Usuwanie drzew i krzewów z nieruchomości wspólnot mieszkaniowych

1/2012

4/-!3:õ353+)

5357!.)%õ$2:%7õ)õ+2:%7ª7õ

:õ.)%25#(/-/×#)õ730ª,./4õ

-)%3:+!.)/79#(

#544).'õ$/7.õ42%%3õ!.$õ3(25"3õ0/33%33%$õ

"9õ2%3)$%.4)!,õ#/--5.)4)%3õ

342%3:#:%.)%

Artykuł przedstawia sytuację prawną wspólnot mieszkanio-wych i jej członków na gruncie przepisów ustawy o ochronie przyrody z 16 kwietnia 2004 r. związanych z usuwaniem drzew i krzewów. Po-kazuje on elementy problematyki usuwania drzew lub krzewów zwią-zane ze specyfiką prezentowanej nieruchomości. Omówione zostały w nim kwestie własnościowe nieruchomości będącej we współposia-daniu różnych podmiotów, najczęściej z zakresu prawa prywatnego, które z punktu widzenia tematu niniejszego artykułu mają bardzo istotne znaczenie. Wskazano organy właściwe do wydania zezwolenia na usunięcie drzewa lub krzewu, jak również podmioty uprawnione do wystąpienia z takim wnioskiem. Artykuł ten powstał w oparciu o analizę tekstów źródłowych, głównie w postaci ustawy o

własno-©

C

op

yri

gh

t

wych i wych i jej z 1616 kwietnia kwietnia kazuje kazuje zane

by

Artyk Artyk jej jej

W

yd

aw

ni

ct

w

o

Artykuł Artyk

N

au

ko

w

e

544).'õ$/7.õ42%%

544).'õ$/7.õ42%%3

3õ!.$õ

õ!.$õ

)$%.4)!,õ#/--5.)4)%

)$%.4)!,õ#/--5.)4)%

U

ni

w

ersyt

et

u

.)%25#(/-/×#)õ7

.)%25#(/-/×#)õ73

30ª,./4õ

0ª,./4õ

:+!.)/79#(

:+!.)/79#(

Mi

ko

+2:%7ª7õ

+2:%7ª7õ

0ª,./4õ

0ª,./4õ

+2:%7ª7õ

+2:%7ª7õ

aj

a

+2:%7ª7õ

+2:%7ª7õ

Ko

pe

rn

ika

w

T

oru

1/2012

ści lokali, ustawy o ochronie przyrody oraz ustawy kodeks cywilny. Oprócz tego w niniejszym artykule wykorzystano literaturę z zakresu prawa cywilnego, administracyjnego oraz nauk przyrodniczych.

Słowa kluczowe

Ochrona przyrody, pozwolenie, nieruchomość

!#342!#4

This article presents the legal situation of residential communi-ties and their members, which is based on the Act of 16 of April, 2004 dealing with nature protection. These rights are connected with cut-ting down trees and shrubs.

The article shows only the problems of cutting down trees or shrubs which are specific for the presented real property. There have been discussed some questions of the property, possessed by different entities (mostly private ones), which are from the point of view of the subject of the article extremely valid. Institutions as well as other organs responsible for giving permission to cut down trees or shrubs have also been enlisted in the article.

The article is based on the analysis of reference texts, mostly acts dealing with the ownership of accommodations, nature protection and the civil law. Apart from that, textbooks on Civil and Administrative Law, and Natural Sciences have been used.

Keywords

Nature protection, permit, real property

Wspólnotę mieszkaniową, zgodnie z art. 6 ustawy o wła-sności lokali z dnia 24 czerwca 1994 r.1 _{tworzy ogół} właścicie-li, których lokale wchodzą w skład określonej nieruchomości. Wspólnota mieszkaniowa może nabywać prawa i zaciągać zo-bowiązania, pozywać i być pozywana. Jest jednostką organiza-cyjną nie posiadającą osobowości prawnej, do której stosuje się

1 _{Dz. U. Nr 80, poz. 903.}

©

C

op

yri

gh

Wspólnotę mieszkaniową, zgodnie zWspólnotę mieszkaniową, zgodnie z

t

sności sności li,

by

W

yd

aw

ni

ct

w

o

. Apart from that, textbooks on Civil and Administrative . Apart from that, textbooks on Civil and Administrative , and Natural Sciences have been used.

, and Natural Sciences have been used.

Keywords Keywords Nature protection Nature pr

N

au

ko

w

e

organs responsible for giving permission to cut down trees or shrubs have also been enlisted in the article.

have also been enlisted in the article. based on the based on the ownership of ownership of

. Apart from that, textbooks on Civil and Administrative . Apart from that, textbooks on Civil and Administrative

U

ni

w

ersyt

et

u

are specific for the presented real property. There have are specific for the presented real property. There have the property, possessed by different property, possessed by different which are from the point of view of which are from the point of view of emely valid.

emely valid.

organs responsible for giving permission to cut down trees or shrubs organs responsible for giving permission to cut down trees or shrubs have also been enlisted in the article.

Mi

ko

problems of cutting down trees or problems of cutting down trees or are specific for the presented real property. There have are specific for the presented real property. There have

á

e protection. These rights are connected with

cut-aj

a

of 16

e protection. These rights are connected with cut-e protcut-ection. Thcut-escut-e rights arcut-e conncut-ectcut-ed with cut-

Ko

pe

rn

ika

presents the legal situation of residential presents the legal situation of residential

communi-of 16 communi-of April, of 16 of April, e protection. These rights are connected with

cut-w

T

oru

1/2012

odpowiednio przepisy o osobach prawnych2_{. Jak podaje H.}

Wit-czak i A. Kawałko wyposażona jest w zdolność prawną. A. Bie-ranowski zwraca uwagę, iż wspólnota mieszkaniowa powstaje

ex lege i mimo, że nie została wyposażona w osobowość prawną

zgodnie z rozpowszechnionym w doktrynie poglądem zaliczana jest do ułomnych osób prawnych3_.

Drzewa i krzewy natomiast, jako elementy składowe śro-dowiska przyrodniczego podlegają ochronie, która zmierza do ich zachowania, zrównoważonego użytkowania oraz odnawia-nia ich zasobów4_{. Zgodnie z art. 48 k.c.}5 _{drzewa i inne rośliny} rosnące na nieruchomości stanowią od chwili ich zasadzenia lub zasiania własność właściciela gruntu. Są one najczęściej traktowane przez prawo jako części składowe gruntu. Z tego też względu szukając podmiotu uprawnionego bądź odpowie-dzialnego za usunięcie drzewa czy krzewu należy uprzednio rozpoznać charakter nieruchomości wspólnej oraz liczbę współ-właścicieli, gdyż na tej podstawie będzie można ustalić rodzaj wspólnoty, z którą mamy do czynienia. Oprócz tego dla pełnej jasności warto również rozpoznać sposób zarządu jaki jest okre-ślony w konkretnej wspólnocie mieszkaniowej.

Najważniejszą kwestię stanowić będzie niewątpliwie pod-miot uprawniony do usunięcia drzewa lub krzewu (posiadacz nieruchomości), oraz to, czy usuwane drzewo, krzew podlegają ochronie prawnej. Drugorzędną sprawą będzie natomiast zgod-ność z prawem i tym samym ważzgod-ność podjętej przez wspólnotę decyzji.

Mówiąc o posiadaczu nieruchomości należy stwierdzić, iż według art. 336 k.c. posiadaczem rzeczy jest zarówno ten, kto rzeczą faktycznie włada jako właściciel, jak i ten, kto nią fak-tycznie włada jak użytkownik, zastawnik, najemca, dzierżawca

2 _{H. Witczak, A. Kawałko, Prawo rzeczowe, Wydawnictwo C.H. Beck} 2006, s. 83.

3 _{A. Bieranowski, Prawo Rzeczowe, [w:] Prawo cywilne – zarys wykładu,} (red.) M. Goettel, Zakamycze 2006, s. 135.

4 _{D. Trzcińska, Usuwanie drzew lub krzewów, [w:] Polskie prawo ochrony}

przyrody, (red.) J. Ciechanowicz-McLean, Warszawa 2006, s. 91.

5 _{Ustawa z 23 kwietnia 1964 r. Kodeks Cywilny – Dz. U. z 1964 r. Nr 16,} poz. 93 ze zm.

©

C

op

yri

gh

t

rzeczą rzeczą tycznie tycznie

by

według art. według art. rzeczą faktycznie rzeczą faktycznie

W

yd

aw

ni

ct

w

o

oraz oraz prawnej. Drugorzędną prawnej. Drugorzędną prawem

prawem ii tym tym Mówiąc o Mówiąc według art. według art.

N

au

ko

w

e

konkretnej wspólnocie mieszkaniowej. konkretnej wspólnocie mieszkaniowej.

kwestię stanowić kwestię stanowić do usunięcia do usunięcia

oraz to, czy usuwane drzewo, krzew podlegają oraz to, czy usuwane drzewo, krzew podlegają

U

ni

w

ersyt

et

u

rozpoznać charakter nieruchomości wspólnej oraz liczbę rozpoznać charakter nieruchomości wspólnej oraz liczbę

współ-podstawie będzie podstawie będzie

czynienia. czynienia.

również rozpoznać sposób zarządu jaki jest również rozpoznać sposób zarządu jaki jest okre-konkretnej wspólnocie mieszkaniowej.

konkretnej wspólnocie mieszkaniowej.

Mi

ko

uprawnionego uprawnionego

krzewu należy krzewu należy

rozpoznać charakter nieruchomości wspólnej oraz liczbę rozpoznać charakter nieruchomości wspólnej oraz liczbę

współ-á

uprawnionego uprawnionego

aj

a

o części składowe gruntu. Z o części składowe gruntu. Z

uprawnionego bądź uprawnionego bądź

Ko

pe

rn

ika

zrównoważonego użytkowania oraz odnawia-inne

inne rośliny rośliny rosnące na nieruchomości stanowią od chwili ich zasadzenia rosnące na nieruchomości stanowią od chwili ich zasadzenia Są one najczęściej one najczęściej o części składowe gruntu. Z o części składowe gruntu. Z

w

zrównoważonego użytkowania oraz zrównoważonego użytkowania oraz odnawia-rośliny

To

ru

ni

u

o elementy składowe śro-zmierza do zmierza do zrównoważonego użytkowania oraz zrównoważonego użytkowania oraz

odnawia-1/2012

lub mający inne prawo, z którym łączy się określone władztwo nad cudzą rzeczą (posiadacz zależny). Oczywiste jest, że poję-cie posiadacza w rozumieniu ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r.6 o ochronie przyrody obejmuje zarówno posiadacza samoistnego jak i posiadacza zależnego. W przypadku omawianych nieru-chomości posiadaczem będzie zarówno wspólnota mieszkanio-wa jak i właściciel lokalu mieszkalnego mający status członka wspólnoty mieszkaniowej. B. Ziemianin podaje, iż właścicielowi odrębnego lokalu przysługuje udział w nieruchomości wspólnej, a nieruchomość tę stanowi grunt oraz części budynku i urządze-nia, które nie służą do wyłącznego użytku właścicieli poszcze-gólnych lokali (np. fundamenty, mury, dachy, klatki schodowe, instalacje itp.)7_{. W takim przypadku, gdy właścicielowi} odręb-nego lokalu przysługuje udział w gruncie jest on również współ-właścicielem wszelkich drzew i krzewów trwale z nim związa-nych. Autor stwierdza też, że jeżeli budynek jest posadowiony na gruncie oddanym w użytkowanie wieczyste, przedmiotem wspólności jest również to prawo. W takiej sytuacji jednak wła-ścicielem gruntu zgodnie z art. 232 k.c. będzie Skarb Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego. Wspólnota mieszka-niowa może również obciążyć część nieruchomości prawem na rzecz osoby trzeciej i tym samym krąg posiadaczy może zostać powiększony.

Usunięcie drzewa czy krzewu z terenu nieruchomości może nastąpić po uzyskaniu zezwolenia wójta, burmistrza lub prezydenta miasta, z wyjątkiem nieruchomości wpisanych do rejestru zabytków w stosunku do których zezwolenia wydaje wojewódzki konserwator zabytków. Jak twierdzi K.A. Worobiec niekiedy wydają je zbyt pochopnie, zapominając, że są organa-mi w zakresie ochrony przyrody, a dbałość o przyrodę będącą dziedzictwem narodowym jest ich konstytucyjnym obowiąz-kiem8_{. Zdaniem A. Jaworowicz-Rudolf wymóg uzyskania zgody} upoważnionego organu administracji publicznej na usunięcie

6 _{Dz. U. z 2009 r. nr 151, poz. 1220 ze zm.}

7 _{B. Ziemianin, Prawo rzeczowe, Zakamycze 2003, s. 97.}

8 _{K. A. Worobiec, Wycinka drzew przydrożnych a naruszenie prawa, [w:]} „Przyroda Polska”, nr 2, luty 2008, Miesięcznik Ligi Ochrony Przyrody, s. 8.

C

op

yri

gh

t

niekiedy niekiedy mi w mi w zakr dziedzictwem dziedzictwem kiem

by

wojewódzki wojewódzki niekiedy wydają niekiedy wydają

W

yd

aw

ni

ct

w

o

Usunięcie drzewa Usunięcie drzewa nastąpić po uzyskaniu nastąpić po uzyskaniu prezydenta miasta, z prezydenta miasta, z rejestru zabytków w rejestru zabytków w wojewódzki wojewódzki

N

au

ko

w

e

samorządu terytorialnegoterytorialnego

również obciążyć część nieruchomości prawem na również obciążyć część nieruchomości prawem na

tym

tym samym samym

U

ni

w

ersyt

et

u

Autor stwierdza też, że jeżeli budynek jest posadowiony Autor stwierdza też, że jeżeli budynek jest posadowiony

owanie wieczyste, owanie wieczyste, również to prawo. W

również to prawo. W takiej takiej art. 232 232 terytorialnego terytorialnego

Mi

ko

jest on jest on trwale z trwale z

Autor stwierdza też, że jeżeli budynek jest posadowiony Autor stwierdza też, że jeżeli budynek jest posadowiony

á

jest on jest on

aj

a

. W takim przypadku, gdy właścicielowi . W takim przypadku, gdy właścicielowi odręb-jest on również jest on również

współ-Ko

pe

rn

ika

wspólnej, urządze urządze e nie służą do wyłącznego użytku właścicieli e nie służą do wyłącznego użytku właścicieli poszcze- poszcze-, muryposzcze-, dachyposzcze-, klatki schodoweposzcze-, , mury, dachy, klatki schodowe, . W takim przypadku, gdy właścicielowi . W takim przypadku, gdy właścicielowi

odręb-w

wspólnej, wspólnej, urządze

To

ru

ni

u

właścicielowi właścicielowi wspólnej, wspólnej,

1/2012

drzew i krzewów z terenu nieruchomości jest podstawowym

in-strumentem prawnym służącym realizacji celów ochrony drzew i krzewów9_{. Zezwolenie wydawane jest w formie decyzji} admi-nistracyjnej na wniosek posiadacza nieruchomości. W rozważa-nym przypadku uprawnienie to w zależności od stanu prawnego nieruchomości może przysługiwać wspólnocie mieszkaniowej, właścicielowi odrębnego lokalu, Skarbowi Państwa, jednostce samorządu terytorialnego, a także posiadaczowi zależnemu. Na podstawie uchwały składu 5 sędziów NSA z 26 listopada 2001 r.10 _{podmiotem takim może być wspólnota mieszkaniowa,} o której mowa w art. 6 ustawy o własności lokali, która posiada przymiot strony w rozumieniu art. 28 i 29 k.p.a.11 _{w sprawie} o zezwolenie na usuwanie drzew i krzewów z terenu nierucho-mości wspólnej. W przypadku terenu budowy natomiast pod-miotem takim według wyroku NSA z 4 września 1986 r.12 _jest jednostka organizacyjna prowadząca roboty budowlane, która ponosi odpowiedzialność za usunięcie podczas trwania robót budowlanych drzew bez wymaganej zgody właściwego organu nie tylko w razie wydania podległym pracownikom polecenia dokonania takiej czynności, lecz także w razie jej dokonania przez nich bez takiego polecenia. Wniosek ten, powinien za-wierać dane dotyczące gatunku drzewa, obwodu pnia na wyso-kości 130 cm, przeznaczenia terenu na którym rośnie drzewo, w przypadku krzewów powierzchnię z której ma on zostać usu-nięty, dane posiadacza i właściciela nieruchomości, przyczynę i termin zamierzonego usunięcia drzewa lub krzewów oraz ty-tuł prawny władającego nieruchomością.

Jeżeli osoba składająca wniosek o wydanie zezwolenia na wycięcie drzewa czy krzewu nie jest właścicielem nieruchomo-ści, zobowiązana jest do dołączenia zgody właściciela. W związ-ku z tym zarówno posiadacz zależny jak i współwłaściciel będą

9 _{A. Jaworowicz-Rudolf, Obowiązki wynikające z korzystania z kopalin}

użytecznych, [w:] Prawa i obowiązki przedsiębiorców w ochronie środowiska – zarys encyklopedyczny, (red.) P. Korzeniowski, Warszawa 2010, s. 415.

10 _{OPK 19/01, ONSA 2002 nr 2, poz. 68.}

11 _{Ustawa z 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego} (Dz. U. z 2000 r. Nr 98, poz. 1071 ze zm.). 12 _{IV SA 358/86, ONSA 1986 nr 2, poz. 47.}

©

C

op

yri

gh

t

wycięcie wycięcie ści, zobowiązana ści, zobowiązana ku z ku z

by

Jeżeli Jeżeli wycięcie wycięcie

W

yd

aw

ni

ct

w

o

kości 130 cm, przeznaczenia terenu na którym rośnie drzewo, kości 130 cm, przeznaczenia terenu na którym rośnie drzewo,

u krzewów powierzchnię z u krzewów powierzchnię z , dane posiadacza i , dane posiadacza i zamierzonego zamierzonego

tuł prawny władającego nieruchomością. tuł prawny władającego nieruchomością.

Jeżeli Jeżeli

N

au

ko

w

e

czynności, lecz czynności, lecz takiego polecenia. takiego polecenia. dotyczące gatunk dotyczące gatunk

kości 130 cm, przeznaczenia terenu na którym rośnie drzewo, kości 130 cm, przeznaczenia terenu na którym rośnie drzewo,

U

ni

w

ersyt

et

u

organizacyjna prowadząca roboty budowlane, która organizacyjna prowadząca roboty budowlane, która

usunięcie podczas usunięcie podczas wymaganej zgody wymaganej zgody podległym podległym czynności, lecz czynności, lecz

Mi

ko

u terenu budowy natomiast u terenu budowy natomiast

pod-września września

organizacyjna prowadząca roboty budowlane, która organizacyjna prowadząca roboty budowlane, która

á

u terenu budowy natomiast pod-u terenpod-u bpod-udowy natomiast pod-

aj

a

ter terenu

u terenu budowy natomiast u terenu budowy natomiast

pod-Ko

pe

rn

ika

listopada podmiotem takim może być wspólnota mieszkaniowa, podmiotem takim może być wspólnota mieszkaniowa, która posiada która posiada k.p.a. k.p.a.1111 _{w w} enu enu

w

listopada listopada podmiotem takim może być wspólnota mieszkaniowa,

To

ru

ni

u

Państwa, jednostce zależnemu. zależnemu. listopada listopada

1/2012

zobowiązani do uzyskania takiej zgody. Bardziej złożona sytuacja występuje jednak w przypadku współwłaściciela. Na podstawie bowiem art. 196 k.c. wyróżniamy dwa rodzaje współwłasno-ści, współwłasność w częściach ułamkowych i współwłasność łączną. Zdaniem E. Skowrońskiej-Bocian współwłasność w czę-ściach ułamkowych daje każdemu ze współwłaścicieli możli-wość dysponowania udziałem we współwłasności13_. Współwła-sność łączna natomiast, w opinii autorki nie jest samoistnym stosunkiem prawnym i zawsze pozostaje w ścisłym związku ze stosunkiem prawnym o charakterze osobistym. Autorka pod-kreśla, iż udziały we współwłasności łącznej nie są określone, a możliwość dysponowania nimi przez współwłaścicieli jest wyłączona. A. Turlej wyraża pogląd, iż niewątpliwie dorobek małżonków stanowi lokal w czasie trwania małżeństwa, ale nie oznacza to, że uprawnienia wypływające z własności loka-lu przynależą do wspólności majątkowej małżeńskiej14_{. Autor} zaznacza, że o ile o losie prawnym odrębnej własności lokalu współdecydują małżonkowie zgodnie z przepisami KRO, o tyle podejmowanie uchwał na zebraniu właścicieli lokali lub w in-nym trybie dotyczy przede wszystkim nieruchomości wspólnej, czyli sfery członkostwa we wspólnocie mieszkaniowej. Wniosek o usunięcie drzewa czy krzewu, o którym mowa w art. 83 ust. 1 ustawy o ochronie przyrody, jak już wspominałem musi zostać poparty zgodą właściciela nieruchomości. W przypadku, gdy właścicielem gruntu będzie Skarb Państwa lub jednostka samo-rządu terytorialnego posiadacz nieruchomości musi uprzednio zwrócić się o jej uzyskanie do właściwego organu administracji publicznej. W innej sytuacji, kiedy to grunt stanowi przedmiot własności członków wspólnoty mieszkaniowej zgodę wydaje wspólnota mieszkaniowa. H. Walczewski podaje, iż w małych wspólnotach decyzje takie podejmują sami właściciele (zarząd

13 _{E. Skowrońska-Bocian, Własność, [w:] Kodeks cywilny, t. I, Komentarz} do artykułów 1–44910_{, (red.) K. Pietrzykowski, Wydawnictwo C.H. Beck,} War-szawa 2011, s. 637–638.

14 _{A. Turlej, Zarząd nieruchomością wspólną, [w:] R. Strzelczyk, A.} Tur-lej, Własność lokali – Komentarz, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2010, s. 486.

©

C

op

yri

gh

t

własności własności wspólnota wspólnota wspólnotach wspólnotach

by

publicznej. publicznej. własności własności

W

yd

aw

ni

ct

w

o

onie przyr onie przyr zgodą właściciela właściciela właścicielem gruntu właścicielem gruntu ytorialnego ytorialnego ócić się o

ócić się o jej jej publicznej. W publicznej.

N

au

ko

w

e

trybie dotyczy przede wszystkim nieruchomości wspólnej, trybie dotyczy przede wszystkim nieruchomości wspólnej, y członkostwa we wspólnocie mieszkaniowej. Wniosek y członkostwa we wspólnocie mieszkaniowej. Wniosek

czy krzewu, czy krzewu, onie przyrody onie przyrody

U

ni

w

ersyt

et

u

owej małżeńskiej owej prawnym odrębnej prawnym odrębnej zgodnie z zgodnie z zebraniu właścicieli zebraniu

trybie dotyczy przede wszystkim nieruchomości wspólnej, trybie dotyczy przede wszystkim nieruchomości wspólnej,

Mi

ko

trwania małżeństwa, ale trwania małżeństwa, ale to, że uprawnienia wypływające z

to, że uprawnienia wypływające z

owej małżeńskiej owej małżeńskiej

á

trwania małżeństwa, ale trwania małżeństwa, ale

aj

a

niewątpliwie niewątpliwie

trwania małżeństwa, ale trwania małżeństwa, ale

Ko

pe

rn

ika

związk Autorka Autorka pod-kreśla, iż udziały we współwłasności łącznej nie są określone, kreśla, iż udziały we współwłasności łącznej nie są określone,

współwłaścicieli współwłaścicieli niewątpliwie niewątpliwie

w

związku ze związku ze Autorka

pod-To

ru

ni

u

samoistnym samoistnym u ze u ze

1/2012

bezpośredni), natomiast w dużych wspólnotach, podejmowane

są przez zarząd, a więc pośrednio15_{. Zgodnie z art. 18 ustawy} o własności lokali, właściciele lokali mogą w umowie o usta-nowieniu odrębnej własności lokali, albo w umowie zawartej później w formie aktu notarialnego określić sposób zarządu nie-ruchomością wspólną. Zmiana tego sposobu zarządu nierucho-mością może nastąpić na podstawie uchwały zaprotokołowanej przez notariusza. Natomiast, jeżeli sposobu zarządu nie określo-no w umowie, o której mowa w art. 18 ust. 1 ustawy o własokreślo-ności lokali lub w uchwale zaprotokołowanej przez notariusza, obo-wiązują w tym zakresie przepisy ustawy o własności lokali. Na podstawie art. 19 ustawy o własności lokali, widzimy, że jeżeli liczba lokali wyodrębnionych i niewyodrębnionych, należących do dotychczasowego właściciela, nie jest większa niż siedem, do zarządu nieruchomością wspólną mają zastosowanie prze-pisy Kodeksu cywilnego i Kodeksu postępowania cywilnego16_. Według art. 196 k.c. współwłasność jest albo współwłasnością w częściach ułamkowych, albo współwłasnością łączną. Współ-własność łączną regulują przepisy dotyczące stosunków, z któ-rych ona wynika, a do współwłasności w częściach ułamkowych stosuje się przepisy kodeksu cywilnego. Jak podaje S. Rudnicki ustalenie sposobu zarządu rzeczą wspólną ma zasadnicze zna-czenie17_{. Według autora optymalnym rozwiązaniem jest} zgod-ne określenie zarządu przez samych współwłaścicieli na pod-stawie umowy w dowolnej formie, regulującej sposób zarządu na przyszłość lub na podstawie decyzji podejmowanych ad casum. Autor podkreśla, iż współwłaściciele mogą też określić rodzaj czynności prawnych lub faktycznych, do których doko-nania potrzebna będzie zgoda wszystkich albo tylko większo-ści współwławiększo-ścicieli. Dopiero w przypadku braku porozumienia

15 _{H. Walczewski, Prawo nieruchomości dla zarządców, Zachodnie centrum} organizacji, Zielona Góra 2000, s. 183.

16 _{Ustawa z 17 listopada 1964 r., Kodeks postępowania cywilnego} (Dz. U. Nr 43, poz. 296 ze zm.).

17 _{S. Rudnicki, Komentarz do kodeksu cywilnego księga druga własność}

i inne prawa rzeczowe, Wydawnictwo Prawnicze, Warszawa 1996, s. 198–199.

©

C

op

yri

gh

t

nania potrzebna nania ści współwłaścicieli. ści współwłaścicieli.

by

rodzaj czynności prawnych lub faktycznych, do których rodzaj czynności prawnych lub faktycznych, do których doko-nania potrzebna nania potrzebna

W

yd

aw

ni

ct

w

o

. Według autora optymalnym rozwiązaniem jest . Według autora optymalnym rozwiązaniem jest

zgod-zarządu zarządu umowy w

umowy w dowolnej dowolnej przyszłość lub

przyszłość lub

casum. Autor podkreśla, iż współwłaściciele mogą też określić casum. Autor podkreśla, iż współwłaściciele mogą też określić rodzaj czynności prawnych lub faktycznych, do których rodzaj czynności prawnych lub faktycznych, do których

doko-N

au

ko

w

e

współwłasności współwłasności

kodeksu cywilnego. Jak podaje S. kodeksu cywilnego. Jak podaje S. zarządu

zarządu

. Według autora optymalnym rozwiązaniem jest . Według autora optymalnym rozwiązaniem jest

zgod-U

ni

w

ersyt

et

u

postępowania postępowania współwłasność jest albo współwłasność jest

albo współwłasnością współwłasnością

regulują przepisy dotyczące stosunków, z regulują przepisy dotyczące stosunków, z

współwłasności współwłasności

Mi

ko

jest więkwięk

mają zastosowanie mają zastosowanie postępowania postępowania

á

więk więk

aj

a

ębnionych, ębnionych, większa większa

Ko

pe

rn

ika

notariusza, notariusza, obo-własności lokali. lokali.

widzimy, że jeżeli widzimy, że jeżeli ębnionych, należących ębnionych,

w

własności własności notariusza,

obo-To

ru

ni

u

ołowanej określo-własności własności

1/2012

właścicieli co do zarządu rzeczą wspólną w opinii autora, mają zastosowanie art. 199–203 k.c.

W rozważanym zagadnieniu kluczowe znaczenie będzie miało jednak ustalenie czy usunięcie drzewa, krzewu będzie czynnością zwykłego zarządu czy też czynnością przekraczającą zakres zwykłego zarządu, co jak widać uzależnione będzie od rodzaju wspólnoty mieszkaniowej oraz wybranego sposobu za-rządu. I tak, jeśli chodzi o duże wspólnoty mieszkaniowe, któ-re nie ustaliły sposobu zarządu nieruchomością wspólną to mają w przedmiotowej kwestii zastosowanie przepisy ustawy o własno-ści lokali. Tym samym zgodnie z art. 22 ustawy czynnowłasno-ści zwykłe-go zarządu podejmuje zarząd samodzielnie. Z kolei do czynności przekraczających zwykły zarząd należą w szczególności:

1) ustalenie wynagrodzenia zarządu lub zarządcy nieru-chomości wspólnej,

2) przyjęcie rocznego planu gospodarczego,

3) ustalenie wysokości opłat na pokrycie kosztów zarządu, 4) zmiana przeznaczenia części nieruchomości wspólnej, 5) udzielenie zgody na nadbudowę lub przebudowę

nie-ruchomości wspólnej, na ustanowienie odrębnej wła-sności lokalu powstałego w następstwie nadbudowy lub przebudowy i rozporządzenie tym lokalem oraz na zmianę wysokości udziałów w następstwie powstania odrębnej własności lokalu nadbudowanego lub przebu-dowanego,

5a) udzielenie zgody na zmianę wysokości udziałów we współwłasności nieruchomości wspólnej,

6) dokonanie podziału nieruchomości wspólnej, 6a) nabycie nieruchomości,

7) wytoczenie powództwa, o którym mowa w art. 16, 8) ustalenie, w wypadkach nieuregulowanych przepisami,

części kosztów związanych z eksploatacją urządzeń lub części budynku służących zarówno do użytku poszcze-gólnych właścicieli lokali, jak i do wspólnego użytku właścicieli co najmniej dwóch lokali, które zaliczane będą do kosztów zarządu nieruchomością wspólną, 9) udzielenie zgody na podział nieruchomości gruntowej

zabudowanej więcej niż jednym budynkiem

mieszkal-©

C

op

yri

gh

6a) nabycie nieruchomości,6a) nabycie nieruchomości,7) wytoczenie powództwa, o

t

by

6) dok 6) dok

6a) nabycie nieruchomości, 6a) nabycie nieruchomości,

W

yd

aw

ni

ct

w

o

wysok wysok ębnej własności ębnej własności dowanego, dowanego, udzielenie udzielenie

współwłasności nieruchomości wspólnej, współwłasności nieruchomości wspólnej, 6) dokonanie podziału nieruchomości wspólnej, 6) dok

N

au

ko

w

e

wspólnej, wspólnej, powstałego powstałego przebudowy i przebudowy i rrozporządzenie wysokości wysokości

U

ni

w

ersyt

et

u

ocznego planu gospodarczego ocznego planu gospodar

na pokrycie na pokr

4) zmiana przeznaczenia części nieruchomości wspólnej, 4) zmiana przeznaczenia części nieruchomości wspólnej,

na nadbudowę na nadbudowę wspólnej, na

wspólnej, na

Mi

ko

zarządu lub zarządcy nieru-lub zarządcy nieru-ocznego planu gospodarczego

ocznego planu gospodarczego

á

lub zarządcy nieru-lub zarządcy nieru-

aj

a

szczególności: szczególności:

lub zarządcy lub zarządcy

nieru-Ko

pe

rn

ika

re nie ustaliły sposobu zarządu nieruchomością wspólną to mają własno własno czynności czynności zwykłe-olei do czynności olei do czynności szczególności: szczególności:

w

re nie ustaliły sposobu zarządu nieruchomością wspólną to mają re nie ustaliły sposobu zarządu nieruchomością wspólną to mają własno

To

ru

ni

u

mieszkaniowe, mieszkaniowe, któ-re nie ustaliły sposobu zarządu nieruchomością wspólną to mają re nie ustaliły sposobu zarządu nieruchomością wspólną to mają

1/2012

nym i związane z tym zmiany udziałów w

nieruchomo-ści wspólnej oraz ustalenie wysokonieruchomo-ści udziałów w nowo powstałych, odrębnych nieruchomościach wspólnych, 10) określenie zakresu i sposobu prowadzenia przez zarząd

lub zarządcę, któremu zarząd nieruchomością wspólną powierzono w sposób określony w art. 18 ust. 1, ewi-dencji pozaksięgowej kosztów zarządu nieruchomością wspólną, zaliczek uiszczanych na pokrycie tych kosz-tów, a także rozliczeń z innych tytułów na rzecz nieru-chomości wspólnej.

Na podstawie powyższego katalogu czynności przekracza-jących zwykły zarząd nieruchomością nie można jednak precy-zyjnie określić czy wniosek o uzyskanie zezwolenia na usunięcie drzew lub krzewu wymaga zgody zarządu wspólnoty, jako or-ganu reprezentującego wspólnotę mieszkaniową, czy koniecz-na jest zgoda większości współwłaścicieli wyrażokoniecz-na w formie uchwały. Analizując art. 22 ust. 3 pkt 4 należy zastanowić się nad celem jaki w konkretnym przypadku przyświeca właścicie-lom nieruchomości wspólnej. W sytuacji, gdy chęć usunięcia drzew, krzewów nie jest połączona z zamiarem zmiany przezna-czenia części nieruchomości wspólnej na inny cel i właściciele z góry deklarują wykonanie nowych nasadzeń, w świetle usta-wy o własności lokali może być potraktowane jako czynność zwykłego zarządu. Jeżeli jednak chęć usunięcia drzew lub krze-wów motywowana jest rozbudową budynku mieszkalnego, bu-dową parkingu, chodnika bądź inną inwestycją w wyniku któ-rej zmieni się dotychczasowy charakter części nieruchomości, wtedy bez wątpienia mamy do czynienia z czynnością przekra-czającą zwykły zarząd i tym samym zgoda na usunięcie drzew, krzewów wymaga uchwały wspólnoty mieszkaniowej. A. Turlej zwraca uwagę, iż wspólnota mieszkaniowa, podejmując uchwa-łę dotyczącą czynności przekraczającej zakres zwykłego zarzą-du powinna jednocześnie upoważnić ta samą uchwałą zarząd wspólnoty do dokonania tej czynności18_.

18 _{A. Turlej, Zarząd nieruchomością wspólną, [w:] R. Strzelczyk, A.} Tur-lej, Własność lokali – Komentarz, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2010, s. 442.

©

C

op

yri

gh

t

czającą czającą krzewów krzewów zwraca zwraca łę

by

wtedy bez wtedy bez czającą zwykły czającą zwykły

W

yd

aw

ni

ct

w

o

lokali lokali zarządu. Jeżeli zarządu. Jeżeli motywowana motywowana parkingu, chodnika parkingu,

rej zmieni się dotychczasowy charakter części nieruchomości, rej zmieni się dotychczasowy charakter części nieruchomości, wtedy bez wątpienia

wtedy bez

N

au

ko

w

e

, krzewów nie jest połączona z , krzewów nie jest połączona z

nieruchomości wspólnej nieruchomości wspólnej

y deklarują wykonanie nowych nasadzeń, w y deklarują wykonanie nowych nasadzeń, w

lokali może lokali może

U

ni

w

ersyt

et

u

współwłaścicieli współwłaścicieli

pkt 4 należy zastanowić się pkt 4 należy zastanowić się przypadk

przypadk wspólnej. W

wspólnej. W sytuacji, sytuacji, , krzewów nie jest połączona z

, krzewów nie jest połączona z

Mi

ko

zarządu wspólnoty zarządu wspólnoty

reprezentującego wspólnotę mieszkaniową, czy reprezentującego wspólnotę mieszkaniową, czy

koniecz-współwłaścicieli wyrażona współwłaścicieli wyrażona

á

zarządu wspólnoty zarządu wspólnoty

aj

a

zezwolenia zezwolenia zarządu wspólnotywspólnoty

Ko

pe

rn

ika

rzecz nieru-czynności czynności przekracza-można jednak można jednak zezwolenia na zezwolenia na

w

rzecz nieru-rzecz nieru-

To

ru

ni

u

kosztów zarządu nieruchomością kosz-

nieru-1/2012

W przypadku małych wspólnot mieszkaniowych, nato-miast, jak już wyżej wspomniałem, gdy brak jest umowy okre-ślającej sposób zarządu nieruchomością będzie miał zastoso-wanie art. 199 i 201 k.c. W świetle art. 201 k.c. do czynności zwykłego zarządu rzeczą wspólną potrzebna jest zgoda więk-szości współwłaścicieli, a w przypadku braku takiej zgody każ-dy ze współwłaścicieli może żądać upoważnienia sądowego do dokonania czynności. Z kolei, zgodnie z art. 199 k.c. do rozpo-rządzania rzeczą wspólną oraz do innych czynności, które prze-kraczają zakres zwykłego zarządu, potrzebna jest zgoda wszyst-kich współwłaścicieli. W przypadku, gdy nie ma takiej zgody, współwłaściciele, których udziały wynoszą co najmniej połowę, mogą żądać rozstrzygnięcia przez sąd, który orzeknie mając na względzie cel zamierzonej czynności oraz interesy wszystkich współwłaścicieli. H. Izdebski podaje, iż instalowanie przewo-dów wodociągowych nie jest czynnością faktyczną, która pro-wadziłaby do zmiany przeznaczenia gruntu, zmiany jego konfi-guracji oraz przeszkadzałaby współwłaścicielom w korzystaniu ze wspólnego gruntu19_{. Zdaniem J. Ignatowicza czynnościami} przekraczającymi zwykły zarząd może być zbycie rzeczy wspól-nej, jej obciążenie, zmiana przeznaczenia rzeczy, gruntowna przebudowa budynku itp.20 _{Na gruncie tych przepisów wniosek} o usunięcie drzewa czy krzewu musi być podparty zgodą więk-szości współwłaścicieli lub w przypadku zmiany przeznaczenia nieruchomości, zgodą wszystkich współwłaścicieli. Tu niewąt-pliwie widzimy przewagę skuteczności przepisów kodeksu cy-wilnego nad przepisami ustawy o własności lokali, w zakresie prawnej ochrony drzew i krzewów.

Po rozpoznaniu wniosku, wójt, burmistrz, prezydent mia-sta, wojewódzki konserwator zabytków czy inny odpowiedni organ może udzielić zezwolenia na usunięcie drzewa lub krze-wu. Zezwolenie takie, może być udzielone bezwarunkowo lub pod warunkiem przeniesienia drzewa czy krzewu we wskazane

19 _{H. Izdebski, Kodeks cywilny z komentarzem – księga druga,} Wydawnic-two Transit, Warszawa 1996, s. 84.

20 _{J. Ignatowicz, Prawo rzeczowe, Wydawnictwa Prawnicze PWN,} Warsza-wa 2000, s. 135.

©

C

op

yri

gh

Po rozpoznaniu wniosku, wójt, burmistrz, prezydent mia-Po rozpoznaniu wniosku, wójt, burmistrz, prezydent mia-

t

sta, wojewódzki sta, wojewódzki

organ może udzielić zezwolenia na usunięcie drzewa lub organ może udzielić zezwolenia na usunięcie drzewa lub krze-wu.

by

prawnej ochr prawnej ochr

Po rozpoznaniu wniosku, wójt, burmistrz, prezydent Po rozpoznaniu wniosku, wójt, burmistrz, prezydent

mia-W

yd

aw

ni

ct

w

o

drzewa czy drzewa czy współwłaścicieli współwłaścicieli nieruchomości, zgodą nieruchomości, zgodą widzimy przewagę widzimy

wilnego nad przepisami wilnego nad przepisami prawnej ochr prawnej ochr

N

au

ko

w

e

zarząd zarząd zmiana przeznaczenia zmiana przeznaczenia u itp.

u itp.2020 _{Na gruncie tych przepisów wniosek Na gruncie tych przepisów wniosek} drzewa czy krzewu

drzewa czy krzewu

U

ni

w

ersyt

et

u

czynnością faktyczną, czynnością faktyczną, przeznaczenia gruntu, przeznaczenia gruntu, współwłaścicielom współwłaścicielom . Zdaniem J. . Zdaniem J. zarząd może zarząd może

Mi

ko

oraz inter oraz inter iż instalowanie iż instalowanie czynnością faktyczną, czynnością faktyczną,

á

inter inter

aj

a

rozstrzygnięcia przez sąd, który orzeknie mając na rozstrzygnięcia przez sąd, który orzeknie mając na

interesy interesy

Ko

pe

rn

ika

które prze-potrzebna jest zgoda potrzebna jest zgoda wszyst-takiej zgody takiej zgody najmniej połowę, najmniej

rozstrzygnięcia przez sąd, który orzeknie mając na rozstrzygnięcia przez sąd, który orzeknie mając na

w

e e prze- prze-potrzebna jest zgoda

wszyst-To

ru

ni

u

rozpo-e przrozpo-e- e prze-

prze-1/2012

miejsce bądź zastąpienia drzew i krzewów przewidzianych do

usunięcia innymi drzewami lub krzewami. Istnieje również taka możliwość że wnioskodawca spotka się ze strony właściwego organu z decyzją odmowną.

Zgodnie z art. 88 ustawy o ochronie przyrody wójt, bur-mistrz albo prezydent miasta wymierza administracyjną karę pieniężną za zniszczenie terenów zieleni, drzew lub krzewów. Zniszczenia te mogą być następstwem niewłaściwego wykony-wania robót ziemnych lub wykorzystywykony-wania sprzętu mechanicz-nego, urządzeń technicznych czy zastosowania środków che-micznych w sposób szkodliwy dla roślinności. Kary te mogą być również nakładane, w przypadku usuwania drzew lub krzewów, bez wymaganego zezwolenia lub ich zniszczenia spowodowa-nego nieprawidłową pielęgnacją. Zgodnie z wyrokiem NSA z 28 grudnia 1988 r.21 _{obumarcie drzew spowodowane obcięciem} ga-łęzi jest równoznaczne z usunięciem tych drzew bez zezwolenia terenowego organu administracji państwowej.

Według W. Radeckiego kara pieniężna jest środkiem odpo-wiedzialności administracyjnej za obiektywnie bezprawne za-chowanie się jednostki organizacyjnej prowadzące lub mające prowadzić do degradacji środowiska22_.

Na podstawie wyroku NSA z 2 lutego 2000 r.23 _{kary takiej} nie można wymierzyć osobie trzeciej nie mającej żadnych praw do nieruchomości, na której rośnie drzewo lub krzew. Zdaniem NSA karę pieniężną wymierza się za usunięcie drzew i krze-wów bez wymaganego zezwolenia organu gminy, które może być udzielone tylko właścicielom lub użytkownikom nierucho-mości, której częścią składową są drzewa i krzewy. M. Kasiński podkreśla, iż brak jednoznacznego określenia w ustawie zasad odpowiedzialności za nielegalne usunięcie drzew lub krzewów może stać się przyczyną nieporozumień interpretacyjnych24_.

21 _{SA/Lu 768/88, ONSA Nr 2/1988, poz. 98.}

22 _{W. Radecki, Odpowiedzialność administracyjna w ochronie środowiska.}

Studium prawno-porównawcze, Wrocław 1985, s. 114.

23 _{S.A./Rz 2248/99, OSP 2001, z. 4, s. 60 i n.}

24 _{M. Kasiński, Sankcje administracyjne a patologie w działaniu}

admini-stracji, [w:] Sankcje administracyjne, (red.) M. Stahl, R. Lewicka, M. Lewicki,

Warszawa 2011, s. 155.

©

C

op

yri

gh

t

podkr podkreśla, eśla, odpowiedzialności odpowiedzialności

może stać się przyczyną niepor może stać się przyczyną niepor

by

mości, któr mości, któr eśla, eśla,

W

yd

aw

ni

ct

w

o

wymierzyć wymierzyć nieruchomości, na nieruchomości, na

NSA karę pieniężną wymierza się za usunięcie drzew i NSA karę pieniężną wymierza się za usunięcie drzew i

bez wymaganego bez wymaganego udzielone udzielone mości, której mości, któr

N

au

ko

w

e

organizacyjnej prowadzące lub mające organizacyjnej prowadzące lub mające prowadzić do degradacji środowiska

prowadzić do degradacji środowiska wyroku NSA z wyroku NSA z wymierzyć osobie wymierzyć osobie

U

ni

w

ersyt

et

u

tych drzew tych drzew ganu administracji państwowej. ganu administracji państwowej.

kara pieniężna kara pieniężna administracyjnej za obiektywnie administracyjnej za

organizacyjnej prowadzące lub mające organizacyjnej prowadzące lub mające

Mi

ko

wyr wyr

obumarcie drzew spowodowane obcięciem obumarcie drzew spowodowane obcięciem

ga-tych drzew tych drzew

á

wyr wyr

aj

a

zniszczenia zniszczenia wyr wyrokiem okiem

Ko

pe

rn

ika

robót ziemnych lub wykorzystywania sprzętu mechanicz-, urządzeń technicznych czy zastosowania środków , urządzeń technicznych czy zastosowania środków che-roślinności. Kary te mogą być roślinności. Kary te mogą być u usuwania drzew lub krzewów, u usuwania drzew lub krzewów, zniszczenia zniszczenia

spowodowa-w

robót ziemnych lub wykorzystywania sprzętu robót ziemnych lub wykorzystywania sprzętu mechanicz-, urządzeń technicznych czy zastosowania środków

che-To

ru

ni

u

krzewów. wykony-robót ziemnych lub wykorzystywania sprzętu robót ziemnych lub wykorzystywania sprzętu

mechanicz-1/2012

Przepisów dotyczących usuwania drzew i krzewów nie sto-suje się w przypadkach o których mowa w art. 83 ust. 6 ustawy o ochronie przyrody. Najczęściej są to sytuacje, w których wiek drzewa lub krzewu nie przekracza 10 lat. Jak podaje W. Radecki zezwolenie na usunięcie takiego drzewa lub krzewu nie jest wy-magane choćby nawet rosły na terenie nieruchomości wpisanej do rejestru zabytków25_.

A. Brzostek i R. Suwaj podnoszą, iż w praktyce często zda-rzają się sytuacje, gdy właściciele nieruchomości usuwają drze-wa bez wymaganego zezwolenia, z udrze-wagi na brak świadomości sankcjonowania powyższego działania26_.

")",)/'2!&)!

Bieranowski A., Prawo rzeczowe, [w:] Prawo cywilne – zarys wykładu, (red.) M. Goettel, Zakamycze 2006.

Brzostek A., Suwaj R., Zasada proporcjonalności a kara za usunięcie drzewa w świetle ustawy o ochronie przyrody, [w:] Metodologia pracy w SPP, (red.) I. Kraśnicka, Wydawnictwo C. H. BECK 2009. Ignatowicz J., Prawo rzeczowe, Wydawnictwa Prawnicze PWN,

War-szawa 2000.

Izdebski H., Kodeks cywilny z komentarzem – księga druga, Wydawnic-two Transit, Warszawa 1996.

Jaworowicz-Rudolf A., Obowiązki wynikające z korzystania z kopalin użytecznych, [w:] Prawa i obowiązki przedsiębiorców w ochronie środowiska – Zarys encyklopedyczny, (red.) P. Korzeniowski, War-szawa 2010.

Kasiński M., Sankcje administracyjne a patologie w działaniu admini-stracji, [w:] Sankcje administracyjne, (red.) M. Stahl, R. Lewicka, M. Lewicki, Warszawa 2011.

Radecki W., Odpowiedzialność administracyjna w ochronie środowiska. Studium prawno-porównawcze, Wrocław 1985.

25 _{W. Radecki, Ustawa o ochronie przyrody – Komentarz, Warszawa 2012,} s. 364.

26 _{A. Brzostek, R. Suwaj, Zasada proporcjonalności a kara za usunięcie}

drzewa w świetle ustawy o ochronie przyrody, [w:] Metodologia pracy w SPP,

(red.) I. Kraśnicka, Wydawnictwo C. H. BECK 2009, s. 539–540.

C

op

yri

gh

t

Kasiński Kasiński stracji, stracji, Radecki Radecki

by

szawa 2010. szawa 2010. Kasiński M., Kasiński M.,

W

yd

aw

ni

ct

w

o

Kodeks cywilny z Kodeks cywilny z ransit, Warszawa 1996. ransit, Warszawa 1996. owicz-Rudolf A., udolf A.,

użytecznych, użytecznych, środowiska środowiska szawa 2010. szawa 2010.

N

au

ko

w

e

ustawy o Kraśnicka, Kraśnicka, Prawo rzeczowe, Prawo rzeczowe, Kodeks cywilny z Kodeks cywilny z

U

ni

w

ersyt

et

u

Prawo cywilne Prawo cywilne Goettel, Zakamycze 2006. Goettel, Zakamycze 2006. proporcjonalności a proporcjonalności a ochr ochronie Kraśnicka,

Mi

ko

áaj

a

Ko

pe

rn

ika

usuwają drze-świadomości świadomości

w

usuwają usuwają drze-świadomości

To

ru

ni

u

często często zda-

drze-1/2012

Radecki W., Ustawa o ochronie przyrody – Komentarz, Warszawa 2012.

Rudnicki S., Komentarz do kodeksu cywilnego księga druga własność i inne prawa rzeczowe, Wydawnictwo Prawnicze, Warszawa 1996.

Skowrońska-Bocian E., Własność, [w:] Kodeks cywilny Tom I Komen-tarz do artykułów 1–449¹°, (red.) K. Pietrzykowski, Wydawnic-two C.H. Beck, Warszawa 2011.

Trzcińska D., Usuwanie drzew lub krzewów, [w:] Polskie prawo ochrony przyrody, (red.) J. Ciechanowicz-McLean, Warszawa 2006. Turlej A., Zarząd nieruchomością wspólną, [w:] R. Strzelczyk, A. Turlej,

Własność lokali – Komentarz, Wydawnictwo C.H. Beck, Warsza-wa 2010

Walczewski H., Prawo nieruchomości dla zarządców, Zachodnie Cen-trum Organizacji, Zielona Góra 2000.

Witczak H., Kawałko A., Prawo rzeczowe, Wydawnictwo C.H. Beck 2006.

Worobiec K.A., Wycinka drzew przydrożnych a naruszenie prawa, [w:] Przyroda Polska nr 2, luty 2008, Miesięcznik Ligi Ochrony Przy-rody.

Ziemianin B., Prawo rzeczowe, Zakamycze 2003.

Kontakt e-mail: suski16@wp.pl

©

C

op

yri

gh

t b

y

W

yd

aw

ni

ct

w

o

N

au

ko

w

e

U

ni

w

ersyt

et

u

Wycinka drzew przydrożnych a Wycinka drzew przydrożnych a

Miesięcznik Miesięcznik Zakamycze 2003. Zakamycze 2003.

Mi

ko

Wydawnictwo C.H. Beck Wycinka drzew przydrożnych a

Wycinka drzew przydrożnych a naruszenie naruszenie

á

Wydawnictwo C.H. Beck Wydawnictwo C.H. Beck

_aj

a

Wydawnictwo C.H. Beck Wydawnictwo C.H. Beck

Ko

pe

rn

ika

, Wydawnictwo C.H. Beck, , Wydawnictwo C.H. Beck,

Warsza-Zachodnie Zachodnie

w

urlej, urlej, T T T

To

ru

ni

u

ony ony urlej, urlej,