Obchody w Abbeville

412

W zapowiedziach w i d n i e j ą 53 r e f e r a t y , nie wszyscy j e d n a k autorzy p r z y j e c h a l i do M a d r y t u , czy też nie przygotowali tekstu pisanego tak. że w w y d a n y m p o s y m -pozjalnym tomie znalazło się tylko 41 tekstów.

Delegacja polska przedstawiła 2 r e f e r a t y : prof. A l f r e d Wiślicki omówił założe-nia Społecznej Karty Ochrony Zabytków Techniki, p r z y g o t o w a n e j przez Polskie Towarzystwo Historii Techniki, a prof. E u g e n j u s z Olszewski i dr Bolesław O r ł o w -ski przedstawili genezę, realizację i obecny stan K a n a ł u Augustow-skiego. Nie mógł przybyć na s y m p o z j u m m g r inż. Stanisław O t e r m a n , autor r e f e r a t u o b u d o w n i c t

-wie regionu Pińczowa w l a t a c h 1750-1850.

Hiszpańscy gospodarze p r z y j m o w a l i uczestników s y m p o z j u m bardzo serdecznie. Byliśmy przyjęci pierwszego dnia wieczorem przez P r e z y d e n t a M a d r y t u w p a r k u Buen Retiro; jednego z następnych dni — przez D y r e k c j ę Muzeum Kolejowego, które zwiedziliśmy; wreszcie na zakończenie goszczono nas obiadem w Aranjuezie, dokąd dojechaliśmy pociągiem p a r o w y m . P o n a d t o mieliśmy możność zwiedzenia błuzeum P r a d o oraz obejrzenia zabytków Toledo.

Eugeniusz Olszewski (Warszawa)

OBCHODY W ABBEVILLE

W 1988 r. minęło 200 lat od urodzenia Jacquesa Bouchera de P e r t h e s (1788-1868) jednego z twórców archeologii p r a d z i e j o w e j . To on walczył o uznanie głębo-kiej starożytności r o d z a j u ludzkiego i jego k u l t u r y oraz o jego współczesność z ga-t u n k a m i zwierząga-t w y m a r ł y c h lub obcych n a d a n y m ga-terenie, w b r e w poglądowi G. Cuviera i jego bezpośrednich następców. Zgodnie z ówczesną terminologią cho-dziło m u o wskazanie na istnienie człowieka „przedpotopowego".

Swe poglądy Boucher de P e r t h e s zawarł w trzech tomach dzieła Antiquités celtiques et antédiluviennes. Mémoires sur l'industrie primitive et les arts à leur origine wydanego w P a r y ż u w latach 1847-1864 oraz w pismach pomniejszych. Do-wodów poszukiwał w znaleziskach z w a r s t w „dyluwialnych" i „przeddyluwialnych" w dolinie rzeki Sommy w okolicach miasta Abbeville, gdzie był d y r e k t o r e m Ceł i prezesem miejscowego towarzystwa naukowego (Société d'Emulation d'Abbeville, obecnie Société d ' E m u l a t i o n Historique et L i t t é r a i r e d'Abbeville).

Nic więc dziwnego, że właśnie w Abbeville odbyły się główne obchody poświę-cone pamięci tego uczonego i myśliciela. Z a s ł u g u j ą one na uwagę historyków n a u k i nie tylko ze względu na osobę uczczoną w ten sposób, lecz także ze względu na obszerny p r o g r a m i rozmach, na który p o t r a f i ą się zdobyć mniejsze miejsco-wości posiadające d a w n e t r a d y c j e naukowe. Nasuwa się tu porównanie z obcho-d a m i ku czci J a n a Jonstona w Lesznie w 1975 r.

Komitet organizacyjny zawiązały n a s t ę p u j ą c e instytucje: Société d'Emulation Historique et L i t t é r a i r e d'Abbeville, Musée Boucher de P e r t h e s razem z miejscową Bibliothèque Municipale, Direction des Antiquités P r é h i s t o r i q u e de Picardie oraz Maison P o u r Tous d'Abbeville. Z komitetem stowarzyszyły się ponadto: L'Associa-tion pour l'Histoire de l'AdministraL'Associa-tion des Douanes, L'AssociaL'Associa-tion N u m i s m a t i q u e d'Abbeville, L'Union Philatélique d'Abbeville, L'Ecole municipale des B e a u x - A r t s d'Abbeville, La Bibliothèque Centrale de P r ê t d'Amiens, L'Office du Tourisme

Kronika

₄₁₃

Całość obchodów toczyła się pod hasłem: Jacques Boucher de Perthes précur-seur de la préhistoire. Ich głównym p u n k t e m była w y s t a w a zorganizowana w Musée Boucher de P e r t h e s (koordynator Prisca Hazebrouck), czynna od 16 października do 31 g r u d n i a 1988 г., oraz sesja n a u k o w a w dniach 15 i 16 października. W związku z w y s t a w ą w y d a n o wielobarwny plakat oraz k a r t o n o w ą teczkę z a w i e r a j ą c ą r e -p r o d u k c j e szeregu eks-ponatów oraz teksty scenariusza w y s t a w y .

Na sesję p r o j e k t o w a n o1 n a s t ę p u j ą c e w y s t ą p i e n i a : M. Agache-Lecat, Boucher de Perthes, Collectionneur (wobec śmierci autorki pracę przedstawić miała P. Haze-brouck); R. Agache, Modernité de Boucher de Perthes; В. Beart, Boucher de Pert-hes, portrait; P. Camus, Boucher de Perthes et la Société d'Emulation Historique et Littéraire d'Abbeville; J. Clinquart, Boucher de Perthes, Fonctionnaire des Douanes; Cl. Cohen, De la création, l'»évolutionnisme« de Boucher de Perthes; J. D a r -ras, De la scène à la Somme: Jacques Boucher de Perthes, Ecrivain; Dalporte, Boucher de Perthes et l'art préhistorique; J. J. Hublin, Boucher de Perthes et l'Homme fossile; D. Lamotte, Vision sociale et discours politique de Boucher de Perthes; P. Leroy, Boucher de Perthes, Homme de Théâtre; R. Mallet, Boucher de Perthes, Découvreur du Passée et de l'Avenir; J. P. Mohen, Boucher de Perthes et le Musée des Antiquités Nationales: la reconnaissance officielle; P a u t r a t , „La Cré-ation" de Boucher de Perthes: bio-théologie, libéralisme et archéologie; Rouet. La famille de Boucher de Perthes; G. Tierny, Boucher de Perthes et les voyages. Z p r o g r a m u wynika, że postać uczonego była o m a w i a n a wielostronnie, przedstawio-no go nie tylko j a k o archeologa-prahistoryka, ale także j a k o filozofa, literata, czło-wieka teatru, polityka, działacza gospodarczego, wyższego urzędnika służby celnej, podróżnika itd.

Głównym p u n k t o m obchodu towarzyszyły pomniejsze: dodatkowe odczyty a d r e -sowane do szerszej publiczności, cykl pokazów f i l m o w y c h poświęconych prahistorii, salon książki archeologicznej, kącik video, w y s t a w a komiksów z zakresu prahistorii (Images de la Préhistoire dans la bande dessinée). P o n a d t o urządzono grę t e r e n o -wą — k o n k u r s dla młodzieży pt. Siadami Bouchera de Perthes i Prahistorii. Do-d a j m y , że przy okazji obchoDo-dów wybito w mennicy p a r y s k i e j meDo-dal p a m i ą t k o w y , a miejscowe czasopismo k u l t u r a l n e „Terre de P i c a r d i e " wydało zeszyt poświęcony Boucherowi de Perthes. Także celnicy f r a n c u s c y p a m i ę t a j ą c , iż uczony był j e d -n y m z -nich, wydali -n u m e r specjal-ny swego w y d a w -n i c t w a : Les cahiers d'histoire des douanes françaises, d a j ą c m u tytuł: Bicentenaire de la naissance de Jacques Boucher de Perthes »père de la préhistoire« et fonctionnaire des douanes 1788-198S. Ukazało się też szereg d r u k ó w ulotnych, a p a r y s k a f i r m a wydawnicza Édition Berlin zapowieddziała ukazanie się w początku 1989 r. książki, którą napisali J e a n -J a c q u e s Hublin i Claudine Cohen, a noszącej tytuł: Une biographie de Boucher de Perthes ou les origines romantiques de la préhistoire.

Dla n a u k i polskiej postać Celnika z Abbeville jest i n t e r e s u j ą c a nie tylko ze względów ogólnych — j a k o jednego z twórców archeologii p r a d z i e j o w e j — ale też ze względów specjalnych: we wrześniu 1833 г., odwiedził go i jego ojca J o a c h i m Lelewel m. in. w poszukiwaniu m a t e r i a ł ó w do swych dzieł numizmatycznych. P o -tem t r w a ł a między nimi w y m i a n a listów i publikacji. W 1856 r. Boucher de P e r t h e s

1 I n f o r m a c j e z a w a r t e w tej notatce pochodzą z m a t e r i a ł ó w przesłanych m i u p r z e j m i e przez p. Priscę Hazelbrouck, k o n s e r w a t o r a Musée Boucher de Perthes, w Abbeville.

414

odwiedził Warszawę, gdzie Feliks Paweł Jarocki oprowadził go po Gabinecie Zoo-logicznym wysoko ocenionym przez gościaг. Można też dodać, że jako filozof

wpły-nął na naszych wielkich poetów romantycznych: Zygmunta Krasińskiego i Juliu-sza Słowackiego s.

Andrzej Abramowicz

(Łódź)

DOROCZNE ZEBRANIE KOMISJI HISTORII STAROŻYTNEJ METALURGII ŻELAZA U.I.S.P.P. W BO ARIO FERME (12-16 PAŹDZIERNIKA 1988) W dn. 13-16 października 1988 odbyło się międzynarodowe Sympozjum Komisji Starożytnej Metalurgii Żelaza U.I.S.P.P. w Boario Ferme, określone jako I

Sympo-sio Valle Camonica 1988.

Na Sympozjum, które przygotowała — jako przewodnicząca Komitetu Orga-nizacyjnego — prof. Nina Cuomo di Caprio przybyło ponad 50 uczestników, wśród których znaleźli się historycy hutnictwa żelaza ze Szwecji, Francji, Wielkiej Bry-tanii, Republiki Federalnej Niemiec, Norwegii, Czechosłowacji, Węgier i Polski. Licz-nie reprezentowane było grono historyków włoskich, zainteresowanych dawnym hutnictwem żelaza.

Uroczyste otwarcie Sympozjum odbyło się w budynku Zarządu Gminy Valle Camonica. Przybyłych powitał Prezydent Gminy E. Tarsia, a następnie Sekretarz Komisji R. Pleiner (Praga, CSRS) krótko omówił działalność Komisji w ostatnim okresie i poinformował o dalszych planach, m. in. o przygotowaniach do następ-nego Sympo^um, które odbędzie się w 1989 r. w Polsce. Wypowiedź tę uzupełnił członek Komisji, G. Sperl (Leoben, Austria). Następnie przedstawiono historyczny rys działalności lokalnego hutnictwa żelaza w okresie władzy Wenecji (O. Franzo-ni), panowania Napoleona i Austrii (G. Maculotti) oraz udział hutnictwa żelaza w industrializacji okolicy (C. Simoni).

W drugim dniu obrad, R. Tylecote (W. Brytania) wystąpił z wprowadzeniem do tematu obrad, którym był wczesny okres stosowania procesu pośredniego wy-topu żelaza (wielki piec — fryszerka).

Z kolei G. Magnusson (Szwecja) omówił znaczenie rodzaju rudy dla inicjacji procesu wielkopiecowego, zaś E. Thorlander (Szwecja) rozważał możliwości poja-wienia się tego procesu przed XVI wiekiem. Kolejno trzej historycy włoscy M. Ca-legari, M. Cima i E. Baraldi w kolejnych referatach przedstawili dane o stosowa-niu „pieców breściańskich" w XV-XVII w. Po przerwie temat ten kontynuowali G. Ferri Piccaluga i P. Turetti, zaś P. Benoit (Francja) przedstawił początki sto-sowania wielkich pieców we Francji w XIV i XV w. Dwaj następni francuscy historycy, I. F. Beihoste i P. Peyer (w zastępstwie — P. Benoit) omówili w swych

referatach stosowanie pieców „bergamskich" w Delfinacie (Francja).

W popołudniowej i wieczornej sesji drugiego dnia obrad wygłosili referaty: G. Sperl (Austria) Zmiany technologii produkcji żelaza w Styrii w 1760 roku, J. Piaskowski Metalografia pierwszych przedmiotów żelaznych znalezionych w

Pol-' A. A b r a m o w i c z : Dalecy i bliscy. Szkice z dziejów archeologii. „Acta Ar-chaeologica Lodziensia" 1974 nr 23 s. 13-27.

8 A. A b r a m o w i c z : Idee, rzeczy i maski (Jacques Boucher de Perthes:

1788-1868). „Prace i Materiały Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi"