ADAM DĄBROWSK:I, KONSTANTY KARACZUN··
lnStytut Geologiczny
GŁAZ
NARZUTOWY STWIERDZONY BADANIAMI MAGNETYCZNYMI
W październiku 1958 r. autorzy niniejszej notatki'
prowadzili szczegółowe badania m~netyc:l:ne we wsi·
Morasko koło Poznania. Badania te, wykonywane z inicjatywy mgr J. Pokrzywnlcldego, pracownika PAN miały na celu wykrycie odłamków meteorytu, któr~ kUkala'otrue na tym terenie znajdowali oko-liczni mieszkańcy.
. Do pomiarów użyto wagi magnetycznej "Z" syste~
mu Fanselau. Wartość 1 działki skali tego aparatu'
wynosiła ok. 10y. Pomiary wykonywano w punktach
odległych od siebie o 2 m, na profilach równoległych,
kt6rych wzajemna odległość wynosiła r6wnież 2 m. Wszystkie pomiary były wiązane do punktu obranego za bazę, na którym powtarzano pomiary co ok. 40 min. Po obliczeniu wartości anomalii magnetycz~
nych składowej "Z" z uwzględnieniem poprawki na
krzywą dzienną i powtarzania na bazie stwierdzono,
że wartości te są obarczone błędem
±
2y ..o
-~o·
-3o
-2o
-2o
-5 ---...0- 5
-fa
o
-4_---0
o
-2 p{JnAl pomiaru Wartosc anamo/Ii" .. Z· w iJ Uaarroma/e .. ZCD 5"8o
-5o
-2o
-2o
-3o
-1
Anomalłe magnet1lczne Ikładowe; "Z" 1» miejscu znaZezienia głazu narzutowego
we
wsi Moraskok. Poznania. SkaZa 1: 100.
W trakcie przeprowadzania pomiarów w ogrodzie owocowym, należącym do ob. J. Oleksego, stwier~
dzono
na
dwóch sąsiednich punktach wzrost warto~ ści "Z" o ok. 10"{ w stosunku do innych' otaczającychje punktów. W. związku z tym zagęszczono pomiary,
wykonUjąc je co 50 cm, a następnie eo 25 cm, szu~
kając maksymalnej wartości anomalii. Jak się
oka-zało, wartość
ta
jest wyższa od tła o ok. 30y~ Naza-łączonym rysunkU podano sytuację punkt6w pomia-r6w zagęszczających, wartość anomalii "Z" w tych punktach oraz przebieg izanomal co .5y.
Po odnalezieniu maksimumwarlości anomalii
za-częto kopać w miejscu, gdzie się ono zaznacza, i na
głębokości ok. 0,5 in pod warstwą gleby natrafiono na głaz narzutowy o rozmiarach (w rzucie poziomym) ok. 1 m X 0,5 m. Pobrana niewielka próbka tej skały powodowała w odległości kilku cm od systemu wagi wychylenia o kilka działek skali.
. Dzięki uprzejmości dr I. Kardymowiczowej próbkę tę poddano badaniom w Zakładzie Petrografii i Geo~
chemii Instytutu Geologicznego. Według oceny makro-skopowej badana skała jest świeża i składa się ze skaleni, kwarcu, biotytu i magnetytu. Ma ona
struk-turę gruboziarnistą. Z powodu niewielkich rozmia-rów próbki tekstura skały jest nieznana, co
unie-możliwia stwierdzenie, czy mamy do czynienia z Ira-nitem, czy też granitognejsem. W skale tej biotyt i magnetyt występują razem' w skupieniach, przy czym magnetytu jest ok.
4"..
Należy przypuszczać, że zaobserwowana anomalia magnetyczna' wiąże sięz wykopanym głazem narzutowym, któręgo pobudli~ wość magnetyczna jest powodowana przez występu jące w nim skupienia magnetytu.
Autorzy,publikując niniejsze spostrzeżenia, nie
mające właściwie praktycznego znaczenia, chcieli w ten sposób zwrócić uwagę polskich geologów,
zaj-mujących się badaniami utwor6w czwartorzędOWYCh,
na możliwości, jakie sIę otwierają przed metodą ma-. gnetyczną w związku z wprowadzenięm do badań
wysokiej klasy wariometrów' systemu Fanselau. Po~
zwalają one określać wartości anomalii "Z" z dokład nością pięciokrotnie . wyższą niż ta, którą można, było
osiągnąć za pomocą dotychczas używanych wag ma~
gnetycznych systemu Schmidta. W związku z tym
powstała nowa gałąź poszukiwań geofizycznych, tzw. mikromagrietyka, która wykorzystUjąc nawet
niewiel-.kie różnice pobudliwości magnetycznej między po-szczegÓlnymi skałami (np. między iłami. a piaSkami) WZwala na wydzielanie nawet bardzo niewielkich,
płytko występujących elementów. geologicznYCh. Pierwsze tego typu badania są prowadzone obecnie w NRD. Ich inicjatorem i kierownikiem jest R. Lau-terbach, profesor Uniwersytetu Lipskiego. Opubli.ko~
wał on szereg prac na ten temat. Poni~aż na ogromnej większości obszaru Polski występują skały
osadowe, mało zróżnicowane pod względem własno ści magnetycznych, należy mieć nadzieję, że i u nas mikromagnetyka znajdzie praktyczne zastosowanie, w szczególności w dziedzinie badań utworów czwarto~
rzędowvt'h- .
LITERATURA
1. L'a u t e r b a c h R. - Quartlrgeologie und Ml~ kromagnetik. "Wils. Zeitschr. d. Karl. MarJC:. Uniw." Jahrg. 1958/54. Matbem.-Naturwiss. Reihe Heft 3. Leipzig.
2. L a u t e r b a c h
R. -
MikJrornagnetik - ein Hllfsmittel geologischer' Erkundung. . "Wiss. Zeitschr. d. KarL Marx. Uniw." Jahrg. 1953/54. Mathem.-Naturwiss. Reihe Heft 3. Leipzig. 3. K l i e w e H., L a u t e r b a c h R. -Oberfllichenform und Mikromagnetik auf Usedom -eine metbodische Studie .zur Geomorpholocie. Geologie und Geophysik. Mltt. aus Geol. u Pa-liiont. Inst. d. Karl Marx Uniw. Leipzf.g 1957 •.
4. Wen d 1 e r R. - Geologische und petrogra-phische Deutung der Ergebnisse mikromagneti-scher Messungen fiber Sedimentgesteinen. Geolo-gie und Geophysik. Wtt. aus Geol.· u. Palllont.
