bada,n:i•aoh zlbi,ornilków wodny·ch proj.eMotwanych w pobudniowej Po.Lsce, gdz,i,e telkito1ni!ka stano1wi.ć będz1i·e
głó'Winy probilem inżytni·eDsko-,g.eo,lolgi.c;zny. Lkzne ba-da;nia t·e,sto·we w,s!ka,z;ują róWinież na oel01Wo•ść wyfk.o-r:zystania i,nterprerta1cj1i zdj.ęć salte1itta,r:ny·oh. I1s1tni-eje więc kon:i.ecz.no·ść s:z,eroJdeg.o włą·c:zeni.a melbold f•olto-g.eotlo,g,ilc.ztny,ch, k'tóre wra1z z na,stępują•cym•i po· ni,ch bad8mia:mi ge'O,fi<ZJ'ICZTiym,i· p01Wi1nny pOiZIWOliĆ na OlgTa~ ni·CZ·OOie zakreiSIU /Prac Wli·ertnk:zy·ch.
Ten krótki przegląd e;adań służby geologkznej,
wy-nikających z jej udziału w ,realizacji "P.rogramu
Wi-sła", daje ;po.g.ląd o stkatli prz.edisięwtzi.ęd•a, i r'otzmia-r.z,e pra•c koniec:zny1ch do wyikonania. Będą one
wyma-gać spra,wne.j Olf;gan.ilza,cjti, od'Poiwiedni,eg'o' pilZYt goto-wania technk,zneg·o i kadir'01weg·o, a gU>IWinie· ha·rmto·-n.i:jn·ego i sk•o1o·rdytnowa1neg.o w,spółidizia,ła,n.ia z za.ilnl t·e-rels•owanymi reso,r't,ami i i·ch jednotsitkami wyikonaiW-czymi., uczes~niczą,cym:i w tym dzti·ele.
·WITOLD CEZARIUSZ iKOW ALSKI Komisja D>okumentacji Geo1ogJiczno-Inżynd.erskich
BADANIA
·
ZMIAN
śRODOWISKAGEOLOGICZNEGO
WYNIKŁYCHZ ZAGOSPODAROWANIA
DOLINY
\VISŁYI JEJ DORZECZA ORAZ WYKORZYSTANIA ZASOBOW WODNYCH KRAJU
UKD 502:55/.004.65 :338.984.3(438) :626/627(282.243.61.046 +282.4) :624.131
+
556.182"312/313" Odbudo1wa. i in:terusy•wtny roz,wój golspotda~rikiina-~rodo1wej w oiągu 35 lart; po,wlo.j·e,nny,ch uj.atwniły wy-ra.źnie trzy, ważne dla .p€1f.spekty,wkz,nego !planowa-nia badań geo,lo.g'kz:nyich, o,góJJne pra,wildlłdwo;śd:
l) racjo,na1ny, pro<glf:esywtny ro,Ziwód caile1j go1spordar-ki nalf<OidOłWiej wy:m.a,ga hartmo!di•jnelg.O r10IZ'WOOU ,POIS:Z•C• Ze-góllny,cih jej dlzi'aM~w;
'2) rozwój ka0deg·o dzi·a·łu go1spoda,rki narodowej po,-woduje oiklfeślone zm,iany w Ślf<Odorwi,sku geo11o,g.iic, z-nym;
3) ni·euni:k,nJiony, w,zmo,żo,ny ro1z\wój g·OIS!Podatrc;zy k~ra
ju wym.a,ga już ohecni·e U/wzg:lęld:ni•ania, w tralkde r!Qiz:wa,żań z.a.ło!żeń techtnkzno-~elk<Onomk,zny·ch, pr; zewi-dyiwanelg·o WJPłY'WlU zm'ian w śr·od01wi,s:ku g.eo·l;o,g~iónylm
nie tyl1k•o ohecn.i•e, lecz rówtnież w pi:zy1s:z:1oiŚ,c,i.
Z pie·rW:Sizej p,rarwitdłorwo1śd wyn:i'ka, :he da!Ls:za in-t·e.n:syfika·cj:a r<O,z!Woju c.a-lej g•ospodarlk·i naT·Odo:wej, a
głównie j.ej podis'ta,wlo,wy.ch działów, jaik górnidwa i hutnidwa, rolnictwa i budO''Wini.Citwa, różnytch in-ny·ch pr.z.emy:słów, a zwła:sz·cz:a chemk:zneg•o i mecha-n.i,czneg•o, a ta!kże komruni'ka,c}i, urlbalnlitza:cj,i i wa1run~
kó.w n.ieJz!będnej rekrea1e:ji, wyma,ga u:s:un'ięda polważ nych i u<CiąMiWYICh zaleglo1ś<Ci w na~sz.ej go!Sjpoda.r,ce wodnej. K·on!i·eez,ność uisuni.ęiCia dy,spropo·reji między
s:zyb'kitm r·o;z,wo.j,em na•jważnie\jis,zy.ch dz,iałów go'SIPO-da.rk.i na,rodo,we1j a ni.edo.ro:ZIWojem j.ej g;olsjpoida·rlki wo-dnej do,str:ze;g:ał·o· od la1t li'Cizne gr·o:no hY!dr;o,l·ogów i hydrotechtn'ilkÓiw, hy~dro,g.eoilo,gów i geologów i;nżynier~
skikh, a talk1że pla•ni,sitó!w i elkonomis,tów.
Spe1cjaili.śd w ty,ch dzi,edtz!inach slt,w.i'e'rdlzta~i od da-wina, :te ogólne, ca.łk.o,wi\te zasoiby wodne kra;ju są
nietwielk·ie. Sitale r·o,sną,ce zatpoltlf!z·eibolwa:nie na wodę
o odpo,wi,edniej jakośd po,zwala już ohecni·e pr!z,
eiWi-dzieć talki defi·CY't wodny w na.jlb]i'rżls·zej p!Tzy1s·zło•śd, ż.e da,}S'ZY roO<Z'WÓj gOiSjpOdar'C'ZY kra.ju bęld:z.ie Wylffi.agać
wi·e1ok.ro1nelg•o uży·ci.a ka1:żJdej k·ro1p1i wo:dy opado1wej, rzecznej lub podziemnej, zanim dostanie się ona do m·or:za. J1uż o.be,cni·e całe regi,ony kraju odc:zu!Wają co najmtniiej okreisowe, wylfaźme de·f.i1cytty wodne, a ro,zwój niektó~rych p:memy;słó!w }es.t WJ'Ir.aź:ni·e limi-t·OIWalny brakam\i wo·dlnymi.
Rłzec:zy.wiiS!ty detfkyt wody w ska:li r·olcztne1j je1st c.zę
.s:to matslkOiwamy po:zolfną jej obfilt·o·śdą, a na:wet zna-cznym naidtm.ia-rem wód po1w1ieT!ZIC'hini-o!Wy.Cih, kltóry uja-wnia się w p01S'tad powodz,i, nielk•i.eidy O· 'kal ta,slbrolfa,l-nym chalfatk::~ter!ze. Zat.e1m w ró:żlny,ch regiolnatch kra-j:u - w związJku z ,nad.m~ar.em wóld IPOIWi· erzc'hnio-wych w jedny.ch oikr·esa,ch i i1ch defDcy•telm w itnny'Ch - ni.eztbędne s'taje się za\t.r,zy\my1wanie pr:zyna!jtmnti.ej
częśd ich c·za!so\we.go nadmiaii'U na oik·resy defky~u,
tak atby sta•mzyło' wody dla oałed roztwi;j.a:ją,cej-się gl o-spodarki narodowej w ciągu cał.eg,o roiku, a więc
przede wszy.s,bk:im dla. polkrycia po:tif:z.e1b k!oln.: sum[pcy:j-nych i ro•lnitczy:ch, ene.rg.ełty.ezny,ch i przemy,słOIWY·Ch. Konieczne }e1s:t równi-eż ko•r,zy,stam:ie z cie!ków wod-nych nalturalny,ch (mzelk) i sz:tuleznych (:kaina1łów), jako lilni,i komuiJ:lliika•CJ'Ijny<oh, zwła·s.z,c•za w t.raniSlPO'r'Cii'e- m:a-SO'WJ'Im węgla, mlait·eria'łów budo!wlanylch ilt:p. Poza tym, ut;wolfzon.e pmez. buid10\wę zapór, zhilorniiki wod-ne mają zna.azeni.e n:i.e tyil!ko glo·Sipoda;r.cze, 1ec:z tatkże relkrea.cyj:ne.
Ju·ż obe,cnie na'wet na:j!ba1rdziej ra1c}ona:Lne koif:zy--stani·e z wód po!wieT:z'Cil11Il'i•o,wy:ch nie pok1rJ'Iwa zapo-trzelbo,watni.a n1a wodę odpolwi.edn.i.e'j ja:ko·Ś·oi w w.ielu olbSizaira.ch klfaju i koni.eeznością .staje się więlk:sz·e wy-zyskiwanie wód pod.z.i·eanny1ch. Należy podlkr·eŚilić, że
w o.srtattnkh la1t:acih t·eindenc'ja. pokryrW!atnia zaipolir: ze-bowani.a na wodę z zatsolbów wód podzli.emny,ch sttale rolśni.e. T.ende1Il!c.ja ta bęid:zie tym więk'Sza•, im initen-sy,wruiej;szy bę:d1z·ie r:OIZJWÓj g•ospodarki naifodowej. W·zrost zapotr.z·ehowania, na wodę po<dzi·emną mo•żma wy,raźmi.e odczytać z dóty•chCJzalsO<wy.ch bi.la.n1SÓ!W wod-ny.ch zał"Ći'Wiruo w skla1li caleg•o k.raju, j.alk i - tym bardziej - w sllmli pos,z,c·zeg6Lny.ch re,gi,onów i ob-SizaTÓiw. Biilans·e te wslka•z1ują, że za:solby wód po-wii·er:zldhnilo•wy'ch s'ą odlna'Vvli·a]ne tyu.lk·o· w ogirankz101nej
Hośd o~ra;z ż,e - techtni·c.z1nie m.o~żl1:1we - narwet wie-loikTotne użyde bej samej masy wód poiWi·erl z'chtni,o-wy·ch dla celów go1S[podarlki nail'od<o!wej nie zap.eWtni
pełnego pok~ry,cia z,a,po<t.rz.e1bOiWalnia na wodę już w najlb'HŻisz·ej prr"zy;s·zlO!Śd, sz·cze;g61nie na otkr,eślony1ch ob-sza.ra,ch a· nawe1t w ca1y·ch re!gi1ooa.ch.
Tak więc ,geo,log.ow,ie, zdają'c .s.o1bie :~prawę z
ko-rnie,cz·nOiśd i,s,totnego pqpra:wienia. naszej. gols'podarlki wodne·j i l€Jps.ze,go wyzyslki•waiilia Śtf'Oidolwi.s'ka .g.eoilo·-gicz,ne;g·o dla po·tr.z.eb spolec:zeńst1wa o-raz z. cią,żą,cej
na nkh .od\p.o,wiedzii.aln'OIŚC'i .za dos;ta-r•czem.i-e ni:elzlbę:d
.nych dany:ch dla, ;planowania. i .prowadzel1li·a haT'mo-n:jnego .rozwoju WIS.ZY's.tkiclh dziaiłów gotspoda,rk:.i na-•rodowej, ;p~r:owadzilli badania budowy g.e<olo:gkznej kraju o.ra,z IPra'c'e po.szuikiwa.wcz,e, .roZjpO·znawc•z.e i do-ku.menta•Cyijtne z·łóż kopalin, a p.r:z·ede w,szy.stlkim su-II'Owców dla rpriory~ebowo ro:zwiljany.cih pm.emysłów. Jedlnoc·ześ!Ili.e geolo,go.wie, czując .się oldpo!Wii.edz.ia,lni za całe ŚII'·odorw:i1sko ,geoil•o:gkzne, racj<onail<ne wyzy1s, ki-wanie }ego bo,gadw d'la ,po1tlfz,elb harm,oni:jnego roz-woju Wlszystkikh dz.ialów g,os'Poda.rtki na.rodowej, pro·-wadzi,U badania nald wySitętpo.wan'iem WS!Zy!sltkich ko-palin ,(ni·e tyilk•o piflioryt-et·OWY'C'h), nad wa.r1unkami hy-drog,eo.lolgi·cztnymri k.ra'jiu, a zwła,s.z·cza nad za!soba.mi wód ;podziemnych ·i mo1żliwo·śdauni ich u:żyda ora1z
Ryc. 1. Inżyniersko-geologiczne środowisko zapory zbiornika wodnego oddziela od środowiska
geolo-gicznego powierzchnia 2 (przekrój),
nad war,u111kam-i i!nżynieris!k·o·-geo,logk;znymi, ,niezlbęld
nYJmi dla wła,ś,c,irweg·o· plano;wania przestrz,enneg,o.
U-.cze:stnkzyl~i ,taikż·e •W wylboa:z,e wiła,śdwJńch ·lokali:za,cji i rozwi,ą'Z.ań .techlniiczno-·ekon'Oimkzny,ch w ,traikde
pro-jektowa,nia, r·eahzacj'i' i eksp.loarto1wan'ia obiektów i
n-westy·CY'jny·ch (budowlanych i górndc:zyc'h) -wtszystlkkh
(}.zoia.łów ,g·OiSjpodalflki narodo,wej, a także ok,reś1all1.li.a wpływu .tych obi·eik'tów na. za.s·tał·e śr·odo,wi:slko geo•l
o-gi:czne.
Zat,em g:eol·o,gorwie, a głó,wni·e h:y1dro!geo·lo1gowie i
,ge-·ologowi·e inżyni·erls,cy prlz.y,goitowY'Wa% geolo•gkzne ,
pod-stawy do s.fo.rmulo,wania ,",Pro,gra.mu Rządo·wego nr
7" ora1z d·O· - przyjętego ,przez XII Blenum K·Oimit,etu
CentraJneg'o p,zp,u jak'O· o,gó,~onalfodowego. - ",
Pro-gra,mu ko,mpileks-owe:go zatg•OiSpodar.owan,ia i wykorzy
-s,tania za·solbów wodnych Wisły ·i jej do,rzecza.",
po·-twierd·zają,c .s:łu.sz1nO!ŚĆ i koni.ec·zino•ść prowadzenia sze
-.roik o po j.mo;wa~ny·cih ibadań g e o. l ogk.znych ('Podst a wo
-wych, zŁoiżo w o -IP·O'szuki,wa,wc z ych, hydr.o,g'e·o,logkizny·c:h,
i· in:żydier:siko-.g·eolo,gi·czny·ch) jesz,cze zanim ,z·Ois:taną
.s,formullowallle po.tnEfuy po,szczegMnYJCh dzia;łów
go-SJpodarki narodo·wej.
Dru)g:ą z wymieniony,ch na ws!tępie artykuŁu p-rawi-dłowości ·ogólnych :j'est fakt, :że kalżdy ·oibi!ekt
/bu-dowlany i górni.czy powoduje olkre,ś,lo,ne zmi'any w
·ś:rodowi1sku ge1oloigkz~nym. w~okół każJdeJg·O• oibi·ek,t;u.
bu-dowlanego i górn'itczeg'o można zatem wyd.z.i:ellić w
środo·Wi!Siku g.eo1o,gklznym je1go. część z:wią'zaiilą 'Wispółidzliałają·cą z tym obieMem, kitórą na:zy1wa się środoWiiskiem inŻYJlllie,rslko-lgteoilogi.C'znym danego
ohie-lktu. Talk więc Śtr'odowilsko iG.1ży.ni,ersko-!geologkzne
danego Olbi,eUdu jest t·o część śr·odo·wi1ska ,geo·lo,gi,
czne-g'O·, która:
- z Jednej strony Wlpływa Ula dany oibie1kt, j<egto
1s,ta'bi'ln01ść i f,unk·ejonowani,e,
- z dru1gi1ej ,podle:ga oddzia1ywan,iu ·daneg·o o,bie
-k:tu za·równo ,bezlpo•śr.edlniemu, j.alk ,po,średnliemu.
Za.tem .śr·odo·W~1siko inżyniersko.Jgeo[olgkzne da~ne1go
obiektu j:e1s·t o'g,ran:,c,z.one w ,prz.e,strze~ni P'r'z,ez 2
po-wie·rzchtnie ,granklz.ne (ry.c. l, 2):
- j·edlną, zalmylka.ją•cą watkół olbilekttu tę część ś,ro
dow:i.ska geo,lo.gk:zneg.o·, k:tól'a wtpływa. na s'ta!bi.lno·ść
i funkcj.o1nowanie ,danego oibli,ekltu (!na ry,c . .l i 2
po-wi,erz•chnia grani·czna la - wyz~na.c•z.ona bez uwzg1lęd
.n'ienia · ewentua:lneg.o 't.rzę,sienia z1i.emi - i poWlielf'Z·
ch-nia grami-ezna lb - wyzna,cz·ona. z uwzg,lędnieni,em
lffi·O!Żl1iwe,g.o tr.zęsi,enia. zi,emi:),
- drugą, OibejmiUj,ąlcą tę część śr.odowi,ska
geolo-gliczneg·o·, w lktór,ej za,chodzą zmi.a~ny spo;wodowane
Fig. 1. Engineering-geologicaL environment of dam and water reservoir is separated from the geological
by surface 2 (cross-section).
przez zbu~dowanie ,i funkcjonowanie da1ne,g.o ohi·ektu
(na ryc. ·l i 2 powierzchnia graniczna 2).
rP.owier·z,chnie grani1C1zne dla da~ne·g·o, jednego oib'
iek-tu często s'ię ze .soibą, ni1e poikrywa.ją. Dla1teg.o t·eż -okr.e:ślai}ą'c ś,rodOiwtilsko· inżY!lli.eris\ko -1g eolo,g\~'C z n e d a1ne1go
obiektiU - !PO•Wi'llln'O· s~ę pr'zyjmować, że o,gra~nk·z.a je'
ta (z dw6ch omówionych) powie1TIZ•C'hinia ,g.ranitc,zna,
k·tó,ra ma większy zalsi:ęg, tj. obejlmuje więk'S:zą
pr'z·e-strzeń środowiska geologicznego (na ryc. l i 2
po-wie:rz,c<hlnia gran'iiCZina 2).
Rozwatżani.a. te .są niez1bęid1ne dla. \.vłaś•c1iwego, O'kr.
e-ślenia olbs1zaru badań i~nżyniersko,-geo,l·o.g'ic·ZIIlY·Ch przy
projektowaniu, wykonawstwie :i eksploata.cji każdego
ohi,e'ktu buJdown'iiC!twa i górnidwa, w tYJm równi,eż
budo·wni!Ctwa hyd,rotechni,cznego, pod kątem komiP'
le-k,so,weg.o 01pra,cowan1ia pr·oje\ktu ty.ch ba\dań. P·od po-jędem lk·Omlp'leik'sowego 01pracowania ,plfo<jektu badań
in,ży,ni E!T,sk o -1geo'l 01gi•czny·ch nale1ż y roizum i eć t aki'e z a-pro1jEktowan'i'e ty•ch b'adań, alby zeibrać ni,ezibęidllle da-ne u.możliwiają1ce 01cenę wa.runlków ,pa~nulją,cy.ch w
środowisku i~n.żyni:erslko-\ge•o,lo~gicznym i 1pr01gnm:y ich
zmian ni·e tylko w aiSjpelkde za!P·ewnienia. s~tab'i,lno;ścli
i kn.kcjonowa~n,ia dane1g!o obiektu hydro't,ec.hlllilcznego·, le·ez także IW as:pelkclie oikre.ś•lenia wpływu ttego
oibi.e-kitu na to .śiTodowilstko, z uwz.glęidn1i•enieim czytnnika
cz.a'S•U.
Na ogół wtpły'w o'bli,ek,tów ibudO'wtnidwa
hydrotech-ni·czneg.o na środolwilsik·O· g·eo.l:olg:Lez~ne }E:ist nalj,c·zęśdej
pr:ze,strze,nni·e znatcz~ni-e ba,rdz,iej ro1z.l·egły nLż oibi,elktu
budoW1lane1~0 innego tylp'u bu.downJictwa.. J,es't lt·o nli,e-wą'tJPliwie €ilem,ont odró.żJn·i,a)jący budowtnk1t'wo•
hydlfo-techni:c•zlne od inny,ch rodzla:jów budow'n:idwa, wyr,aź
nie ,podkiT.eś1ają,cy swz·egMni-e silny związek 'tego
bu-downidwa z pTOibl,ema:ty,ką o,chr·o1ny luib le!Pi·ej
mó-wiąc ksz'tałtowanlila. ś.rodo,Wii:ska geollOigkznego.
Okre:śJ,enie prz,elsltrz.ennego za.sięgu iwtpłylwu obielkotu
hydrotechllli.czne,go na środow:ilsk'o geo.logi,czne ni·e
za wsze ,jest ła,twe. .Pods.ta wowYiffii kry.teT'iami, 1które
nale·ŻY ·s·tos·ować ip.TZY' wyzmaczaniu 'teg.o zasięgu, .są: l) zasięg zmian położenia wody gruntowej, spo-wodowany wyikonaniem o:bi·eiktu hydlrotechniczne1go;
2) zasięg z.m'iam. pT'ooe1sów .f,liUWilodynamic.zny,ch w
ko,ryd·e rze1ki, z k1tórą dany o•biiekt hydro,te,ch~nkzny
jes;t z·wi.ązalny;
,3) za,sięg .z:mian ,w dztia:ła:ni'u pr.ooe,só!W .~·eollOigkznyoh (ś,oi1śl ej inżyni,er,slkn-@eiO!l·o,gk:zny·ch), ,sjpo'w.odo w any.ch
wzniesieni·em ,oib'i,elktu (:powS)tanie i ro·zwóij o1suw'i:sk
Ryc. 2. Inżyniersko-geologiczne środowisko zapory zbiornika wodnego oddzieLa od środowiska
geoLo-gicznego powierzchnia 2 (w pLani~).
Oczy•wiś•oie- największy ,powienz·chni·otwo·, a zaltem
wie,lko•oibs·z'arowy za1S1~ęg ,j.e!s.t zW!~'ązany ze z:ffi!iana,mi
poł·oż•e•aia 1wody gruntowej wo•kół olbi,elk'tu, n[p.
z.apo-ra mote ,po•wodotwać z1nacztne podwy:Żiszeni·e
zwier-ciadła wody wokół zhi·o.rn!ka i jego 01bni:żenie po1n:iż.ej
za:pory (lfyc. 2). Przy wyznac·zaniu zatsi:ęgu rzan'ian
f.lu-w!i·Otdynalmk·zny·ch mo1żna mówić o wąls'kooibsza.rowy,m,
a więc pralk;ty•czn:i·e 1pratwie lini,owy•m rO'zprz.e.st'f,
ze.ni:e-niu ty•ch zmiilan, .czatsa.mi :sięgają.cy.ch a:ż do u:j,śda
rz:eki; np. s1to1pi•eń w01dny m·oże zmi·etnić chatra'k:ter
rzeki po!I]Jiiż,e;j zbi·ornilka.. Dzięki włmkiwemu
wyzy-skaniu zbi:ornirka (z,w.ła,s·z·cza przy ·Odtpowietdnim jego
włą•clzeniu w kaislkadę) można na .odcinku rz,eki
,po-nLżed ztbiornika zEik,wido:wać po•wo,::lzi~.e i wy:równać prze!PłY'W, rui:e dotpu.szczają'c .do zlbyt ma.łych a'IlJi do z1byt dużych przep'ły·wów, a lprz.ez 'to zmienia·ć
wa-runki .erozji•, t·ratnS'POT'tu i s·edy1menta·cj.i, a zatem
S!powodować zm·ianę nattury r'zeki ,(jak njp. na ry.c.
2, zmieniaiją•c ją z ,r.ozt·olkowej w meandruj·ą,cą). Wu:e-s,zde z.a:sięg z;rn:i,an w dtziatłaniu ,pro.ce1sów geoJ.o•g,~.c:z
nych, Ślai:śtle,j .także ·i.n~żyni·err·sko·-•geoloigkz.nych, na ogół
mo.ż·e być orgran':·czomy do ·zna,cztnie mni·ejiSJZY'Ch
Orb-szar6w, a z,a,t<em u'mo1wnie .mo,że być okr,e1śll.ony jako
ma1ł·oohsza:r-o.wy, prawie pun'kt.owy.
'Tak więc ś:rodc·w,:,sko inży,ni.er!sko-igeo,loig;iczne
dane-go othieiktu hy,drotecih'ni·c.znego zmi·enia się w ro:zny
spo,sób w ró.2m)'1cth j•e1go CiZę<Ś•Ciiach. W .niektóry:ch czę ś:ciach ,zm'iatny te są hardzirej widoic:zne, w i1mny.c•h
- mni.e.j. J·ednak znacz•ei1•ie :zJmian mniej wid·oczny-cih
mo·ż,e być itstboltne tnawet dl1a d'utż.ej częśc.i ś-rodo
wiska ,g,eo!lotgk·znego; np. sto·sun:kowo ni·ewie.lkie, ale
o dużym zatstię-gu, ja!k to bywa w z:bio1H1iikach na
Niżu P·ol,skim, podini,els'ietni·e ;poziomu wo,dy gtruntotwej
wokół ·zhiornilka luib je:go otbni•żenie ponitż,ej z:bl~o-rni
ka .może ,po·wodować zna·czni·e wię:ksz,e, zna·c:ząrc.e w
go,spodatrce narodbwej z:miatny w Utpra,wa.ch rolny.ch
niż po;t:ężne ·OtSIUWtitsko na br,z.e,ga·ch zibiorn:1ka, nie
po-wodujące IUISZ)kodzenia zapory, a :omnieljsza1j·ące w
spo-sóib niei•stotny o1bljęltorść te.go zbimni.ka.
W praktyce projeMo,wa.nia badań inży,n:er's·ktO•-g.e
olo,giczny,ch zwra·ca się ;główną uwa,gę na po·znani·e
i określenie tych do'Ść łatwo e~chwytny•ch z.miatn,
za-niedbując rlulb :leikcewatżą·c !badania zmian mniej
wi-doc.znydh, a zwła1szcza nie· związany·ch ;bezpośrednio
z pr·otjelkt·owatn:iem., IWykona.wstw:elm i ek;o;p1oatacją da:..
zbiornik wodny
Fig. 2. Engineering-geologicaL environment of dam
and water reservoir is separated from the geoLogicaL
by surface 2 (in the projection).
nego oibiekt.u hydrot.ecihni•cznego, .a W\pły'Wają,cy•ch na
inne otbie:klty gospoda['k:i natrodowej. Sz,cz·e·góllni·e
na-l:e.ży zw·rÓ:cić utwa1g·ę na zmiany potwolne i nieotd'Wrr
a-ca;l;ne, 1ulb prak'ty•cznrile . nieodwra,cal1ne. Z te,j
przy-czytny do•tychcza:s w znaoznej więiks·zo.śd proj.ektów
badań i do1kumenta.cji inży,nierslko-tge·o}og•i·c·zny·ch dla po,tr;z•eb pr·o•jeik:to.wan,ia., wykotna,wtsbwa i elk.sploa;ta·cji
o:bi,ekttó.w hydroteclhini.czny,ch :proj.ekotuje· 'się badania
ta1k, aiby dorbrze utdokutmeri,tować tylko warunkli 'inży
ni·ersko-g·eolo.giczm.e r(tmaj,ą.ce wpływ na staibHno.ść i
fUinkcj·otnO'Watnie ty,c:h obiek:tów. Prctblem'ai~ykę i-ch
WIPływu ma Ś'rodOIWiJstko geolo·g:·czne Itraktujoe się
na-tom·.ia:st P·Oibieżni,e. Ost'a:tni·o jed,nak obserwuje się
zna.c,zny positęp w t.ej dzi·edz:in~e, czego dowod·em jest
pojawienie s.ię no'We,go dlzi,a'łu badań - śifo·dowi•sko
wej ,ge·o•logioi inżyni.e1l''S'kiej.
W powyższytch ro:zwa1żao•iaoh na temat wła,ści.we
go za;pro•j eiktowa1nlia baidań i:nży,ni er.slko-~geo,lo.gieznych
dla ,potr•zeb obi·eikt'u hydrc,te·chn'•czne,g.o·, z uWzigllęd
nieniem aspektów ochrony lub lepiej - kształtowa
nia ś:rodOtWiilsk•a geolo;':·c.zneg.o, z łat•vvoś•c·ir1 można do-s.trr-z.e.c sprzec1zmo:śd. Ogóloni-e nale,ży ·badania tak
pro-jerktolwać, alby ohejm•o.wały one swym za,s·:ęgi.em cały
Olbsz.a.r wpływu t'eig,o. otbi,ektu na śrcdotWitsko i aby
możtna był·o pro1gu1·o·zować ipr·z.eb~eg tych z.mian w pr;ze;s:trz•elni i w cza,sie. Jednak po:cząitkotwo prro, je'k-tu}e się zakres ty,eh bc:dań, ,gdy n:e j.e,st jesz·c:;:.e :;o: na-ny 1rodza>j ,z,miatn i i1ch za;srię•g .w pr,zesttrlzetni i cza-sie. Sprzecz1nOiŚĆ tę 1mo:żria roz·wiątzać ,praklty•c!c:n:·e ,p:rzy
projektowaniu_))adań inżynieryjno-geologicznych przez a,natl,i,z:Otwanie ws•zy,Sitk;ch j1uż pozna:::J.y.c!h da:.1ych g.eo -log:•cznych, hy;dro)geo'lcg1:.oznych, g.e,o:fizyc:zmy·ch i i·
h-ży,ni.eT:sko-~g·eolo,gicznych z da,ne,go doPzecza, przer<: ma
-k.syJmalne wyzytskan:ie ,pra•w~dlo,wo funkcjotn'J.ją•cej
wy-obraźni autora projektu badaó., a także
systematycz-ne kontrolo•wa,ni.e rea1rn;o.ś.ci pi·er·wo'bnytch wyohrażel'l
w świeitle ka:żldeg·o no•weg:o fa,kt'u. i cią.glej opty:m:g,_
liza·cj·i stwmz.onego modelu po.d .kątem jego u:rea1ni·
e-nia. Tak po!stępwj<ą,c, s,p.OiSO,bem ko•l.e.jtnych ipr.z;y!blhżeń,
przez coraz ści.ś'lej,s•z.e nak·erunk·owy:wanti·e badań w
trakci·e 1w.le1jmych :stad:ów .projektowani•a, pr!ZY
za-chowaniu oią:glo.ś-ci ·badań w cz,a·sie, mo,żna
zre'alizo.-wać .po,stulat kolmip:lek,so'weg.o .zbad•ania środo.wi.ska
inżynieT:siko-lge•ologkztnErg·o ró•wnież pod kątem
ochro-ny lub ;praWiidłowegto· kształ't:o:wania śroj·o·wiska
inżyn,ier:sko-geolog:'c;zny,ch dl'a da,ne,g·o oh:ektu hydr. o-technicznego powinna być metoda kolejnyc'h przybli-ż·ei1, p.r,zy z.achow1aniu ni-ez,będm~j dągoło!Ś>Ci badań
okreś!lony.c.h element·Ó'W ,ś:rodowi,s.k•a.
Następna 1Sprzecz1no,ść uj•a1W1nia ,s;ię podczas p.ro·
wa-dzen,ia badai1 in.żyni.e~r·sikO-ig>eol'olg'k,z·ilych dla po1tlfzeb danego oibi·eik,tu hydroitetchnkz:nelg"O·, pr·zy przyjędu
za nizbędny warunek statycznego pojmowania
ochro-ny środowiska geologicznego. Każdy obiekt hydro
-t·echni,czny zmlieni'a •wa.ru.nki wodne w c•zęś!Ci ś,r·odo W~:Ska geolo,g;i>czneJgro., a więc .i za-ni.enia s1:ę .stan tej części, .przemien'i·O•ne!j julż przez to w środow;:,sko in-żyn.i.ersk:o-tgeo.logirc:zne. Mówie~ni·e więc w tym a,SJpe!koie o ochlfronie, rolzumlian.e•j ,Sita·ty•c'z>nie, j.est
ni·epoTO'ZU'm·ie-niem. Cho:dzi tu o p.rzek,sz>ta:kBnri.e: (tr.atnlsf.o!fmację) częś·oi ś:rodo;w;i,slka ,geo1o@:,cz~nego, a ni,e •o\chrOtnę jeg.o po,pmedni·eig>o 1stanu. Klo·n,ie,cznO'ś<Ci Slpo,łeclzno-•ekono mi,ez:ne z;mtu!szają .na1s dD .prz.ek·szltiaik·enia Ślfodo,wi.s'k'a geologli·c,:zmeg.o w in.żyn'ier·sko-,g·eoilOigk,zne, n1ie zaś do
b:,ernej ·O·Chir,o,ny z.a,stane,g'o Ś1r·odow!iska geoloigi,c:znE;JgD.
Należy więc mówić w k•a,ŻJdym wyp;adku
bUJdoiWn:-c.bwa hydroit·echn:,cz.ne,gio· o· klszta·ł1t.orwan1:'u (:lub trans-forma,c'j·i), a nlie O· biernej c.Cih!ro,nie. Jeś11i 1się
przyj-m,u}e, ż.e 'W istooie chod'z•i o prze1k,sz'~.a·łtcanie ś~r:odo
wisk;a geo,log.i·c,zne,g•o, t·o jako· nla.jwa•ż,nliej'S'Z·e ,ta;gad-nie,nie wysu>wa s•ię ,p1roiblem wyztna,cz1anita k'iertUIYlkU
lub kierunków ty1cih przek1s:z:t•alceń. J.est to Slprawa
ba.rd>w 'Odplotwie!dlz·ialna i dolty'C'ZY .c,z.ęsto nie tylko
warr--toś>cti-o:wania w o1bręlhie: buid:ownicttw.a i g·o.Stpoda,rki wodnej, 1-ec:z rówtnli•eż itn1ny1c>h dz,i!atłów g'o<stpodarkli
na-r·odo•wej. Te·ore•tycznym· ,za•Łożeni·em 'kta:!Jde:go projeiktu
ohi,elktu hydrotechtni:cznelglo jest 'P'Oipr1a1Wa .i,srtn:eją,ceg·o s:ta1nu. J eidnak histmi,a. t'e'g!o bu\d'OIWnkttwa na św:·ec'~'e
poucza, że mli1mo takieg•o zał:o:ż·enia zidaF~ało się czę sto, że:
l) ,s1ta1n ten .po:prta;wlił ,SI:,ę na dany1m obs!z:a,rze tyl-ko w krótk1im ·otktre:sie, ,po kltó!rym n'alstępowia!lo po-go·rsze!nlie, chodaż p.rorj:ekt Plf'zewiidywa:ł tnw.allą
po.-pra•wę lub długi olkre1s poprarwy 1warunków;
2) .stan ,ten w }edny:m m,i,ej.s.cu ,pqpra1w:ł s:i•ę, a w
i;nnym - pogor:s:ył;
. 3) ,stan 1ten ,popra1w'i'ł .się na st'a1ł,e w jednym
miej-.scu, .a w ,inny1m u1etg'aił z upły1we1m •c'z:a,su o.kresotWytm
z,mialnolm tna l,epSize Lu1b go:r,s.ze;
4) w efoekcti·e, m1i1mo wy1kon.an1i.a otbieiktu., nie u1zy-skuje ts,ię w o,góJ.e przewidywanej, p:opra:wy, lub też ty-liko w nlietwiel~hm sto1pniu.
Zna.c>zny udz.i2:ł w ty·ch niepowodze·ni'ach:
,oabkowli-ty~ch bą!d.ź .c•zę;śdowych, t1rwiały•ch lub ,nrzej:ś!Ci-owy,ch
O·d,giry,wa - 01pró.cz złe;g,o rozpoznatnila· W'a1runków ś.ro dowi!sk:a in,żyni.ers'ko-lge,o\lo,gliczne@O· danego ohi·elk>tu
hydtro't·e,chnJi•cz.ne.go i c:zęsto błędnej pro;g;no'ZY z1m'i'an
ty>ch warUinków w .c:za1sie: - .rówtni·eż nietwłatŚ'Ciiwe
za-pr·ojekt•mvvalnie, wytko1nanie i ekspilOiaita·cj.a tego. obi·e-kitu.
Z tr1z·edej wymietn:i:o1n.ej we w1s1tępie a·r;tykuł·u
,pra-Wiid~o,wo,ś:ci .ogMnej wyn1:\k1a., ie alby .baidatni:a. ,:,nżyn>ier sko-,g·eo:l:o,gli,cz,ne d.l1a ·oibli,ektu hy:drotecihni•czne1g'o· .speł
nitały sw1oją r·orlę nie tylko w zapewnieniu
stalbil-no~śd ,i funiklcj.otrwwarnia ty,cih obiektów, lecz rÓ'~Ntnież w k,s•zta·ł'tOIWalni!u ·ich ś:r·odowi,s1k ·in:żyni·etnsik·O-Igeo,l!o,glicz nych, ktonie·c.zne są talkż,e ;rz,e'teilne .st\udlia t>ecihni,C'Zino
·--elk·01nomk•zne, pr10W'aidz·ą,ce do do'kł'adnego rachiUtnku .i bi.l:a;nsu ocze!k•iwatnych korzyśd i WS'ZYIS'tki,ch w:i.
a1do-mych ·Oir18.1Z ,pf'ZYIPUISZ'0Zia:1ny1C'h strat, ,POIWO.do:w,any·ch
pr;zez rte obii·ek1ty w ca,łym ś;wdotwi,s.ku ge'O·loglicz,Jy'::r1.
Obecnie takie rachunki i bilanse nie są w pełni
nauk'O'WO uza,satdniotne, co ma. 1swoje O>CZY'Wi:ls>te skut-ki m er Y't·ory,c•z,ne i ek on 01mi czno -1t ecbnk ztne, .ntilelk•i ed y baTd1ZO ZID'a>C.zą•ce dla ,,S!CISipOdaDC'Z•eg,o TO!ZIWOjU kraju.
Proib.lem te,n wy:ma,ga zna,cznie giłęlbSizy,ch 1btadań i zna•cztni,e w1:ę1k1szy.ch ze1spułów 5\pecj-aJJi,s,tów róż1nych dytS,Cypl\:n, ,r>O\ZUiffi'ie,ją!CY•Ch że riO•ZWÓj spo,ł.e'CZirl0-1eko
nom;,czny .kra·,jru wyma,ga talkieg.o .przekształlc·an1ia czę
ści ·środowiska geolo,g>iczne,go w 1śro:dmvi,slko inż.ynier
sko-1geo,}ogkzne, alby za;pelw~nić d.a\ls'zy polstęp ek· ono-mi·czno-ttec:hini,c:zny kraju nie tyLko :obecnlie, l•e,az rów-·
n:eż i w dailszej p:rzy.szll1o'ś'cii . . Po1winn~a. olbo'wliązywtać
?:asada, że z·.a·wsze w 01sta:tecznym bli,loaln'sie O•Cern
zy-sków i ,ska t, spowodowany.ch w środo,Wltslku
g.eolo-gli,c.zny!m ,przez otb~eklt, s1tr1ona poilep:szetni.a. waru'nkó'w
mu1si ppz.ewy,Żts·zać ts,tr.Otnę rz,e:telnie oJbtJ:i,ozotnych,
TIZe-c:zywi.sltych .a nli·eunikni'Oiny•ch strat, k'tórą ka:ż\dy obiekt hydlfi01te,chinii,c:zny :rnoże S!P:C'wodować w ś;r.odo,wi\skiU
ge-O'loglicz,ny;m w mn:iej1s·zym lub W1iętkszy1m .stOIPnitu.
Z ,pr.zeprOIWadiz.oln,Y'Ch rO·ZiWtalż.ań Wytnlik·ają nais,tę
pu:j.ące wniio,s.kfi do1ty,czą,ce per:s;p.elktywi·C'Z'nego
pl1a1no-wania ,badań geolotgitc,z.ny,ch i i·ch ,reati\z.a,cji.
l. Platny badań geoJog:,czn,YJch, swzególni,e dług·o o:kr·esowe, po·winny być ta'k O\Pra•co,wyw.ane, a;by
za-pewtniają·c ro;z.wój i funkcjonow:a1nie prio,ry·teto,wy,ch
dz1:1a.łów go.spodlarki 'narodowej jedno,cz,eśntie służyły
w m:miejtsz·ej .rni·e•rlz·e i1nny1m j:e>j d:óał.otm.
2. K.oni•ecz,no,ść godz·enila sprze·czny·ch .n.iera1z
.inter.e-sów rÓi:żmych dztitałów gos,p:oda.rki na1rodlowej w
od-niesi·enliu .do t·ej sa1mej cz·ę;ś>Ci środoJwlitslka geolog'kz
-nego (z:wła,~lz·c:za w związ\ku z ogranlkizonoślCią prze-st,r'Ze,nną ·całe,g:o krra;j:u i og:raln'i,czoln.OIŚ'dią }eg·o·
rza·so-bów minerallny·ch, w tym .również z,a:soibów wód pod-zi.emnyoch) wy,m:a:ga :z,rl<a,cztnli•e ,grun:towniej,sz,ego :rri,ż
do-ty,ch:CIZ.a's koTIZy!s'ta,nia - pr:zy ,podejtmo'Wanliu otstat·e-czn,Y'ch, Otptymailny·ch ro'zwi,ą:z.ań tych spnze.cz:noś,c: podczas ·o,praco:w.ywani.a wtszelk:ch pLanów za· go:spo-dar:o,wtalni:a cał·ego ktratju .i jeg:o po.sz,c·z.ególnych r·e>g
io-nów - z wyn:ków poidslta•wowe,go ro•z,po,zna,nia geo[o-gkzne,go (regilotnaolne!gtO, zł·OŻOIWO-@eolog,:lc:znego, hyd.ro-geo•J:o,gkznego ,i i:n:żynier:Siko-lg.eollo;gl:lc.zn,e1go, a .więc o.g~ól nie tmólwią·c ś:r od>o:w~lskoiWO -lg·e·olo:g i,czneg·o ).
3. DO'stlrize>ganli-e od la't pr1ohlemów ,go1spodarki
wo-dnej jako podstawowego działu, limitującego
roz-wój inny·ch g.ałę:zti g·cSJpoda,rk,i nar·oido.w.ej pr:zez
ge-o1o,gów - sz,cze.gólt:!i·e hydr·o:g·eo1o:g6w i g·eo•llotgÓIW
illl-żynl:,ensikkih - Olfla!z pr·owta:dzone pr,z.ez nti,ch pra•ce
ba-dawcz·e do,prawaidzi:ły j>uż d~o o;góQ.nego, choć nielpeł ne.go i ni,ecałkowi1Ciie WY!Sta.r•c;z:ają,cetgo r>a,zpo•z,na'n:.a geo.lo g1ilc:zn·e go·, hyldTogeoll Otgic z1ne g.o i inży,ni,er sk1o -[g e o-lo!g:i·czne,go, .które statnowli pierw1S1z:e przyblli>żeo:e dla
wy,ty,cz.enia ogMnych kieru1nków "Pro.gr·amu
komtple-k,sov.;e,g·o za•gos,potda.roiwa,ni·a i wy1kur:zysban,ita za,sohów wodny,ch W·i1s.ły 1i je:j dorzecza" .
4. Dane ogólno·-lg.eolo.gi.c:zne, geo:molr:fo,lotgi,ezne, g.eo-f.izczne, hytdro:geologiezne i >i.n:żyniersiko-igeo1ogiczne,
w:ymi:ka:jące z do:tych>cz,a,sotweg,o ro,z,po·z1nania
jtsbnie-ją•cy:ch ob:ecn:e wa.n::nków:, a po1kzeb.ne do
·elalsty,cz-nego~ sf.ormJU:lowania ".P,r·O>gf'a,m:u Wi::s.~a.", ,p.ow'inny być
o.dpo1w,i,erdn:i,o zesta'wUon,e i Olpira,co·wane ·W fo1rmie ko: m-P leksow,ej d'o'k,um en t"a1c'jli i.n~ży n1ier.s1ko -,geo1 o.gk·z.n ej., k t
ó-r.a z.a•w;ilerałaJby w:s:zy!s't:k'i·e elelme:nty .n:·ez:będne .dl:a
uza,sadinli·enia tego progrtatmu.
5. T1a wy'j.ś.c,iow1a do.kumoota,cja powinna .być - w
m.~a!rę dop.ływu no,wy·c'h dany,ch i .,P:O!Stęjpu pDa,c nad
r.ealitz.a.cją ".P,r:o:g:r.atmu Wti1s:ł1a." ·o:raz w m::.arę na,gr· o-ma:dza>ntita .no•wych d·OtŚ'w,iadrCizeń, rO'ZIWO,ju techiniiki i
teorii naukowych - :systematycznie aktualizowana i weryfli:ko:w·ana, jednaik f:olrtma,ltnie nie rzadztieoj, n:•ż co 2-3 lata,· a WY1lllikaj;ą1oe z tych we,ryf'iika,c·ji .WJniroslk,i,
sz,czregó:lin:i'e dolty,c.zą,ce progno1z .zmia1n śro:ioWJitslka iln-żyni·er.sk:o-ig,eo.log:,c:znego, po•1.\ni1nny być UIW!z,gJędniane przy el'alsty,czinym do,siko1naleniu ,,Prlolg,rralmu W'i!s:ła'' w
trakc.ie je:g~o r.eaiUzaajli.
·6. iSystema:ty.cZJne ·uzupełniani·e, rozlb1udowu;jąc-ej się w c.za.s:i,e, doikulm•en'ta,cj,i ".Prog:ra1mu \V\ilsła" po.w1i1nno·
uwzglę:dniać karżdo.ra:z:owo natuko,wą .w.e:ryf~ika·c,ję J ko
-re;k,tę przyjęty,ch w ,n,j,ej. pro·g:noz., szrc.zególln~'e
slba•no-w;:.ąc y.oh poids,ta WIO>Wie za~lożenia pr~orglftalmu, .a z wł·a,s.zrC'Z a pr·og,n oz ·zmrian śr oldowlltsk a in:żynier•slko -1g eoJ,ogi•c::zme.g o dmz,ec.za W.iisły w t·o'ku rea'l'i,za·ojti' po:szczegÓilrn.ych obC·ekttó'w te,g,o prog.ratmu.
7. Planowa i rlaic'}otna.Jna r·ea:hz,a,cj:a ,"Ptr.otg.Pa:rnu
Wi-sła" wy.m.a,ga zapewnienia odlpowiednie1g·o potenc'jah
dla \badań !polowych l(wier.tnkzy·C'h, ,ge.oifizy.cznych,
ka.r-t o:g1r a:f.i,czny:c.h, hy!dtr·o!gleO'l·o•g::,c Z1ny1c>h, -zrła:żowy·ch, i.nż
y-nJi.er.siko-,gelolo!g'i'cznych i itnny•ch), ra. pr.z,ede w,s:zys.t!krilm
zets'ta,wli,eń r;z·eC'zywilsltych po,tr,zeb ma1t·er1ia~ny·ch i ka-drowy·ch w talkitchi ,za1kr·es.a,oh i te,rlmi,nac:h, a:by mo-gły ,być 01ne zg,ł.ats.zan.e i biil>a1n:s>o·wa:ne w p'ię:c'itoJet
SUMMARY
Tihe PHIP'er pTesent:s some sta.t.emem.ts imtpor.bant
f.or pl•a.nnitn1g g.eol.ogii•oal su.rv•eys: l) T:he deve•lo1pment
of nati•olllal eoonomy requitres hia.rmtonious tpr.og:ress
i!I1 its inldiviidual br.an.cihes; 2) T•he dev•etlqpme:nt res•ults
in deft~nri.te dhan,ges 01f g.eological e'nViiT·onment; a:nd
3) Int.ensif:i•oa,t•i·on of the de.v·elopment requi'res
fotfie-castintg of both t•he .p.r·esent a·nid :Du:tture dha•nges O·f
the .g;eto,l.og;kal enviTon~rnent and tthie contsdous
mo-dellin,g of the eng.ineeritng-igeolog.ioal envriTto.nme.nt.
The engineetf'1ng-,gelol,ogiictal .envi:rotnmen;!; of .a .gtiven
obj.ec.t of the M.a:n ad;iv.ity is detHned as a. pa;rt of
the geol.ogkal envi1r·onment w!hiicih itnHuences the
o.biject and itts use on the one hantd and i1 is
sulb}ede!d to t.he i:nrfl.uenee .o.f the obj.ect on the otiher
hland. EnJgi1n eer.ing -igeol•og.i.ca1 en Vli.r:otntm,en t boundaifi.es,
eSipec:ially th1ose o.f a hyd:r•o·beohtni·oal object . are
defi:ned. Tthe prolblem of altertat.,~on of geol.o.gie~al
env.itronment dtue t·o oons:tT:uctJton and exploit.ati•on ocf
hyld!r.otecihnic:a1 obtjeots is dliscussted. S.ome oo:ncl'ustions
oon:eenning per.siPedtive dets~gtndng o.f g•e,olo,gioal
(eng.ineeriu:'l<g-tgeo1o.gicta•l) s;urv.eys for the needs ocf the
p:rognatmme of use o,f the V·istula River Vtalley and
oatchment a.rea a.nd tihe us·e of water res·our·ces of
the country are given.
PE310ME
B CTaTbe ccpOpMyJiupoBaHHbi CJie,ll,yiOI.I..V1e Te3'J11Cbi
MMe'lOI.I..liWe 60JibiiiOe 3•Ha'łeHMe ,ll,JI.H rmaH~poiBaHM.H
reo-JIOrM'łeCKMx Ji1·ecJie,ll,OBaHl1M:
1 pa3BllfTMe Hapo.u.uoro X<03.H:ti·eTBa Tpe6yeT
rapMO-HM'łecKoro pa3tB'J.1Tl1.H •Bcex ero OTpacJie:ti,
2 3TO pa3•BI1'Tli1e Bbi3blmaeT orrpe.u.eJieHHbie nepeMeHbi
B reOJIOrM'łeCKOM •C!pe..u.e,
3 li1HTeHCl1cp·Y11Kai..J;:Vf.H 3'TOTO pa3.BJ1T:l1.H Tpe6yeT
rrpe-.ll.YC'Ma'Pp:vmaHJi1.H J13MeHeHli1M ·B reOJIOrM'łeC'KOM
cpe-,ll,e He TOJlb'KO 'B HatC'TO.HIIJ;eM BpeMeHM, HO TO:R<:e
B 6-y,ll,yiiJ;eM, a TaK:R<:e Tpe6yeT •C03HaTeJibHOrO
cpOpMMpOBaH'M.H reOJIOT0-J11H:R<:eHepotf •ope.,ll,bi.
IIpMBe.rt.eHo orrpe.u.eJieHMe IIOH.HTM.H
reoJioro-WH:R<:e-HepHo:if •cpe,ll,bi ,ll,.aHHOrO 0'6'beKTa 'łeJIO•Be'łeC'KOM
,ll,e.H-TeJibHOCTJ1, Ka.K T'OM 'ł.atC'TJ1 reOJIOrM'łe•CKOM cpe)l,bi,
KO-TOpaJI ·C O,ll,HOM C'T'OpOHbl OIKa3brBaeT IBJI'J1.HHI1e Ha ,ll,•
aH-HbiM 06'beKT J1 ero cpyHKU:I1'0Hl1pOIBaHli1e, .a ·C )l,lpyro:if
eTopOHbi nO.rt.·BepraeT'C.H BJII1HHli1IO 3Toro o6'heiKTa.
Orrpe-.u.eJieHbi rrpe.u.eJibi reoJIOTO-ti1iH:R<:eHepHo:t1: ctpe,ll,bl, oco6eH
-HO rl1)~\pOTeXHJ1'łeCIKOrO 06'beKTa.
OnHcaH •Bonpoc rrpeo6pa:R<:eHMJI reoJiorM'łecKo:ti •cpe
-.ll.bi BICJie~CTIBli1e IIOC''l1pOtfKI1 'J1 3KiCIIJiya TaL\l1l1 rl1.
,rr;poTeX-HI1'!eCK'Mx ·o6'beKTOB. IIp:wBe.rt.eHbi rrpe,rr;Jio:R<:eHM.H ,ll,JI.H
rrepcrreKT'JIJJBHOro :rrmłHI1POBaHM.H reoJiorM'łe·cK•l1x
(reo-Jioro-MH:R<:ei-repHbix) l1CCJie,ll,'OIBaHli1M ·CB.H3aHHbiX C
!]pO-rp.aMMOM OCBOeHJ1.H ,ll,OJ1J1Hbi BYłCJibi J1 ee 6ac•ce·:t1:Ha,
a TaK:R<:e C ~CCJie,ll,O'BaHJ1eM BO,ll,HbiX pecypCOB Haiiieti:
CTp.aHbi.
ALEKSANDE.R ŁASKI
Hydro.projekt
KONCEPCJA ZABUDOWY HYDROTECHNICZNEJ
WISŁYI
J
EJ DORZECZA ORAZ POTRZEBY
ROZPOZNANIA GEOLOGICZNEGO
UKD 627.84/.88.001.12(282.243.61 +282.4) :550.8.004.14:/628.1( =201/-202) + 628.0~4.2+627.513
Ko·ncepcj.a hyldtr.o•t•echrui.c:z'llej z.albu:d.owy Wii:sły i jej
d1orz.ecza jels't prz.edmitottem Situd.iów pr.owaldlzony,ch
ohec:n!ie prz.ez HyJdiTolprujtetkt .na zJeceni·e Miitnitst.er,stbwa
R·ol•n.i!Ct.w:a, ,przy WStpóŁpfta,cy wielu itnllly.ch bli!Ur
pro-jektowy·ch. S:tu.dlia te mają stw,or~zyć !podtsta·wę do
sf:ormuto·wa:nia prog~ra1mu zalbudo•wy hydro:tech:n:itcz
-nej, sta,nowlią~cej .el.e.mentt kompl·e'ksow.ego zalgo,Sipt
oda-r.owa:ni'a. i wy1korzyistatnia Wi,sły, pr.zy1go1towywanego
w mY'śl Utstaleń zawatrltytch w Uchrwlatle i ·inny·ch
ma-t.eria,ła•ch XII P.lenum KC PZPR.
.P!ra•c.atmti ·objęto pT·zedls•i·ęw!ztię.cita poiCiJs,ta•w:owego
bu-dowrui'Ct'w.a wodneg.o, a mi.a,now'i<c.ie: butdlowę wli
elo-zadani•owy;c:h .z1bitorr:niików retencyjtnytch i pr:z,e,rzu.tów
wody, zahuldo.wę ż:etglulg·owo-tenergetytozną Witsły, r•eg•
u-la,cję ·inny,ch rz.ek żeglowtnyJoh ,i spŁawmy-ch,
zabudo-wę po'tiokó.w ,gó:I'slktkh O·na;z zagad.nJi·Emi.a Otchlr·o.ny
prze-ci•wpowodlzli•ow:ej tY'e:h rz.e.k. Za:kTe:s Slt'uidiów
przewti-duje:
l. Ana,K'zę .i uś!Ciś,len.i·e lo·ka·llitz.a.cj·i orraz g.łównych
paramteltirów posz.cz·eigó1nych stt.o,ptnii wodny·ch ka,
ska-dy Wi,sly i wi·elo,z•a!datn:i•owY'ch zbi•o.rn.itków wodnych
ora·z tra·s sytSttte•m.owy~ch ,pT:zertzutów wody i tras
po-łączeń ż.e,glug,owy.ch, z:wlią•z,a,ny·ch z dtr.ogą wodną Wti
-sły na podtst.a.wie wts.tęplnytch ro:ztpotZJruań wa1run:ków
to,pograilli.c.zny.ch, hydtr·o,log:tc·z,nY'ch i hyldtro•geo,lo,g.i.
cz-nytch, a taik•że stanu ;z.a!g,o:s.poda.rotwanlia te:r.en6w,'PTZ;
e-witdyw.any.c.h do z.a.ję!C.i.a prze:z te obl:e1kty :Q.ydrot·e·
ch-nkzne.
2. Określ·e.nli•e, na podtstfatwie priZ€1pro•wadZIOny·ch
ba-dań, .odtCitnków r.z·e:k s;płaiW\nytc·h i żeglowny•ch
wyma-g.ajątcyoh butdo•wy .luib mlode.rnitz•a.cj'i obwałowań pflz. e-ciiWtpotwodZJi•o.wy·ch.
3. Okr;e:§.l.entie, na pod:stta•Vv1ie dokolllany,ch badań,
od·c·iników rz.ek i po:toków g6rski•c.h wymtalgający,ch
za-budowy.
4. Alktuali,za•cję ,p•otdSitaiWOWY·Ch patf·ametoró.w te•ch
-nicz:ny.ch i kosztów oraz wstępną .analizę
poszczegól-.nych prrtzetdJs,i·ęWtzięć hydtrottechn:i.czny.ch, .z uw.zg!lętdin.ie
n.i·em rozwitą~zań w.ar•i'an•tlowych .i ok,r·e'Ś'l-eniem
,utwarun-kowań wy1bo1ru walfli.atn.tbw.
5. S:z.a.oun·ek wiellko·śd podstalwo,wy,ch rotdiZlajów
ro-bót, ma~teriałów budowlanych d turządzeń .o-raz ·cytkli
reahzacyj'nytch potstz•cz.etgMny•ch •OhitetktÓ'W hydm.t·
ech-ruiczny•ch, a. w przypaidktu olbwałowań o•ra1z :zalbudo•wy
r:z,ek i pottalków górskli•ch - dl.a potsz.cze.gó1nyJch .Zt
lew-r.i rze:azny,ch.
6. 0\k:,reśllen:ie za1sad i wa:ru.nków ettalpowan,i•a r•ea.
-li•zacj~ programu z punktu Wtild:z.en;i,a IP'O.t:f'z,eb li
wy-mo1gó:w gotSIP otda~r ki w.otdtnej, a zwłats.z,cza zaqpatttr·zenJia
go,stpod,alfki .narodowej w wodę or.a:z OtCJhrrony prz.ed
po,wodtz:ią i ,ef\oz·ją koryt rz.ecztny.c:h.
Pu.nik1tem wy•jś·oia dla. prowa~d'z:otnylch obecni•e prac
są Wyn'i'k·i ,po;ptrlz,etd.nii•ch wi:elOll•ettn.i-ch ·stuidi•ÓW, 'któ.re
zna,la·zły •ostatnio wyraz w dwóch dokumenta·ch. iSą to:
- Decyzja nr 142/76 Prezydium Rlządu z dtnia 24
gru:dnti1a 1976 r. w spra•wi•e proglram'u giO;S(potdalfk!i
1wodn·ej na .l·a't.a 1.97:6'--119&0 ora1z p.odisttar.v.owy:c•h
kie-runików j.ej perSipektywliczn.eg.o .roz,wojtu do rok·u
.20t00.
"'WSitętpne za'łoż·eni,a· progTatmu komtP·lek1so•weg·o z.a
-go,SJpoda:r otwalllila i ,wytk O•r z y~s~t.atn:ia W :,s,ły", O'l)'r a•C·
O-wan·e w formti•e r.obtoc:z;:ej w cz,e,:r.wcu 1.97•8 r. przez
.K•omitsję Plalll'Oiwania przy Radz1i:e MliniitSibrów.
:Oprac:o•WYIWan y otbetctnie k Oimtpleiktsowy pr-o.gr am 1
z:a-go·S!podaiT'ow.ania. i wytk•orrzy!s;batnia WHsly Olfatz za.s•
o-bów wodny·c'h kT.a:ju prtz•edls'tatwi•ollly :z·ots.t.atnti•e na tle
o·ceny ,pers!Pe'ktywi•ctzny.ch zadań ~o·spoda•rk:i wo1dnej
w k:ra,ju ,i w dorrz·ecz..u Wi1sły, prztepr.owadzonej gł-ów
n:i.e na podSJtatwie do•ty,c.htc.z·atsowych .badań wy.k•ot
na-nych tW rama-oh problemu węzłowe,go .10.1.2.
"Zago-S'Poda;ro,wa.ni,e i o·chtf'ona z·a:sohów wodny·ch w
P,ol-s;ce". Ocena ta UtWzg.lę!dtnJiać bęidzlie jednak za•c.hodzą