Boksyty lubelskie jako surowiec do otrzymywania tlenku glinu metodą kwaśną

JAN KAMIŃSKI, BARBARA WITEK Folitechnika Wrocławska

BOKSYTY LUBELSKIE JAKO SUROWIEC DO OTRZYIVIYWANIA

TLENKU GLINU

1\lETODĄ KWAŚNĄ

Ws·zechstr.onność_ z_as•tosowania glinu we współczes­ nej technice i gospodarce powoduje stały wzro·st wy-dobycia rud i r·ozwoju hutnictwa aluminium. Tempo wzrostu zużycia i produkcji tego metalu można uwa-żać za jeden z charaMerystycznych wskaźników roz-woju przemysł·oweg·o kraju. Wyczerpywanie się za-sobów geologicznych· tradycyjnego surowca jakim są boksytty, !Spowodowało podjęcie szer1szych badań nad

wy}.{lorzystaniem do produkcji aluminium ni· eboksyt-o-wych surowców glinonośnych oraz opracowania od-miennych od Bayera metod ich przerobu.

światowa produkcja alumiJnium w skali przemy-słowej bazuje nadal głównie na wykorzystaniu su-rowców boksytowych. Kraj nasz nie posiada jednak większych złóż wysokogatunkowych boksytów a cała dotychczasowa pDodukcja aluminium jest oparta na sul"owcu irmportowanym. Od wielu lat wiele krajów, w tym również Polska, prowadzi badania nad o trzy-inywaniem tlenku glinu z ubogich surowców glino-nośnych zarówno metodami alkalicznymi, jak i kwaś­ nymi (6, 13). Badania w t·eoj dziedzinie zostały w Pol-soe ukierun}.{\owane pod kątem wyk•o!fzystania posia-danych, unikatowych na świecie tak pod względem zasobów (3,5 mln t r·o·cznie) jak i zawartości Al20a (średnio 35%), nieboksytowych surowców glinonoś­ nych jakimi ·są iły i popióły turoszowskie (2). Su-rowce te będą przerabiane met,odą spiekowo-rozpa-dową Grzymka (8, 14) realizowaną już w skali

prze-mysłowej (Żakład w Nowinach) oraz według techno-logii kwaśnej Bretsznajdera znajdującej się w sta-dium wdrożenia (1, 2, 11, 12). Stwa:rza to perspektywę pokrycia we własnym zakresie zapotrzebowania na tlenek glinu i aluminium.

W efekcie prowadzonych na Lubelszczyźnie w la-tach s:z;eśćdziesiątych prac geologiczno-poszukiwaw -czy.ch pod kierunkiem mgr S. Cebulaka (3) odkryto skały boksytonośne, które mogą powiększyć krajową

bazę surowcową. Dotychczasowe badania, wykonane

v..T Instytucie Chemii Nl.eorganicznej i Metalurgii Pier-miastrków · Rzad!kkh Politechniki Wrocławskiej (lO)

wykazały, że 1po wstępnym wzbogaceniu mogą -one

być wykorzystane do produkcjd tlenku glinu metodą

kwa1śną. Doda'tlkową wartość oma1wianego surowca bo-ksytonośneg.o srtano1_{wią podwyższ1o1ne koncentra·cje}

cen-UKD 553.492.1(438-llLZW): 669.712.2. metoda Bretsznajdera nych pierwiastków rzadkich takich jak tytan, cyrkon, tor, niob i gal (3, 4). W stosowanej technologii kwaś­ nej istnieje możliwość odzysku pierwiastków towa-rzyszących, które koncentrują się w produktach od-padowych. Podno,si to znaczni·e Tent·owno.ść wydoby-cia i przeróbki surowca boksytonośnego przy zasto-sowaniu tej technologii. Na szczególną uwagę zasłu­ guje również fakt, że właściwości fizykochemiczne oraz czystość tlenku glinu otrzymanego z boksytów lubelskich są porównywalne z importowanymi tlen-kami glinu (9).

Geologiczne warunki występowania skał boksyto-nośnych w LZW oraz ich wstępna charakterystyka surowcowa i mineralogiczno-petrograficzna zostały podane przez S. Cebulaka (4). Występują one w spą­ gu węglonośnych utworów karbońskich w obrębie niżejległej serii alitowej, w formie cienkich przero-stów, które tylko partiami spełniają wysokie wyma-gania boks}'ltów ł:ayerowskich. Niejednorodna z:awar-to·ŚĆ Al203 (w granicach 20 do 64%) oraz niewielka

miąższość sikał. boksytopodobnych mogą w 'Przyszł·:::J­ ści ograniczać możliwość selektywnej eksploatacji

craz przydatność tego surowca do przerobu trady-cyjną metodą Bayera.

W niniejszym artykule przedstawiono zatem rezul-taty badań przeprowadzonych w skali laboratoryjnej

(10), które zmierzały do przedstawienia oceny możli­ wości wykorzystania lubelskich surowców boksyto-nośnych do produkcji tlenku glinu zmodyfikowaną metodą Bretsznajdera (10). lVIetoda ta polega na

roz-twarzaniu surowca ługami obiegowymi zawierający­

mi wolny kwas siarkowy, krystalizacji ałunu glino-wo-amonowego i jego hydrolizie pod ciśnieniem okoł·J l ,5 . 106 Pa (ryc. 1). Powstały poprzez hydrolizę kry-staliczny osad zasadowego siarczanu

glinowo-amo-nowego poddawany jest działaniu roztworu

amonia-ku, którym wymywa się jony siarczanowe ·uzyskując

'wodoro1t1enek glinu, z któr.ego po ka'l,cyna•cji

otrzymu-je się tlenek glinu (12).

Omawiany surowiec boksytonośny charakteryzuje się niezbyt wysokim modułem krzemionkowym i zmiennym składem chemicznym, typowym dla boksy-tów krzemianowych oraz znacznym udziałem

otwo-~-r \o/ody i siarczanu

wodu

U 'l' G

Ryc. 1. Schemat metody kwaśnej Bretsznajdera. Fig. 1. The diagram oj the Bretsznajder's acide

me-thod.

Tabela. I SKŁAD CHEMICZNY SKAŁ BOKSYTONOŚNYCH LZW (3).

REJON KOLECHOWICE - OTWOR K-24

Zawartość składnika _Moduł

l

Rodzaj próbki (w %wag.) krze

-i głębokość po- rnio t·

brania kowy

(w m) Al203 s~oz Fe20 3 Ti02 Alz03

-Si02 Pokład boksyto- 35,0- 10,0- 11,0- 1,4- 2,4 nośny -49,8 -18,{) - 29,8 -2,0 -3,8 8'16, 7-855,6 _{- - - -- - --·---} -Próbka bruzdowa 43,2 13,4 21,7 1,6 3,2 875,0-850,0 _{- - --- -} -rv. K-24, odwierconego w południowo-zachodniej czę­

ści złoża, w rejonie Kolechowic. Stwierdzono tu

wy-stępowanie na głębokości 846,7-855,6 m poziomu skał

boksytonośnych, z których metodą prób bruzdowych

z odcinka 2,5 m miąższości pobrano materiał do

badań. Zawartość poszczególnych składników w

ba-danym surowcu zestawiono w tabeli I.

Skały boksytonośne LZW charakteryzują się zróż­

nicowaną strukturą oraz składem mineralnym ,i

che-micznym, co wiąże się ze złożonymi warunkami

po-wstania wskutek wietrzenia sublaterytowego. W

świetle przepr·owadzonych w ramach prac

dokumen-tacyjnych szczegółowych badań mineralogiczno-

pe-trograficznych (33) badane boksyty należy zaliczyć do

boksytów krzemianowych, reprezentujących odmianę

bemitowo-kaolinitową. Cechami genetycznymi i struk-turalnymi odpowiadają one bolk'syrtom, arie ,zre względu

na niski moduł krzemionkowy określane są jako

ska-ły boksytopodobne. Jako minerał glinonośny

zawie-273 4 73 673 873 1073 1273 14 73 1673

TjK

-Ryc. 2. Krzywe termoróżnicowe (DT A) badanych

pró-bek.

1 - próbka wzorcowa bemitu, 2 - surowiec boksytowy, 3 - koncentrat bernitowy (ługowanie 15% H2S04 bezciśnie­ niowo), 4 - koncentrat bernitowy (rozdział sedymentacyjny),

5 - odpad po ługowaniu ciśnieniowym (300fo H2S04).

Fig. 2. Dijjerential analysis curves (DT A) oj the stu-died samples.

1 - standard boehmite, 2 - bauxite ore, 3 .,.-- concentrate

obtained by chemical leaching (15% H2S04), 4 - concentrate obtained by sedimentatiori method, 5 - waste obtained from

pressure leaching (300fo H2S04).

Tabela II

WYNIKI ANALIZY CHEMICZNEJ BADANYCH PROBEK

bil bil

l

.... ~ .... ~

~9

Rodzaj p1:·óbki OlS OJ$

<'l <'l

~· r/2

~~ ~~

Surowiec wyjściowy 43,2 21,7 3,22

Koncentrat otrzymany

sedymen-tacyjnie w 0,2% roztw. NH3 54,8 10,2 3,9.

Koncentrat otrzymany

sedyrnen-tac;y'jnie w 0,2% roztw. Na2C03 57,9 6,4 5,03

Koncentrat otrzymany na drodze ługowania chemicznego 15%

H2S03 59,8 4,0 3,27

rają oprócz bemitu substancję alumoż,elową, obecny

jest także w niewielkiej ilości diaspor. W macie

alu-możelowej występują znaczne ilości drobnołuserczko­

wego kaolinitu oraz minerału z grupy

septochlory-tów żelazowo-glinowych (bertierynu). W masie

ce-mentu występuje także pył minerałów tytanowych,

węglisty oraz tlenków żelaza. Żelazo stwierdzono

główni,e w postaci syderytu częściowo w bertierynie

oraz jako rtlenki żelaza (getyt, hydrogetyt). Przepro-wadzono zatem odżelazianie sur.owca (10) (o

pierwot-nej zawartości ·około 22% Fe203) metodą

sedymenta-cyjną (rozdział w roztworze amoniakalnym i Na2COs)

oraz chemiczną (ługowanie bezciśnieniowe 15% H2S04).

Zawartość żelaza w produktach wzbogacania przęd­

stawiono w tabeli II.

<( u !l. o (/] m < 4000 3600 3200 2800 2400 2000 15 00 1100 700 700 500 cm-1

Ryc. 3. Widma absorpcyjne w podczerwieni badanych próbek (objaśnienia jak prz·y ryc. 2).

Fig. 3. The injrared absorption spectra oj the stu-died sampZes (exspZanation see fig. 2).

Otrzymane koncentraty poddano ługowaniu ciśnie­

niowemu, zgodnie z przedstawionym schematem (ryc. 1). Produkty wzbogacania i ługowania kontr·olowano

także pod względem składu mineralnego.

Analizę mineralnego składu fazowego przeprowa--dzono z zastosowaniem metod analizy termiczno-róż­

nicowej, rentgenograficznej, ~spektroskopii w podczer-wienii oraz mikroskopii elektronowej. Określenie

za-wartości poszczególnych składników chemicznych wy-konano metodami klasycznej analizy chemicznej oraz absorpcji atomowej. Termiczną analizę różnicową wy-konano na derywatog.rafie pr·odukcji węgierskiej

fir-·rTIY Paułik-Paulilk-Erdey typ OD-102. Pomiary prze-prowadzono ~stosują·c .szybkość ogrzewania 10 deg/60 s, T _.:__ 1473 K, przy czułości TG - · 1000 mg, DTA -1/10, DTG - 1/10 analizując naważki około l g.

Ana-liZę rentgenograficzną wykonano met'Odą dyfrakcji n·ntgenowskiej na dyfraktmnetrz.e produkcji japoń­

skiej firmy Rigaku Denki, rejestrując wykres

inten-sywnoś-ci ugiętego pr·omieniowania rentgenowskiego. Badania spektroskopowe w podczerwieni wyk,onano na spektrofotometrze firmy Zeiss UR-20 w zakresie liczb fal·owych 400-4000 cm-1, analizując preparaty w postaci pastylek z KBr. Bada1n:ia za pomocą ska-ningowego mikroskopu elekt·Donowego wykonano na aparacie produkcji angielskiej firmy Cambridge In-struments typ Stereoscan 180. Oznaczenia metodą

absorpcji atomowej przeprowadzono systemem pło­

mieni.owym na spektrometrze firmy Perkin-Elmer typ 403.

W surowcu boksytowyrrn i koncerntratach wzboga-conych sedymentacyjnie i chemicznie stwi·e!I'dzono na podSitawie :porównawczej analizy te!Tmicz.nej {ryc. 2)

vvy,S'tępowanie w przeważającej ilości bemitu. O jego

obecności świadczy efekt endotermiczny związany z

dehydroksylacją bernitu w zakresie 853-873 K (13, 14), a któreg·o brak stwierdzono w odpadzie uzyska-nym podczas ługowania ciśnieniowego 30% H2S04.

Badania ,spek.troskopowe w podczerwieni tych sa-mych próbek potwierdzają wyniki -otrzymane z ana-lizy termicznej (ryc. 3). Widma absorpcyjne wyżej

wymieniornych próbek wykazują podobieństwo do wzOifcowego bemitu

z

wyjątkiem próbki

reprezentu-jącej odpad otrzymany podczas ługowania

chemicz-neg·o. Na .obecność bernitu wskazują

charakterystycz--ne pasma abs·orpcji w zakresie liczb falowych 3300

-i 3290 cm-1 oraz ·około 3100 cm-1 odpowiadające drga-hi-om grup QH związanych w bernicie (7, 16).

Na podstawie badań rentgenograficznych i

obli-·czOiny_ch charakterystycznych wartości dhkL zidenty-fikowano obok syderytu, kaolinit i bertieryn. Widma

'I'abela lU

PORÓWNANIE PROCENTOWYCH ZA WARTOśCI ZANIECZYSZCZEŃ W NIEKTÓRYCH TLENKACH GLINU

STOSOWANYCH W TECHNICE ELEKTRONICZNEJ

Rodzaj

za-Rodzaj tlenku glinu

nieczyszczert -d ~ :~ ~ Q

':B

·O -+00 HHO'o _h t: ~ _]W~ w

~~

~'<li ~ ~ Ol.O o ~

_.

-+00

_...

-~ ~ _2~ ~ o~ o~ o r-. s-+00> ISl ISl!_ ~~ ~~ ~o ~ <)) w~P-ł ISlH Si02 0,12 0,02 0,077 0,096 0,225 Fez03 0,03 0,006 0,013 0,014 0,0!)9 C a O 0,04 0,04 0,027 0,035 0,003 M gO 0,001 0,001 0,002 O,Oll 0,0004 Na20 0,04 0,06 0,021 0,052 (;,002 K20 - - 0,004 0,010 0,0008 suma zanie- czysz-c zeń 0,231 0,127 0,144 0,218 0,2402

-Analizy nr 1 - 4 - dane literaturowe

nr 5 - oznaczenia wykonauo w Politechnice

Wrocławskiej

abs·orpcji w podczerwieni badanych próbek wykazują również charakterystyczne dla odpowiednich

minera-ł6w pasma absorpcji położone: dla syderytu .około

750 om-1, a dla !kaolinitu w zakresie 3750-3500 cm-1

i 1200-900 cm-1.

Analizę Tentgenowską stosowano dla określenia

w produktach przeróbki względnych zawartości po-szcz-ególnych minerałów. Zawartość tę określano na podstawie wysokości wybranych charakterystycznych refleksów zwłaszcza składników niepożądanych, ja-kim jest między innymi .syderyt. Na załączonych dy-fraktogramach (ryc. 4) wielkość refleksu charakte-rystyczna dla syderytu wskazuje na spadek jego

udziału w odpowiednio prepar,owanych próbkach.

Niecałkowite usunięcie żelaza wynika z faktu zwią­

zania go także w befltierynie, który pozostaje w kon-centracie bemitowym.

Selektywne usuwarni·e żelaza z boksytu przeprrowa-dzono zatem chemicznie przy użyciu H 2S04. Ekspe-rymentalnie ustalono optymalne warunki ług,owania

przy jak najmniejszych stratach glinu (10). Jak,o opty-malne warunki przyjęto: 15% roztwór H 2S04, czas

ługowania 2 godziny i 50% nadmiar H 2S04 w stosun-ku do Fe203• Otrzymany w ten sposób koncentrat

boksytowy (tabela II) poddano dalszej przeróbce, zgodnie z przedstawionym schematem (ryc. 5).

Ługowanie wzbogaconego boksytu prowadzono w autoklawie z zastosowaniem 30% roztworu H2S04,

uzyskując wysoką wydajność ługowania wynoszącą

ok. 93% Al203 , gdy pierwlias:tki towarzyszące kon-centr·owały się głównie w odpadzie (10). Jednocze·śnie

z glinem ługowane jest żelazo, które usuwano w dal-szej części procesu poprzez redukcję jonów Fe(III) do F·e(II) siarczkiem amonu rekrystalizacji ałunu gli-nowo-am,onowego.

Roztwór zawiesinowy, którego głównym składni­

kiem w fazie ciekłej jest siarczan glinu poddawano filtracji. Filtracja :przebiegała dość trudno ze wzglę­

du na szybką ·sedymentację fazy stałej (wydajność

filtracji przy Llp =0,.59 . 105 _{Pa wynosiła 0,0936}

;ms;m2/h). Filtrart SJiarczanu glinu jest podstHwowym roztworem do otrzymywania zasadowego siarczanu glinowo-amonowego a następnie wodorotlenku gli-nu. Wszystkie 'Operacje technologiczne pr:zedstawione na 'Schemacie (ryc. 5) począwszy :od krystalizacji alu-nu gtlinowo-amonoweg:o poprzez redukcję Fe{III) do Fe(II), hydrolizę I i hydrolizę II aż do otrzymywania wodorotlenku glinu ~są jak wykazały nasze badania w zasadzie takie same bez względu na surowiec

>-3

o

1-w

m

l-<(

er

l

-z

w

u

z

o ~ o

2

o

3

4

o

5 - - - '

A A o )( X X o

Ryc. 4. Dyfraktogramy produktów rozdziału sedy-mentacyjnego.

1 - sur·owiec boksytowy, 2, 4 - produkty rozdziału w 0,2%

roztwo.rze Na 2COa, 3, 5 - produkty rozdziału w 0,2%

roz-tworze NH40H, 2, 3 - przy przepływie 100 cm3_{/3 min, 4, 5}

-przy przepływie 100 cm~/6 min.

wyjściowy (7, 8, 12). Rodzaj surowca glinonośnego

ma jednak wpływ na jakość i właściwości fizyko--chemiczne otrzymanego tlenku glinu.

W .celu :otrzymania tlenku glinu o modyfikacji c<-Al:t0₃ 'UWodniony Henek glinu praż·on.o w ciągu 2 godz. w korundowym tyglu w sposób statyczny w temp. 1473 K.

W tabeli III zestawiono wyniki analiz chemicznych (oznaczenia wykonano metodą absorpcji atomowej) tlenków wzorcowych pochodzących z importu oraz tlenku otrzymanego z boksytów .(10, 12). W świetle

tych danych tlenek glinu otrzymany z 10mawianego surowca boksytonośnego odznacza •się czyst·ością

po-równywalną ze stosowanymi w ceramioe 'specjalnej tlenkami importowanymi, zwłaszcza jeśli chodzi o

zawartośd tlenków alkalicz.nych. W otrzymanej

prób-ce stwierdzono metodą 'rentgenograficzną prawie

100% obecność fazy a-Al203 (ryc. 6).

Obs·erwacje przeprowadzone z zastosowaniem ska-ningowego mikroskopu elektronowego wykazały, że

próbki •otrzymanego TG posiadają .strukturę zbliżo­ ną do importowanego tlenku glinu firmy Giullini

(10, 12). Badany tlenek wykazuje budowę

agregatQ-

>-3

o

1-

>-o:: LLJ

o

>-V>

o

et

o

o A

2a

3d

syderyt

o

_kaolinit

bertieryn

><

bernit

Fig, 4. X-ray patterns of the raw materiaL concen-tmtes and waste products obtained by sedimentation

separation.

l - bauxite ore, 2, 4 - products •obtained by separatlon in

0,2% solut•ion Na2COa, 3, 5 - . products obtained by separ.a-tion in 0,2% NH40H, 2, 3 - at flow 100 cm3/3 min, 4, 5

-at flow 100 cm3_{/6 min.}

wą, ma ziarna o pokroju płytkowym ·oraz strukturę

przypominającą typ "sandwich", charakterystyczną

dla tlenku firmy Giullini. Ziarno podstawowe wyka-zuje roirzut wielkości ·od 5 do 3 f!AJffi. Tlenek t·en jest podatny na mielenie, co wpływa korzy:stnie na

roz--.vinięcie powierzchni właściwej i innych jego właś.ći­

wości fizycznych.

Podsumowując wyk.onane badania należy podkreś­ lić, że lubelski surowiec boksyt·onośny przy zasto-sowaniu technologii kwaśnej jest w pełni · pTzydatny do otrzymywania nie tylko hutniczego tlen:ku glinu,

ale także tlenku glinu odpowiedniego dla .techniki

elektronicznej. Pozytywna ocena przydatności stwa-irZa możliwość zastąpienia w prz)'ISzłości importowa-nego surowca krajowym.

Na zakończenie dziękujemy mgr S. Cebulakowi

i mgr M. Laskowskiemu z Oddziału Górnośląskiego

Instytutu Geologicznego w Sosnowcu za pobranie i

przekazanie próbek do badań oraz pomoc przy pra-cach ·eksperymentalnych nad otrzymarniem koncen-tratów boksytowych spos·obem wzbogacania sedymen-tacyjnego.

_2o _ _

lu g

i u g

Ryc. 5. Schemat procesowy otrzymywania Al203 z

boksytów lubelskich metodą Bretsznajdera (część

do-świadczalna).

F'~g. 5. Process diagram oj Al203 production jrom

bauxites by the modified Bretsznajder's method.

LITERATURA

1. B i g o s i ń •S k i L. - ·Metoda kwaśna prof. S.

BDebsznajdera pr·odukcji tlenku glinowego z gliny.

PDzem. Chem. 1978, nr 10.

2. B r e t .s ·z n a j. d er S. - Alumi:nium z gliny,

PWN, 1966.

3. C e b u l a 'k S., ·P o·r z y ck i J. - Dokumenta·cja

wynikowa badań penetracyjnych karbońskich

bo-ksytów· w obszarze między Włodawą a Łuko­

wem. IG Warszawa - Sosnowiec, 1976.

4. C e b u l ak S. - Surowce boksytowe i

kaoli-nitowe występujące w karbonie Lubelskiegoa

Za-głębia Węglowego. Prz. Geol. 1978, nr 9. 5. D e B o er J. H., For t u i n J. M. H., S t e g g

ar-d a J. J. - Dehydratation ·Of Alumina Hydrates.

Koninkl. Ned. Akad. Wetenschap., Proc. 57 B,

1954. .

6. D er d a ck a A.·_ Przemysł alumi:pium i tlenku

·glinowegO. Przem. Chem. 1968, nr 10.

7. F r ·e d er i ck s o n L. D., Jr - Oharacterization

of hydrated aluminas by infrared spectro,scopy

·-Applicat.ion to study of bauxite ores . .Ainal. Chem.

1954, vol. 26, nr 12.

8. Gr z y m e k J. - Patenty PRL, nr 43 443, 43 444,

Warszawa 1959.

9. K a m i ń s k i J., I n g e r-S t o c k a E. i iri. __;.

Badania nad otrzymaniem bezalkalicznych

od-mian Al203 .dla ceramiki klorundowej. Prace

nie-pub!. P.olit. Wrocł., Rap. nr 13/77, W<rocław

1977.

a

b

Ryc. 6. Mikrostruktura a-Alz03 otrzymanego z

su-rowca boksytowego K-24 (SEM).

a - zbiór ziarn, pow. 700 X, b - orientacja i ułożenie ziarn podstawowych, pow. 10100 X.

Fig. 6. Microstructure oj a-Al203 obtained jrom

ba-uxite ore K-24 (SEM).

a - aggregate of grains, magn. 700 X, b - orientation and feature of grains, magn. 10 100 X.

10. Kamiński J., W i t e k B. i in. - Ocena

kar-bońskich boksytów K-24 z Lubelskiego Zagłębia Węglowego jako surowca do otrzymywania

tlen-ku glinu zmodyfikowaną metodą Bretsznajdera.

Ibidem. Rap. nr 155/78, Wrocław 1978.

11. M a z a n e k C., P l u t a S. - Ocena

dotychcza-sowego postępu prac nad wykorzystaniem

krajo-wej bazy surowc·okrajo-wej do produkcji tlenku glinu

metodą kwaśną. Prace niepubl. I-5 Polit. Wrocł., Wrocław 1976.

.i. 2. M a z a n e k C., K u b a n M. i in. - Badania nad

otrzymywaniem uwodnionego tlenku glinu na drodze hydrolizy amoniakalnej z ZSGA. Ibidem,

U. Surowce mineralne świata. Pr. zbiorowa pod red.

A. Bolewskiego - Wyd. Geol., 1976.

14. S k o m o r o w s k i E - Kompleksowa produkcja

tlenku glinowego i cementu portlandzkiego

meto-dą spiekowo-rozpadową prof. J. Grzymka. Przem.

Chem. 1968 nr 10.

SUMMARY

Possible application of Lublin Bauxite-bearing

or e deposits to production of alumina by

Bretsznaj-der's method has been investigated. Iron contained

in the raw material (about 22% of Fe20s) has been

removed by both sedimentation and cheroical

me-thods. The boehmite concentrates obtained as a

re-:::ult of purification of the raw material by

sedimen-tation and by chemical method contain 7% and 4%

of Fe203, respectively. The experiments involving

le-aching of concentrates, filtration of the solutions as

well as the hydrolysis of basie ammonium aluminurn

sulfate have been carried out on a labaratory scale.

Hydrated aluminurn oxide which has been obtained

as a result of these processes was converted into

u.-Al203 modification (with 99% yield) by heating

at 1473 K for 2 hrs. The final produet is

characteriz-ed by high purity (99.75% AlzOs) and

physicochemi-cal properties very close to those· of the imported

brands of aluminurn .oxide. Preliminary studies on

concentration of rare elements associated with

alu-minum (Ti, Zr, Nb, Th, Ga) have revealed that these

elements are mainly collected in the wastes

result-15. S t u m p f H. C., R u s s e 11 A. S. i in. - Thermal

transformations of aluroinas and alumina

hydra-tes. Ind. Eng. Chem., 1950, nr 7.

l G. V a n der M a r e l H. W., B e u t e l s p a c h e r

H. - Atlas of infrared spectrascapy of clay

mi-nerals and their admixtures. Elsevier,

Amster-dam - Oxford - New York 1976.

PE310ME

11CCJie,ZJ;OBaHa B03MO:lli:HOCTb MCIIOJib30BaHMR

JII06€Jib-CKMX 60KCMTHbiX ITOpO,n; ,T.J;JIR IIOJiy'łeHMJI OKMCM

aJIIO-MMHMH r:;o TeXHOJIOB1M Bpe,n;nma:M:,n;epa.

1::'"3 CbipbR, B KOTOpOM HaXO,T.J;MJIOCb OKOJIO 22°/o

Fz03, M3BJie'łMBaHo :lli:eJie3o MeTo,n;aMM ce,n;MMeHTa:ąvnr M

XMMM'ł€CKMM. IlOJiy'ł€HHbie TaKMMM CIIOC06aMM

6eMM-rOBbl€ KOHD;eHTpaThl co,n;ep:lli:aJIIJ1 COOTB€TCTB€HHO 7 M 40/o

Fe20 3. 11ccne,n;oBaHMR rrpou;eccoB Borru;ena'łMBaHMIR 3TMX

E:OHIJ;€HTpaTOB, q>MJibTpaiJ;MM p aCTBOpOB M rM,T.J;pOJIM3a

OCHOBHOrO aMMOHMM-aJIIOMMHO CYJibcpaTa IIp0BO,T.J;MJIMCb

B na6opaTopHOM MaClllTaQe. B pe3yJihTaTe 3TVIX

rrpo-u;eccoB 6oiJia IIOJiy'ł:eHa BO,T.J;RHaJI OKJ1Cb aJIIOMMHVIR,

KOTOpa.H IIOCJie 06:lli:Mra IIpVI TeMrrepaType 1473 K B

T€-'ł€Hli:IM 2 'łaCOB rrpeo6pa3y€TCR B MO,T.J;Mcplil!KalV110

U-Al203 c Bbrxo,n;oM 9g0_{/o. OcTaJihHOM rrpo,n;yKT}

xapaKTe-PM3MpyeTcR 6onhlllO:t1 "'MCTOTOM (99,70/o Al203) M

cpM3M-KOXMMM'łecKMMM CBOMCTBaMM, ITpM6JIJ1:lli:€HHbiMJ1 K

aHa-JIOrVI'łHbTM MMrropTHbiM r:po,n;yKTaM.

11CCJI€,ZJ;OBaHMR B 06JiaCTJ1 KOHIJ;€HTpaiJ;MM

CIIyTHJ1-KOBbiX 3JieMeHTOB (T.i, Zr, Nb, Th, Ga) ,n;oKa3aJIVI, "'TO