• Nie Znaleziono Wyników

Ruch turystyczny cudzoziemców do Bułgarii w latach 1965-1982

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "Ruch turystyczny cudzoziemców do Bułgarii w latach 1965-1982"

Copied!
9
0
0

Pełen tekst

(1)

A C T A U N I V E R S I T A T I S L O D Z I E N S I S

T U R Y Z M 2, 1986

NOTATKI NAUKOWE NOTES SCIENTIFIQES

Stanisław Liszewski

RUCH T U R Y S TY C Z N Y C U DZ OZIE M C Ó W DO BUŁGARII W L A T A C H 1965— 1982

LE M O U VE M E N T TOURISTIQUE DES É TRANGERS EN BULGARIE D A N S LES AN N É E S 1965— 1982

Bułgaria należy do tej grupy państw europejskich, w których w os-tatnim 20-leciu nastąpił dynamiczny napływ cudzoziemców. P rzyczyny tego zjawiska upatrywane są głównie w dogodrzyczynym położeniu geo -graficznym tego kraju. Usytuowanie na Płw. Bałkańskim stanowiącym pomost pomiędzy Europą a A z ją Mniejszą, z jednoczesnym dostępem do ciepłego i czystego M orza Czarnego, powoduje, iż jest Bułgaria punktem docelowym dla turystów z wielu krajów, jak również obsza-rem tranzytowym w wędrówce z Europy na wschód i odwrotnie. Jest jeszcze i trzeci powód przyjazdów cudzoziem ców do Bułgarii. Są to w iz yty rodzinne. Ich geneza łączy się z burzliwą pszeszłością historycz-ną tych ziem, która znaczona jest do dzisiaj m. in. zamieszkującymi tu mniejszościami narodowymi.

Okres początkujący masowy napływ cudzoziemców do Bułgarii otwiera rok 1965, kiedy to liczba przybyłych obcokrajowców przekro-czyła jeden milion >(1083 tyS.). Po następnych ipięciu latach przebyw ało w Bułgarii już ponad 2,5 min (1970 r.) cudzoziemców, a podwojenie tej wartości nastąpiło po upływie dalszych 10 lat, tzn. w 1980 r. (5,5 min). W omawianym okresie największy napływ cudzoziemców miał miejsce w 1981 r., liczba ich przekroczyła wówczas 6 min. Na podkreślenie za-sługuje jednak fakt, iż w 1982 r. nastąpił znaczny spadek przyjazdów (o ok. 400 tys.), co jest zjawiskiem nieznanym w tym kraju od 1965 r. i zdaje się wskazywać na początek nowego etapu w międzynarodowych kontaktach turystycznych Bułgarii.

N ie wszystkie jednak z zarejestrowanych przyjazdów cudzoziemców do Bułgarii mają na celu turystykę i wypoczynek. Statystyka

(2)

ka i(Turizm 1983) rozróżnia pięć głów nych celów przyjazdów cudzoziem-có w do tego kraju. Są to: turystyka i wypoczynek, tranzyt, przyjazdy służbowe dla wykonania konkretnego zadania, w iz yty — głównie ro-dzinne oraz inne cele.

Analiza przyjazdów cudzoziemców do Bułgarii w zależności od ce-lu tej podróży wskazała, iż z wyjątkiem jednego tylko roku dominował tu ruch tranzytowy, który stanowił od 34,8% ogółu zarejestrowanych w 1970 r. do 53,4% w 1982 r. W ielkość ruchu tranzytowego przez Buł-garię oscyluje w ostaLnich latach w granicach 50% wszystkich cudzo-ziemców, co stanowi ponad 3 min osób (tab. I).

T a b e l a I

W ie lk o ś ć i col p r z yja z d ó w cu d zo zio m c ó w do Bułgarii w latach 1965— 1982 (w liczb ach b e zw zględ n yc h )

La grandeur et le but des arriv ée s dos étran gers en Bu lga rie dans les an nées 1965— 1982 (nombres absolus) R ok L'an née P rz y ja z d y Los arriv é es o gó łe m le nombre total col le but tu rys tyc zn y to uristiq ue s łu żb o w y de s e rv ic e tran zyt transit w iz y ta v is ite in n y autre 1965 1 083 935 365 261 62 246 559 394 85 278 11 756 1970 2 537 018 1 255 914 192 112 884 304 188 202 16 486 1975 4 049 348 1 598 097 259 440 1 956 654 194 466 40 691 1980 5 485 787 2125143 336 001 2 619 372 338 465 66 806 1981 6 045 590 2149 617 354 970 3 134 931 326 195 79 877 1982 5 646 840 1 941 790 333 341 3 014 684 277 269 79 756 2 r 6 d ) o : Turizm . S t a l ls l lc z e s k l go d lsz n lk , 1983, S ofia.

Na drugim miejscu pod względem wielkości są przyjazdy w celach turystycznych i wypoczynkow ych. Stanowią one od 49,8% całego ru-chu cudzoziemców w 1970 r. do 34,5% w 1982 r. Na uwagę zasługuje fakt, iż licząc w wartościach względnych, przyjazdy w celach w yp o -czynkowych od 10 lat systematycznie maleją, wzrastają natomiast, choć mniej dynamicznie niż ruch tranzytowy, w liczbach bezwzględnych. W latach osiemdziesiątych liczba cudzoziemców przybywających do Bułgarii w celach turystycznych i wypoczynkow ych oscyluje w grani-cach 2 min osób rocznie.

Bardzo zbliżone wartości zarówno liczbowe, jak i w ujęciu procen-towym posiadają przyjazdy w celach służbowych oraz w iz y ty rodzin-ne. K ażdy z tych rodzajów ruchu stanowi po ok. 5— 7% ogólnej licz-by przyjeżdżających, przy czym wielkość przyjazdó w służbowych jest bardziej ustabilizowana niż w izyt rodzinnych. W liczbach

(3)

bezwzględ-Щ '

1!г И 5

Rys. 1. W ie lk o ś ć i cel p rz yja z d ó w c u d zoz iem có w do Bu łgarii w latach 1965— 1982 1 — tu rystyka i w y po czyn e k, 2 — tra nzy t, 3 — słu żbow y, -i — w iz y t y , 5 — Inne Fig. 1. La grand eur et le but des arriv ée s des étra ng ers en Bu lgarie dans les années

1965— 1982

1 — tou rism e et repos, 2 — transit, 3 — vo y a g e s de ser vice, 4 — visit es, 5 — autres

nych oznacza to, iż w latach osiemdziesiątych przybyw ało do Bułgarii w tych celach średnio rocznie po ok. 300 tys. cudzoziemców.

Przeprowadzona analiza (rys. 1) wskazuje na zwiększającą się ro-lę ruchu tranzytowego cudzoziemców przez Bułgarię, który wzrasta zarówno w liczbach bezwzględnych, jak i w wartościach procentowych. Stabilizacji (w liczbach bezwzględnych) uległy natomiast przyjazdy w celach turystyczno-wypoczynkowych, służbowych i w iz yty rodzinne. Stabilizacja ta uwarunkowana pojemnością bazy noclegow ej (w pierw -szych dwu przypadkach) prowadzi jednak w ogólnym bilansie ruchu do spadku względn ego udziału tych form pobytu cudzoziemców w Bułgarii.

Po tych ogólnych rozważaniach dotyczących wielkości przyjazdó w cudzoziemców przyjrzyjm y się bliżej strukturze narodowościowej przy-byszów.

Statystyka bułgarska wyszczególnia przyjazdy cudzoziemców z 26 krajów Europy, A z ji i Stanów Zjednoczonych Am eryki Płn. Porównanie

(4)

liczby przyjeżdżających na przestrzeni kilkunastu lat pozwala na w y -typowanie państw, których obyw atele w największym stopniu partycy-pują w przyjazdach do Bułgarii. W minionych dwudziestu latach ok. 90% cudzoziemców przybyw ało do Bułgarii z 10 państw. Było to sie-dem państw socjalistycznych: Jugosławia, Czechosłowacja, ZSRR,

Pols-T a b e l a II

P rz y ja z d y c u d zo zie m c ó w do B ułga rii w latach 1965— 1982 (w tys. osób) Les a rriv ée s des étran gers en B ulgarie dans les an nées 1965— 1982

(en m illie rs de personn es)

P aństw o Le pays 1965 1970 1975 1980 1982 A u stria 26,1 31,3 46,9 29,4 45,1 Bolgią 5,6 9,9 17,8 6,6 8,7 Berlin Zach. — — — 9,2 9,2 C ze c h o s ło w a cja 66,8 393,4 337,7 349,4 406,1

Fin lan dia 1,9 5,8 15,2 21,1 19,9

Fran cja 20,5 49,2 62,4 67,1 42,1 G rec ja 25,4 6,8 76,0 206,9 163,6 H iszpan ia 0,1 0,8 12,4 13,7 9,9 H ola n d ia 4,6 15,6 26,5 14,6 16,9 Irak 6,8 6,3 20,5 41,3 36,9 Iran 15,8 17,5 72,0 41,4 11,4 Jordania 7,8 10,8 18,2 10,8 12,1 Jugosław ia 139,8 483,5 463,4 775,8 598,0 N o r w e g ia 0,5 1,4 3,5 1,0 5,9 N RD 85,2 125,1 198,0 193,0 213,6 P olsk a 45,7 115,4 282,6 372,4 276,4 R F N 84,1 180,4 216,9 166,4 162,6 Rumunia 29,7 108,4 151,3 251,2 295,7 S zw a jc aria 5,3 9,7 14,5 8,5 11,8 S z w e cja 4,0 12,7 11,3 14,3 19,9 T u rcja 356,0 572,6 1 363,6 2 177,3 2 518,8 W lk . B rytania 18,6 50,1 74,9 42,8 53,6 W q g r y 19,3 57,5 92,0 163,3 194,5 W ło c h y 11,1 28,9 43,0 25,8 24,5 U S A 9,2 17,7 15,6 10,7 11,2 ZSRR 59,9 154,0 252,9 327,8 341,6 In ne k ra je 33,5 71,6 159,4 141,6 136,4 Razom 1 083,9 2 537,0 4 049,3 5 485,8 5 646,8

Ź r ó d ł o : Turizm. S ta tisticz eski godisznik, 1983, S ofia .

ka, NRD, Rumunia i W ęgry, oraz Turcja, Grecja i Republika Federalna Niem iec (tab. II).

W śród wymienionych państw zdecydowany prymat wiodą trzy: Tur-cja, Jugosławia i. CzechosłowaTur-cja, z których przybysze stanowią od

(5)

51,9% całego ruchu cudzoziem ców w 1965 r. do 62,4% w 1982 r. Dwa z tych państw — Turcja i Jugosławia — sąsiadują bezpośrednio z Buł-garią, a Czechosłowacja nie posiada wspólnej granicy z tym państwem.

Zdecydowanie największą liczbę wśród przybywających do Bułga-rii stanowią obyw atele Turcji. Ich liczba systematycznie wzrasta —

•— z 356 tys. w 1965 r. do 2518 tys. w 1982 г., co stanowiło 44,6% w szyst-kich cudzoziemców przybywających do Bułgarii.

W yjaśnien ia takiej właśnie struktury terytorialnej szukać należy w analizie celów przyjeżdżających (rys. 2). W iz y ty ludności tureckiej

Rys. 2. Z as ię g prz estrzen n y, w ie lk o ś ć i ce l p rz yja z d ó w cu d zoz iem có w do Bułgarii w 1982 r.

1 — tu rystyk a i w y p oczy n ek , 2 — tranzy t, 3 — inne

Fig. 2. Le ra yo n d'action , la grand eu r et le but des arriv é es des étran gers en Bul-ga rie en 1982

(6)

w Bułgarii w 99% mają charakter przejazdu tranzytowego. Dzieje się tak dlatego, iż Bułgaria znajduje się na szlaku komunikacyjnym łączą-cym Turcję z krajami Europy Zachodniej, w których to krajach Oby-w atele Turcji masoOby-wo znajdują pracę zarobkoOby-wą. Kontakty rodzinne oraz przyjazdy urlopowe czy wakacyjne do i z Turcji odbywają się głów nie przez Bułgarię, powodując dynamiczny wzrost ruchu tranzy-towego.

Odmienny charakter mają przyjazdy do Bułgarii mieszkańców Jugo- sławi. Jugosłowianie w 22,3% przejeżdżają przez Bułgarię tranzytem, w 32,6% przyjeżdżają tu w celach turystycznych i w ypo czynkowych

i .aż w 45,1% odwiedzają ten kraj w formie w iz yt rodzinnych.

Jeszcze inny kontakt z Bułgarią posiadają mieszkańcy Czechosłowa-cji. W zdecydowanej większości, bo aż w 88,8% przyjeżdżają oni do tego kraju z zamiarem wypoczynku i turystyki.

Przedstawione przykłady państw, z których przybywa do Bułgarii ponad 62% wszystkich obcokrajowców, wskazują na zróżnicowany cha-rakter i cel, a zarazem złożoność ruchu cudzoziemców odwiedzających ten kraj.

W przyjazdach do Bułgarii w ykorzystywan e są wszystkie dostępne środki komunikacji masowej i(rys. 3). Najczęściej użytkowany jest trans-port drogowy. Samochodami lub autokarami przybyło do Bułgarii w 1982 r. aż 76,7% wszystkich cudzoziemców. Ten rodzaj transportu wykorzystują głó wn ie przybysze z najbliżej położonych krajów, tzn. Turcji, Rumunii, Jugosławii, Grecji i W ęgier, ale także mieszkańcy Ira-ku, Jordanii czy Włoch. Na drugim miejscu wśród środków lokomocji znajduje się samolot. Dominuje on w przyjazdach mieszkańców odle-głych państw, np. USA, Szwecji, Finlandii, W ielk ie j Brytanii, Hiszpanii czy RFN, ale jest także w ykorzystyw a ny w znacznych ilościach przez mieszkańców W ęgier, ZSRR, NRD, Czechosłowacji czy Polski. Znacznie mniejszy udział posiada komunikacja kolejowa. Łącznie w 1982 r. sko-rzystało z niej nieco ponad 0,5 min cudzoziemców, co stanowi ok. 9,3% wszystkich przybyszów. Pociągami przyjeżdżają do Bułgarii główn ie mieszkańcy ZSRR, Polski i Czechosłowacji. W znacznie mniejszym za-kresie mieszkańcy W ęgier, NRD i Rumunii. Z kra jów odległych p rzy-jazdy koleją są bardzo niewielkie. Najmniej w ykorzystyw anym środ-kiem lokom ocji w ruchu cudzoziemców do Bułgarii jest statek. T ylko nieliczni mieszkańcy ZSRR i Turcji wykorzystują w podróżach do tego kraju drogę morską, w minimalnym stopniu użytkowany jest ten rodzaj transportu iprzez obywateli państw naddunajskich — Czechosłowacji, Rumunii, W ę gier oraz Jugosławii.

N ajliczniejsze przyjazdy do Bułgarii mają miejsce w sezonie letnim, a zwłaszcza w lipcu i w sierpniu, kiedy to np. w 1982 r. przybyło aż

(7)

Rys. 3. P rz y ja z d y c u dzo zie m c ó w do Bu łgarii w 1982 r. w g w y k o rz y s ty w a n y c h śro d-k ó w lo d-k o m o c ji

1 — k o le], 2 — sam olot, 3 — statek, 4 — sam ochód 1 Inne

Fig. 3. Les arriv é es des étra ngers en B ulga rie en 1982 selo n l'u sag e des m oyen s de tran sport

1 — chem ins de fer, 2 — a vion, 3 — bateau , 4 — auto et autres

55,4% wszystkich cudzoziemców. W ym ien ion e dwa miesiące „uzupeł-nione" przez czerwiec i wrzesień wyznaczają podstawowy sezon turys-tyczno-wypoczynkow y Bułgarii. W tak określonym sezonie przebywa w tym kraju ponad 70% wszystkich zarejestrowanych cudzoziemców. Znamienne, iż sezon letni mimo w ysiłków władz bułgarskich przeciw-stawiających się tej tendencji, skupia coraz większą liczbę cudzoziem-ców. W 1965 r. w okresie od czerwca do września przebywało w Buł-garii 60% wszystkich cudzoziemców, w 1975 r. — 68,1%, w 1980 r. — 69,4%, a w 1932 r. aż 73,6%. Ten zw iększający się napływ w sezonie

(8)

letnim wynika w dużym stopniu z nasilonego w tym czasie ruchu tranzytow ego ludności tureckiej, która dopasowuje się do rytmu życia i w y -poczynku w krajach Europy Zachodniej.

Elementem wzbogacającym charakterystykę ruchu cudzoziem ców do Bułgarii jest analiza długości ich pobytu w tym kraju. Analiza ta ma charakter pośredni i opiera się na porównaniu liczby udzielonych nocle gó w z liczbą zarejestrowanych cudzoziemców. W 1982 r. Bułgarzy g o -ścili 5646,8 tys. osób, którym udzielili 16 665,9 tys. noclegów. W skazuje to, iż statystyczny obcokrajowiec spędził w tym kraju trzy noce. Ten średni wskaźnik wykazuje jednak ogromne odchylenia wśród przedsta-w icieli różnych krajóprzedsta-w.

N ajkró cej przebywają w Bułgarii — Turcy (0,04 noclegu na osobę), co znakomicie potwierdza wybitnie tranzytowy charakter ich pobytu trw ający kilka lulb kilkanaście godzin i nie w ym agający noclegu.

Również mały wskaźnik no clegó w na osobę posiadają Jugosłowianie (0,3) i Rumuni (0,5). W obu tych przypadkach mamy do czynienia głó w -nie z w ycieczkow ym ruchem przygranicznym, który w swoim założeniu jest krótkotrwałym i eliminuje potrzebę nocowania.

W skaźnik liczby n oclegów na jednego przybyw ającego do Bułgarii mieszkańca Grecji <(2), U SA (2), Austrii (3), Hiszpanii (3) oraz W ło ch i(3) wskazuje na krótkie turystyczne pobyty, przeznaczone główn ie na penetrację krajoznawczą (mieszkańcy USA), związaną najczęściej z w y -cieczkami po terenie Bułgarii.

Zupełnie inny charakter mają pobyty przedstawicieli pozostałych państw. Są to w znacznym stopniu przyjazdy w celach w ypoczyn kowych, różniące się tylko długością pobytu. K rótszy pobyt w ypoczyn -k o w y (5— 7 noclegów) preferują W ęgrzy, Szwajcarzy i Czechosłowacy, dłuższy (8— 10 noclegów) mieszkańcy NRD, Holandii, Polski, Francji, Belgii, W ie lk ie j Brytanii, Finlandii. Najdłużej w 1982 r. przebywali w Bułgarii obywatele ZSRR, Szwecji i R FN — średnio po 11— 12 nocle-gó w w tym kraju.

M ówiąc o liczbie n oclegów spędzonych na terenie Bułgarii przez cudzoziemców należy jednak pamiętać o zróżnicowanym standardzie, w ja -kim w ypo czyw a ją poszczególne grupy narodowe. Przykładowo można podać, iż obyw atele R FN w 1982 r. niemai w 100% nocowali w hote-lach, podobnie jak i obyw atele ZSP R (90%). Znacznie mniejszy był na-tomiast udział noclegów spędzonych w hotelach przez mieszkańców NRD 1(60%), choć dominował on jeszcze wśród innych form, Czechosłowacy w tym czasie 5C% n oclegów spędzili na kempingach, a Polacy w 70% nocowali w kwaterach prywatnych.

Analiza rucha cudzoziemców przyjeżdżających do Bułgarii może być przyczynkiem do szerszej dyskusji nad zasadnością zaliczania

(9)

wszyst-kich przekraczających granicę cudzoziemców jako turystów, z czym często można się spotkać w oficjalnych statystykach. Przykład Bułgarii bardzo wyra źnie wskazuje bowiem na nieprawdziwość takiego założe-nia. Trudno bowiem nazwać turystami ok. 3 min Turków, którzy tran-zytem, nie zatrzymując się nawet na nocleg i(0,04 noclegu na osobę), przejeżdżają w obie strony przez Bułgarię. Przykład ten wskazuje na konieczność szczegółowej analizy celu przyjazdu i długości pobytu

cu-dzoziemca, aby można prawidłowo określić wielkość międzynarodowego ruchu turystycznego.

N a zakończenie słów kilka o udziale Polaków w ruchu cudzoziem-ców do Bułgarii. Udział ten począwszy od 1965 r. był każdorazowo zna-czący, a w latach 1975 i 1980 zajm owali Polacy odpowiednio 4 i 3 m iej-sce wśród przedstawicieli wszystkich narodowości odwiedzających Buł-garię. N a jw ięcej Polaków przebywało w tym kraju w 1981 r. (417 tys.). Głównym celem przyjazdu Polaków do Bułgarii jest turystyka i w y -poczynek. W 1982 r. cel taki deklarowało ponad 67% przybyszów. Zna-czący b ył jednak również udział Polaków w ruchu tranzytowym — ok. 24% (przejazdy do Turcji i Grecji). Polacy przybyw ają do tego kraju główn ie samochodami (130 tys.) i koleją (104 tys.). Około 41 tys. osób w .1982 r. przybyło tu samolotem.

Średni pobyt Polaków w Bułgarii trwa 10 dni (8 noclegów). W y p o -czywają oni główn ie w regionach nadmorskich, mieszkając w 70% w kwaterach prywatnych, w 15% na kempingach i w takim samym pro-cencie (15%) w hotelach.

W 1982 r. nastąpił znaczny spadek liczby Polaków przybywających do Bułgarii. W roku tym na skutek znanych kłopotów w naszym kraju, Bułgarię odwiedziło tylko 276,4 tys. osób.

Instytutu G e og ra fii E ko no micznej i O rg a n iza c ji P rz estrzen i

U n iw ersytetu Łó d zk ie g o al. K o śc iu szk i 21 90-418 Łó d ź

P IŚ M IE N N IC T W O

Tu rizm . S ta tisticze sk i g odiszn ik, 1983, Sofia.

Doc. dr habil. S tan isław Lisze w sk i Z ak ład G e o gra fii M iast i Turyzm u

W p ły n ę ło : 10 c ze rw ca 1985 r.

Cytaty

Powiązane dokumenty

23 W  świetle ustawy wyborczej uchwalonej przez WZN 20 sierpnia 1991  roku (dwa dni później znowelizowanej) czynne prawo wyborcze uzyskali wszyscy obywatele Republiki Bułgarii,

Czy filozofia, pogrążona w zagad­ nieniach sylogizmów, wnioskowań, abstrakcji, interpretacji, empiryzmu, ide­ alizmu, obiektywizmu, subiektywizmu, dowodów na istnienie

Bydło wtedy porozchodziło się w pola, było bardzo gorąco.. Na błoniach siedzieliśmy całą noc, a u nas to wszystko się

Zgodnie z treÊcià wprowadzenia do Road Maps, zasadniczym celem tych dokumen- tów jest okreÊlenie indywidualnych harmonogramów dzia∏aƒ dostosowujàcych dla dzie- si´ciu

W uj ęciu normatywnym interesująca wydaje się analiza tej sfery działań in- stytucji władzy politycznej w stosunku do systemu medialnego jako cz ęści sys- temu politycznego w

W  2011  r.  został  zatwierdzony  program  o  nazwie  „Strategia  energetyczna  Republiki  Bułga- rii  do  2020  roku  dla  niezawodnej,  wydajnej 

Zasoby  surowców  energetycznych  oraz  potencjał  energii  odnawialnej  w  znacznej 

In 2011, the program called “Energy Strategy of the Republic of Bulgaria till 2020 for reliable, efficient and cleaner energy.” This strategy is a basic document regulating