Andrzej Rozwałka
Zawichost, kościół p. w.
Wniebowstąpienia NMP, gm. loco,
woj. tarnobrzeskie, AZP 87-75/35
Informator Archeologiczny : badania 27, 119-120
Inform ator Archeologiczny 119
glinianym , „grubo lepiony”, o czym świadczy duża ilość gruzu glinianego z odciskami kafli oraz ze śladam i okopcenia. Kafle różnych rozmiarów, w ypalane w atm osferze utleniającej na kolor ceglasty, mocowano zapewne przy zastosow aniu prętów, obręczy i gwoździ żela znych do masywnej, glinianej konstrukcji pieca. Znaleziono 2 cale oraz kilkanaście fragm. prętów żelaznych i 14 obręczy.
Drugi obiekt, o podobnym kształcie, wykonany z kafli garnkow ych i miskowych barw y szarej i ceglastej, należałoby również zaliczyć do grupy pieców „grubo wylepionych”. W w arstw ach gruzu związanych z konstrukcją drugiego pieca nie stw ierdzono występowa nia elem entów żelaznych, natom iast odkryto 4 pionowo w bite słupki drew niane. K ształtu niem al prostokątnego, zachowanej długości 60 cm, zaostrzone półokrągło, ustaw ione jeden obok drugiego tw orzą łuk.
W oparciu o uzyskany m ateriał zabytkowy odsłonięty budynek należałoby w stępnie datow ać n a 2, poł, XV-1. poł. XVI w., zakładając równoczasowość budowy domu i pieców.
M ateriały i dokum entacja przechowywane są w M uzeum Okręgowym w Białym stoku.
W łocław ek-Z am ek — patrz: późne średniowiecze
W olbórz, st. 23, gm. loco, woj. piotrkowskie — patrz: późne średniowiecze W ro c la w -S ta re M iasto, plac Dominikański — patrz: późne średniowiecze Zagórze, st. 13, gm. Mucharz, woj. bielskie — patrz: późne średniowiecze
Z a w ic h o s t, k o ś c ió ł p . w. W n ie- U n iw e rs y te t M a rii C u rie S k to d o w -b o w s t ą p i e n i a N M P skiej w L ublinie K ated ra Archeologii g m . lo c o , w o j. t a r n o b r z e s k i e
A Z P 8 7 -75/35
B adania prowadzi! d r Andrzej Rozwałka. Finansow ane przez Pań stw ow ą Służbę Ochrony Zabytków w Tarnobrzegu i U niw ersytet M a rii Curie-Skłodowskiej w Lublinie. Pierw szy sezon badań. Wczesno średniowieczne, średniowieczne i nowożytne relikty kościoła p a ra fialnego.
Jesien ią 1992 r. w podziemiach kościoła parafialnego w Zawichoście, w trakcie prac budowlanych mających na celu założenie instalacji grzewczej odsłonięto fragm . starszej od obecnej, barokowej świątyni. Odkryto wówczas m.in. relikty absydy prezbiterium , filarów na styku prezbiterium z nawą główną, północną część tran sep tu z absydiolą od strony wschodniej.
Od lutego 1993 r. roboty w podziemiach kościoła objęte zostały nadzorem archeologicz nym. Prace prowadzone były przy południowo-wschodniej części fundam entów nawy obecnej świątyni. O dsłonięto całość podstawy filara n a styku tra n se p tu i nawy głównej pierw otnej świątyni, ja k również fragm. fundam entu ściany południowej jej nawy głównej. Rozpoznane w tej p a rtii naw arstw ienia kulturow e w skazują n a ich związek z nowożytny mi i współczesnymi przebudowam i i rem ontam i kościoła. N a kilkum etrow ym odcinku, bezpośrednio na podłożu m acierzystym zachowały się fragm entarycznie poziomy nowożyt nych pochówków prze w ars twionych ziemią. Całość części grzebalnej przykryta była praw dopodobnie kam iennym brukiem . Znaczna część pochówków w obrębie św iątyni została zniszczona.
O dkryte relikty pozwoliły prowadzącemu nadzór konserw atorski historykow i sztuki W Koziejowskiemu na dokonanie próby rekonstrukcji rz u tu poziomego pierw otnej św iąty ni, uważanej przez niego za wczesno rom ańską, prawdopodobnie fundacji żony W ładysława H erm ana — Judyty Marii. Według rekonstrukcji m iała to być trójnaw ow a bazylika z tran - septem z dwoma absydiolam i od stro n y wschodniej i kw adratow ym prezbiterium zakoń czonym absydą. Od stro n y zachodniej istniały zapewne jed n a lub dwie wieże.
120 Okres nowożytny
B adania przeprowadzone w sierpniu 1993 r. miały na celu weryfikację zaproponowanej rekonstrukcji, a przynajm niej jej zasadniczego zarysu. Wykopy założono na linii przebiegu ew entualnych fundam entów naw bocznych, południowo-zachodniej wieży i południowej partii tran sep tu , w tym ostatnim przypadku również w celu lokalizacji drugiej absydioli. Przeprow adzone w skrom nym zakresie badania pozwalają, ja k dotychczas, na sform uło w anie następujących wniosków:
1. Pozostałości najstarszej świątyni pozbawione są śladów naw bocznych, tru d n o jednak bez dalszych badań stwierdzić, czy je s t to efekt redukcji pierw otnego założenia kościoła czy też fundam enty naw zostały całkowicie rozebrane.
2. Pierw otna kolegiata posiadała co najwyżej jed n ą wieżę, której pozostałości znajdują się być może pod fundam entam i obecnej kruchty.
3. W miejscu występowania drugiej, południowej absydioli tra n se p tu w ystępują m ury nie związane z obecnym i wcześniejszymi założeniam i kościoła; wyjaśnienie tej kwestii wyma ga poszerzenia wykopu w kierunku prezbiterium .
4. O dsłonięta w wykopach straty g rafia dowodzi, że na terenie bezpośrednio przylegającym do obecnie istniejącego kościoła zniszczony został pierw otny układ naw arstw ień k u ltu ro wych, Przypuszczalnie prace budowlane i niwelacyjne w trakcie w znoszenia św iątyni b a rokowej i później zniszczyły stratygrafię przykościelnego cm entarza.
W przypadku przyszłych badań na zew nątrz kolegiaty niezbędne wydąje się rozpozna nie dalszej części tran sep tu , szczególnie w miejscu styku nawy i prezbiterium obecnego kościoła. Wyjaśnić to może kwestię południowej absydioli i murów fundam entow ych pier wotnego prezbiterium . Trudniejsze technicznie, ale istotne poznawczo, byłoby zbadanie fundam entów wieży zachodniej najstarszej świątyni. Badań weryfikacyjnych wymaga rów nież otoczenie kościoła, ja k bowiem wynika z wizytacji z 1637 r. kościół zbudowano n a k szta łt tw ierdzy w otoczeniu wałów i parkanów.
M ateriały znajdują się w K atedrze Archeologii U niw ersytetu M arii Curie-Skłodow- skiej w Lublinie.
B adania powinny być kontynuow ane.
I Z g ło w ią c z k a , gm. Lubraniec” woj. włocławskie — patrz: wczesne średniowiecze
Z i e l o n a G ó r a , s t . 18, w y k o p M uzeum Archeologiczne Środkowego n r V V I N adodrza w Zielonej Górze
A Z P 6 2 -14/31
B adania prowadził m gr Jarosław Lewczuk. Finansow ane przez Spół dzielcze Biuro Projektów i U sług „P rojekt” w Zielonej Górze oraz M uzeum Archeologiczne Środkowego N adodrza. Pierw szy sezon b a dań. Osadnictwo miejskie z XV i XVI w.
Przeprow adzono rozpoznawcze badania wykopaliskowe poprzedzające planow aną b u dowę nowego centrum handlowego w Zielonej Górze, które zostanie usytuow ane przy południowej pierzei Rynku Starego M iasta, (działka n r 365 o pow ierzchni 956 m2), na miejscu dawnego Domu Towarowego i wyburzonych w latach 60. domów m ieszkalnych przy ul. Krawieckiej n r 1 i 3. Dom Towarowy ze względu na jego zły stan techniczny rozebrano w latach 80.
W części wschodniej działki (ul. K rawiecka 1, 3) założono 2 wykopy (o num erach V i VI w obrębie Starego M iasta), które dostarczyły 4634 fragm. ceram iki, ponad 500 fragm . kafli garnkowych (w tym 22 formy prawie cale lub zdatne do rekonstrukcji rysunkowej), fragm. kafli płaskich, run,' piecowe, fragm. dachówek, liczne przedm ioty m etalow e (gwoździe, noże, haki, okucia, lupki żelazne, półwytwory przedmiotów), kostkę do gry, kulki szklane (prawdopodobnie również służące do gry), 11 m onet (całych i fragm,).
