• Nie Znaleziono Wyników

Wybrane nawyki żywieniowe kohorty studentów Akademii Medycznej w Białymstoku w latach 2000-2003

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "Wybrane nawyki żywieniowe kohorty studentów Akademii Medycznej w Białymstoku w latach 2000-2003"

Copied!
7
0
0

Pełen tekst

(1)

DANUTA CZAPSKA, LUCYNA OSTROWSKA, EWA STEFAÑSKA, JAN KARCZEWSKI

WYBRANE NAWYKI ¯YWIENIOWE KOHORTY STUDENTÓW

AKADEMII MEDYCZNEJ W BIA£YMSTOKU

W LATACH 2000-2003

CHOSEN DIETARY HABITS IN A COHORT OF STUDENTS

OF THE MEDICAL UNIVERSITY OF BIA£YSTOK

IN THE YEARS 2000-2003

Zak³ad Higieny i Epidemiologii Akademia Medyczna 15-089 Bia³ystok, ul. Mickiewicza 2c Kierownik: prof. dr. hab. J. Karczewski

Dokonano oceny nawyków ¿ywieniowych kohorty studentów w latach 2000-2003. Pod uwagê wziêto liczbê zjadanych posi³ków, dojadanie miêdzy posi³kami oraz czêstoœæ spo¿ycia wybranych grup produktów. Najwiêkszy odsetek ankieto-wanych studentów obu p³ci spo¿ywa³ 3 posi³ki w ci¹gu dnia. Odnotowano zmia-ny w czêstoœci spo¿ycia wybrazmia-nych produktów spo¿ywczych.

S³owa kluczowe: nawyki ¿ywieniowe, spo¿ycie ¿ywnoœci, studenci, badania ankietowe

Key words: dietary habits, food consumption, students, questionnaire investigations

WSTÊP

Sposób ¿ywienia stanowi jeden z podstawowych czynników warunkuj¹cych stan

nasze-go zdrowia. Jest on szczególnie istotny w przypadku m³odzie¿y akademickiej, dla której

okres studiów mo¿e byæ zwi¹zany z szeregiem negatywnych zachowañ zdrowotnych [2, 4,

11]. Sytuacja ta mo¿e byæ podyktowana utrwalonymi z³ymi nawykami ¿ywieniowymi,

nie-korzystn¹ sytuacj¹ ekonomiczn¹, a tak¿e rozpowszechnionym zwyczajem picia alkoholu

i palenia papierosów.

Celem pracy by³a ocena wybranych nawyków ¿ywieniowych studentów (kobiet i

mê¿-czyzn) studiuj¹cych w Akademii Medycznej w Bia³ymstoku (AMB) w latach 2000-2003

wraz z przeœledzeniem dynamiki zmian w analizowanym okresie.

MATERIA£Y I METODY

W badaniach ankietowych prowadzonych w latach 2000-2003 uczestniczy³o: 130 studentów (87 studentek i 43 studentów) w roku 2000/2001, a w 2001/2002 – 86 kobiet i 42 mê¿czyzn oraz odpowiednio 79 i 42 osoby w roku 2002/2003. Wiek badanych wynosi³ 19-23 lata. W oparciu

(2)

o kwestionariusz ankiety, opracowany w Zak³adzie Higieny i Epidemiologii Akademii Medycznej oceniono wybrane nawyki ¿ywieniowe (iloœæ spo¿ywanych posi³ków, dojadanie miêdzy nimi) oraz czêstoœæ spo¿ycia: produktów zbo¿owych, mleka i jego przetworów, miêsa, ryb, str¹czkowych su-chych, warzyw i owoców oraz rodzaju t³uszczu u¿ywanego do smarowania pieczywa. Do analizy statystycznej uzyskanych wyników u¿yto testu U dla dwóch wskaŸników struktury, przyjmuj¹c za istotne te wartoœci, gdzie p<0,05.

WYNIKI I ICH OMÓWIENIE

W tabeli I przedstawiono ocenê wybranych nawyków ¿ywieniowych kohorty studentów

AMB w latach 2000-2003. Obecnie za korzystny model ¿ywienia uwa¿a siê spo¿ywanie

4-5 posi³ków dziennie. W niniejszych badaniach zaobserwowano, i¿ dwukrotnie wzros³a

liczba studentek (z 14,9% w roku 2000 do 31,7% w 2003 r.), a prawie szeœciokrotnie

zmniej-szy³a studentów (z 34,9% do 4,8%) spo¿ywaj¹cych cztery posi³ki dziennie (ró¿nice istotne

statystycznie pomiêdzy I i III rokiem). Odnotowano równie¿ zmniejszenie liczby kobiet

D 5RN 5RNE 5RNF . Q  Q 0 Q . Q 0 Q . Q 0 %DGDQD FHFKD Q  Q  Q  Q  Q  Q  ,OR ü SRVLáNyZ ZFL JXGQLD                                                                                                                   'RMDGDQLH PL G]\ SRVLáNDPL WDN QLH F]DVDPL                                                                             3URGXNW\ QDMF] FLHM GRMDGDQH VáRG\F]H RZRFH NDQDSNL                                                                           *ró¿nice istotne statystycznie pomiêdzy grup¹ studentek w latach 2000-/2003 (a/b, b/c, a/c) p< 0,05; ** ró¿nice istotne statystycznie pomiêdzy grup¹ studentów w latach 2000-/2003 (a/b, b/c, a/c) p< 0,05; Ta b e l a I . Ocena wybranych nawyków ¿ywieniowych kohorty studentów AMB w latach

2000-2003

Assessment of chosen dietary habits in a cohort of students of the Medical University of Bia³ystok in the years 2000-2003

(3)

spo¿ywaj¹cych trzy posi³ki (z 67,8% w pierwszym do 42,0% w trzecim roku badañ) a wzrost

odsetka mê¿czyzn od¿ywiaj¹cych siê trzema posi³kami dziennie (z 34,9% do 57,1%)

(ró¿-nice istotne statystycznie miêdzy I i III rokiem). Podobnie najczêœciej trzy posi³ki dzienne

spo¿ywane by³y przez m³odzie¿ studiuj¹c¹ w innych oœrodkach akademickich kraju i przez

osoby starsze [8, 9, 10, 11]. Natomiast studenci uczelni warszawskich zjadali trzy-cztery

posi³ki, podobnie jak uczniowie technikum gastronomicznego [2, 5, 10]. Niedostateczna

iloœæ posi³ków oraz zbyt du¿e odstêpy czasowe miêdzy nimi mog³y spowodowaæ, ¿e badani

studenci AMB czêsto dojadali miêdzy podstawowymi posi³kami. W ci¹gu trzech lat

obser-wacji nie zmieni³a siê liczba dziewcz¹t (prawie co trzecia) regularnie dojadaj¹cych,

nato-miast w przypadku ch³opców odnotowano wzrost liczby osób spo¿ywaj¹cych dodatkowe

posi³ki (z 30,2% do 42,8%). Mê¿czyŸni najczêœciej dojadali kanapki i owoce w ci¹gu

pierw-szych dwóch lat oraz s³odycze i kanapki w trzecim roku analizy. Najliczniejsza grupa

stu-dentek z Podlasia (co druga osoba) najczêœciej dojada³a s³odycze i owoce. Zwyczaj

dojada-nia by³ w wiêkszym stopniu rozpowszechniony zarówno wœród uczniów jak i m³odzie¿y

akademickiej z innych oœrodków w kraju [2, 3]. Warto podkreœliæ, ¿e ten niekorzystny

na-wyk ¿ywieniowy stwierdzono jedynie u niewielkiego odsetka ludzi starszych (22% kobiet

i ok. 15% mê¿czyzn) [8, 9]. Czêstoœæ spo¿ycia wybranych grup produktów spo¿ywczych

przez kohortê studentów AMB w latach 2000-2003 ilustruje tabela II. M³odzie¿

akademic-ka z Podlasia najczêœciej wypija³a jedn¹ szklankê mleakademic-ka dziennie, jednoczeœnie

zaobser-wowano w ci¹gu trzech lat badañ spadek liczby osób obojga p³ci wypijaj¹cych tê iloœæ

mleka (z 58,6% do 48,1% u dziewcz¹t i 42% do 40% u ch³opców). W analizowanym

okresie nie zmniejszy³ siê odsetek studentów obojga p³ci, którzy nie pili mleka (co trzecia

osoba). W ocenie poda¿y przetworów mlecznych stwierdzono, ¿e spo¿ycie ich

deklarowa-³o okodeklarowa-³o 80% ankietowanych studentów. Przetwory mleczne mdeklarowa-³odzie¿ akademicka

spo¿y-wa³a najczêœciej jeden raz w ci¹gu dnia. Odsetek studentek konsumuj¹cych z tak¹

czêsto-œci¹ te produkty zmniejszy³ siê z 51,7% do 46,8%, a studentów wzrós³ z 69,8% do 76,2%.

Jednoczeœnie zaobserwowano zmniejszenie liczby studentów obu p³ci spo¿ywaj¹cych tê

grupê produktów trzy razy dziennie – u kobiet z 11,5% do 8,9% a u mê¿czyzn z 13,9% do

2,4% (ró¿nice istotne statystycznie). Jeszcze ni¿szy odsetek osób spo¿ywaj¹cych mleko

i jego przetwory raz dziennie, zanotowano wœród s³uchaczek medycznych szkó³

zawodo-wych, studentów z Olsztyna i starszych mieszkañców miast [6, 7, 8, 9, 11], natomiast

wy-¿szy zaobserwowano u uczniów [4]. W analizowanym okresie wiêkszoœæ m³odzie¿y

akade-mickiej z Podlasia czêœciej jad³a pieczywo jasne ni¿ razowe. Odsetek kobiet

spo¿ywaj¹-cych bia³e pieczywo zmniejszy³ siê (z 86,1% do 68,4%), a wœród mê¿czyzn zwiêkszy³

(z 76,7% do 97,6%) (ró¿nice istotne statystycznie). W spo¿yciu pieczywa razowego

odno-towano tendencjê odwrotn¹ (ró¿nica istotna statystycznie miêdzy I i III rokiem badania).

W latach 2000-2003 odnotowano spadek czêstoœci spo¿ycia produktów zbo¿owych u

stu-dentek (z 60,9% do 48,1%) i jednoczesny jego wzrost u studentów (z 48,8% do 54,8%).

Z badañ innych autorów wynika, ¿e liczba osób jedz¹cych ró¿ne rodzaje produktów

zbo¿o-wych co najmniej raz w ci¹gu tygodnia, by³a mniejsza ni¿ studentów AMB [4, 5]. W

ocenia-nych jad³ospisach poda¿ str¹czkowych suchych wykazywa³a tendencjê wzrostow¹ (z 52,9%

w I do 70,9% w III roku badañ – ró¿nica istotna statystycznie), a u ch³opców spadkow¹

(z 46,5% do 38,1%). W badanej kohorcie zaobserwowano jedynie niewielki odsetek

stu-dentek nie konsumuj¹cych miêsa. Najwiêkszy odsetek kobiet (ok. 60%) spo¿ywa³ miêso

jeden raz dziennie, przy czym odnotowano jednoczeœnie zmniejszenie siê odsetka

(4)

dziew-5RND 5RNE 5RNF . Q  Q 0 Q . Q 0 Q . Q 0 %DGDQDFHFKD Q  Q  Q  Q  Q  Q               6SR \FLHPOHND QLHSLMH V]NOG] V]NOG] V]NOG] !V]NOG]                                                                         &] VWR üVSR \ FLDSURGXNWyZ POHF]Q\FK UD]G] UD]\G] UD]\G] !UD]\G]                                                                                            5RG]DMSLHF]\ ZD ELDáH UD]RZH                                                          &] VWR üVSR \ FLDNDV]U\ X LWS UD]W\G]LH  UD]\W\G]LH  UD]\W\G]LH  FRG]LHQQLH                                                                                       6SR \FLH VWU F]NRZ\FK VXFK\FK WDN QLH F]DVDPL                                                                             &] VWR ü VSR \FLDPL VD QLHMDGD UD]G]LH  UD]\G]LH  UD]\G]LH                                                                            Ta b e l a I I . Czêstoœæ spo¿ycia wybranych grup produktów przez kohortê studentów AMB w latach

2000-2003

Frequency of consumption of chosen groups of products by students of Medical Uni-versity of Bia³ystok in the years 2000-2003

(5)

             &] VWR üVSR \FLDU\E QLHMDGD UD]W\G] UD]\W\G] UD]\W\G] FRG]LHQQLH                                                                                     &] VWR üVSR \FLDVXUyZHN UD]W\G] UD]\W\G] UD]\W\G] FRG]LHQQLH                                                                                             &] VWR üVSR \FLDRZRFyZ UD]W\G] UD]\W\G] UD]\W\G] FRG]LHQQLH                                                                              6PDURZDQLH SLHF]\ZD QLHVPDUXMH PDVáR PDUJZNXENX                                                             cd. tab.II.

*ró¿nice istotne statystycznie pomiêdzy grup¹ studentek w latach 2000-2003 (a/b, b/c, a/c); p< 0,05; ** ró¿nice istotne statystycznie pomiêdzy grup¹ studentów w latach 2000-2003 (a/b, b/c, a/c) p< 0,05;

cz¹t zjadaj¹cych tê grupê produktów trzy razy dziennie (z 18,4% w I roku do 3,8% w III

roku badania, ró¿nica istotna statystycznie). Mê¿czyŸni najczêœciej spo¿ywali miêso i jego

przetwory dwa razy w ci¹gu dnia i taka tendencja utrzymywa³a siê w latach 2000-2003.

W badaniach ankietowych studentów z Olsztyna stwierdzono, ¿e mniejszy odsetek

bada-nych ni¿ studentów z Podlasia, spo¿ywa³ miêso i jego przetwory raz i wiêcej w ci¹gu dnia

[11]. W analizowanych latach nie odnotowano ró¿nic w spo¿yciu ryb. Stwierdzono, ¿e

po-nad 60% studentów i studentek AMB jad³o je raz w tygodniu. Warto podkreœliæ, ¿e

nie-znacznie zmala³ odsetek kobiet (z 14,9% do 11,4%), a zwiêkszy³ siê mê¿czyzn (z 7,0% do

19, 0%) którzy nie spo¿ywali tej grupy produktów. Niska czêstoœæ spo¿ycia ryb wyst¹pi³a

równie¿ u m³odzie¿y studiuj¹cej w innych uczelniach [10,11]. Zdecydowana wiêkszoœæ

(ponad po³owa) studentów obojga p³ci zjada³a codziennie owoce i warzywa w formie

suro-wej, przy czym wzrost spo¿ycia surówek w analizowanych latach odnotowano wœród

stu-dentek (z 54% do 79,8%, ró¿nica istotna statystycznie). Ponad po³owa ankietowanych

ko-biet i 1/3 mê¿czyzn spo¿ywa³a codziennie owoce. Zaobserwowano znamienny

statystycz-nie spadek liczby mê¿czyzn spo¿ywaj¹cych tê grupê produktów tylko dwa razy w tygodniu

(z 25,6% w I roku do 4,8% w III roku). Badani studenci, zarówno kobiety (ponad 40%) jak

i mê¿czyŸni (co drugi) do smarowania pieczywa najczêœciej u¿ywali mas³a. Z kolei

(6)

studen-ci z Trójmiasta do smarowania pieczywa preferowali margarynê, mas³o i masmix, podobnie

jak uczennice z Lubina [1, 3]. Reasumuj¹c uzyskane wyniki nale¿y stwierdziæ, ¿e tendencje

¿ywieniowe studentów AMB wykazywa³y szereg nieprawid³owoœci i nie ró¿ni³y siê od

spo-sobu ¿ywienia m³odzie¿y akademickiej z innych regionów kraju, wskazuj¹c tym samym na

potrzebê wprowadzenia zmian w jad³ospisie oraz rozpowszechnienia szeroko pojêtej

edu-kacji ¿ywieniowej.

WNIOSKI

1. W badaniach nie stwierdzono korzystnych zmian w nawykach ¿ywieniowych kohorty

studentów AMB. Utrzymywa³ siê wysoki odsetek osób spo¿ywaj¹cych 3 posi³ki dziennie

i dojadaj¹cych miêdzy nimi.

2. Dzienna racja pokarmowa charakteryzowa³a siê nisk¹ czêstoœci¹ spo¿ycia produktów

zbo¿owych z grubego przemia³u, mleka i jego przetworów, ryb i str¹czkowych suchych,

która nie zmienia³a siê w trakcie 3-letnich badañ.

3. Korzystn¹ zmian¹ by³ wzrost odsetka studentek codziennie spo¿ywaj¹cych surówki

oraz studentów spo¿ywaj¹cych owoce.

4. Wykazane nieprawid³owoœci w ¿ywieniu kohorty studentów s¹ wskazaniem odjêcia

wzmo¿onych dzia³añ profilaktycznych z zakresu sposobu ¿ywienia.

D . C z a p s k a , L . O s t r o w s k a , E . S t e f a ñ s k a , J . K a r c z e w s k i

CHOSEN DIETARY HABITS IN A COHORT OF STUDENTS OF THE MEDICAL UNIVERSITY OF BIA£YSTOK IN THE YEARS 2000-2003

Summary

The aim of the study was to estimate chosen dietary habits of a cohort of students in the years 2000-2003. The frequency of the intake of chosen groups of food products, the number of meals and snacks between meals were considered. The highest percentage of both male and female students involved in the questionnaire investigations in the study period consumed three meals a day. The number of students having snacks between meals (every third person) did not change during that period. However, the decrease was observed in drinking by students one glass of milk a day. In the years 2000-2003, the reduction in the frequency of consumption of whole-grain breads and cereals in female students and its increase in male students was noted. The number of men consuming meat and its products was increased. More than half of the students of both sexes consumed fish once a week and this tendency was maintained for the whole study period. An increase was noted in the percentage of female students consuming vegetable salads and in the percentage of male students eating fruit.

PIŒMIENNICTWO

1. Babicz-Zieliñska E., £ysiak-Szyd³owska W.: Preferencje m³odzie¿y akademickiej w zakresie spo-¿ycia t³uszczów. ¯yw .Cz³ow. Metab. 1997, 24, 2, 27-34.

2. Czarnociñska J., W¹do³owska L., Dymkowska M., Szelc M.: Edukacja ¿ywieniowa a dojadanie miêdzy posi³kami przez m³odzie¿ z Technikum Gastronomicznego. Nowiny Lekarskie 2001, 70, 9, 1043-1049.

(7)

3. Ilow R., Regulska-Ilow B., Szymczak J.: Ocena sposobu ¿ywienia dziewcz¹t ze szkó³ œrednich z G³ogowa i Lubina. Bromat. Chem. Toksykol. 1998, 24, 4, 359-367.

4. Komosiñska K., Woynarowska B., Mazur J.: Zachowania zdrowotne zwi¹zane z ¿ywieniem u m³odzie¿y szkolnej w Polsce w latach 1990-1998. ¯yw. Cz³ow. Metab. 2001, 28, 1, 17-29. 5. Olêdzka R., Moczyd³owska I., Rogalska-Niedzwied¿ M., Stawarska A.: Ocena jakoœciowa

sposo-bu ¿ywienia studentów Wydzia³u Chemicznego Politechniki Warszawskiej w roku akademickim 1999/2000. Bromat. Chem. Toksykol. 2002, 25, 4, 309-314.

6. Szewczyñski J., Ostrowska A.: Ocena ¿ywienia mieszkañców P³ocka w œwietle badañ z lat 1986/ 87 i 1998/99. Bromat. Chem. Toksykol. 2001, 24, 4, 325-329.

7. Szewczyñski J., Ostrowska A.: Porównanie sposobu ¿ywienia s³uchaczek medycznych szkól za-wodowych w latach 1985/1986 i 1995/1996. Bromat. Chem. Toksykol. 1998, 21, 4, 425-429. 8. Szewczyñski J., Ostrowska A.: Porównanie sposobu ¿ywienia starszych i m³odszych grup

wieko-wych ludnoœci miejskiej. Cz. I. Kobiety. Bromat. Chem. Toksykol. 1997, 30, 4, 311-316. 9. Szewczyñski J., Ostrowska A.: Porównanie sposobu ¿ywienia starszych i m³odszych grup

wieko-wych ludnoœci miejskiej. Cz. II. Mê¿czyŸni. Bromat. Chem. Toksykol. 1997, 30, 4, 317-322. 10. Szewczyñski J., Ostrowska A.: Sposób ¿ywienia siê studentów Warszawskiej Akademii

Medycz-nej po urynkowieniu cen ¿ywnoœci Bromat. Chem. Toksykol. 1996, 29, 1, 91-95.

11. W¹do³owska L., Ciborowska J., S³owiñska M.: Zmiany zwyczajów ¿ywieniowych u studentek I-go roku podczas 6-letniego okresu obserwacji. ¯yw. Cz³ow. Metab. 2000, 27 supl., 140-143. Otrzymano: 2004.10.06

Cytaty

Powiązane dokumenty

Taking into consideration the presented characteristics of safety engineering, the following definition may be proposed: “safety engineering is an activity connected with the

Realizowana w tym samym czasie polityka rządu PO-PSL wobec Rosji, w tym dążenie do wszechstronnego, ale bez nadmiernych emocji i zbytniego po- śpiechu, wyjaśnienia

Zawarcie Konkordatu między Stolicą Apostolską i Polską przyczyniło się do osiągnięcia w stosunkach między Państwem i Kościołem wyższego stopnia sta­ bilizacji

nęły na udział w piciu alkoholu przez kobiety i mężczyzn. Kolejnym kryterium wziętym pod uwagę były zmiany procentowe w stwierdzonej przyczynie zejścia

W ramach różnych edukacji i integracji przedmioto- wej podejmuję wraz z koleżankami z innych klas I–III oraz przy współpracy rodziców sze- reg działań mających na

Reasumując, wśród wszystkich par rodzeństw większa jest zgodność w barwie oczu, mniejsza w barwie włosów. Może to świadczyć o silniejszej determinacji gene­ tycznej

Wprawdzie w wieku XVI „nie widać wówczas w Polsce na szer­ szą skalę objawów niedożywienia czy głodu, nawet w uboższych warstwach spo­ łecznych”25,

Nekrolog Tymona *) znajduje się w zbiorze listów JO Wojewo­ dziny 2) ; nie chcę ją wszelako trudzić naleganiami wyszukania onego, gdy skład przyjemnej i od lat