Tourist Preferences of Warsaw Students (Asurvey of Students from the Higher School of Tourism and Recreation - WSTIR)

NOTATKI NAUKOWE - RESEARCH NOTES

Turyzm 2001,

11/1

Ewa Szulc-Dąbrowiecka

W y ż sz a S z k o ła T u r y sty k i i R ek rea cji u l. M a iy m o n c k a 3 4 0 0 - 9 6 8 W a r sz a w a s k r z y n k a n r 2 1 , b u d y n e k DAMM te l/f a x : (0 2 2 ) 8 3 4 - 5 7 - 1 4

PREFERENCJE W TURYSTYCE

WYJAZDOWEJ STUDENTÓW

WARSZAWY (NA PRZYKŁADZIE

ZACHOWAŃ STUDENTÓW

WYŻSZEJ SZKOŁY TURYSTYKI

I REKREACJI WSTiR)

TOURIST PREFERENCES

OF WARSAW STUDENTS

(A SURVEY OF STUDENTS

FROM THE HIGHER SCHOOL

OF TOURISM AND RECREATION

- WSTiR)

T urystyka m łodzieży stanow i w ażny segm ent ryn­ ku turystycznego, poniew aż grupa ta charakteryzu­ je się d u żą aktyw nością turystyczną, a jej preferen­ cje b ęd ą rzutow ać na je j faktyczne zachow ania w przyszłości. C elem autorki niniejszej pracy je s t określenie tendencji w popycie turystycznym stu­ dentów W arszaw y, a zw łaszcza kierunków w yjaz­ dów turystycznych długoterm inow ych (tj. powyżej pięciu dni) m łodzieży studenckiej, czyli elem entu popytu faktycznego, a także preferencji w przy­ szłości, czyli tzw. popytu potencjalnego. O kreślo­ no rów nież inne cechy popytu potencjalnego, takie ja k m otyw y w yjazdów i preferow aną organizację w yjazdów . B adania tej grupy m łodzieży prow a­ dzono w znacznie szerszym zakresie w końcu lat osiem dziesiątych ( L O P A C I Ń S K I 1989, R A D K O W S K A

1989). N a podstaw ie badania ankietow ego określo­ no cechy popytu turystycznego studentów , takie jak: kierunki w yjazdów w akacyjnych w kraju w ciągu ostatnich pięciu lat oraz kierunki przy­ szłych w yjazdów , m otyw y w yjazdów i preferow a­ n ą organizację w yjazdów turystycznych.

Opracowanie niniejsze ma pozwolić na okre­ ślenie, czy studenci preferują turystykę alternatyw ­ ną, k w a lifik o w a n ą czy też turystykę masową. Ba­ dacze popytu turystycznego zgodnie tw ierdzą, że obecnie zachodzą zm iany w preferencjach tury­ stycznych. O P A S C H O W S K I (1992) stw ierdza, że wśród form wypoczynku preferow anych przez tu­ rystów krajów w ysoko rozw iniętych w latach

Youth to u rism is an im p o rtan t p a rt of

th e to u rist m ark et b e cau se young people

are very active touristically an d th eir

preferences will influence th eir actu al

behaviour in the fu tu re. The aim of th is

article is to define th e to u rist preferences

of W arsaw s tu d e n ts (especially as regards

their longer trip s - over 5 days) i.e. th e

real dem and, a s well as fu tu re prefe­

rences i.e. th e po ten tial dem and. The

a u th o r also defines o th er ch aracteristics

of the potential d em an d su c h as th e

m otives for su c h trip s an d th eir preferred

organisation. R esearch am ong th is group

w as conducted on a m u ch larger scale in

the late 1980’s

1989,

1989). The s tu d e n ts’ ‘to u rist d e m a n d ’

is described, b ased on a survey in c lu d ­

ing su ch q u estio n s as holiday d e stin a ­

tions in Poland in th e la st five years, as

well as the d e stin a tio n s of fu tu re trips,

th eir motives for travelling a n d preferred

organisation.

This article is to determ ine w h eth er

s tu d e n ts prefer th e alternative, or the

m ass tourism . R esearch ers into to u rist

dem and agree th a t cu rren tly preferences

are undergoing change.

(1992) claim s th a t betw een 1960 and

1980 to u rists from highly developed

1960-1980 przew ażał w ypoczynek bierny, rozryw ­ ka oraz orientacja konsum pcyjna, w następnym okresie - trw ającym do dzisiaj - charakterystyczne je s t poszukiw anie „sm aku życia”, przeżyć, wrażeń, przede w szystkim duchow ych (cyt. za: ALEJZIAK 1999, s. 210). KRIPPENDORF (1982) określa zm ia­ ny z dom inującej, tzw. „turystyki tw ardej”, do „m iękkiej” . Turystykę „tw ardą” charakteryzują po­ dróże grupow e, w yraźnie określony program , w y­ goda, bierność, nastaw ienie na kom fort, brak w ie­ dzy na tem at kraju odw iedzanego. C echy turysty­ ki „m iękkiej” stanow ią przeciw ieństw o turystyki tw ardej (cyt. za: ALEJZIAK 1999, s. 212). ALE.I- ZIAK (1999, s. 215) rów nież tw ierdzi, że obserw uje się w latach dziew ięćdziesiątych tendencję do od­ w rotu od turystyki m asowej ku podróżom indywi­ dualnym i im prezom niestandardow ym . Jeśli cho­ dzi o kierunki w yjazdów , to MlDDLETON (1996, s. 388) uw aża, że turyści z Europy Zachodniej wy­ bierają częściej niż w latach sześćdziesiątych w y­ jazd y krajow e lub pozaeuropejskie.

M ateriał em piryczny w ykorzystany w tej pracy dostarczyły badania ankietow e przeprow adzone w śród studentów W yższej Szkoły Turystyki i R e­ kreacji (W ST iR ) w roku akad. 1999/2000. Badanie losowe dotyczyło grupy studentów I roku studiów dziennych i III roku studiów zaocznych. A nkiety w ypełniło 189 osób, co stanow iło 86% studentów I roku i 72% studentów III roku. A nkieta składała się z dw óch części. C zęść pierw sza dotyczyła kie­ runków w yjazdów w akacyjnych (tj. powyżej pię­ ciu dni) w Polsce w ciągu ostatnich pięciu lat. In­ form acje te uzyskano na podstaw ie trzech pytań: 1) o faktycznie odbyte podróże w Polsce w ciągu ostatnich pięciu lat, 2) o kierunki wyjazdów tury­ stycznych w Polsce w przyszłości, oraz 3) o regio­ ny, do których respondent nie chciałby wyjechać. W tym przypadku przyjęto klasyfikację regionów turystycznych za MATCZAKIEM (1993). Druga część ankiety dotyczyła popytu potencjalnego. Stu­ denci opisyw ali sw oje „w ym arzone w akacje” (kierunki w yjazdu, m otyw y w yjazdu, preferow ane sposoby żyw ienia, noclegi, rodzaj tow arzystw a, rozryw ki, organizację w yjazdu itp.).

B adana populacja to grupa studentów 1 roku - osoby 19-letnie i studenci III roku - osoby w 90%

do 25 roku życia. W obu grupach przew ażają ko­ biety (n a I roku 75% badanych, a na III roku 86,5% ). Z decydow ana w iększość studentów I roku nie podjęła pracy, podczas gdy w grupie studentów zaocznych niepracujący stanow ili 11,7% ankieto­ w anych; 16,2% pracow ało w instytucjach zw iąza­ nych z turystyką, a 72% w innych firm ach niż

tury-co untries preferred passive recreation,

en te rta in m e n t an d were consum ption

oriented b u t th a t since th e n it h a s been

very com m on to seek ‘the flavour of life’,

exper-ience, im p ressio n s an d above all

the sp iritual

1999, p. 210).

(1982) h a s com m ented on

a change from th e d o m in an t so-called

‘h ard to u rism ’ to ‘soft to u ris m ’. ‘H ard ’

tourism is ch aracterised by group travel,

a clear schedule, convenience, passivity

an d com fort-orientation, coupled with

a lack of knowledge a b o u t th e country

visited, while the featu res of ‘soft’ tourism

are the exact opposites of th e se

1999, p. 212).

(1999, p. 215)

also claim s th a t th e 9 0 ’s w itnessed

a tendency to a b an d o n m a ss to u rism for

individual trip s and non -stan d ard events.

Concerning destinations,

(1996,

p. 388) believes th a t to u ris ts from W est­

ern E urope choose trip s both w ithin their

own co u n tries a n d o u tsid e of E urope

more frequently th a n in th e 1960’s.

The em pirical m aterial u se d in th is a r­

ticle w as provided by a survey carried out

am ong the s tu d e n ts of the Higher School

of Tourism and Education ( W yższa Szkoła

Turystyki i Rekreacji - WSTiR) in the

academ ic year 1 9 9 9 /2 0 0 0 . The survey

included both 1st year s tu d e n ts an d 3rd

year ex tram u ral

stu d e n ts.

Q u estio n ­

n aires were com pleted by 189, 86% of the

1st year an d 72% of the 3rd. The q u e stio n ­

naire w as divided into two p a rts with the

first referring to th e d e stin a tio n s of trips

(over 5 days) in Poland in th e last 5 years.

Inform ation w as acquired on th e b asis of

th ree questions:

- trips w hich actually took place in the

la st 5 years,

- d estin atio n s of trip s in Poland in the

future,

- regions w hich w ould be avoided.

In th is la st case th e a u th o r adopted

the classification of to u rist regions by

A.

(1993). The o th er p a rt of

the questio n n aire referred to the potential

dem and. The stu d en ts described their

‘dream holidays’ (destinations and motiva­

tions, preferred board a n d accom m oda­

tion, type of com panions, e n tertain m e n t,

trip organisation etc.).

styczne. M iejsce zam ieszkania studentów , w edług ankiety przeprow adzonej w tym samym roku przez A. M ielcarz dla III roku, kształtow ało się następu­ jąco : w W arszaw ie zam ieszkuje na stałe zaledw ie

48% studentów , 32% m ieszka w odległości do 50 km, 13% w obszarze 5 0 -1 5 0 km od Warszawy i wreszcie 7% m ieszka na stałe w odległości 150— - 2 5 0 km od W arszawy. Zakłada się, że w grupie z I roku przew ażają osoby zam ieszkujące na stałe w W arszaw ie.

A nkietow ani studenci charakteryzow ali się znaczną aktyw nością turystyczną na terenie Polski. O dbyli w ciągu ostatnich pięciu lat średnio 0,98 podróży na je d n ą osobę rocznie w przypadku stu­ dentów I roku oraz 0,83 podróży rocznie w grupie studentów III roku. Jednocześnie przeciętny m iesz­ kaniec Polski w sezonie 1995/96 odbył zaledw ie 0,35 podróży rocznie (KUCZYŃSKI 1999).

O bie grupy odbyw ały podróże turystyczne w ostatnich pięciu latach w podobnych kierunkach (tab. I). Studenci I roku wyjeżdżali przede w szyst­ kim na w ybrzeże (30% podróży), w góry (29% ) oraz nad je z io ra (25% ), w pozostałe regiony łącz­ nie odbyto 16% podróży. A nkietow ani studenci III roku odbyli 37% podróży na wybrzeże, 33% w góry, 20% jezio ra, a w pozostałe regiony 10% podróży. Porów nanie obu grup studentów nasuw a w niosek, że studenci III roku częściej w ypoczyw a­ li w popularnych regionach, takich ja k góry, m o­ rze, jeziora.

Tabela I. Kierunki wyjazdów odbytych na terenie kraju w latach 1995-1999 przez studentów I roku i III roku WSTiR

Region Odsetek studentów I roku III roku

Wybrzeże 30,0 36,9 Pomorze 6,0 1,1 Mazury 18,8 18,6 Wielkopolska 3,1 0,4 Mazowsze 3,1 2,4 Śląsk 1,3 1,3 Małopolska Zachodnia 2,9 3,9 Małopolska Wschodnia 5,7 2,6 Sudety 5,0 4,5 Karoaty 24.0 28.3

Odsetki sumują się do 100; respondenci opisywali pięć ostatnich podróży.

t r ó d I o: Opracowanie własne.

Jeśli idzie o popyt potencjalny, czyli regiony Polski, które studenci chcą odw iedzić w przyszło­ ści, to studenci I roku deklarow ali chęć spędzenia

The population w as m ade u p of 1st

year s tu d e n ts (19 y ear olds), a n d 3rd year

stu d e n ts, 90% of whom were older (up to

th e age of 25). In both groups th ere were

m ore wom en (75% in th e I s* year a n d

86.5% in the 3 rd). A great m ajority of the

1st year h a d no job, while j u s t 11.7% of

th e ex tram u ral s tu d e n ts h a d did n o t have

one (16.2% of th o se who h a d a job

w orked in to u rist-related places, an d

72% elsewhere). A survey of th e 3rd year

stu d e n ts’ place of residence by A. Mielcarz

(2000) gave th e following resu lts: only

48% live p erm an en tly in W arsaw, 32% up

to 50 km away, 13% 5 0 -1 5 0 km , an d

finally 7% 150-250 km. It w as assu m ed

th a t th ere is a sim ilar p a tte rn for 1st year

stu d e n ts.

The s tu d e n ts surveyed were very active

touristically in Poland. In th e previous

five years th e 1st year h ad m ade an

average of 0.98 trip s per p erso n per year,

with 0.83 trip s for th e 3 rd year. For

com parison, an average Pole in 1995/

1996 took 0.35 trip s

1999).

Both groups took trip s in the la st five

years to sim ilar d estin a tio n s (Table I).

The figures for th e 1st y ear were: th e se a ­

side (30%), the m o u n ta in s (20%) an d lake

d istricts (25%) w ith the rem aining (16%)

elsew here, an d th e 3rd: th e seaside (37%),

m o u n ta in s (33%) an d lake d istricts (20%)

w ith the rem aining (10%) elsew here.

A com parison su g g ests th a t th e 3rd year

visited po p u lar regions like th e seaside,

m o u n ta in s or lakes slightly m ore often.

Table I. Destinations in Poland between 1995-1999 of 1sl and 3rd year WSTiR students

Region Percentage of students 1sl year 3rd year Wybrzeże 30.0 36.9 Pomorze 6.0 1.1 Mazury 18.8 18.6 Wielkopolska 3.1 0.4 Mazowsze 3.1 2.4 Śląsk 1.3 1.3 Małopolska Zachodnia 2.9 3.9 Małopolska Wschodnia 5.7 2.6 Sudety 5.0 4.5 Karpaty 24.0 28.3

The columns total to 100%; students described their last 5 trips.

w akacji na w ybrzeżu (36% odpow iedzi), w górach (26% ), nad jezioram i (22% ), a tylko 15% w pozo­ stałych regionach (tab. II). Studenci III roku chcie­ liby w yjechać na w ybrzeże (35% ), w góry (36% ), nad jezio ra w ybrało w yjazd 21% , a w pozostałe regiony Polski 8% osób (tab. II). Z badań tych w y­ nika, że studenci p referu ją głów nie w yjazdy w znane regiony turystyczne. Różnice w preferen­ cjach m iejsca spędzania wakacji między obiem a grupam i były niew ielkie: studenci III roku deklaro­ wali częściej chęć wyjazdu w góry, niż studenci I roku.

Tabela II. Deklarowane kierunki preferowanych wyjazdów na terenie Polski studentów I roku i zaocznych studentów III roku WSTiR

Region Odsetek studentów I roku III roku

Wybrzeże 36,0 34,9 Pomorze 4,8 1,6 Mazury 17,3 19,1 Wielkopolska 1,8 0,7 Mazowsze 1,5 0,0 Śląsk 1,8 0,2 Małopolska Zachodnia 4,2 5,7 Małopolska Wschodnia 6,2 1,8 Sudety 8,3 6,6 Karoatv 18.1 29.2

Odsetki sumują się do 100; studenci opisywali pięć przyszłych podróży.

Ż r ó d I o: Opracowanie własne.

Jeśli porów nam y kierunki w yjazdów w akacyj­ nych odbytych w ciągu ostatnich pięciu lat z kie­ runkam i wskazanym i jak o preferow ane to okaże się, że w przyszłości grupy te chcą wyjeżdżać w regiony popularne i znane z poprzednich w yjaz­ dów. M oże to oznaczać, że studenci kierują się w yborem stereotypow ym i nie ch cą ryzykować w yjazdów w nieznane, lub, że brak odpow iednio atrakcyjnej oferty w innych regionach, co może się w iązać z gorszą dostępnością kom unikacyjną in­ nych regionów . Potw ierdza to fakt, że studenci wy­ jeżdżający nad jezio ra w ybierają M azury, a nie Po­ jezierze Pom orskie, a decydując się na góry wy­

bierają K arpaty, a nie Sudety.

A nkietow ani studenci odpow iadali rów nież na pytania dotyczące regionów , w których nie chcieli­ by spędzać w akacji. Studenci I roku stw ierdzili, że nie chcieliby w ypoczyw ać przede wszystkim na M azowszu (22% odpow iedzi) oraz na Śląsku (26% ). Podobnie w ypow iedzieli się studenci III ro­ ku - 30% nie w ybrałoby wakacji na Śląsku i 20%

C oncerning

potential

d em an d

i.e.

Those regions of Poland w hich the

s tu d e n ts w ant to visit in the fu tu re, the

1st year m entioned th e seaside (36%),

m o u n tain s (26%) an d the lakes (22%),

an d only 15% elsew here (Table II), while

the 3rd: the seaside (35%), m o u n ta in s

(36%), lakes (21%) a n d (8%) elsew here

(Table II). This show s th a t s tu d e n ts

prefer trip s to po p u lar to u rist regions b u t

the differences betw een th e two years

were ra th e r insignificant e.g. th e 3rd

year pointed to th e m o u n ta in s a s their

favourite destin atio n m ore often th a n the

1st year.

Table II. Preferred Polish destinations of 1s1 year and 3"1 year WSTiR students

Region Percentage of students 1slyear 3r<1 year Wybrzeże 36.0 34.9 Pomorze 4.8 1.6 Mazury 17.3 19.1 Wielkopolska 1.8 0.7 Mazowsze 1.5 0.0 Śląsk 1.8 0.2 Małopolska Zachodnia 4.2 5.7 Małopolska Wschodnia 6.2 1.8 Sudety 8.3 6.6 Karoatv 18.1 29.2

The columns total to 100%; the students described their last 5 trips.

S o u r c e : Author's own research.

If we com pare th e a c tu a l d estin atio n s

in the last 5 years w ith th o se described

as preferred, it tu rn s o u t th a t in the

fu tu re they w an t to travel to p opular

regions w hich they already know from

previous trips. This m ay m ean th a t

s tu d e n ts ’ choices are stereotypical an d

they do n o t w an t to risk trip s to u n ­

fam iliar places, or th a t th ere is a lack

of an attractive offer in o th er

regions

cau sed by th eir poor accessibility. This is

sup p o rted by the fact th a t the stu d en ts

visiting areas of lak es chose Pojezierze

M azurskie (the M azurian lake district),

an d not Pojezierze Pom orskie (the Pome­

ran ian lake district), a n d w hen deciding

to go to th e m o u n tain s, they chose the

Karpaty (the C arpathians) a n d n ot the

Sudety (the S u d eten m ountains).

na M azow szu. Regiony te uznaw ane są przez w ar­ szaw iaków za nieatrakcyjne i zbyt zanieczyszczo­ ne (lab. III).

Tabela III. Regiony w Polsce, w których studenci I roku i zaoczni III roku WSTiR nie chcieliby spędzać wakacji

Region Odsetek studentów 1 roku III roku

Wybrzeże 9,8 13,0 Pomorze 4,9 2,9 Mazury 9,3 10,9 Wielkopolska 4,9 9,2 Mazowsze 22,3 19,7 Śląsk 26,3 30,1 Małopolska Zachodnia 8,9 5,4 Małopolska Wschodnia 5,8 2,1 Sudety 4,0 0,8 Karpaty i . 5.9

Odsetki sumują się do 100; studenci deklarowali po pięć regionów. Ź r ó d ł o : Opracowanie własne.

Znaczny odsetek studentów nie w ybrałby się też w tzw. regiony uznane za atrakcyjne turystycz­ nie. O dpow iedzi w obu grupach są bardzo podob­ ne: spośród studentów I roku nie w ybierze się nad m orze 10% badanych, a nad jezio ra 14%. W śród studentów III roku nie pojedzie nad m orze 13%, a nad jezio ra 14% ankietow anych.

Studenci I roku i III roku studiów w W STiR de­ klarow ali bardzo podobne kierunki „w ym a­ rzonych” w akacji (tab. IV). N ajw iększa grupa de­ klarow ała chęć w yjazdu w regiony basenu M orza Śródziem nego (studenci I roku - 40% , studenci III roku - 41% ) oraz do innych krajów (odpow iednio 40% i 39% ). W Polsce spędziłoby sw oje w ym arzo­ ne w akacje zaledw ie po 6% studentów obu bada­ nych lat. M ożna w ięc w nioskow ać, że bardzo duży udział w deklarow anych w yjazdach stanow ią w y­ jazd y „po słońce i n a plażę” oraz kraje dalekiej za­

granicy.

Tabela IV. Kierunek preferowanych wyjazdów na »wymarzone" wakacje studentów I roku i zaocznych studentów III roku WSTiR

Region Odsetek studentów I roku III roku

Polska 6,4 6,3

Europa bez basenu M. Śródziemnego 14,1 14,4 Basen Morza Śródziemnego 39,7 40,6

Pozostałe kraje 39,7 38,7

Studenci opisywali jeden kierunek podróży. Ź r ó d ł o : Opracowanie własne.

The s tu d e n ts w ere also a sk ed ab o u t

the regions w here they w ould n o t like to

spend th eir holidays. The 1st year claim ed

th a t they would above all n o t like to stay

in Mazowsze (22%) or in Silesia (26%)

w ith figures of 30% Silesia a n d 20%

Mazowsze for th e 3rd. These regions are

considered by th e s tu d e n ts to be u n ­

attractive a n d too polluted (Table III).

Table III. Polish regions where WSTiR 1s1 year and 3rd year students would not like to spend their holidays

Region Percentage of students 1! l year 3,d year Wybrzeże 9.8 13.0 Pomorze 4.9 2.9 Mazury 9.3 10.9 Wielkopolska 4.9 9.2 Mazowsze 22.3 19.7 Śląsk 26.3 30.1 Małopolska Zachodnia 8.9 5.4 Małopolska Wschodnia 5.8 2.1 Sudety 4.0 0.8 Karpaty 3.6 5.9

The columns total to 100%; the students described their last 5 trips.

S o u r c e : Author's own research.

A significant percentage of s tu d e n ts

however would n o t travel to regions

regarded as touristically attractive. The

an sw ers in b o th groups are very similar:

am ong 1st year s tu d e n ts 10% will not

travel to the seaside a n d 14% to the

lakes, while am ong th e 3rd year 13% will

n o t travel to the seaside a n d 14% to the

lakes.

Table IV. ‘Dream' holiday destinations of 1st and 3rd year WSTiR students

Region Percentage of students 1s1 year 3rd year

Poland 6.4 6.3

Europe without the Mediterranean 14.1 14.4 The Mediterranean region 39.7 40.6

Other countries 39.7 38.7

Students gave only one destination. S o u r c e : Author's own research.

The 1st a n d 3rd year WSTiR s tu d e n ts

spoke a b o u t very sim ilar d e stin a tio n s for

th eir dream holidays (Table IV). The

lar-N ajciekaw szym i kierunkam i w yjazdów są kraje ostatniej grupy. Studenci, którzy wybrali ten kieru­ nek mieli bardzo „rozstrzelone” preferencje odno­ śnie do krajów , ale zarysow ała się pew na praw i­ dłow ość - najbardziej popularny okazał się wyjazd do USA (10 odpow iedzi z roku III i sześć odpo­ w iedzi z roku I), A ustralii (cztery odpow iedzi z III roku i dw ie z I roku) oraz do M eksyku (trzy odpo­ w iedzi z III roku), T ajlandii (trzy odpowiedzi z III roku), Jam ajki (trzy odpow iedzi z I roku).

O bie grupy studentów wybrały przede w szyst­ kim wyjazd do USA i A ustralii, zatem do krajów o bardzo zróżnicow anych atrakcjach turystycznych oraz dobrze zagospodarow anych turystycznie. Co ciekaw e, w yjazdów tych nie łączono z odw iedzi­ nami rodzin.

W yniki zaw arte w tab. V św iadczą o znacznej koncentracji deklarow anego ruchu turystycznego. Do pierw szej piątki krajów w ybiera się prawie po­ łow a studentów 1 i III roku, druga piątka krajów koncentruje 18% w yjazdów . N asuw a się wniosek, że studenci chcieliby w yjeżdżać głów nie do kra­ jó w europejskich, natom iast preferow ane wyjazdy

do krajów pozaeuropejskich m ają charakter mniej ukierunkow any, a bardziej rozstrzelony.

Tabela V. Kierunki potencjalnych wyjazdów studentów WSTiR do pierw­ szych dziesięciu krajów (% oznacza udział danej grupy krajów w ogólnej

liczbie wyjazdów deklarowanych)

Rok 1 (n = 78) Rok III (n = 111)

kraj liczba odpowiedzi kraj liczba odpowiedzi

Hiszpania 17 Hiszpania 14

Włochy 6 Wiochy 11

USA 6 USA 10

Polska 5 Polska 7

Wielka Brytania 4 Wielka Brytania 7

Razem 48% 44,1% Grecja 4 Grecja 5 Jamajka 3 Egipt 5 Francja 3 Australia 4 Egipt 2 Norwegia 3 Irlandia 2 Meksyk 3 Razem 18,1% 18,0% Pozostałe 33,2% 37,9%

Respondenci mogli podać tylko jeden kierunek wyjazdu. Ź r ó d ł o : Badanie własne.

Gdy porów nam y te wyniki z m iędzynarodo­ wym ruchem turystycznym w 1997 r. (ALEJZIAK

1999) okaże się, że pierw sza piątka najczęściej od­ w iedzanych krajów koncentrow ała 36% ogółem przyjazdów m iędzynarodow ych i były to: Francja,

gest group w anted to travel to th e Medi­

te rra n e a n (1st year - 40%, 3rd - 41%)

an d to foreign co u n tries (40% a n d 39%

respectively). Only 6% in each group

would sp en d th eir dream holidays in

Poland. It can be concluded th a t travel in

search of su n sh in e a n d a beach, a s well

as to foreign countries, would co n stitu te

a large percentage of all trips.

The

m ost

in tere stin g

d estin atio n s

are th e co u n tries from th e la s t group.

S tu d en ts who chose th e se h a d very ‘sc a t­

te re d ’ preferences, b u t a certain re g u lar­

ity can be noticed - th e m ost p o p u lar w as

the USA (ten 3rd and six 1st year), Australia

(four 3rd an d two 1st year) an d Mexico

(three 3 rdyear), T hailand (three 3rd year)

an d Ja m a ic a (three 1st year).

Both groups chose th e USA an d

A ustralia, co untries of very different

to u rist attra ctio n s b u t w ith a well-

developed to u rist in fra stru c tu re . It is

interestin g th a t su c h trip s were not

associated w ith family visits.

The re su lts in Table V show a co n ­

siderable concentration of tourist d estin a­

tions. The top five c o u n trie s would be

visited by alm ost half of th e 1st an d 3rd

year stu d e n ts w ith th e o th er five a ttra c ­

tive to j u s t 18%. It can be concluded th a t

stu d e n ts would like to travel m ainly

to E uropean co untries, while preferred

countries outside Europe are less specific.

Table V. The top ten destinations of potential trips of WSTiR students (the percentages show the proportion of students choosing the countries

in the groups)

1st year (n = 78) 3,dyea r(n = 111)

countries number countries number

Spain 17 Spain 14

Italy 6 Italy 11

USA 6 USA 10

Poland 5 Poland 7

Great Britain 4 Great Britain 7

Total 48% 44.1% Greece 4 Greece 5 Jamaica 3 Egypt 5 France 3 Australia 4 Egypt 2 Norway 3 Ireland 2 Mexico 3 Total 18,1% 18.0% Other 33,2% 37.9%

Students gave only one destination. S o u r c e : Author’s own research.

USA, H iszpania, W łochy, W ielka Brytania, a na­ stępna piątka - 16% przyjazdów m iędzynarodo­ wych. Św iadczyć to m oże o preferencjach polskiej m łodzieży bardzo podobnych do istniejących obec­ nie kierunków w yjazdów światowej turystyki, czy­ li o im itacji zachow ań turystycznych obecnie prze­ w ażających, a nie kreacji nowych.

N ajczęściej podaw ane m otywy w yjazdów to: poznaw anie, które deklarow ało 83% ankietow a­ nych z1 roku i 81% z II roku, w ypoczynek - 76% w obu grupach, rozryw ka - 67% studentów I roku i 41% studentów III roku (tab. VI).

Tabela VI. Motywy wyjazdów na wymarzone wakacje studentów 11 III roku WSTIR

Motywy wyjazdów Odsetek studentów 1 roku III roku

Wypoczynek 75,6 75,6 Poznanie 83,3 81,1 Pobyt z przyjaciółmi 42,3 22,5 Rozrywka 66,7 41,4 Sport 8.9 15,3 Praca 1.2

-Odsetki nie sumują się do 100, gdyż respondenci podawali kilka motywów.

Ź r ó d ł o : Opracowanie własne.

Pow szechnie podaw ano kilka m otyw ów w yjaz­ dów - 31 % studentów I roku podaw ała aż cztery motywy w yjazdu, natom iast studenci III roku m ają bardziej sprecyzow ane cele - 41% podaw ało tylko po dwa m otyw y w yjazdów . W ynika z tego, że przy kreow aniu oferty turystycznej dla młodych ludzi należy uw zględniać różnorodne atrakcje pozw ala­ ją c e na realizację wielu celów.

Studenci w o lą w yjazdy organizow ane z grupą przyjaciół (studenci I roku - 61% odpowiedzi, studenci III roku - 4 7% odpow iedzi). Z a pośred­ nictwem biura podróży (tab. VII) chciałoby w yje­ chać nieco ponad 1/3 respondentów (37 % studen­ tów I roku i 40% studentów III roku), na całkow i­ cie sam odzielną organizację w yjazdu zdecydow a­ łoby się 24% studentów I roku i 31% studentów III roku. W yniki ankiety porów nane z podobnym i dla w yjazdów zagranicznych Polaków są bardzo podobne (ŁA C IAK 1998).

Najliczniejsza grupa studentów obu lat, któ-ra w yjechałaby korzystając z usług biura podróży, pragnie w yjechać w regiony basenu M orza Śród­ ziem nego (55% respondentów z 1 roku i aż 71% z III roku). Jest to praw dopodobnie wynik dużego w yboru tanich ofert turystycznych (m. in. oferty

W hen we com pare th ese re su lts to

those of in tern a tio n al to u rism in 1997

( A l e j z i a k

1999), it tu rn s o u t th a t th e top

five co u n tries a c c o u n t for 36% of all

in tern a tio n al trips: F rance, th e USA,

Spain, Italy an d G reat B ritain, while th e

next five acco u n ted for 16%. This m ay

show th a t th e preferences of Polish young

people are sim ilar to th o se in th e re st of

th e world, a n d th a t to u ris t behaviour is

copied ra th e r th a n original.

The m ost frequent m otives are: seeing

new places (83% of th e 1st year, 81% of

th e 3rd), recreation (76% in both groups)

an d e n te rta in m e n t (67% a n d 41% re sp e c ­

tively) (Table VI).

Table VI. Motives tor dream holidays among 1sl and 3,d year WSTiR students

Motives of trips Percentage of students 1s|year 3rt year

Recreation 75.6 75.6

Seeing new places 83.3 81.1 Spending time with friends 42.3 22.5

Entertainment 66.7 41.4

Sport 8.9 15.3

Work 1.2

-Columns do not sum to 100% because the students mentioned several motives.

S o u r c e : Author’s own research.

The s tu d e n ts u su a lly m en tio n ed seve­

ral m otives for th eir trips: 31% of th e 1st

year m entioned 4 m otives, while for the

3 rd year 41% m entioned only 2 motives.

It can be concluded th a t w hen creating

a to u rist offer for young people one

should include a variety of a ttra c tio n s

which would allow th em to realise th eir

m any aims.

S tu d e n ts prefer to travel w ith th eir

friends (1st year s tu d e n ts - 61%, 3rd

year - 47%). One th ird (37% of th e 1st

year a n d 40% of the 3rd) would like to u se

th e services of a travel agency (Table VII),

while 24% of th e 1st y ear a n d 31% of the

3rd would prefer to organise th eir trip

them selves. The re su lts of th is survey are

very sim ilar to trip s abroad am ong Poles

in general

1998).

Most s tu d e n ts from both groups would

like to u s e the services of a travel agency

w hen going to th e M editerranean (55%

Icist m inutę) oraz agresyw nej kam panii reklam owej

prow adzonej przez biura podróży specjalizujące się w w yjazdach nad M orze Śródziem ne.

Tabela VII. Odsetek studentów I i III roku WSTiR preferujących wyjazd na wymarzone wakacje z biurem podróży (wg kierunków wyjazdów)

Kierunek wyjazdów Odsetek studentów 1 roku III roku

Polska 0,0 14,3

Europa 18,2 12,5

Basen Morza Śródziemnego 54,8 71,1 Kraje pozaeuropejskie 25,8 44,1 Wszystkie kierunki 37.2

Żródlo: Opracowanie własne.

O bie grupy studentów trak tu ją wym arzone w a­ kacje ja k o wyjazd o charakterze towarzyskim . Studenci 1 roku chcieliby przede wszystkim w yje­ chać w tow arzystw ie przyjaciół (87% odpow ie­ dzi), ale także z bliską o sobą (54% odpow iedzi). Studenci III roku deklarują w podobnych propor­ cjach w yjazd z bliską o sobą (68% odpow iedzi) i z przyjaciółm i (60% odpow iedzi). Stosunkow o niew iele osób chciałoby poznać „kogoś” na wyjeź- dzie (studenci I roku - 33% odpow iedzi, studenci III roku - 10%). Sam otne wyjazdy nie cieszą się popularnością. - z 1 roku wyjazd sam otny deklaro­ wały dw ie osoby, a z III roku nikt.

U pada m it o „sierm iężnej turystyce” studentów. W ym arzone w akacje studenci spędziliby najchęt­ niej w hotelach (studenci I roku - 76% odpow ie­ dzi, studenci III roku - 68% ). N astępnie chcieliby korzystać z pola kem pingow ego (studenci I roku - 18% odpow iedzi, III roku - 21% ), a dalej wy­ m ieniane obiekty noclegow e to schronisko i kw a­ tery prywatne.

N ajbardziej preferow ane przez studentów są posiłki w restauracjach (studenci I roku - 53% od­ pow iedzi, III roku - 55% ) oraz w barze (odpow ie­ dnio 50% i 47% ). N ieco ponad 1/3 studentów mo­ głaby żyw ić się we własnym zakresie.

Rozrywki są istotnym elem entem wym arzonych w akacji ludzi młodych. N ajpopularniejszą rozryw ­ k ą w obu grupach studenckich je s t dyskoteka (stu­ denci I roku - 73% odpow iedzi, III roku - 66%), następnie w izyta w pubie (odpow iednio: 69% i 59% odpow iedzi) oraz uczestnictw o w koncer­ tach (studenci I roku - 27% odpow iedzi, III roku - 46% ). S ą to typow e rozrywki organizow ane w ośrodkach turystyki masowej dla młodzieży. Do nietypow ych rozryw ek w ybranych przez

studen-of the 1st year an d 71% studen-of th e 3rd). This

probably re su lts from th e wide range of

cheap to u rist offers (among o th ers ‘last-

m in u te ’ offers), as well as from the

aggressive advertising cam paigns ru n by

travel agencies specialising in trip s to the

M editerranean.

Table VII. The percentage of 1« and 3rd year WSTiR students who would prefer going on their dream holiday through a travel agency

(according to destination)

Destination Percentage of students 1Myear 3111 year

Poland 0.0 14.3

Europe 18.2 12.5

The Mediterranean area 54.8 71.1 Countries outside Europe 25.8 44,1 All directions 37.2 39 6

S o u r c e : Author's own research.

Both groups tre a t th e ir dream holidays

a s a trip for social p u rp o ses. The 1st

year above all would like to travel with

friends (87%), b u t also w ith a person

close to th em (54%) while 68% of the 3rd

year stu d e n ts point to a close p erso n and

60% to friends. Relatively few w ould like

to m eet ‘som ebody’ d u rin g th e holidays

(l^t year - 33%, 3^d - 10%). Travelling

alone is n ot p o p u lar - only two 1st year

stu d e n ts m entioned it, an d nobody from

the 3rd.

The

m odest

d em an d s

of s tu d e n t

to u rists h a s been show n to be a m yth.

They would m ost willingly sp en d th eir

dream holidays in h o tels (1st year - 76%,

3rd - 68%) followed by cam ping sites

(18% and 21% respectively) w ith to u rist

sh elters

an d

private

lodgings

also

m entioned. S tu d e n ts prefer to eat in

re sta u ra n ts (1st year - 53%, 3rd - 55%) or

o ther catering esta b lish m e n ts (50% and

47% respectively) b u t slightly over a th ird

would provide th eir own food.

E n tertain m en t is an im p o rtan t elem ent

an d th e m ost p o p u lar for both groups

is the discotheque (1st year - 73%, 3 rd

- 66%), followed by p u b s (69% and

59% respectively) an d co n certs (27%

an d 46%). These are th e e n te rta in m e n ts

typically organised for young people in

tów I roku należało: czytanie książek - je d n a oso­ ba, poznaw anie folkloru - dw ie osoby, sport - trzy osoby, pójście do teatru - jed n a osoba. N ietypow e rozrywki deklarow ane przez studentów III roku to: safari, zw iedzanie m uzeów i fotografow anie - wy­ m ienione przez pojedyncze osoby, zakupy - przez trzy osoby, sport - przez sześć osób.

* * *

A nkieta przeprow adzona w śród studentów W yż­ szej Szkoły Turystyki i Rekreacji w W arszawie w ykazała, że ta grupa społeczna charakteryzuje się bardzo d u żą aktyw nością turystyczną (każdy ze stu­ dentów wyjechał raz w roku na w akacje w Polsce w ciągu ostatnich pięciu lat). W yjazdy te skiero­ wane były przede w szystkim w typow e regiony turystyczne Polski, tj. w K arpaty (głów nie Tatry), nad je z io ra (przede wszystkim Pojezierze M azur­ skie), oraz na w ybrzeże B ałtyku (z reguły W ybrze­ że G dańskie). Podobne kierunki w yjazdów dekla­ rują studenci dla swoich wakacji w Polsce w przy­ szłości.

K ierunki w yjazdu na „w ym arzone w akacje” (popyt potencjalny) przedstaw iają inny obraz. Studenci w ybraliby przede w szystkim wyjazd w regiony basenu M orza Śródziem nego oraz do krajów pozaeuropejskich. Pozwala to na sform uło­ w anie ogólnego w niosku, że Polska staw ać się bę­ dzie krajem em isji turystycznej.

O koncentracji kierunków w yjazdów świadczy fakt, że praw ie połow a respondentów w ybrałaby jed n o z następujących państw - Hiszpanię, W ło­

chy, USA, Polskę, Francję. W ybór ten m oże w yni­ kać ze znacznej podatności studentów na akcje prom ocyjne i inform acyjne biur podróży przygoto­ w ujących w ypoczynkow ą ofertę dla Polaków. M o­ że też być konsekw encją faktu, że rynek polski znajduje się w drugiej fazie rozw oju turystyki, tj. fazie, w której głów nym motywem je s t w ypoczy­ nek bierny oraz rozryw ka - czyli dom inacja orien­ tacji konsum pcyjnej (OPASCHOWSKI 1992; cyt. przez ALEJZIAKA 1999, s. 210); w fazie tej przew a­ ża rów nież turystyka m asowa, grupowa.

W tabelach VIII i IX zestaw iono najczęściej pow tarzające się odpow iedzi określające charak­ ter w ym arzonych w akacji studentów I i III roku W STiR.

W yniki przedstaw ione w tab. VIII i IX m ów ią o najczęstszych preferencjach studentów . C hcą oni przede wszystkim poznaw ać i w ypoczyw ać,

naj-to u rist centres. Among th e less p o p u lar

ways of spending free tim e were reading

books (one), learning a b o u t folklore (two),

sport (three) a n d going to th e th e a tre

(one). U n u su al types of e n te rta in m e n t

m entioned by th e 3rd year were going on

safari, visiting m u se u m s, tak in g p h o to ­

grap h s (one each), shopping (three) an d

sport (six).

* * *

The survey co n d u cted am ong WSTiR

s tu d e n ts in W arsaw show ed th a t th is

social group is very active touristically

(each of the s tu d e n ts w ent on holiday

once a year over th e p a s t 5 years). They

travelled m ainly to p o p u lar Polish to u rist

regions i.e. to the C arp ath ian m o u n ta in s

(the Tatras), th e lakes (the M azurian Lake

District) a n d to th e Baltic coast (most

often the G d ań sk area). The s tu d e n ts

m entioned the sam e d e stin a tio n s while

talking a b o u t th eir fu tu re holidays in

Poland.

D ream holiday d e stin a tio n s (potential

dem and) were different. The s tu d e n ts

w ould choose first th e M editerranean an d

countries o u tsid e E urope w hich leads to

the conclusion th a t th ere will be a n et

outflow of to u rists from Poland.

As regards specific d estin atio n s,

alm ost h alf would travel to j u s t five

countries - Spain, Italy, th e USA, Poland

a n d France. S uch choices m ay re su lt

from s tu d e n ts ’ considerable susceptibility

to the prom otions a n d ad v ertisem en ts of

travel agencies. It m ay also re s u lt from

the fact th a t Polish m ark et is at the

second stage of to u rist developm ent i.e.

w hen the prim ary motive is passive recre­

ation an d e n tertain m e n t. C onsum ption

dom inates a t th is stage

1992; quoted by

1999, p. 210)

as does group tourism .

In Tables VIII an d IX th e a u th o r

p re se n ts the m ost freq u en t resp o n ses

describing the c h a ra c ter of 1st an d 3rd

year WSTiR s tu d e n ts ’ dream holidays.

The re su lts p re se n te d in Tables VIII

a n d

IX show th e m o st com m on prefe­

rences. Above all s tu d e n ts w an t to see

Tabela VIII. Wymarzone wakacje studentów I roku studiów dziennych WSTiR - najczęściej podawana forma wyjazdu wg kierunków wyjazdu

(1999/2000)

Table VIII. Dream holidays of 1*' year WSTiR students - most frequently mentioned form of trip according to destination

(1999/2000)

Wyszczególnienie Polska Europa* Basen Morza Śródziemnego

Pozostałe kraje6

Główny motyw wypoczy­ nek

poznanie poznanie poznanie

Zakwaterowanie schronisko hotel hotel hotel Baza

gastronomiczna

sam gotuję bar restauracja bar

Towarzystwo z bliską osobą z bliskim towarzy­ stwem z bliskim towa­ rzystwem z bliskim towarzy­ stwem

Rozrywki dyskoteka pub,dysko­ teka

dyskoteka pub pub, dys­ koteka Organizacja wyjazdu sam orga­ nizuję z przyja­ ciółmi z przyja­ ciółmi z przyja­ ciółmi

* Bez krajów basenu Morza Śródziemnego i Polski.b Bez krajów basenu Morza Śródziemnego.

Ź r ó d ł o : Opracowanie własne.

Tabela IX. Wymarzone wakacje studentów studentów III roku studiów zaocz­ nych WSTiR - najczęściej podawana forma wyjazdu wg kierunków wyjazdu

(1999/2000)

Wyszczególnienie Polska Europa* Basen Morza Śródziemnego

Pozostałe kraje6

Główny motyw wypoczy­ nek poznanie poznanie, wypoczynek poznanie, wypoczy­ nek

Zakwaterowanie schronisko schronisko, hotel

hotel hotel

Baza gastronomiczna

sam gotuję sam gotuję restaura­ cja, bar restaura­ cja Towarzystwo z bliskim towarzy­ stwem z bliskim towarzy­ stwem z bliską osobą z bliską osobą, z towa­ rzystwem

Rozrywki różne pub,dysko­ teka pub,dysko­ teka dyskoteka, pub Organizacja wyjazdu z przyja­ ciółmi sam, z przy­ jaciółmi biuro podróży, z przyjaciółmi z przyja­ ciółmi

aBez krajów basenu Morza Śródziemnego i Polski.b Bez krajów basenu Morza Śródziemnego.

Ź r ó d ł o : Opracowanie własne.

chętniej b ędą nocow ać w hotelu, a żyw ić się w re­ stauracji. W ażną rolę podczas wakacji odgryw ają rozrywki, głów nie dyskoteka i pub. Studenci w olą wyjazdy w grupie rów ieśników lub z bliską osobą, preferu ją jed n ak w yjazdy organizow ane z grupą przyjaciół. B iura podróży jak o organizator wakacji w ybierane były przez około 1/3 respondentów , a były one organizatoram i w yjazdów dalszych, tj.

Poland Europe“ Mediterranean Sea countries

Other6

Main motive recreation cognitive cognitive cognitive

Accommodation shelter hotel hotel hotel

Board Own cooking bar restauracja bar

Company close person close close close friends friends friends

Entertainment disco pub, disco disco, pub pub, disco

Trip myself with with with organisation friends friends friends

a Without the countries in the Mediterranean area and Poland.b Without the countries in the Mediterranean area.

S o u r c e : Author's own research.

Table IX. Dream holidays of 3,d year students - most frequently mentioned form of trip according to destination (1999/2000)

Poland Europe* Mediterranean Sea countries

Other*

Main motive recreation cognitive cognitive, recreation

cognitive, recreation

Accommodation shelter hotel, shelter hotel hotel Board own cooking own cooking restaurant, bar restaurant Company close friends close friends close person close person, with friends

Entertainment various pub, disco pub, disco disco, pub

Trip organisation with friends myself, with friends travel agency, with friends travel agency, with friends

a Without the countries in the Mediterranean area and Poland.b Without the countries in the Mediterranean area.

S o u r c e : Author’s own research.

new places an d rest, an d will m ost will­

ingly stay in hotels a n d eat in re s t­

a u r a n ts .

E n te r ta in m e n t

p la y s

an

im p o rtan t p a rt d uring a holiday, m ainly

discos an d p u b s. S tu d e n ts choose to

travel in th e com pany of th eir peers or

a person close to them , b u t they prefer

trip s organised together w ith a group

of friends. Travel agencies, as holiday

organisers, were chosen by ab o u t one

third for organising trip s to m ore d ista n t

basen M orza Śródziem nego i do krajów poza­ europejskich. Zatem studenci preferują wyjazdy w regiony turystyki m asow ej, o sporym kom forcie w arunków pobytu (restauracja, hotele). Młodzi lu­ dzie nie w ykazują jed n ak w ielkiego zainteresow a­ nia krajem - nie dążą do poznaw ania m iejscowej ludności, raczej w olą spędzać czas w tow arzystw ie przyjaciół z Polski. N asuw a się w niosek, że je s t to turystyka bardzo tow arzyska o cechach turystyki m asow ej. W ybór taki może w ynikać z faktu, że tu­ rystyka m asowa gw arantuje w iększe bezpieczeń­ stwo i w ygodę, oraz że je st tańsza od indyw idual­ nej. C iekaw e, że różnice m iędzy preferencjam i stu­ dentów I i III roku są znikom e, czyli preferencje w yjazdow e 19-latków niepracujących są bardzo podobne do 22-letnich osób pracujących. W arto zw rócić uwagę, że w śród studentów przew ażają kobiety, zatem wyniki św iadczą przede wszystkim o preferencjach kobiet.

Bardzo nieliczne osoby deklarow ały zaintere­ sow ania innymi form ami spędzania w akacji, np. turystyką kw alifikow aną. Spośród badanych jed n a osoba z I roku chciałaby w ybrać się na w ędrów kę z aparatem fotograficznym do K azachstanu, a z III roku po jed n ej osobie pragnęło spędzić w akacje na row erze w Alpach Francuskich, na w spinaczce skałkow ej w e Francji, na w ędrów ce po Syberii i na trekkingu w H im alajach. W ym arzone w akacje w Polsce w ybrało 12 osób, które wyjechałyby w góry lub na Pojezierze M azurskie, prow adząc aktyw ny w ypoczynek i nocując w schroniskach.

d estin atio n s i.e. th e M editerranean area

and co u n tries o u tside Europe. This leads

to th e conclusion th a t s tu d e n ts prefer

trip s to regions of m ass to u rism a n d of

a high sta n d a rd (in term s of h o tels a n d

re sta u ra n ts).

Young people are n o t very in te re ste d in

the country they are visiting, do n ot w ant

to know the local people a n d prefer to

spend th eir tim e in th e com pany of th eir

Polish friends. It can be concluded th a t

th is is due to th e fact th a t m a ss tourism

g u aran tees greater safety an d comfort

an d th a t it is ch eap er th a n individual

tourism . It is in tere stin g th a t th e differ­

ences in the preferences of th e 1st and

the 3rd year s tu d e n ts are insignificant, i.e.

th e preferences of non-w orking 19-year-

olds are very sim ilar to th e preferences of

working 22-year-olds. It is worth m ention­

ing th a t m ost s tu d e n ts are w om en, so the

re su lts shed light prim arily on w om en’s

preferences.

Very few people were in te re ste d in

o ther forms of sp en d in g th eir holidays,

e.g. in the alternative tourism . One

person from th e 1st year would like to

travel to K azakhstan to take ph o to ­

graphs, a n d from th e 3rd one would like

to cycle in th e F rench Alps, one to climb

rocks in France, one to travel in Siberia

an d one to trek in th e H im alayas. Twelve

chose to sp en d th eir dream holidays in

Poland taking an activity-based holiday

to the m o u n ta in s or to th e M azurian Lake

D istrict, an d sleep in sh elters.

B IB L IO G R A F IA - B IB L IO G R A P H Y

A le jz ia k W ., 1 9 9 9 , T urystyka w obliczu w yzw a ń XXI wie­ k u , A lb is, K rak ó w .

KRIPPENDORF J . , 1 9 8 3 , Wolanie o nową światową politykę turystyczną, „ P ro b lem y T u ry s ty k i”, n r 3.

KUCZYŃSKI J . , 1 9 9 9 , Zmiany w strukturze popytu turysty­ cznego Polaków w latach 1986-1996, [w:] G. G o łe m b - s k i (red .), Rozwój usług turystycznych w progu XXI wieku, P o z n a ń .

Ł a c ia k J . , 1 9 9 8 , Uczestnictwo Polaków w w yjazdach tury­ stycznych w 1997 r., I n s t y t u t T u ry s ty k i, W a rsz a w a . ŁOPACIŃSKI K., 1 9 8 9 , T urystyka studencka w 1988 r., I n ­

s t y t u t T u ry s ty k i, W a rs z a w a .

MATCZAK A., 1 9 9 3 , Percepcja przestrzeni turystycznej Pol­ ski p rze z m łodzież licealną Łodzi, „ T u ry z m ”, t. 3 , z. 2, s. 6 1 - 7 0 .

MIELCARZ A., 2000, Ocena w izerunku W yższej Szkoły Tu­ rystyki i Rekreacji w oczach studentów. Badanie mar­ ketingowe, p rac a licencjacka w WSTiR, Warszawa.

MlDDLETON V. T. C ., 1 9 9 6 ., Marketing w turystyce, PAPT, Warszawa.

OPASCHOWSKI H. W., 1992, Freizeit 2001. Ein Blick in die Z ukunft unserer Freizeitweiwelt, BAT Freizeitfor­ sch u n g sin stitu t, H am burg.

R a d k o w s k a B., 1989, Zróżnicowanie zachow ań turystycz­ nych a system wartości m łodzieży studenckiej, „Prob­ lemy Turystyki”, n r 3, s. 18-27.