GRA¯YNA HO£UBOWICZ-KLIZA, STANIS£AW KRASOWICZ, WIES£AW OLESZEK1
JUBILEUSZ 150 LAT NAUK ROLNICZYCH
W PU£AWACH
W Instytucie Uprawy Nawo¿enia i Gleboznawstwa – Pañstwowym Instytucie Badawczym odby³y siê uroczystoœci zwi¹zane ze 150-leciem nauk rolniczych w Pu³awach. Patronat Honorowy nad tym wydarzeniem objêli Minister Rolnic-twa i Rozwoju Wsi dr Marek Sawicki oraz Minister Nauki i SzkolnicRolnic-twa Wy¿-szego prof. dr hab. Barbara Kudrycka.
Uroczystoœci rozpoczê³a Sesja Jubileuszowa, w której, obok parlamentarzy-stów, przedstawicieli Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi, w³adz administra-cyjnych i samorz¹dowych, uczestniczyli dyrektorzy i pracownicy instytutów ba-dawczych podleg³ych MRiRW, rektorzy wy¿szych uczelni, cz³onkowie PAN, przedstawiciele jednostek pracuj¹cych na rzecz rolnictwa i obszarów wiejskich, cz³onkowie Rady Naukowej oraz czynni i emerytowani pracownicy instytutów z Pu³aw, Warszawy, Poznania i Wroc³awia. Oczywiœcie najliczniejsz¹ grupê sta-nowili pracownicy IUNG.
Mottem jubileuszu by³y s³owa poety „Aby widzieæ drogê przysz³¹, trzeba wiedzieæ sk¹d siê przysz³o” oraz maksyma, ¿e „Historia jest nauczycielk¹ ¿ycia”.
Goœci przywita³ dyrektor IUNG-PIB prof. dr hab. Wies³aw Oleszek. W refe-racie okolicznoœciowym przedstawiono rys historyczny Instytutu. Zaakcentowa-no, ¿e mówi¹c o historii Pu³awskiego Oœrodka Nauk Rolniczych, nie mo¿na za-pominaæ o dzia³alnoœci Instytutu Agronomicznego w Marymoncie, do którego tradycji nawi¹zuje SGGW w Warszawie. W okresie 150 lat nauk rolniczych w Pu³awach nale¿y wyodrêbniæ równie¿ kilka etapów rozwoju. Poni¿ej przed-stawiono krótk¹ charakterystykê tych etapów.
WIEΠI ROLNICTWO, NR 3 (156) 2012
1Autorzy s¹ pracownikami Instytutu Uprawy Nawo¿enia i Gleboznawstwa – Pañstwowego Insty-tutu Badawczego w Pu³awach (e-mail: kliza@iung.pulawy.pl; sk@iung.pulawy.pl; wo@iung.pu-lawy.pl).
INSTYTUT AGRONOMICZNY W MARYMONCIE (1816–1862)
Instytut Agronomiczny w Marymoncie utworzono w 1816 roku, a jego inicja-torami byli Stanis³aw Staszic i Stanis³aw Potocki. Pierwszym dyrektorem zosta³ Jerzy Beniamin Flatt. Pocz¹tkowo w Instytucie kszta³cono ekonomów i zarz¹d-ców dóbr.
Od 1822 roku, po reorganizacji Instytutu, prowadzono w nim dwa poziomy kszta³cenia: wy¿szy – dla przysz³ych ekonomów, zarz¹dców dóbr i synów w³a-œcicieli ziemskich, oraz elementarny – dla przysz³ych kwalifikowanych robotni-ków, owczarzy i gorzelanych.
W 1824 roku zniesiono w Instytucie klasê ni¿sz¹, a przy³¹czono nowo otwar-t¹ Szko³ê Weterynarii, w której uczono leczenia i kucia koni.
W wyniku upadku powstania listopadowego w³adze rosyjskie zamknê³y wszystkie szko³y wy¿sze i zawodowe w Królestwie Polskim, w tym tak¿e Insty-tut Agronomiczny, który zosta³ przywrócony do ¿ycia dopiero w 1836 roku.
W 1840 roku uczelniê ponownie zreorganizowano poprzez dodanie Wydzia-³u Leœnego. Od tej pory Instytut przyjmowa³ kandydatów wy³¹cznie po ukoñcze-niu przynajmniej szeœciu klas gimnazjum. Dyrektorem Instytutu w latach 1836–1853 by³ Micha³ Oczapowski (1788–1853), który jest powszechnie uzna-wany za prekursora rozwoju nowoczesnego rolnictwa na ziemiach polskich, a tak¿e za jednego z najwybitniejszych przedstawicieli polskiej nauki rolniczej XIX wieku.
Od 1857 roku na studia do Instytutu Agronomicznego przyjmowano wy³¹cz-nie absolwentów gimnazjów i wy¿szych szkó³ realnych. W latach 1841–1861 istnia³ w nim Oddzia³ Rolny oraz Leœny, a kszta³ci³a siê m³odzie¿ ze sfer urzêd-niczych, œrodowisk szlacheckich oraz inteligencji miejskiej.
Do tradycji tego Instytutu nawi¹zuje, oprócz Szko³y G³ównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, Oœrodek Nauk Rolniczych w Pu³awach. Zadecydowa-³y o tym decyzje ówczesnych w³adz oœwiatowych Królestwa Polskiego.
W 1861 roku w wyniku reorganizacji szkolnictwa Instytut w Marymoncie ostatecznie zamkniêto. Zadecydowano, ¿e jego zasoby i wyposa¿enie bêd¹ prze-niesione do nowo utworzonego Instytutu Politechnicznego i Rolniczo-Leœnego w Pu³awach, zwanego wówczas Now¹ Aleksandri¹.
INSTYTUT POLITECHNICZNY I ROLNICZO-LEŒNY (1862–1869)
W 1862 roku w wyniku reformy szkolnictwa w Królestwie Polskim przepro-wadzonej przez Aleksandra Wielopolskiego do Pu³aw przeniesiono z Marymon-tu InstyMarymon-tut Agronomiczny i Marymon-tu, w pa³acu, dawnej rezydencji ksi¹¿¹t Czartory-skich, utworzono uczelniê Instytut Politechniczny i Rolniczo-Leœny.
Na oddzia³y politechniczne (In¿ynierii Cywilnej, Mechaniczny i Górniczo--Chemiczny) przyjêto ³¹cznie 188 osób. Oddzia³ Rolniczy liczy³ 105 s³uchaczy, w tym 34 przyby³ych z Marymontu. Spoœród 50 zapisanych na Oddzia³ Leœny
naukê rozpoczêt¹ w Marymoncie kontynuowa³o 15 studentów. Dane te wskazu-j¹, ¿e istnia³a bezpoœrednia ci¹g³oœæ miêdzy uczelni¹ utworzon¹ w 1816 roku w Marymoncie a Instytutem w Pu³awach.
Oddzia³y Rolniczy i Leœny zosta³y wyposa¿one w przywiezione z Marymon-tu laboratoria i pracownie: chemiczn¹, mineralogiczn¹, zoologiczn¹, botaniczn¹ i leœn¹, oraz bogat¹ bibliotekê. Uczelnia otrzyma³a obiekty rolnicze: Kêpê (Mokradki), Koñskowolê i Po¿óg. Pracê w Instytucie w Pu³awach podjêli profe-sorowie z Marymontu, m.in. Antoni Zieliñski, W³adys³aw Dudrewicz, Karol Martin, Teofil Cichocki i Otton Kubicki.
Na studia przyjmowano osoby posiadaj¹ce œwiadectwo dojrza³oœci. Mia³y one trwaæ 3 lata na kierunkach politechnicznych oraz 2 lata na kierunkach rolni-czym i leœnym, i byæ uzupe³nione jednoroczn¹ praktyk¹.
W 1863 roku, z chwil¹ wybuchu powstania styczniowego, m³odzie¿ akade-micka na wielkim wiecu zorganizowanym przed Œwi¹tyni¹ Sybilli w nocy z 22 na 23 stycznia zaprzysiêg³a sobie „braterstwo i walkê z caratem na œmieræ i ¿ycie”, a nastêpnie wymaszerowa³a pod dowództwem Karola Œwidziñskiego do partii Leona Frankowskiego w Kazimierzu. Zajêcia na uczelni zosta³y za-wieszone.
Mimo to w Instytucie prowadzono nadal ró¿norodne prace badawcze, m.in. uruchomiono us³ugow¹ pracowniê chemiczn¹, analizuj¹c¹ jakoœæ ziemio-p³odów, gleb, nawozów, a tak¿e wód (w tym wód mineralnych z Na³êczowa i Buska). Pracownia ta jest traktowana jako pierwsza stacja chemiczno-rolnicza na ziemiach polskich.
Dyrektorami Instytutu Politechnicznego i Rolniczo-Leœnego byli Dominik Okniñski (1862–863) i Antoni Zieliñski (1863–1869).
INSTYTUT GOSPODARSTWA WIEJSKIEGO I LEŒNICTWA (1869–1893)
Po upadku powstania styczniowego w³adze carskie zaczê³y sukcesywn¹ rusy-fikacjê Królestwa Polskiego. W Pu³awach Aleksander II ustaw¹ z 8 czerwca 1869 roku powo³a³ Instytut Gospodarstwa Wiejskiego i Leœnictwa. By³a to uczelnia bez praw akademickich, z rosyjskim jêzykiem wyk³adowym, do której dostêp mieli kandydaci z ca³ego Imperium Rosyjskiego.
W pocz¹tkowym okresie popowstañczej dzia³alnoœci Instytutu dominowa³ ¿y-wio³ polski. Wyk³adowcy w przewa¿aj¹cej czêœci byli Polakami, ale dyrektorem zosta³ Rosjanin Iwan Tiutczew.
W 1870 roku wœród 17 pracowników dydaktycznych 15 by³o Polakami (w tym wszyscy profesorowie). W 1880 roku wœród 20 pracowników dydaktycz-nych by³o 12 Polaków, a w 1892 roku wœród 18-osobowego personelu dydak-tycznego by³o ich tylko dwóch. Podobnie dzia³o siê w gronie studentów, gdzie w pocz¹tkowym okresie dominowali s³uchacze wyznania rzymskokatolickiego (Polacy). W 1878 roku stanowili oni oko³o 80% ogólnej liczby studentów. W 1892 roku s³uchacze wyznania rzymskokatolickiego stanowili ju¿ tylko 41%. Reszta to prawos³awni i studenci innych wyznañ. Proces nauczania w Instytucie
sta³ na doœæ wysokim poziomie. Od pocz¹tku korzystano z zaplecza dydaktycz-nego (gospodarstw, laboratoriów, pracowni, biblioteki) pozosta³ego po Instytu-cie Politechnicznym i Rolniczo-Leœnym. Zaplecze to stale rozbudowywano (np. utworzono klinikê weterynaryjn¹). Ponadto w 1871 roku za³o¿ono wzor-cowe obserwatorium meteorologiczne, które nieprzerwanie pracuje do dnia dzisiejszego.
Nauka w Instytucie Gospodarstwa Wiejskiego i Leœnictwa trwa³a 3 lata i koñ-czy³a siê uzyskaniem absolutorium. Dyplom, z prawem u¿ywania tytu³u „agro-noma” b¹dŸ „leœnika”, otrzymywano dopiero po odbyciu rocznej kontrolowanej praktyki, przed³o¿eniu pracy dyplomowej i z³o¿eniu egzaminu teoretyczno--praktycznego. Absolwenci Instytutu otrzymywali pracê przewa¿nie w dobrach prywatnych.
W 1890 roku rozpoczêto prace maj¹ce na celu zreformowanie studiów w In-stytucie w Pu³awach. Zadanie to zrealizowa³ znakomity przyrodnik, geolog i gleboznawca œwiatowej s³awy – Wasyl Dokuczajew.
Dyrektorami Instytutu Gospodarstwa Wiejskiego i Leœnictwa byli wówczas: Iwan Tiutczew (1869–1876), Wasilij Dobrowolski (1876–1882), Alieksiej Ba¿a-now (1882–1883) i Pawe³ Ejmont (1883–1892).
INSTYTUT GOSPODARSTWA WIEJSKIEGO I LEŒNICTWA (1869–1914)
Zreformowany Instytut rozpocz¹³ pracê naukow¹ i dydaktyczn¹ w 1893 roku. Odt¹d studia trwa³y cztery lata, a w okresie wakacyjnym po ka¿dym roku stu-diów obowi¹zywa³a 6-tygodniowa praktyka.
Instytut, zgodnie z ustaw¹ z 24 czerwca 1894 roku, sta³ siê uczelni¹ w pe³ni akademick¹. Dyplom nadawa³ absolwentom „prawa stanu wy¿szego”. Absol-wenci stawali siê „osobistymi obywatelami honorowymi”.
Na dwóch oddzia³ach: Rolniczym i Leœnym, istnia³y 22 katedry, którymi kie-rowa³o 11 profesorów i 11 adiunktów. Uczelnia posiada³a dobrze wyposa¿one laboratorium chemiczne i fizyczne oraz 20 zak³adów (m. in. gleboznawstwa, mi-neralogii, botaniki, zoologii, geodezji, ogólnej uprawy roli i roœlin, zootechniki, weterynarii, hodowli lasu). Biblioteka Instytutu liczy³a 75 tysiêcy tomów. Oprócz posiadanych uprzednio gospodarstw rolniczych Instytut w 1895 roku uzyska³ leœnictwo Ruda.
W 1893 roku powsta³a w Pu³awach pierwsza w œwiecie samodzielna Katedra Gleboznawstwa. Przedmioty: chemia, fizyka, geologia, botanika, zoologia, gle-boznawstwo, geodezja, budownictwo, ekonomia i prawoznawstwo, by³y wspól-ne dla obu oddzia³ów.
Na Oddziale Rolniczym prowadzono wyk³ady z ogólnej i szczegó³owej upra-wy roœlin, zootechniki, weterynarii, technologii rolniczej, maszynoznawstwa, ogrodnictwa i ³¹karstwa. Na Oddziale Leœnictwa prowadzono wyk³ady z sadze-nia i u¿ytkowasadze-nia lasu, urz¹dzeñ leœnych, dendrologii i ³owiectwa.
W Instytucie Gospodarstwa Wiejskiego i Leœnictwa w Pu³awach kszta³cili siê studenci z ca³ego Imperium Rosyjskiego. W pierwszych latach XX wieku by³o
ich oko³o 200, a przed pierwsz¹ wojn¹ œwiatow¹ liczba ta wzros³a do 525. Pola-cy stanowili jedynie 12–15% ogó³u studentów.
W 1914 roku, po wybuchu pierwszej wojny œwiatowej, uczelnia zosta³a prze-niesiona do Charkowa (Ukraina). W Pu³awach maj¹tek Instytutu Gospodarstwa Wiejskiego i Leœnictwa przejêli Polacy, a jego zabezpieczenie powierzyli kusto-szowi.
Dyrektorami Instytutu Gospodarstwa Wiejskiego i Leœnictwa byli w tym okresie: Wasilij Dokuczajew (1892–1895), Aleksiej Potylicyn (1895–1899), W³odymir Bielajew (1901–1902), Piotr Budrin (1902–1905), Aleksandr Skwor-cow (1905–1907), Anton Sanockij (1907–1914).
INSTYTUT NAUKOWY GOSPODARSTWA WIEJSKIEGO (1917–1921)
Od jesieni 1915 roku trwa³y dyskusje nad dalszym losem placówki pu³aw-skiej. Zwyciê¿y³a idea powo³ania w Pu³awach rolniczego instytutu badawczego pod nazw¹: Instytut Naukowy Gospodarstwa Wiejskiego. Jego zadaniem mia³o byæ rozwi¹zywanie aktualnych zagadnieñ rolniczych poprzez zastosowanie zdobyczy nauki w warunkach i na potrzeby polskiego rolnictwa, ogrodnictwa i leœnictwa.
Projekt organizacji Instytutu, wed³ug sugestii Ignacego Kosiñskiego i innych cz³onków Centralnego Towarzystwa Rolniczego w Warszawie, opracowa³ Stefan Surzycki.
Rozporz¹dzenie powo³uj¹ce 26 maja 1917 roku w Pu³awach Instytut Nauko-wy Gospodarstwa Wiejskiego podpisa³ Gubernator Lubelski, genera³ Stanis³aw Szeptycki. Zatwierdzenie schematu organizacyjnego i statutu INGW nast¹pi³o 26 wrzeœnia 1917 roku. Instytut posiada³ 5 wydzia³ów, obejmuj¹cych ³¹cznie 19 dzia³ów.
Wydzia³ Produkcji Rolniczej sk³ada³ siê z dzia³ów: Rolnictwa, Hodowli Ro-œlin i Mechaniki Rolniczej. Wydzia³ Produkcji Zwierzêcej posiada³ dzia³y: Mor-fologiczny, Biologiczno-Hodowlany (Genetyczny), U¿ytkowania i ¯ywienia Zwierz¹t (Fizjologiczny) oraz Higieny i Lecznictwa (Weterynaryjny). W sk³ad Wydzia³u Leœnego wchodzi³y dzia³y: Hodowli Lasu, Odnawiania Lasu, Pomia-ru Drzewostanów oraz U¿ytkowania Lasu (wydzia³ ten nie zosta³ uPomia-ruchomiony). Wydzia³ Ogrodniczy sk³ada³ siê z dzia³ów: Ogrodniczego, Genetyczno-Hodo-wlanego oraz U¿ytkowania Produktów Ogrodniczych. W sk³ad Wydzia³u Ogól-nego wchodzi³y dzia³y: Gleboznawczy, Melioracyjny, Meteorologiczny, Ochro-ny Roœlin i EkonomiczOchro-ny.
Opiekê nad placówk¹ sprawowa³o Kuratorium. W Instytucie funkcjonowa³a Rada Naukowa, a sprawy administracyjno-gospodarcze powierzono Zarz¹dowi Instytutu.
W 1917 roku Instytut przej¹³ folwarki: Koñskowola, Mokradki z Górn¹ Niw¹ Pu³awsk¹, Sad³owice, Micha³ówka oraz gospodarstwo leœne Ruda.
Dyrektorem Instytutu Naukowego Gospodarstwa Wiejskiego zosta³ profesor Leon Marchlewski, a prezesem Kuratorium – profesor Stefan Surzycki.
PAÑSTWOWY INSTYTUT NAUKOWY GOSPODARSTWA WIEJSKIEGO (1921–1934)
W 1921 roku, po zwyciêskiej wojnie z nawa³¹ bolszewick¹, przyszed³ czas na porz¹dkowanie struktur organizacyjnych. Instytut ustaw¹ z 28 paŸdziernika 1921 roku otrzyma³ nowy statut i nazwê: Pañstwowy Instytut Naukowy Go-spodarstwa Wiejskiego. Statut tak okreœla³ rolê Instytutu: „Instytut ma za za-danie prowadzenie badañ naukowych nad rozwojem gospodarstwa wiejskiego i ga³êzi produkcji z nim zwi¹zanych oraz pracê nad przystosowaniem zdoby-czy naukowych do warunków przyrodzonych i ekonomicznych Pañstwa Pol-skiego”.
W³adze Instytutu stanowi³y: Rada Naukowa, dyrektor lub jego zastêpca oraz kierownicy wydzia³ów, dzia³ów i poddzia³ów, którzy byli urzêdnikami pañstwo-wymi. Instytut podlega³ Ministerstwu Rolnictwa i Dóbr Pañstwowych. Prezy-dent Rzeczypospolitej, na wniosek Ministerstwa oparty na uchwale Rady Na-ukowej Instytutu, powo³ywa³ dyrektora Instytutu, kierowników wydzia³ów, dzia³ów i poddzia³ów. Kuratorium dzia³aj¹ce przy Instytucie by³o organem do-radczym i opiniodawczym. W jego sk³ad wchodzili delegaci wy¿szych szkó³ rol-niczych, centralnych organizacji rolrol-niczych, Ministerstwa Rolnictwa i Dóbr Pañstwowych oraz Ministerstwa Wyznañ Religijnych i Oœwiecenia Publicznego, a tak¿e dyrektor i delegaci PINGW. Podzia³ Instytutu na wydzia³y, dzia³y i pod-dzia³y nie uleg³ istotnym zmianom. Sukcesem by³o powo³anie w 1926 roku Wy-dzia³u Ekonomiki Rolnej, z siedzib¹ w Warszawie. Do klucza maj¹tków w³¹czo-no Pulki oraz Borowinê, w której w 1926 roku uruchomiow³¹czo-no stacjê zootechnicz-n¹. Rok póŸniej, 15 lipca 1927 roku, w³¹czono do Instytutu: Pañstwowy Instytut Naukowo-Badawczy w Bydgoszczy, Stacjê Botaniczno-Rolnicz¹ we Lwowie, Krajowy Zak³ad Sadowniczy w Zaleszczykach i Morskie Laboratorium Rybac-kie na Helu.
W organizacji PINGW istnia³y, oprócz wydzia³ów, samodzielne dzia³y – 22 jednostki organizacyjne. W Pu³awach funkcjonowa³y wydzia³y: Glebo-znawczy, Rolniczy, Hodowli Roœlin, Ogrodniczy, Ochrony Roœlin, Hodowli Zwierz¹t, ¯ywienia (i U¿ytkowania) Zwierz¹t, Serologiczny, oraz dzia³y: Ho-dowli i Genetyki Zbó¿, Roœlin Pastewnych, Morfologii Doœwiadczalnej, a tak¿e zak³ady: Hodowli Krzewów i Drzew Owocowych, Wikliny oraz Pszczelnictwa. W Bydgoszczy istnia³y wydzia³y: Chemii Rolnej, Chorób Roœlin i Zoohigieny, oraz dzia³y: Melioracyjny, Mleczarski, Ekonomiki i Organizacji Rybactwa oraz Pracownia Rybacka. W Warszawie istnia³ zorganizowany przez prof. Franciszka Bujaka Wydzia³ Ekonomiki Drobnych Gospodarstw Wiejskich, we Lwowie – Stacja (Doœwiadczalna) Botaniczno-Rolnicza i Dzia³ Uprawy £¹k i Pastwisk Wydzia³u Rolniczego, a na Helu dzia³a³o Morskie Laboratorium Rybackie. Za-k³ad Ogrodniczy w Zaleszczykach podlega³ PINGW do 1932 roku.
Dyrektorami Pañstwowego Instytutu Naukowego Gospodarstwa Wiejskiego w tym okresie byli: Emil Godlewski (1921), Feliks Jaroszyñski (1922–1925), Józef Sypniewski (1925), Tadeusz Mieczyñski (1926–1928), Stefan Kopeæ (1928–1930) i Tadeusz Mieczyñski (1931–1934).
PAÑSTWOWY INSTYTUT NAUKOWY GOSPODARSTWA WIEJSKIEGO (1934–1950)
Reorganizacjê PINGW, przeprowadzon¹ w latach 1934–1936, zatwierdzi³a uchwa³a Rady Ministrów z 15 maja 1937 roku nadaj¹ca Instytutowi nowy statut, znacznie ró¿ni¹cy siê od pierwowzorów. Zadaniem Instytutu by³o: naukowe roz-wi¹zywanie zagadnieñ, maj¹cych szczególne znaczenie dla akcji pañstwowej w zakresie rolnictwa; prowadzenie prac maj¹cych znaczenie dla potrzeb rolnic-twa polskiego; udzielanie pomocy w dziedzinie naukowo-badawczej w³adzom samorz¹dowym, spo³ecznym organizacjom rolniczym, zak³adom naukowym i doœwiadczalnym oraz osobom pracuj¹cym naukowo; prowadzenie prac i badañ naukowych w zakresie gospodarstwa wiejskiego w celu wszechstronnego roz-woju wiedzy i nauki rolniczej.
Instytut podlega³ Ministerstwu Rolnictwa i Reform Rolnych, z którym musia³ uzgadniaæ 3-letnie programy prac i sk³adaæ coroczne sprawozdania. Dyrektor Instytutu by³ powo³ywany przez Ministra Rolnictwa i Reform Rolnych na 3 la-ta. Funkcje Rady Naukowej nie zmieni³y siê, natomiast Kuratorium przesta³o ist-nieæ. Nowoœci¹ by³y Rady Wydzia³owe. Kierowników wydzia³ów i dzia³ów mia-nowa³ Minister na podstawie opinii Rady Naukowej.
Wyodrêbniono siedem wydzia³ów: Gleboznawczy (z 3 dzia³ami – Gleb Mi-neralnych, Gleb £¹kowych i B³otnych, Hydrologii Gleb), Rolniczy (z 6 dzia³a-mi – Roœlin Pastewnych i Przemys³owych, Roœlin Zbo¿owych, Uprawy £¹k i Pa-stwisk, Chemii Roœlinnej, Mikrobiologii Rolnej, Uprawy i Nawo¿enia, oraz Za-k³adem Praktycznej Hodowli Roœlin), Ogrodniczy (z 2 dzia³ami – Warzywnym i Sadowniczym, oraz Zak³adem Hodowli Drzew, Krzewów i Wierzby Koszykar-skiej), Chorób i Szkodników Roœlin (z 3 dzia³ami – Chorób Roœlin, Szkodników Roœlin, Ochrony Roœlin), Produkcji Zwierzêcej (z 5 dzia³ami – Biochemicznym, Biologii Hodowlanej, ¯ywienia Zwierz¹t, Hodowli Zwierz¹t i Rybackim), We-terynaryjny (z 4 dzia³ami – Badawczo-Naukowym, Produkcji, Paso¿ytniczym i Rozpoznawczym), Ekonomiki Rolnej Drobnych Gospodarstw Wiejskich w Warszawie.
Do 1939 roku znacznie wzros³a liczba pracowników naukowych Pañstwowe-go Instytutu NaukowePañstwowe-go Gospodarstwa WiejskiePañstwowe-go. Polepszy³o siê tak¿e wypo-sa¿enie pracowni i przyby³ maj¹tek Osiny.
Okres okupacji Instytut przetrwa³ pod nazw¹ Landwirtschaftliche Forschung-sanstalt des Generalgouvernements in Pu³awy. Struktura organizacyjna Zak³adu Badawczego nawi¹zywa³a do istniej¹cej przed 1939 roku. Kierownicze stanowi-ska w Instytucie by³y obsadzone przez Niemców, ale dzia³alnoœæ naukow¹ pro-wadzili w wiêkszoœci Polacy. W Pu³awach znalaz³o pracê i schronienie wielu pracowników nauki z zamkniêtych uczelni rolniczych. W tym okresie powsta³o szereg osi¹gniêæ, których nie ujawniono Niemcom, a pracownicy Instytutu (Zak³adu) wspierali ruch oporu lub bezpoœrednio w nim uczestniczyli. W lipcu 1944 roku w zwi¹zku ze zbli¿aj¹cym siê frontem Instytut zosta³ ewakuowany czêœciowo do Skierniewic. Ogromn¹ iloœæ cennej aparatury, sprzêtu i ksi¹¿ek wywieziono do Niemiec.
Po zakoñczeniu wojny, w latach 1945–1950, nast¹pi³ okres dynamicznego rozwoju Instytutu. Powsta³y oddzia³y w Bydgoszczy, Poznaniu, Gorzowie Wielkopolskim, Wroc³awiu, Krakowie i Warszawie oraz nowe stacje i zak³ady doœwiadczalne. Wznowiono dzia³alnoœæ doœwiadczalnictwa terenowego. W 1945 roku Wydzia³ Weterynarii zosta³ przekszta³cony w Pañstwowy Insty-tut Weterynarii.
Dyrektorami PINGW w tym czasie byli: Stanis³aw Minkiewicz (1934–1935), Henryk Malarski (1935–1936) i Lucjan Kaznowski (1937–1950).
INSTYTUT UPRAWY, NAWO¯ENIA I GLEBOZNAWSTWA (1950–2012)
W 1950 roku Pañstwowy Instytut Naukowy Gospodarstwa Wiejskiego zosta³ rozwi¹zany, na podstawie jego struktury organizacyjnej powo³ano 10 samodziel-nych instytutów resortowych: Instytut Hodowli i Aklimatyzacji Roœlin w Pu³a-wach, póŸniej w Warszawie (Radzikowie), Instytut Uprawy, Nawo¿enia i Glebo-znawstwa w Pu³awach, Instytut Melioracji i U¿ytków Zielonych – Falenty, In-stytut Ochrony Roœlin w Poznaniu (z ekspozytur¹ w Pu³awach), InIn-stytut Sadow-nictwa w Skierniewicach, Instytut Zootechniki w Krakowie, Instytut Mechani-zacji i Elektryfikacji Rolnictwa w Warszawie, Instytut Ekonomiki Rolnej w War-szawie, Instytut Rybactwa Œródl¹dowego w Olsztynie, Centraln¹ Bibliotekê Rolnicz¹ w Warszawie, z Oddzia³em w Pu³awach.
W latach 1950–2012 wy³onione z PINGW instytuty resortowe funkcjonowa-³y samodzielnie. Ten relatywnie d³ugi okres obfitowa³ w wydarzenia i zmiany. Jest on opisywany przez ka¿dy z instytutów oddzielnie z okazji ró¿nych jubile-uszy. W tym czasie kszta³towa³a siê wspó³praca miêdzy instytutami i pozostawa³ szacunek dla wspólnych tradycji historycznych. Ka¿dy z instytutów legitymuje siê wieloma osi¹gniêciami o istotnym znaczeniu dla nauki, rolnictwa i ca³ej go-spodarki narodowej.
UROCZYSTOŒCI JUBILEUSZOWE
Uczestnicz¹cy w uroczystoœciach jubileuszowych Podsekretarz Stanu w MRiRW Tadeusz Nalewajk wysoko oceni³ dzia³alnoœæ instytutów badaw-czych i ich wk³ad w rozwój oraz unowoczeœnienie polskiego rolnictwa. Przeka-za³ dyrektorowi IUNG-PIB – inicjatorowi uroczystoœci jubileuszowych, adres okolicznoœciowy Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi dr. Marka Sawickiego, skierowany do uczestników uroczystoœci jubileuszowych. W liœcie dr Marek Sa-wicki napisa³ m.in.: „...Obecny poziom i konkurencyjnoœæ polskiego rolnictwa oraz jego miejsce w œwiecie, które s¹ odzwierciedleniem uwarunkowañ produk-cyjnych i organizacyjno-ekonomicznych, ukszta³towa³y siê w wyniku d³ugo-trwa³ego procesu historycznego, przy wydatnym wsparciu nauki.
Istotnym wydarzeniem w ramach tego procesu by³o utworzenie w 1862 roku, po likwidacji Instytutu Agronomicznego w Marymoncie, oœrodka nauk rolni-czych w Pu³awach, zwanego wówczas Now¹ Aleksandri¹.
Na rozwój tego oœrodka, jego dzia³alnoœæ dydaktyczn¹, badawcz¹, upo-wszechnieniow¹ i wdro¿eniow¹ wywar³y wp³yw wydarzenia dziejowe, a tak¿e przemiany ustrojowe, jakie mia³y miejsce w Polsce w XX wieku.
Wa¿nym etapem rozwoju Pu³awskiego Oœrodka Nauk Rolniczych by³o utwo-rzenie w roku 1917 Instytutu Naukowego Gospodarstwa Wiejskiego, nastêpnie przekszta³conego w Pañstwowy Instytut Naukowy Gospodarstwa Wiejskiego (PINGW).
Spadkobiercami tradycji tego Instytutu s¹ wspó³czeœnie istniej¹ce instytuty badawcze, stanowi¹ce zaplecze naukowe Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi.
Szacunek dla dokonañ poprzedników jest wyzwaniem do ci¹g³ego doskona-lenia dzia³añ nauki wspieraj¹cych rozwój rolnictwa i obszarów wiejskich. Misjê tê realizuj¹ skutecznie resortowe instytuty badawcze, z których ponad po³owa ma status pañstwowego instytutu badawczego. Jednym z wyznaczników tej mi-sji jest udzia³ Polski w strukturach Unii Europejskiej oraz nowe wyzwania wy-nikaj¹ce z realizacji Wspólnej Polityki Rolnej.
Z okazji donios³ego Jubileuszu 150-lecia nauk rolniczych w Pu³awach wyra-¿am uznanie dla dzia³alnoœci wszystkich instytutów badawczych nadzorowa-nych przez podleg³y mi resort.
Dyrektorom i wszystkim Pracownikom instytutów badawczych oraz Central-nej Biblioteki Rolniczej ¿yczê dalszych osi¹gniêæ i satysfakcji z realizowaCentral-nej misji s³u¿enia spo³eczeñstwu poprzez wspieranie rozwoju wsi i rolnictwa.
Serdecznie pozdrawiam wszystkich uczestników uroczystoœci jubileuszo-wych i towarzysz¹cych im spotkañ naukojubileuszo-wych. ¯yczê Pañstwu pomyœlnej reali-zacji zamierzeñ zawodowych i osobistych”.
Odczytano równie¿ list Ministra Nauki i Szkolnictwa Wy¿szego prof. dr hab. Barbary Kudryckiej, w którym, obok gratulacji, znalaz³y siê te¿ wyrazy uznania dla dokonañ naukowych instytutów badawczych i ich wk³adu w rozwój wspó³-pracy naukowej z zagranic¹. Uczestnicz¹cy w sesji goœcie z³o¿yli organizatorom sesji historycznej gratulacje i wyrazy uznania za podjêcie inicjatywy upamiêt-niaj¹cej tradycje Pu³awskiego Oœrodka Nauk Rolniczych. W swoim wyst¹pieniu Rektor Uniwersytetu Przyrodniczego w Lublinie prof. dr hab. Marian Weso³ow-ski podkreœli³, ¿e pracownicy pu³awWeso³ow-skiego oœrodka odegrali istotn¹ rolê w two-rzeniu szkolnictwa wy¿szego w Lublinie, wspieraj¹c organizacjê i dzia³alnoœæ Wydzia³ów Rolniczego i Weterynaryjnego, po 1944 roku funkcjonuj¹cych w ra-mach UMCS. Podobn¹ rolê odegrali pracownicy PINGW, wspieraj¹c rozwój na-uk rolniczych w uczelni wroc³awskiej.
Dyrektorzy instytutów badawczych wywodz¹cych siê z PINGW w Pu³awach w swoich prezentacjach okolicznoœciowych pod wspólnym tytu³em „Instytuty re-sortowe spadkobiercami tradycji Pu³awskiego Oœrodka Nauk Rolniczych” przed-stawili aktualne kierunki dzia³alnoœci instytutów, wskazuj¹c na liczne zwi¹zki obecnie prowadzonych badañ z tradycjami z przesz³oœci, czêsto doœæ odleg³ej.
Wyst¹pienia okolicznoœciowe w tej czêœci sesji zaprezentowali:
– prof. dr hab. Wies³aw Oleszek, Dyrektor Instytutu Uprawy Nawo¿enia i Gle-boznawstwa – PIB w Pu³awach,
– prof. dr hab. Edward Arseniuk, Dyrektor Instytutu Hodowli i Aklimatyzacji Roœlin – PIB w Radzikowie,
– prof. dr hab. Danuta Sosnowska, Dyrektor Instytutu Ochrony Roœlin – PIB w Poznaniu,
– dr Krzysztof Niemczuk, Dyrektor Pañstwowego Instytutu Weterynaryjnego – PIB w Pu³awach,
– prof. dr hab. Jêdrzej Krupiñski, Dyrektor Instytutu Zootechniki – PIB w Bali-cach,
– prof. dr hab. Franciszek Adamicki, Dyrektor Instytutu Ogrodnictwa w Skier-niewicach,
– prof. dr hab. Andrzej Kowalski, Dyrektor Instytutu Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki ¯ywnoœciowej – PIB w Warszawie,
– prof. dr hab. Edmund Kaca, Dyrektor Instytutu Technologiczno-Przyrodni-czego w Falentach.
Podczas uroczystoœci jubileuszowych w referacie okolicznoœciowym posta-wiono pytanie: Czy mamy prawo nawi¹zywaæ do 150 lat tradycji Pu³awskiego Oœrodka Nauk Rolniczych? Z wypowiedzi uczestników uroczystoœci wynika³o, ¿e odpowiedŸ na to pytanie mo¿e byæ tylko pozytywna. Przemawiaj¹ za ni¹ na-stêpuj¹ce argumenty:
1. Wszystkie instytuty funkcjonuj¹ce w Pu³awach lub wywodz¹ce siê z PINGW odegra³y i odgrywaj¹ znacz¹c¹ rolê we wspieraniu rolnictwa w szerokim te-go terminu rozumieniu.
2. Placówki te systematycznie wspó³pracuj¹ ze sob¹, chocia¿ czasem tak¿e ry-walizuj¹.
3. Czêœæ instytutów ju¿ uzyska³a status PIB, kilka innych o taki status siê ubiega.
4. Wszystkie instytuty:
a) aktywnie uczestnicz¹ we wspó³pracy miêdzynarodowej i krajowej w za-kresie nauk rolniczych (przyrodniczych),
b) w swoich specjalnoœciach legitymuj¹ siê szeregiem osi¹gniêæ, stale po-mna¿anych,
c) podejmuj¹ nowe wyzwania i problemy, d¹¿¹ do podejmowania badañ kompleksowych, interdyscyplinarnych,
d) stale wspó³pracuj¹ z uczelniami, w tym równie¿ z SGGW w Warszawie, e) musz¹ przezwyciê¿aæ wiele barier i trudnoœci.
Po Sesji na dziedziñcu IUNG-PIB odby³o siê spotkanie kole¿eñskie by³ych i obecnych pracowników instytutów, ich rodzin oraz zaproszonych goœci pod na-zw¹ „Wieczór pod gwiazdami”.
Natomiast 21 czerwca odby³y siê warsztaty naukowe „Patogeny roœlinne pro-blemem rolnictwa i przetwórstwa”, sk³adaj¹ce siê z dwóch sesji: „G³ówne pato-geny roœlin i metody ich identyfikacji” oraz „Grzyby patogeniczne Ÿród³em my-kotoksyn”.
Nastêpny dzieñ, 22 czerwca, by³ kolejnym dniem warsztatów naukowych za-tytu³owanych „Rozpraszanie zanieczyszczeñ z rolnictwa do œrodowiska”,
sk³a-daj¹cych siê z dwóch sesji: „Emisja substancji biogennych ze Ÿróde³ rolniczych” oraz „Pestycydy i inne zanieczyszczenia w œrodowisku rolniczym”. Warsztaty po³¹czone by³y z sesjami posterowymi. Ogó³em wziê³o w nich udzia³ oko³o 500 osób. Byli to pracownicy instytutów badawczych, instytutów PAN, przed-stawiciele Okrêgowych Stacji Chemiczno-Rolniczych, wy¿szych uczelni rolni-czych i przyrodnirolni-czych, centrów doradztwa rolniczego i rolnirolni-czych zak³adów doœwiadczalnych.
Nie ulega w¹tpliwoœci, ¿e Jubileusz 150-lecia nauk rolniczych w Pu³awach i towarzysz¹ce mu spotkania naukowe by³y przedsiêwziêciami potrzebnymi. Wskaza³y one, miêdzy innymi, ¿e Polska wesz³a do UE z bogatym dorobkiem w zakresie nauk rolniczych. Historiê Pu³awskiego Oœrodka Nauk Rolniczych warto i nale¿y popularyzowaæ, gdy¿ jest ona cz¹stk¹ naszej to¿samoœci.
Spotkanie jubileuszowe by³o te¿ form¹ promocji dokonañ instytutów badaw-czych MRiRW i okazj¹ do pokazania ich s³u¿ebnej roli wobec wsi i rolnictwa, a tak¿e ca³ej gospodarki Polski.