ZAKAŻENIE WIRUSEM ZIKA – OD 1947 DO 2016 ROKU
ZIKA VIRUS INFECTION – SINCE 1947 UNTIL 2016
STRESZCZENIE: Wirus Zika (ZIKV) został odkryty w 1947 roku. Pierwsze przypadki zachorowań u ludzi stwierdzono w 1952 roku, głównie w tropikalnej Afryce, Azji Południowo-Wschodniej i na wyspach Pacyfiku. Wybuch zakażeń ZIKV na wyspie Yap w Mikronezji w 2007 roku dowiódł, że choroba opuściła dotychczasowe rejony występowania. Aktualna transmisja wirusa Zika zo-stała po raz pierwszy opisana w Brazylii. ZIKV jest jednoniciowym wirusem RNA z rodzaju Fla-vivirus, rodziny Flaviviridae, przenoszonym na ludzi głównie poprzez ukłucie zakażonego ko-mara z gatunku Aedes, przede wszystkim Aedes aegypti i Aedes albopictus. Do zakażenia może dojść podczas kontaktu seksualnego, transfuzji krwi oraz z matki na dziecko. Obecność ZIKV RNA wykryto we krwi, moczu, nasieniu, ślinie, płynie mózgowo-rdzeniowym, płynie owodnio-wym i mleku matki. Około 80% zakażonych nie wykazuje żadnych objawów infekcji, u pozosta-łych obserwuje się: ból głowy, wysypkę, gorączkę, jadłowstręt, biegunkę, zaparcia, bóle brzu-cha, zawroty głowy, wymioty, zapalenie spojówek oraz bóle mięśni. Potwierdzeniem zakaże-nia jest wykrycie obecności ZIKV RNA we krwi lub w innych płynach ustrojowych. Aktualnie nie ma dostępnych leków przeciwwirusowych przeznaczonych do terapii zakażenia wirusem Zika. Obserwowanymi powikłaniami są zespół Guillaina-Barrégo oraz zapalenie opon mózgo-wo-rdzeniowych i mózgu. W 2015 roku Ministerstwo Zdrowia w Brazylii wskazało na możliwy związek pomiędzy zakażeniem wirusem Zika a występowaniem mikrocefalii. Rokowanie od-nośnie ZIKV jest dobre. Przebycie zakażenia chroni przed ponownym zachorowaniem.
SŁOWA KLUCZOWE: diagnostyka, epidemiologia, leczenie, wirus Zika
ABSTRACT: Zika virus (ZIKV) was first discovered in 1947. The first human cases of Zika were reported in 1952, mostly in tropical Africa, Southeast Asia, and the Pacific Islands. In 2007 the outbreak of ZIKV infections occurred on Yap Island (Federated States of Micronesia) shows that ZIKV virus can spread to other geographical areas. Current ZIKV transmission was first repor-ted in Brazil. Zika virus is single-stranded, positive RNA and belongs to Flaviviridae and the ge-nus Flavivirus. This virus is transmitted to human through an infected Aedes albopictus and
Aedes aegypti mosquitoes bite. Zika infection can also be transmitted by sexual transmission,
maternal infection during pregnancy and blood transfusion. ZIKV RNA has been detected in blood, urine, semen, saliva, cerebrospinal fluid, amniotic fluid, and breast milk. Approximately 80% newly infected persons have no symptoms, the rest of patients presents the most com-mon symptoms as fever, rash, vomiting, conjunctivitis (red eyes), muscle pain, headaches, diz-ziness, anorexia, diarrhea, constipation and abdominal pain. The diagnosis of Zika infection can only be confirmed by detection of the presence of ZIKV RNA in the blood or other body fluids. Currently, there are no available antiviral drugs for Zika infection. Data present that Zika virus can cause Guillain-Barré syndrome, as well as meningitis. In 2015 the Ministry of Health of Bra-zil published an announcement confirming the relationship between Zika virus infection and
Katedra i Klinika Chorób Zakaźnych Uniwersytetu Medycznego im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu } AGNIESZKA TOMASZEWSKA
Katedra i Klinika Chorób Zakaźnych, Uniwersytet Medyczny
im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu, ul. Szwajcarska 3, 61-285 Poznań, Tel.: (61) 873 93 76, Fax: (61) 873 92 90, e-mail: tomaszewska_aga@wp.pl
Wpłynęło: 31.05.2016 Zaakceptowano: 15.06.2016 DOI: dx.doi.org/10.15374/FZ2016025
HISTORIA WIRUSA ZIKA
Wirus Zika (ang. Zika virus – ZIKV) został odkry-ty w 1947 roku. Jego nazwa pochodzi od rejonów leśnych w Ugandzie, w okolicach Entebbe, niedaleko Kampali – sto-licy Ugandy – gdzie było zlokalizowane laboratorium ba-dawcze [1]. W laboratorium prowadzono badania nauko-we na zwierzętach, m.in. na małpach Rhesus. W ramach działalności Fundacji Rockefellera przeprowadzano ba-dania na rzecz rozwoju wiedzy dotyczącej żółtej febry [2]. Jedna z małp, Rh 766, była zwierzęciem wskaźnikowym. Po dwóch dniach utrzymującej się u małpy gorączki pobra-no od niej krew, a surowicę zaszczepiopobra-no myszom. Czynnik zakaźny wyizolowano z mózgu i nazwano wirusem Zika. Na początku 1948 roku ZIKV wyizolowano również od ko-marów Aedes africanus żyjących w tym samym lesie [3]. W 1952 roku, z wykorzystaniem badań serologicznych wy-kazano, że również ludzie mogą być zakażani [4]. Nato-miast w 1956 roku opublikowano wyniki badań, dotyczą-cych przekazywania ZIKV myszom i małpom przez sztucz-nie karmione komary Aedes aegypti [5].
Od 1951 do 1981 roku serologiczne dowody zakażenia ZIKV u ludzi odnotowywano w innych krajach afrykań-skich, takich jak: Uganda, Tanzania, Egipt, Republika Środ-kowoafrykańska, Sierra Leone, Gabon; dodatkowo w części Azji oraz Indiach, Malezji, na Filipinach, w Tajlandii, Wiet-namie i Indonezji [6–10]. Ponadto wirus został wyizolowa-ny z komarów Ae. aegypti w Malezji, na Wybrzeżu Kości Sło-niowej [11–12]. ZIKV wyizolowano z wielu innych gatun-ków komarów, m.in.: Aedes africanus, Aedes apicoargenteus,
Aedes luteocephalus, Aedes aegypti, Aedes vittatus i Aedes fur-cifer [13]. Co ciekawe, gatunek Aedes hensilii był
dominują-cym na wyspie Yap podczas wybuchu choroby w 2007 roku, ale ZIKV nie został wyizolowany u żadnego osobnika [14].
W 1952 roku stwierdzono pierwsze przypadki zacho-rowań wywołanych przez ZIKV u ludzi. Od tego momen-tu donoszono o pojedynczych zachorowaniach w tropikal-nej Afryce, Azji Południowo-Wschodniej i wyspach Pacy-fiku. Wybuch zakażeń spowodowanych ZIKV na wyspie Yap w Mikronezji w 2007 roku pokazał, że choroba opuści-ła dotychczasowe rejony występowania (Afryka i Azja) [15]. Od października 2013 do lutego 2014 roku w Polinezji Fran-cuskiej u około 11% populacji obserwowano objawy infekcji, co wykazano na podstawie badań serologicznych ludności.
Ponieważ objawy zakażenia ZIKV są podobne do wielu innych chorób, bardzo często pozostają nierozpoznane, dla-tego też dane epidemiologiczne są niepełne.
Największa w historii epidemia zakażeń ZIKV miała miejsce w Brazylii w kwietniu 2015 roku. W tym pań-stwie do 2 czerwca 2016 roku zgłoszono 148 905 przy-padków podejrzeń zakażeń ZIKV [16]. Przed 2015 ro-kiem patogen znany był właściwie tylko wąskiej grupie specjalistów z zakresu medycyny tropikalnej i nie powo-dował zachorowań o ciężkim przebiegu [17–18]. Zaka-żenia wywoływane przez ZIKV charakteryzują się moż-liwością zajęcia nowych obszarów, przede wszystkim w tych rejonach, gdzie jest obecny wektor zakażenia, ko-mar Aedes (Ryc. 1 i 2).
BUDOWA I ROZPRZESTRZENIANIE SIĘ
WIRUSA ZIKA
Wirus Zika jest jednoniciowym wirusem RNA z rodza-ju Flavivirus, rodziny Flaviviridae. Jest przenoszony na lu-dzi głównie poprzez ukłucie zakażonego komara z gatun-ku Aedes, przede wszystkim przez Aedes aegypti i Aedes
albopictus, które roznoszą również m.in. wirusy dengi
i chikungunya. Komary zazwyczaj składają jaja w pobli-żu stojącej wody, m.in. w: wiadrach, naczyniach dla zwie-rząt, donicach i wazonach. Bytują głównie w pobliżu do-mostw – zarówno wewnątrz, jak i na zewnątrz pomiesz-czeń. Są aktywne przede wszystkim w dzień, wczesnym rankiem i w późnych godzinach popołudniowych, ale rów-nież nocą [19–20].
ZIKV może być przenoszony:
t przez komary – jest przekazywany na ludzi głównie przez ukłucie zakażonego komara Ae. aegypti lub Ae.
albopictus;
t z matki na dziecko – do zakażenia płodu może dojść w trakcie ciąży, a także podczas porodu, kiedy u mat-ki występują ostre objawy choroby. Nie ma doniesień o zakażeniu podczas karmienia piersią, w związ-ku z tym brak jest przeciwwskazań do tej formy ży-wienia;
t podczas kontaktu seksualnego – przede wszystkim poprzez zakażonego mężczyznę. Wirus jest obecny w nasieniu dłużej niż we krwi;
t w wyniku transfuzji krwi – odnotowano wiele przy-padków przenoszenia wirusa drogą transfuzji krwi w Brazylii. Raporty te są obecnie badane. Podczas za-chorowań na wyspach Polinezji Francuskiej, u 2,8% krwiodawców uzyskano pozytywne wyniki badania krwi metodą PCR w kierunku zakażenia wirusem
the fetal microcephaly outbreak. The prognosis in ZIKV infections is good. The infection con-fers long-life immunity.
Zika, pomimo że wszyscy byli w tym czasie bezob-jawowi [21–24].
Obecność ZIKV RNA wykryto we: krwi, moczu, nasie-niu, ślinie, płynie mózgowo-rdzeniowym, płynie owodnio-wym i mleku matki [23–24].
RYZYKO ZAKAŻENIA
Każdy, kto mieszka lub podróżuje do obszaru, na któ-rym występują zachorowania spowodowane wirusem Zika, może ulec zakażeniu. Do 29 kwietnia 2016 roku potwier-dzono aktywne przenoszenie wirusa w 37 krajach Ameryki Północnej i Południowej, 8 krajach rejonu Oceanii i Wysp Pacyfiku oraz na Wyspach Zielonego Przylądka w Afry-ce [25–26]. Na Ryc. 3 przedstawiono rejony aktywnej trans-misji wirusa Zika.
PATOGENEZA
Informacje na temat patogenezy ZIKV są skąpe. Uwa-ża się, że wirus na początku replikuje w komórkach den-drytycznych w pobliżu miejsca inokulacji, następnie roz-przestrzenia się do węzłów chłonnych i krwi [27]. Panu-je przekonanie, że replikacja flawiwirusów zachodzi w cy-toplazmie komórkowej, jednak opublikowano badanie su-gerujące, że antygeny ZIKV można znaleźć w zainfekowa-nych jądrach komórkowych [28]. Zika jest ściśle powiąza-ny z wirusem Denga (ang. Dengue virus – DENV), co skut-kuje znacznym antygenowym pokryciem obydwu wiru-sów. W związku z tym, poprzez mechanizm wzmocnienia zależny od przeciwciał (ang. antibody-dependent enhance-ment – ADE), przeciwciała anty-DENV mogą zwiększyć za-kaźność DENV dla niektórych typów komórek immuno-logicznych, powodując wzrost replikacji wirusa. Odnośnie zakażenia ZIKV wykazano, że również podlega on temu Ryc. 1. Rejony występowania komarów Aedes aegypti. Źródło: https://elifesciences.org/content/4/e08347/figure1.
mechanizmowi w odpowiedzi na przeciwciała wytwarzane przez inne flawiwirusy [29].
Do tej pory ZIKV wykryto w surowicy ludzkiej już w dniu wystąpienia objawów choroby, a kwas nukleinowy wirusa izolowano do 11 dni od ich pojawienia się [30–31].
Wirus Zika ginie w nadmanganianie potasu, eterze i tem-peraturze >60°C, ale 10% etanol jest nieskuteczny [32].
OBRAZ KLINICZNY
Około 80% zakażonych nie wykazuje żadnych sympto-mów infekcji, u pozostałych objawy pojawią się od 3 do 12 dni od momentu zakażenia.
Pierwsze doniesienie dotyczące przebiegu choroby pocho-dzi z 1964 roku. Według tego opisu zakażenie ZIKV rozpo-czyna się łagodnym bólem głowy, następnie pojawia się grud-kowa wysypka (głównie na twarzy, szyi, tułowiu, kończynach górnych), obejmująca również dłonie i stopy. Objawom to-warzyszą: gorączka, złe samopoczucie, bóle pleców i stawów. Niekiedy choroba przebiega bez wysypki [33]. Inne sympto-my to: jadłowstręt, biegunka, zaparcia, bóle brzucha, zawro-ty głowy, wymiozawro-ty, zapalenie spojówek, bóle mięśni [34–36]. Warto podkreślić łagodny przebieg choroby. Obserwuje się niewielkie odchylenia laboratoryjne, m.in.: leukopenię, trom-bocytopenię, wzrost aktywności aminotransferaz [37].
ROZPOZNANIE
Podejrzenie zakażenia wirusem Zika może być oparte na objawach klinicznych oraz historii podróży do rejonów
endemicznych. Potwierdzeniem jest natomiast wykrycie obecności ZIKV RNA we krwi lub innych płynach ustrojo-wych – takich jak: mocz, ślina czy płyn mózgowo-rdzeniowy – oraz w nasieniu. Wykrycie kwasu nukleinowego ZIKV RNA jest preferowaną metodą diagnostyczną. ZIKV RNA jest wykrywalny we krwi tylko w ciągu pierwszych 3–5 dni od początku objawów klinicznych [38]. Przedłużoną obec-ność ZIKV RNA we krwi opisano tylko w okresie ciąży, aż do 10 tygodni od początku choroby [39]. Wiremia w mo-czu jest wyższa i wykrywalna dłużej niż w surowicy. W cią-gu pierwszych dni od początku wystąpienia objawów i wy-sypki obserwowano nawet jej niewielki wzrost. ZIKV RNA było obecne w moczu do 15. dnia od początku choroby [23]. Obecność ZIKV RNA w nasieniu potwierdzono w ciągu kil-ku dni, do nawet kilkil-ku tygodni (27. i 62. dzień) [40, 41]. W okresie dwóch tygodni od wystąpienia objawów ładu-nek ZIKV w nasieniu był 100 000 razy wyższy niż we krwi czy w moczu. Przyczyna tego zjawiska nie została wyjaśnio-na [42]. ZIKV RNA w wymazie z nosogardzieli można było wykryć do 6. dnia od początku choroby [43]. Przedłużoną obecność ZIKV RNA, do 29. dnia, opisano w ślinie, choć brak jest danych określających potencjalne ryzyko przenie-sienia wirusa przez ślinę [44].
Wykrycie kwasu nukleinowego ZIKV jest preferowa-ną metodą diagnostyczpreferowa-ną. Dostępne są również testy sero-logiczne wykrywające specyficzne przeciwciała anty-Zika IgM/IgG metodą ELISA lub immunofluorescencji powyżej 7. dnia choroby. Niestety są one obarczone wysokim ryzy-kiem fałszywych wyników ze względu na reakcję krzyżową z innymi wirusami z rodziny Flaviviridae: wirusem dengi, wirusem zachodniego Nilu (ang. west Nile virus – WNV), wirusem żółtej gorączki, wirusem japońskiego zapalenia
mózgu (ang. Japanese encephalitis virus – JEV). Pozytyw-ne wyniki powinny być potwierdzoPozytyw-ne czterokrotnym wzro-stem miana przeciwciał w kolejnym badaniu [23]. Badanie miana przeciwciał neutralizujących wirusa (ang. the plaque reduction neutralization test – PRNT) powinno być wyko-nane w celu wykluczenia fałszywie dodatnich wyników te-stów ELISA. Interpretację wyników badań metodą ELISA przedstawiono w Tabeli 1 [45].
W interpretacji wyników serologicznych należy brać pod uwagę dane dotyczące szczepień i wcześniejszych ekspozy-cji na zakażenia wirusami z rodziny Flaviviridae. Z tego po-wodu badania te nie wydają się być metodą preferencyjną w diagnostyce zakażenia wirusem Zika, chociaż – w przy-padku braku innych możliwości diagnostycznych – dwu-krotne pobranie surowicy do badań może być podstawą do rozpoznania etiologii objawów.
LECZENIE
Aktualnie nie ma dostępnych leków przeciwwirusowych przeznaczonych do terapii zakażenia wirusem Zika. Lecze-nie objawowe opiera się na odpoczynku, podaży płynów, stosowaniu paracetamolu przeciwbólowo i przeciwgorącz-kowo oraz leków przeciwhistaminowych w przypadku swę-dzącej wysypki. Nie należy przyjmować aspiryny i innych niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ) ze wzglę-du na ryzyko krwawienia per analogiam do innych zakażeń wirusami z rodziny Flaviviridae [46].
POWIKŁANIA
Podczas zachorowań na terenie Polinezji Francuskiej stwierdzono występowanie autoimmunologicznych i neu-rologicznych powikłań, takich jak zespół Guillaina-Barrégo
(ang. Guillain-Barré syndrome – GBS) czy zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu [47–48]. U 98% pacjentów z GBS zaobserwowano obecność przeciwciał anty-Zika IgM lub IgG [49]. W 2015 roku Ministerstwo Zdrowia w Brazylii wskazało na możliwy związek pomiędzy zakażeniem ZIKV a występowaniem mikrocefalii [50]. Przed 2015 rokiem rocznie w Brazylii stwierdzano poniżej 200 przypadków mi-krocefalii, zaś w okresie drugiego półrocza 2015 roku licz-ba ta wyniosła do 4783 podejrzanych przypadków, z czego u 36,2% klinicznie, laboratoryjnie i badaniami obrazowymi potwierdzono powyższe rozpoznanie [51]. Większość ma-tek dzieci urodzonych z mikrocefalią (74%) miało chorobę wysypkową w pierwszym trymestrze ciąży. Zakażenie wiru-sem Zika u dzieci z mikrocefalią potwierdzono obecnością ZIKV RNA w płynie owodniowym lub w różnych tkankach, w tym mózgowej pobranej po zgonie [50].
ROKOWANIE
Większość, czyli około 80% przypadków zakażeń wiru-sem Zika, przebiega bezobjawowo [34]. Rokowanie jest do-bre. Zgony związane z zakażeniem ZIKV są rzadkie [52]. Na chwilę obecną wydaje się, że przebycie tej choroby wiru-sowej chroni przed ponownym zachorowaniem.
ZAPOBIEGANIE
Obecnie trwają prace nad stworzeniem skutecznej szcze-pionki przeciwko wirusowi Zika, ale możliwości i czasu jej wdrożenia nie można przewidzieć [53]. Jako że nie istnie-je szczepionka ani leczenie przyczynowe, osoby podróżu-jące do krajów występowania ZIKV powinny chronić się przed ukłuciem komarów Aedes aegypti, przebywając w po-mieszczeniach klimatyzowanych z ekranami czy siatkami
Wirus Zika i wirus Denga IgM ELISA Wirus Zika PRNT
Wirus Denga PRNT
Interpretacja
Pozytywny lub niejednoznaczny ≥10 <10 Niedawne zakażenie wirusem Zika Pozytywny lub niejednoznaczny <10 ≥10 Niedawne zakażenie wirusem Denga
Pozytywny lub niejednoznaczny ≥10 ≥10 Niedawne zakażenie Flavivirusem, identyfikacja nie może być dokonana Niejednoznaczny w jednym
te-ście i niejednoznaczny lub ujemny w drugim
≥10 <10 Zakażenie wirusem Zika, czasu zakażenia nie można ustalić Niejednoznaczny w jednym
teście i niejednoznaczny lub ujemny w drugim
<10 ≥10 Zakażenie wirusem Denga, czasu zakażenia nie można ustalić Niejednoznaczny w jednym
te-ście i niejednoznaczny lub ujemny w drugim
≥10 ≥10 Zakażenie Flavivirusem, czasu zakażenia nie można ustalić Każdy wynik (w jednym lub obu
te-stach)
<10 <10 Bez dowodu na zakażenie wirusem Zika czy wirusem Denga
Tabela 1. Interpretacja wyników badań w przypadkach podejrzanych o zakażenie wirusem Zika.
zabezpieczającymi. Prewencja na terenach otwartych polega na noszeniu odzieży całkowicie zakrywającej skórę oraz sto-sowaniu repelentów zawierających: DEET, pikarydynę, ika-rydynę, IR3535, olej z eukaliptusa cytrynowego oraz para--methane-diol. Również osoby z objawowym zakażeniem wirusem Zika powinny unikać ukłucia komara w okresie pierwszego tygodnia choroby (zahamowanie rozprzestrze-niania się wirusa) [54].
Ze względu na ryzyko transmisji seksualnej, mężczyź-ni zakażemężczyź-ni ZIKV lub przebywający/powracający z tere-nów endemicznych powinni unikać kontaktów seksualnych lub odbywać je zawsze z poprawnym użyciem prezerwaty-wy. Szczególne bezpieczeństwo należy zachować w przypad-kach kontaktów seksualnych z kobietami ciężarnymi przez cały okres ciąży, albowiem nie wykazano, w jakim tryme-strze ciąży ewentualne zakażenie wirusem jest najbardziej patogenne. Sugeruje się, iż poza terenami endemicznymi mężczyźni z objawowym zakażeniem wirusem Zika (po-twierdzonym lub podejrzanym) powinni powstrzymać się od kontaktów seksualnych bez zabezpieczenia przez 6 mie-sięcy, zaś bezobjawowi mężczyźni z ekspozycją na ZIKV (podróże do obszarów występowania komara-wektora lub kontakt seksualny) – przez co najmniej 8 tygodni [55].
Wirus Zika może być przenoszony przez krew i produk-ty krwiopochodne [22]. Strategie badań dawców krwi róż-nią się w zależności od terenów występowania komara-wek-tora i stwierdzenia przypadków zakażeń u ludzi [56]. FDA (ang. Food and Drug Administration) w 2016 roku wyda-ło wytyczne dla placówek służby krwi, zawierające zalecenia dotyczące przesiewowych badań dawców krwi, odroczenia dawców i postępowania w celu zredukowania ryzyka prze-niesienia zakażenia ZIKV, szczególnie w miejscach o wyso-kim ryzyku (np. Portoryko) [57].
PROGNOZY DLA EPIDEMII ZIKA
Obserwując dane epidemiologiczne, w związku z sezo-nowością występowania chorób przenoszonych przez ko-mary w Centralnej i Południowej Ameryce, aktualnie licz-ba przypadków choroby wywołanej przez ZIKV obniża się (np. w Brazylii). Zanotowano także tendencję spadko-wą co do występowania mikrocefalii i GBS w Brazylii oraz w Republice Dominikany. Równocześnie w większości kra-jów i terenów Wysp Kanaryjskich liczba zachorowań wywo-łanych ZIKV wykazuje tendencje wzrostowe (np. Republika Dominikany) [16]. Przebycie choroby wywołanej wirusem Zika jest immunogenne i prowadzi do uzyskania odporno-ści. Brak jest danych co do długości utrzymywania się takiej ochrony przed ponownym zachorowaniem, ale również nie obserwowano przypadków reinfekcji. Uwzględniając dane historyczne, pomimo zmniejszania się obecnej epidemii zakażeń ZIKV, należy jednak myśleć o możliwych nowych
rejonach jej występowania czy mutacjach wirusa i nieprze-widywalnych skutkach przez niego wywołanych.
KONFLIKT INTERESÓW: nie zgłoszono.
PIŚMIENNICTWO
1. Kaddumukasa MA, Mutebi JP, Lutwama JJ, Masembe C, Akol AM. Mosquito-es of Zika ForMosquito-est, Uganda: speciMosquito-es composition and relative abundance. J Med Entomol 2015;51(1):104– 113.
2. Dick GW, Kitchen SF, Haddow AJ. Zika virus. I. Isolations and serological speci-ficity. Trans R Soc Trop Med Hyg 1952;46(5):509– 520.
3. Dick GW. Zika virus. II. Pathogenicity and physical properties. Trans R Soc Trop Med Hyg 1952;46(5):521– 534.
4. Macnamara FN. Zika virus: a report on three cases of human infection du-ring an epidemic of jaundice in Nigeria. Trans R Soc Trop Med Hyg 1954;48(2):139– 145.
5. Boorman JP, Porterfield JS. A simple technique for infection of mosqu-itoes with viruses; transmission of Zika virus. Trans R Soc Trop Med Hyg 1956;50(3):238– 242.
6. Moore DL, Causey OR, Carey DE et al. Arthropod-borne viral infections of man in Nigeria, 1964– 1970. Ann Trop Med Parasitol 1975;69(1):49– 64.
7. Fagbami A. Epidemiological investigations on arbovirus infections at Igbo- -Ora, Nigeria. Trop Geogr Med 1977;29(2):187– 191.
8. Fagbami AH. Zika virus infections in Nigeria: virological and seroepidemiologi-cal investigations in Oyo State. J Hyg (Lond) 1979;83(2):213– 219.
9. Robin Y, Mouchet J. Serological and entomological study on yellow fever in Sierra Leone. Bull Soc Pathol Exot Filiales 1975;68(3):249– 258.
10. Olson JG, Ksiazek TG, Suhandiman, Triwibowo. Zika virus, a cause of fever in Central Java, Indonesia. Trans R Soc Trop Med Hyg 1981;75(3):389– 393. 11. Jan C, Languillat G, Renaudet J, Robin Y. A serological survey of arboviruses in
Gabon. Bull Soc Pathol Exot Filiales 1978;71(2):140– 146.
12. Saluzzo JF, Gonzalez JP, Hervé JP, Georges AJ. Serological survey for the preva-lence of certain arboviruses in the human population of the south-east area of Central African Republic. Bull Soc Pathol Exot Filiales 1981;74(5):490– 499. 13. Marchette NJ, Garcia R, Rudnick A. Isolation of Zika virus from Aedes aegypti
mosquitoes in Malaysia. Am J Trop Med Hyg 1969;18(3):411– 415.
14. Duffy MR, Chen TH, Hancock WT et al. Zika virus outbreak on Yap Island, Fede-rated States of Micronesia. N Engl J Med 2009;360(24):2536– 2543. 15. Hayes EB. Zika virus outside Africa. Emerg Infect Dis 2009;15(9):1347– 1350. 16. Pan American Health Organization, World Health Organization. Regional Zika
epidemiological update, 2 June 2016. PAHO/WHO (online) 2016; http://www. paho.org/hq/index.php?option=com_content&view=article&id=11599&Ite-mid=41691
17. Musso D, Nhan TX. Emergence of Zika virus. Clin Microbiol (online) 2015; http://www. esciencecentral.org/journals/emergence-of-zika-virus-2327– 5073– 1000222. php?aid=61298
18. Zanluca C, Melo VC, Mosimann AL, Santos GI, Santos CN, Luz K. First report of autochthonous transmission of Zika virus in Brazil. Mem Inst Oswaldo Cruz 2015;110(4):569– 572.
19. Grard G, Caron M, Mombo IM et al. Zika virus in Gabon (central Africa) – 2007: a new threat from Aedes albopictus. PLoS Negl Trop Dis 2014;8(2):e2681. 20. Hayes EB. Zika virus outside Africa. Emerg Infect Dis 2009;15(9):1347– 1350. 21. Centers for Disease Control and Prevention. Zika virus. Transmission. CDC
(online) 2016; http://www.cdc.gov/zika/transmission/
22. Musso D, Nhan T, Robin E et al. Potential for Zika virus transmission through blood transfusion demonstrated during an outbreak in French Polynesia, No-vember 2013 to February 2014. Euro Surveill 2014;19(14).
23. Gourinat AC, O’Connor O, Calvez E, Goarant C, Dupont-Rouzeyrol M. Detection of Zika virus in urine. Emerg Infect Dis 2015;21(1):84– 86.
24. Musso D, Roche C, Nhan TX, Robin E, Teissier A, Cao-Lormeau VM. Detection of Zika virus in saliva. J Clin Virol 2015;68:53– 55.
25. Pan American Health Organization. Zika virus infection: geographic distribu-tion. PAHO (online); http://www.paho.org/hq/index.php?option=com_topic-s&view=readall&cid=8096&Itemid =41484&lang=e
26. Centers for Disease Control and Prevention. Areas with Zika. CDC (online); http://www.cdc.gov/zika/geo/index.html
27. Diamond MS, Shrestha B, Mehlhop E, Sitati E, Engle M. Innate and adapti-ve immune responses determine protection against disseminated infection by West Nile encephalitis virus. Viral Immunol 2003;16(3):259– 278.
oli of cells infected with Zika or Langat virus. J Gen Virol 1988;69(8):1913– 1920. 29. Paul LM, Carlin ER, Jenkins MM et al. Dengue virus antibodies enhan-ce Zika virus infection. bioRxiv (online); http://biorxiv.org/content/ear-ly/2016/04/25/050112
30. Lanciotti RS, Kosoy OL, Laven JJ et al. Genetic and serologic properties of Zika virus associated with an epidemic, Yap State, Micronesia, 2007. Emerg Infect Dis 2008;14(8):1232– 1239.
31. Filipe AR, Martins CM, Rocha H. Laboratory infection with Zika virus after vac-cination against yellow fever. Arch Gesamte Virusforsch 1973;43(4):315– 319. 32. Dick GW. Zika virus. II. Pathogenicity and physical properties. Trans R Soc Trop
Med Hyg 1952;46(5):521– 534.
33. Simpson DI. Zika virus infection in man. Trans R Soc Trop Med Hyg 1964;58:335– 338.
34. Olson JG, Ksiazek TG, Suhandiman, Triwibowo. Zika virus, a cause of fever in Central Java, Indonesia. Trans R Soc Trop Med Hyg 1981;75(3):389– 393. 35. Lanciotti RS, Kosoy OL, Laven JJ et al. Genetic and serologic properties of Zika
virus associated with an epidemic, Yap State, Micronesia, 2007. Emerg Infect Dis 2008;14(8):1232– 1239.
36. Duffy MR, Chen T, Hancock WT et al. Zika virus outbreak on Yap Island, Federa-ted States of Micronesia. N Engl J Med 2009;360(24):2536– 2543.
37. Zanluca C, Melo VC, Mosimann AL, Santos GI, Dos Santos CN, Luz K. First report of autochthonous transmission of Zika virus in Brazil. Mem Inst Oswaldo Cruz 2015;110(4):569– 572.
38. Balm MN, Lee CK, Lee HK, Chiu L, Koay ES, Tang JW. A diagnostic polymerase chain reaction assay for Zika virus. J Med Virol 2012;84(9):1501– 1505. 39. Driggers RW, Ho CY, Korhonen EM et al. Zika virus infection with
pro-longed maternal viremia and fetal brain abnormalities. N Engl J Med 2016;374(22):2142– 2151.
40. Musso D, Roche C, Robin E, Nhan T, Teissier A, Cao-Lormeau VM. Potential se-xual transmission of Zika virus. Emer Infect Dis 2015;21(2):359– 361. 41. Atkinson B, Hearn P, Afrough B et al. Detection of Zika virus in Semen. Emerg
Infect Dis 2016;22(5):940.
42. Mansuy JM, Dutertre M, Mengelle C et al. Zika virus: high infectious vi-ral load in Semen, a new sexually transmitted pathogen? Lancet Infect Dis 2016;16(4):405.
43. Fonseca K, Meatherall B, Zarra D et al. First case of Zika virus infection in a re-turning Canadian traveler. Am J Trop Med Hyg 2014;91(5):1035– 1038.
and prolonged viral RNA shedding in a traveller returning from the Dominican Republic to Italy, January 2016. Euro Surveill 2016;21(10).
45. Rabe IB, Staples JE, Villanueva J et al. Interim guidance for interpreta-tion of Zika virus antibody test results. MMWR Morb Mortal Wkly Rep 2016;65(21):543– 546.
46. Centers for Disease Control and Prevention. Zika Virus: symptoms, diagnosis, and treatment. CDC (online); http://www.cdc.gov/zika/symptoms/index.html 47. Oehler E, Watrin L, Larre P et al. Zika virus infection complicated by Guillain- -Barre syndrome – case report, French Polynesia, December 2013. Euro Su-rveill 2014;19(9).
48. Carteaux G, Maquart M, Bedet A et al. Zika virus associated with meningoen-cephalitis. N Engl J Med 2016;374(16):1595– 1596.
49. Cao-Lormeau VM, Blake A, Mons S et al. Guillain-Barré syndrome outbreak as-sociated with Zika virus infection in French Polynesia: a case-control study. Lancet 2016;387(10027):1531– 1539.
50. Schuler-Faccini L, Ribeiro EM, Feitosa IM et al. Possible association between Zika virus infection and microcephaly – Brazil, 2015. MMWR Morb Mortal Wkly Rep 2016;65(3):59– 62.
51. Victora CG, Schuler-Faccini L, Matijasevich A, Ribeiro E, Pessoa A, Bar-ros FC. Microcephaly in Brazil: how to interpret reported numbers? Lancet 2016;387(10019):621– 624.
52. Sarmiento-Ospina A, Vásquez-Serna H, Jimenez-Canizales CE, Villamil-Gómez WE, Rodriguez-Morales AJ. Zika virus associated deaths in Colombia. Lancet Infect Dis 2016 [Epub ahead of print].
53. Maurice J. WHO meeting thrashes out R&D strategy against Zika. Lancet 2016;387(10024):1147.
54. Centers for Disease Control and Prevention. Zika virus: prevetion. CDC (online) 2016; http://www.cdc.gov/zika/prevention/index.html
55. Oster AM, Brooks JT, Stryker JE et al. Interim guidelines for prevention of sexu-al transmission of Zika virus – United States, 2016. MMWR Morb Mortsexu-al Wkly Rep 2016;65(5):120– 121.
56. Marano G, Pupella S, Vaglio S, Liumbruno GM, Grazzini G. Zika virus and the never-ending story of emerging pathogens and transfusion medicine. Blood Transfus 2016;14(2):95– 100.
57. Vasquez AM, Sapiano MR, Basavaraju SV, Kuehnert MJ, Rivera-Garcia B. Survey of blood collection centers and implementation of guidance for prevention of transfusion-transmitted Zika virus infection – Puerto Rico, 2016. MMWR Morb Mortal Wkly Rep 2016;65(14):375– 378.
