski nasuwaj si, by przepowiadanie czyni bardziej skutecznym? Pierwsz cech, która w jaki sposób wybija si i charakteryzuje przepowiadanie do modziey, a co budzi niepokój, to mówienie najpierw o czowieku i jego powinnociach, a nie o Bogu i Jego mioci! Chrzecija stwo to dla wikszoci przepowiadajcych najpierw wysiek i trud. Oczywicie naley mówi o czowieku i jego zadaniach. Jest jednak co najpierw, a waciwie Kto. To Chrystus i Jego mio do czowieka! Jeli ta mio nie bdzie ukazana jako pierwsza i fundamentalna, obraz chrzecija stwa staje si nieprawdziwy. Czowiek wierzcy dlatego moe i chce podj wysiek w deniu do witoci, bo czuje si kochany! Co wicej – dowiadcza tego! Niestety brakuje tego w przepowiadaniu! Bez ukazania mioci Boga do czowieka chyba nikt – a szczególnie mody czowiek – nie da si porwa i zachwyci drog witoci ukazan jako trud, zmaganie, wyrzeczenia i ogromny wysiek! ródem witoci jest Jezus. Jest to a tak oczywiste, e o tym ródle prawie w ogóle si nie mówi! Chrystus jest wymieniony marginalnie, jakby dodatkowo, dodany do czego, co stanowi gówny nurt przepowiadania: o powinnociach czowieka. Czy nie czas, by owszem mówi o czowieku, lecz przede wszystkim mówi o Bogu! I to szczególnie w przepowiadaniu do modziey. Mówi o Bogu i Jego mioci objawionej w Jezusie58. Z tym, co zostao ju powiedziane, nierozerwalnie czy si sprawa kerygmatu! 59. Czy przepowiadanie do modziey jest kerygmatyczne? Czy jest dla suchacza Dobr Nowin? Aeby takim byo, niezbdne s dwa elementy: fundamentem przepowiadania ma by sowo Boe z liturgii dnia oraz mistagogia! Aby wic przepowiadanie byo kerygmatyczne, trzeba najpierw mówi o Bogu! Trzeba mówi o Jezusie! Dzieje si tak wówczas, gdy cho by swoimi sowami opowiadamy tre Ewangelii z danego dnia. Ale to za mao. Trzeba zrobi krok nastpny. Pokaza , e te sowo wypeniaj si najpierw wanie w Chrystusie. Ewangelia bowiem to biografia Jezusa! Niezbdny jest wreszcie krok trzeci, tzn. takie przepowiadanie, które ukazuje 58. Przez cae swoje kapa skie ycie nawoywa do tego z wielk moc i przekonaniem ks. prof. Józef Kudasiewicz. To woanie brzmi w wielu jego dzieach. Por. J. K u d a s i e w i c z. Matka Odkupiciela. Kielce: Jedno 1996 s. 134-136; t e n e. Biblijna droga pobonoci Maryjnej. Kielce: Jedno 2002 s. 15-25; t e n e. Odkrywanie Ducha wiĊtego. Kielce: Jedno 1998 s. 300-301. 59 Por. H. S i m o n. Kazanie biblijne. Teoria przepowiadania Bruno Drehera (1911-1971). Opole: Wydawnictwo witego Krzya 1995 s. 73-99..


(32) Y. 165. Jezusa jako tego, który zbawia! On przychodzi jako Bóg mocny mioci i chce, by ta mio wydaa owoce w kruchym ludzkim yciu. wity Bóg przychodzi do grzesznika. A wszystko to trzeba czerpa z tekstów liturgii dnia. Mówienie kerygmatyczne to nie tylko cz biblijna. Jeli si na tym poprzestanie, przepowiadanie staje si jak relacj o wydarzeniach z przeszoci. A przecie suchacze yj dzi, tu i teraz i potrzebuj dowiadcza , czy Bóg po dwóch tysicach lat ma im co do powiedzenia, czy tak jak kiedy tak przez wieki i dzi jest obecny w swoim Kociele. I tu jest miejsce na mistagogi! 60 Z wiar ukazywa Jezusa obecnego w Eucharystii, obecnego tu i teraz. Ta sprawa kuleje najbardziej. Trzeba w tym miejscu przypomnie , e najpikniejsze cho by wskazania i zachty – które w omawianych tekstach homilii s dopracowane najlepiej – bez kerygmatu s moralizowaniem. Suchacz bowiem nie przychodzi, by usysze , co ma robi , bo on to wie. On pyta, jak to zrobi , by nie grzeszy i mie Boga za swego przyjaciela. Mówienie kerygmatyczne to mówienie o radoci i z radoci. I jeszcze sprawa adresata. Ta cz homilii jest równie bardzo wana. Omawiane homilie to sowo kierowane do modziey, suchacza ogromnie wymagajcego. Ten fakt powinien kadego przepowiadajcego uwraliwia , by suchacz by przekonany, e to do niego kierowane jest sowo. Ojciec wity Franciszek przypomnia, e kaznodzieja ma szczególn misj, która – dobrze speniona – stanie si powodem radoci, a mianowicie zjednywania dwóch kochajcych serc: serca Jezusa i serca ludu. Oby kady kaznodzieja – a zwaszcza ci, którzy gosz homilie kierowane do modziey – wzi sobie do serca apel Ojca witego, który w adhortacji Evangelii gaudium (EG) o radoci Ewangelii pisze: „Odnówmy nasz ufno w przepowiadanie sowa, opierajc si na przekonaniu, e to Bóg pragnie dotrze do innych przez kaznodziej i e to On rozciga sw wadz dziki ludzkiemu sowu. w. Pawe mówi stanowczo o potrzebie przepowiadania, poniewa Pan chcia dotrze do innych równie dziki naszemu sowu (por. Rz 10, 14-17). Nasz Pan sowem zdoby serce ludzi. Przychodzili Go sucha zewszd (por. Mk 1, 45). Pozostawali zdumieni, wchaniajc Jego nauk (por. Mk 6, 2). Czuli, e przemawia do nich jako majcy wadz (por. Mk 1, 27). Dziki sowu Apostoowie, których ustanowi, «aby Mu towarzyszyli, by móg wysya ich na goszenie nauki» (Mk 3, 14), przycignli na ono Kocioa wszystkie narody (por. Mk 16, 15. 20)” (EG 136). 60 O mistagogii w Kociele staroytnym, w nauczaniu Kocioa i we wspóczesnej teologii por. Cz. K r a k o w i a k. Mistagogia. W: Encyklopedia katolicka. T. 12. Lublin: TN KUL 2008 kol. 1260-1262..

(33) 166. KS. ANDRZEJ KRASOWSKI. PODSUMOWANIE. Istnieje dzi pilna potrzeba nowej ewangelizacji. Ucze Jezusa nie moe by bierny i obojtny. Ma ksztatowa i zmienia na lepsze wiat. To, e mona by sol ziemi i wiatem wiata, jest darem Boga. Mimo wad i saboci Bóg wybra czowieka i zleci mu misj. Podstaw jest wic bezgraniczna mio Boga. Co wic jest najwikszym znakiem i obrazem, który ukazuje sól? Misj soli nie jest da si odnale w pierwotnym stanie, ale „umrze ”! To dlatego potrawy dziki soli nabieraj smaku, gdy ona si w nich rozpuszcza, a wic „umiera”, czyli daje ycie! Oto wiat straci swój waciwy smak na skutek grzechu, oddali si od Boga i pozosta w ciemnociach, pozosta bez smaku, tzn. straci swój sens, gbokie poczucie swej rzeczywistoci. I dlatego Bóg bierze Sól. To Chrystus – Sól, która przychodzi i daje ycie na krzyu! Ten Zmartwychwstay Chrystus daje Ducha witego swojemu Kocioowi, wybiera Koció i posya go na wiat, aby przywróci mu utracony smak. To wcale nie oznacza, e chrzecijanin jest lepszy od innych, ale to oznacza, e otrzyma misj. Jezus Chrystus, Sól ziemi, powiedzia „wy jestecie sol ziemi” (Mt 5,13). Misj soli jest za nie to, by sol pozosta , ale to, by posoli wiat! A jak mona posoli wiat? Rozpuszczajc si jak sól, tzn. umierajc, dajc ycie! Ta koncepcja Kocioa jest wielkim odkryciem Soboru Watyka skiego II. Soborowa konstytucja dogmatyczna o Kociele Lumen gentium (LG) zaczyna si od sów: „Poniewa Chrystus jest wiatoci narodów, obecny Sobór wity, w Duchu witym zgromadzony, pragnie gorco owieci wszystkich ludzi blaskiem jego janiejcym na obliczu Kocioa” (LG 1). Owa konstytucja jest radykaln rewolucj, mówic o Kociele jako o wietle dla pogan i sakramencie zbawienia. Trudno wszelako tkwi w tym, e chrzecijanin czsto rozumie Koció w sensie jurydycznym, prawnym. Nie tak jak Izrael, który dobrze rozumia fakt wybrania. Izrael wiedzia, e jego wybranie byo nie ze wzgldu na niego samego, ale ze wzgldu na inne narody. Mia wiadomo , e wybór pad na niego nie dlatego, e by lepszy od innych ludów, lecz dlatego, e Bóg tak chcia. Z Kocioem jest tak samo. Jest wity tylko dlatego, e Bóg w Jezusie Chrystusie i Duchu witym jest w nim obecny, by by wiatem dla narodów. Kady czowiek ze swojego urodzenia naley do królestwa ciemnoci. Bóg jednak wzywa czowieka z ciemnoci do wiata. T ask otrzymuje kady podczas chrztu w. To wanie w tym sakramencie chrzecijanie zostali owieceni moc mki, mierci i zmartwychwstania Jezusa. Za ask Ducha witego ciao czo-.


(35) Y. 167. wieka wierzcego i jego ycie staje si wityni Boga. I ten wanie fakt nie tylko wyznacza kierunek, w którym czowiek ma i , lecz uzdalnia do ycia w wiatoci. Tak wic nie tylko trzeba chodzi w wiatoci, lecz mona to czyni moc Jezusa. Kryterium, które pokazuje, kto chodzi w wiatoci, a kto w ciemnoci, jest mio braterska (por. 1 J 2, 8-11). Lampy zapalone to znak ludzi czuwajcych. Takimi byy panny mdre (por. Mt 25, 1-8) i wierny suga (por. k 12,35). Bóg jednak idzie dalej: ma pragnienie, by lampa ycia czowieka wierzcego pona wiatem poród ciemnoci wiata. Tak jak Eliasz, którego sowo byo jak pochodnia (por. Syr 48, 1), i podobnie jak Jan Chrzciciel, który dla swego pokolenia by jak „lampa, co ponie i wieci” (J 5, 35). Obaj dawali wiadectwo o wiatoci jedynej – o Bogu. Tak i Koció, a w nim kady jego czonek jest zaproszony, by promieniowa krzyem chwalebnym Zmartwychwstaego Pana Jezusa Chrystusa. wiato jest symbolem i znakiem bardzo naduywanym. Mówi si o nim czsto tryumfalnie jako o czym cudownym i byszczcym. Istnieje wówczas niebezpiecze stwo, e si je rozumie jako przywilej. Z tego wypywaby wniosek, e chrzecija stwo jest przeznaczone dla ludzi wybranych, doskonaych, po prostu dla lepszych. A tak nie jest! Oto wiato jest posugiwaniem. Chodzi wic o to, by czowiekowi yjcemu w ciemnociach i mrokach ycia rzuci jedno due wiato – snop wiata, aby móg zobaczy drog i znale ocalenie. Najpeniej wida to w osobie i yciu Jezusa Chrystusa. On jest jedynym wiatem, które nie zna zachodu. Jeli chrzecijanin chce by wiatem, które jest „posugiwaniem” w drodze do zbawienia dla innych ludzi, „musi” czerpa ze róda, którym jest Chrystus! Ono najpeniej zrealizowao si w Jezusie! Tak wic wiato ustawia mnie w mojej rzeczywistoci. Jeli nie znam swojej rzeczywistoci, mog zgin . Najwaniejsz wic rzecz jest najpierw nie to, by by wiatem, lecz by odkry wiato i by przez nie owieconym. Bóg pomyla wic o wietle jako posugiwaniu. Ono wypenio si w Jezusie i stao si dla czowieka ródem!. BIBLIOGRAFIA B a r c l a y W.: Ewangelia w. Mateusza. T. Z. Pawlik, K. Bednarczyk, A. Kircun, jun. T. 1. Warszawa: Sowo Prawdy 1977. Biblia Jerozolimska. Pozna : Pallottinum 2006. F a b r i s R.: Matteo. Roma: Borla 1982. F a u s t i S.: Una comunità legge il Vangelo di Matteo. Bologna: EDB 1999..

(36) 168. KS. ANDRZEJ KRASOWSKI. G r a s s o S.: Il Vangelo di Matteo. Roma: Città Nuova 1995. H a r r i n g t o n W.J.: Klucz do Biblii. T. J. Marzcki. Warszawa: Pax 1984. H e r g e s e l T.: Sól ziemi i wiato wiata (Mt 5,13). „Posaniec Serca Jezusowego” 115 : 1986 nr. 9 s. 150-151. H o m e r s k i J.: Ewangelia wedug w. Mateusza. Wstp – przekad z oryginau – komentarz. T. 3. Cz. 1. Pozna –Warszawa: Pallottinum 1979 s. 37-43. J a n P a w e II: List apostolski Novo millennio ineunte. Kraków: Wydawnictwo M 2001. K u d a s i e w i c z J.: Biblijna droga pobonoci Maryjnej. Kielce: Jedno 2002 s. 15-25. K u d a s i e w i c z J.: Matka Odkupiciela. Kielce: Jedno 1996 s. 134-136. K u d a s i e w i c z J.: Odkrywanie Ducha witego. Kielce: Jedno 1998 s. 300-301. K u d a s i e w i c z J: Ewangelie synoptyczne dzisiaj. Zbki: Apostolicum 1999. L é o n - D u f o u r X.: Sownik Teologii Biblijnej. T. K. Romaniuk. Pozna –Warszawa 1985. a c h J.: „Sól ziemi” (Mt 5,13). „Collectanea Theologica” 52 : 1982 nr 4 s. 47-56. P a n i m o l l e S.A.: Il discorso della Montana. Milano: Edizioni Paoline 1986. S p i n e t o l i O.: Matteo. Il vangelo della Chiesa. Assisi: Cittadella 1983. w. H i l a r y z P o i t i e r s.: Komentarz do Ewangelii w. Mateusza. Traktat o tajemnicach. T. E. Stanula. PSP 63. Warszawa: Wydawnictwo UKSW 2002. W i e t r z a k Z.: Jezus yje. Kraków: Wydawnictwo WAM 2001 s. 71-74.. WYMOWA TEOLOGICZNA OBRZDÓW SAKRAMENTU WICE W PRZEPOWIADANIU SOWA BO

(37) EGO Streszczenie Homilie do modziey s trudne, ale bardzo wane. Sowo Boe ma owietli ten szczególny etap ludzkiego ycia. To spotkanie z Chrystusem nie tylko poszerza horyzont ycia, lecz przede wszystkim daje nadziej. Artyku dotyczy przepowiadania do modziey na podstawie fragmentu Kazania na Górze o soli i wietle. Pozytywne w homiliach jest to, e kaznodzieje bardzo mocno chc zachci modych suchaczy do tego, by ich ycie byo sol i wiatem. Ten akcent na postaw czowieka sprawia jednak to, e wielkim nieobecnym w przepowiadaniu do modziey staje si Jezus Chrystus. A przecie to On i tylko On jest prawdziw Sol ziemi i wiatem wiata. Modzi ludzie to suchacze bardzo wymagajcy. By rozpali w ich sercach ogie , trzeba homili uczyni wiatem i ogniem. Sowa pene Chrystusa i Jego mioci do czowieka zawsze s Dobr Nowin. Gwarantuj, e ten ogie w sercach modych zaponie jak wieca od której mog zapon ogniem mioci inne wiece ludzkich serc. Sowa kluczowe: sól, wiato, homilia, lampa, kerygmat, wiadek, ucze Chrystusa..

(38)