K ronika 237
referacie zw rócił uw agę n a u dział w b a d a n ia c h złóż siarki w I poło w ie X X w ieku licznego g ro n a b ad aczy , a w śród n ich : J. S ie m ira d zk ieg o , S. C z a rn o c k ie g o , C z. K u ź n ia ra , J. C z a rn o c k iego, R. K rajew sk ieg o , W . T eisseyre i innych.
W k olejnym referacie p racow nicy O ś ro d k a B ad aw czo -R o zw o jo w eg o P rzem ysłu S iark o w eg o „ S ia rk o p o l” w T arn o b rz eg u — d r Jó z e f K irejczyk i m g r E d w a rd G o ry lew sk i — z ap re z e n to w a li sto so w an e w spółcześnie w Polsce sp o so b y w y d o b y w an ia złóż siark i. O m ów ili oni d w ie m eto d y e k s p lo a ta c ji: — o d k ry w k o w ą, p o łą c z o n ą ze w zbogaceniem u zy sk an ej w ten sp o só b ru d y siarki m e to d ą flo ta cy jn ą , o ra z później z a s to s o w an ą w Polsce, ale b a rd ziej o p łac aln ą — p o d ziem n eg o w y ta p ia n ia i w y d o b y w an ia n a p ow ierzchnię o tw o ra m i w iertniczym i ciekłej siark i. A u to rz y tego re fe ra tu sp o ro uw agi pośw ięcili p ro b lem o w i rek u lty w acji teren ó w p o w y e k sp lo a to w an y c h zło żach siark i o ra z zw iązan y m z nim z ag ad n ien iem d e g ra d a cji i o c h ro n y n a tu ra ln e g o ś ro d o w iska.
Ze w zględu n a n ieo b ecn o ść a u to ra nie zo stał w ygłoszony re fe ra t — p rzy g o to w an y przez inż. T ad e u sz a M atelsk ieg o , a pośw ięcony h isto rii i zb io ro m e k sp o n o w a n y m w M u zeu m Z ag łęb ia S ia rk o w eg o , k tó re zn ajd u je się w z a m k u — w B aran o w ie S a n d o m iersk im .
A k tu a ln a sy tu acja g o sp o d a rcz a n aszeg o k ra ju m ia ła d ecy d u jący w pływ n a p rzeb ieg in te re s u ją cej d y skusji. Jej uczestnicy zastan aw ia li się, w ja k i sp o só b n ależy ob ecn ie i w najb liższy ch la ta c h e k sp lo ato w a ć zło ża sia rk i, ab y jej e k s p o rt m ógł być n a jb a rd zie j o p łacaln y d la n aszeg o k ra ju . D y s k u ta n c i z d u ż ą tro s k ą m ów ili tak ż e o o c h ro n ie n a tu ra ln e g o k ra jo b ra z u o ra z z ag ro ż en iu w ód W isły, w ystępującym przy e k sp lo atacji siarki.
• W czasie o b ra d isto tn y p o stu la t b ad aw czy zgłosił d o c. Z b ig n iew W ójcik. Z w ró cił on uw agę, że arch iw alia d o ty czące k o p a ln ic tw a ru d siark i n a ziem iach p o lsk ich uległy ro z p ro sze n iu . Istnieje zatem k o n ieczn o ść kw eren d b ad aw czy ch — p rzed e w szystkim w W ied n iu , B erlinie i L en in g rad zie. Z a p ro p o n o w a ł tak że p rzep ro w a d zen ie szerokiej pen etracji teren o w ej m iejsc w półn o cn ej części z ap a d lisk a p rz ed k a rp ac k ie g o . gdzie daw niej p ro w a d z o n o p rzy g o d n ie e k sp lo a tację złóż siark i. R ealizacja tego ze w szechm iar słusznego w n io sk u p rzy czy n iłab y się n a p e w n o d o lepszego p o z n a n ia dziejów w y d o b y w an ia n a ziem iach p o lsk ich te g o c en n eg o surow ca.
Z k ro n ik a rs k ie g o o b o w iązk u należy n ad m ien ić, że dzięki życzliw ości d y rek cji O ś ro d k a B adaw czo -R o zw o jo w eg o P rzem ysłu S iark o w eg o „ S ia rk o p o l” w T arn o b rz eg u zo stał o p u b lik o w an y z b ió r re fe ra tó w w ygłoszonych po d czas sy m p o zju m (p o za arty k u łem deje. T ad e u sza O sm ólskiego).
A n d rzej R em b a lski (Kielce) .
JU B ILEU SZ 35-LECIA PRACY N AU K OW EJ PRO FESO R A W ACŁAW A R Ó ŻA Ń SK IEG O
15 m aja 1981 r. — w A k ad em ii G ó rn ic zo -H u tn icz e j im . S ta n isła w a S taszica w K ra k o w ie — o d b y ło się u roczyste p o siedzenie p o św ięcone 35-leciu pracy n a u k o w ej i 40-leciu d ziałaln o ści społecznej n a teren ie S ta ro p o lsk ie g o O k ręg u Przem ysłow ego p ro f. W acław a R ó ż ań sk ieg o . O rg a n iza to re m s p o tk a n ia byl W ydział M etalu rg iczn y A G H o raz uczeln ian e k o ło S to w a rzy szen ia In ży n ieró w i T ech n ik ó w P rzem ysłu H u tniczego.
W uroczystości o b o k najbliższej ro d z in y J u b ila ta uczestniczyli członkow ie se n a tu A G H , przedstaw iciele M in isterstw a H u tn ictw a, z a k ła d ó w przem y sło w y ch , z k tó ry m i P ro fe so r u trzy m u je b liskie k o n ta k ty , p rzedstaw iciele organizacji społecznych, w yższych uczelni, w y ch o w an k o w ie i liczne g ro n o w sp ó łp raco w n ik ó w .
Przew odniczący p o sied zen ia — pro f. S tan isław G o rc zy c a — p rz y p o m n iał d z ia łaln o ść n a u k o w o -b a d aw cz ą i sp o łeczn ą W acław a R ó żań sk ieg o .
P o u k o ń czen iu h u m an isty c zn e g o gim n azju m im . M ik o ła ja R eja w K ielcac h ro z p o cz ął stu d ia n a W ydziale H u tn iczy m A G H w K rak o w ie.
238 K ronika
R ó w n o leg le p o d ją ł p racę w M ech an iczn ej S tacji D ośw iad czaln ej tej uczelni, a n a stęp n ie w Z b ro jo w n i n r 1 w K ra k o w ie . T a o sta tn ia p ra c a u k sz tałto w ała zain tere so w a n ia W acław a R ó żań sk ieg o p ro b le m a ty k ą m eta lo z n a w stw a i o b ró b k i cieplnej.
O kres stu d ió w z o sta ł p rzerw an y w yb u ch em w ojny. P ro feso r uczestniczył w k a m p a n ii w rześniow ej 1939 r., a p o jej za k o ń c ze n iu d o s ta ł się d o niew oli niem ieckiej. P o ucieczce z o b o zu p ow rócił d o K ielc — m ia sta swej m ło d o ści. N a terenie K ielecczyzny uczestniczył w p racy k o n sp iracy jn ej i d ziałaln o ści od d ziałó w p a rty z an c k ich , zajm o w ał się tak że p ro d u k c ją g ra n a tó w w łasnej k o n stru k c ji o ra z o rg an izo w an iem i p ro w ad zen iem k o m ó re k n a p raw y b ro n i.
Z a sw ą d zia łaln o ść w o k resie o k u p acji o d zn ac zo n y zo stał k rzyżem V irtu ti M ilita ri, krzyżem p a rty z an c k im i innym i od zn ac ze n iam i bojow ym i.
Jeszcze w o k resie o k u p acji n a w iązał k o n ta k t z p ro f. W ładysław em ł.oskiew iczem , k tó ty p o w ojnie z a p ro p o n o w a ł m u sta n o w isk o a sy ste n ta p rzy K a te d rz e M e talo g rafii i O b ró b k i C ieplnej A G H . W 1954 r. z o sta ł m ia n o w a n y a d iu n k te m . W 1954 r. n a p o d staw ie ro z p ra w y p t. W pływ ultradźw ięków na naw ęglanie sta li o trzy m ał sto p ień k a n d y d a ta n a u k , a w 1957 — ty tu ł d o c en ta. 17. V I. 1965 r. R a d a P a ń stw a m ia n o w a ła W acław a R ó żań sk ieg o p ro feso rem n adzw yczajnym n a u k technicznych.
P ro f. G o rc zy c a w sw ym w y stąp ien iu szczególnie p o d k re śla ł zd o ln o ści o rg an izacy jn e J u b ila ta , k tó r e w y k azał — p ełn ią c w iele o d p o w ied zialn y c h fu n k cji w szkolnictw ie w yższym . W la ta c h 1958— 1962 p iasto w a ł sta n o w isk o p ro d z ie k a n a , a od r. 1962 d o 1964 — d z ie k an a W ydziału M etalu rg iczn eg o . W ok resie od 1960 d o 1969 r. k iero w ał Z ak ład e m M e talo g rafii i O b ró b k i C ieplnej. P o u tw o rzen iu w A G H in sty tu tó w , w la ta c h 1969— 1973, byl w iced y re k to rem In s ty tu tu M e talu rg ii. O d 1962 r. d o 1967 r. k iero w ał p u n k te m k o n su ltacy jn y m A G H w K ielcach , a od 1967 r. d o chw ili obecnej p ro w a d zi tak i p u n k t w K oń sk ich .
Z a in tere so w a n ia b ad aw cze W . R ó żań sk ieg o k o n c e n tru ją się w okół zag a d n ie ń m eta lo z n aw stw a, o b ró b k i cieplnej o raz d e fek to sk o p ii. Je st o n a u to re m sk ry p tó w a k ad em ick ich , a rty k u łó w i p a te n tó w p o św ięco n y ch tym zag a d n ie n io m .
D ru g im n u rte m d ziałaln o śc i n a u k o w ej i p o p u lary z ato rsk ie j, k tó ry m p ro f. R ó ż ań sk i od c zterd ziestu la t pośw ięca się z w ielką p asją, są b a d a n ia dotyczące dziejów przem y słu n a ziem iach p o lsk ich i ra to w a n ie n ajcen n iejszy ch zab y tk ó w tech n ik i. Jed n y m z p ro b lem ó w , n a d k tó ry m i P ro fe so r p ra c u je ^od p o n a d d w u d ziestu la t, je s t zag ad n ien ie sta ro ży tn eg o h u tn ic tw a św iętokrzyskiego. M a so w o w y stęp u jące n a teren ie G ó r Ś w ięto k rzy sk ich żu żle żelaziste sta n o w ią n iezm iern ie in teresu jący p ro b le m z a ró w n o z p u n k tu w idzenia histo rii k u ltu ry m ate ria ln e j, ja k ró w n ież d la b a d ac zy in teresu jący ch się tech n o lo g ią o trzy m y w an ia i w yto p u żelaza z w y d o b y w a n y c h n a tych tere n a c h ru d . D o ro zw iązan ia teg o z ag ad n ien ia m ogły p o służyć ty lk o d w a istniejące czy n n ik i: w y k o p a lisk o w e p rz e d m io ty żelazn e, p o ch o d zące z o k re su rzy m sk ieg o i la te ń sk ieg o o ra z p o z o stało śc i k lo có w żużlow ych, zaleg ające p ó łn o cn o -w sch o d n ią część G ó r Ś w ięto k rzy sk ich . P ró b y o d tw o rz e n ia tech n o lo g ii p ro cesu w y to p u żelaza w ziem n y ch p iecach d y m a r sk ic h p ro w a d z ą p rzez d o św ia d c za ln e w ytopy, k tó re p o z w ala ją o trzym yw ać m eta l o an alo g iczn ej s tru k tu rz e d o teg o , ja k i p o c h o d zi z w y k o p a lisk . P ro f. R ó ż ań sk i n a le ża ł d o n a jbliższych w sp ó łp ra co w n ik ó w d o c . M ieczysław a R a d w a n a , k tó ry w ra z z zespołem m eta lu rg ó w i a rch e o lo g ó w ro z p o cz ął w 1955 r. sy stem aty czn e p ra ce bad aw cze n a d tym p ro b lem em . O d tego czasu p ro w a d ził on b a d a n ia m etalo z n aw cze p rz ed m io tó w żelazn y ch , p o c h o d zą cy c h z w y k o p alisk o raz żużli o trzy m y w an y ch p o d czas w y to p ó w ek sp ery m en taln y ch . W o s ta tn ic h la ta c h b a d a n ia te p ro w a d z o n e są p rz y p o m o cy m łodzieży stu d en ck iej z A G H — sku p io n ej w k o le n a u k o w y m „OfTicina F e rra ria ” , k tó re g o p ro f. R ó żań sk i je s t o p iek u n em .
W a rto n ad m ie n ić , że W acław R ó ż ań sk i b ył w 1967 r. jed n y m z in ic jato ró w o rg a n iz o w a n ia w N o w ej S łu p i k /K ielc d o ro c zn e j im prezy tu ry sty czn ej „D y m ark i Ś w ięto k rzy sk ie” , p o d czas k tó re j d o k o n y w a n e są w y to p y żelaza w ziem n y ch p iec ac h d y m arsk ich . D o ro b e k b ad aw c zy zw iązany z o d tw a rza n ie m p ro cesu w y to p u żelaza w ziem n y ch p iecach d y m ars k ic h p rezen to w ał p ro f. R ó ż ań sk i w liczn y ch re fe ra ta c h — w ygłaszanych p o d c za s sesji o rg an izo w an y ch w k ra ju i p o z a je g o g ra n ic a m i o ra z w a rty k u ła c h p u b lik o w an y c h w p erio d y k ach n au k o w y ch .
K ronika 239
P o d c z as ju b ileu szo w eg o s p o tk a n ia liczni goście p o d k re ślali blisk ie k o n ta k ty łączące P ro fe so ra z Z iem ią K ieleck ą. K o rz y stają c z licznych o so b isty c h k o n ta k tó w z prz ed staw icielam i p rzem y słu , w śró d k tó ry c h w ielu je s t Jeg o w y ch o w an k am i, p o zy sk u je P ro fe so r z ak ład y p rzem y sło w e dla idei o c h ro n y zab y tk ó w tech n ik i. D zięki tem u w łaśnie zro d z iła się n a K ielecczyźnie p rz e d laty id ea p a tro n a tó w z ak ład ó w p racy n a d z ab y tk a m i d aw n e g o przem ysłu.
W 1967 r. był p ro f. R ó żań sk i in ic jato rem z o rg an izo w an ia w K ie lc ac h o b c h o d ó w 150 ro c z nicy u tw o rz en ia S zkoły A k a d em icz n o -G ó rn icz e j, stając n a czele k o m ite tu o rg an iz ac y jn eg o i re d ag u jąc K sięgę P am iątkow ą.
Z a c a ło k sz ta łt działaln o ści n au k o w ej — p ro w a d zo n e j n a te ren ie w o jew ó d ztw a kieleck ieg o w 1978 r. — zo stał lau re ate m n a g ro d y im . S ta n isła w a S taszica, p rzy zn an ej p rzez W R N w K ielcach .
J e st o n tak ż e a u to re m licznych a rty k u łó w z z ak re su h isto rii techniki. W iele z n ich p o stu lu je p ra w n ą opiekę n a d z ab y tk o w y m i o b iek ta m i techniki.
N iew ątp liw ie d o sukcesów n a p o lu p ro p a g o w a n ia dziejów p o lsk ieg o h u tn ic tw a należy zaliczyć e d y to rsk ie o p ra co w a n ie w jęz y k u a ngielskim — w sp ó ln ie z p ro f. S m ithem — p o e m a tu W alen teg o R o ździeńskiego O fficina Ferraria, k tó ry w fo rm ie książk o w ej zo stał w y d a n y w 1977 r. w S ta n a c h Z jed n o czo n y ch .
W . R ó ż ań sk i był ró w n ież in ic jato rem w y d an ia przez W yższą Szkołę P ed ag o g iczn ą w K ie l cac h i T o w arzy stw o P rzy jació ł G ó rn ic tw a , H u tn ic tw a i P rzem y słu S ta ro p o lsk ie g o w K ielcach O pisu geograficzno-historycznego i statystyczn o -tech n iczn eg o Z a k ła d ó w R ządow ogórniczych w od dziale Bialogon (o d 1882 r .), z w anego p o p u la rn ie „ K ro n ik ą B iało g o ń sk ą ” .
W 1970 r. był w spółzałożycielem T o w a rzy stw a P rzy jació ł G ó rn ic tw a , H u tn ic tw a i P rzem ysłu S ta ro p o lsk ie g o w K ielcach , w k tó ry m n iep rzerw an ie od je d e n a s tu la t k ieru je p ra c a m i R a d y N a u k o w e j.
J e st ta k ż e członkiem -założycielem S to w a rzy szen ia In ż y n ie ró w i T ech n ik ó w P rzem y słu H u tn i czego. O d 1965 r. p rzez k ilk an aście la t k iero w ał w Z arz ąd z ie G łó w n y m S to w arzy sze n ia K o m isją H isto rii Z ab y tk ó w i H u tn ictw a .
O d 1970 r. je s t czło n k iem R ad y N a u k o w e j M u z e u m T ec h n ik i N O T w W arszaw ie. O d w ielu la t bierze ak ty w n y u dział w p ra c a c h R a d y N a u k o w o -E k o n o m ic zn e j p rzy w ojew odzie kieleckim , gdzie o d 1972 r. k ieru je K o m isją T ech n ik i. P rzew o d n iczy rów nież Z esp o ło w i H isto rii H u tn ic tw a i O dlew nictw a przy In sty tu cie H isto rii N a u k i, O św iaty i T ech n ik i P A N . M im o przejścia w 1980 r. n a em ery tu rę uczestniczy n a d a l ak ty w n ie w d ziałaln o śc i bad aw c zej i d y d ak ty czn ej w A G H o ra z w życiu w ielu org an iz acji społecznych.
Z a sw e zasługi n a p o lu n a u k i o ra z p ra c y społecznej p ro f. W acław R ó ż ań sk i o d zn aczo n y zo stał w ielo m a w ysokim i od z n aczen iam i p a ń stw o w y m i i org an izacy jn y m i.
A n d rzej R em b a lski (Kielce)
