ANTONI MIRONOWICZ Białystok
KSIĘGA M ETR Y K A LN A Z LA T 1751-1767 PRAW OSŁAW NEJ PARAFII RYBOŁOW SKIEJ
JAKO Ź R Ó D Ł O D O B A D A Ń D Z IEJÓ W PA R A FII I OKOLIC
W obec m ałego zasobu źródeł do badań nad dziejam i p o dlask ich p arafii p ra wosławnych i unickich szczególnego znaczenia n ab ierają archiw a cerkiew ne. Przechowywane w nich księgi m etrykalne n ie je d n o k ro tn ie zaw ierają inform acje daleko wybiegające poza ich tradycyjny ch a rak ter. Przykładem tego typ u księgi m etrykalnej jest Księga chrztów, ślubów i zmarłych z lat 1751-1767, p rzech o wywana w archiw um parafii praw osław nej w R ybołach (w ojew ództw o b ia ło sto ckie).
Rybołowska księga m etrykalna była prow adzona przez trzech ko lejn o po sobie następujących proboszczów parafii; ks. S tefana J a ru tę H rym aniew skiego, ks. A ntoniego Kowalewskiego i ks. Pawła W ięckiewicza. Na p o tró jn e au to rstw o księgi m etrykalnej w skazuje ch a ra k te r wpisów, podpisy proboszczów i czas pobytu duchownych na probostw ie rybolowskim . O b o k m etrykalnych wpisów proboszczów um ieszczona została o b lata listu m etro p o lity kijow skiego F lo rian a H rebnickiego, dotyczącego ślubu S ofroniusza i T eo do zji Spilew skich. O biaty w księdze m etrykalnej dokonał pełno m o cnik m etro p o lity p ra ła t K asjusz K in ner, wikary K ongregacji S upraskiej, pełniący wówczas funkcję w izytatora podlaskiego. Poniżej obiaty listu unicki duchow ny przedstaw ił sp raw ozdanie z d och od zenia ustalającego sto p ień pokrew ieństw a m iędzy p a rą m ałżeńską i d o k o n ał w pisu wyrażającego zgodę na ślub (k. 66v-67).
Księga m etrykalna z Rybołów została założona przez d ziekana po dlaskiego ks. Stefana Ja ru tę H rym aniew skiego. Pierwszy jego wpis p och odzi z 19 m aja 1751 r.: „R oku 1751 M ca m aja dnia 19 u t N ovum Ja S tefan H rym aniew ski Ja ru ta D ziekan P oblaski P rezb iter Rybołowski chrzciłem Syna Im ieniem M ik o łaja spłodzonego u utciwych R odziców z O jca Ja n a C hilim o niuk a z M atk i Haficy Szumilanly, Kum M atfiej Olfirowicz, K um a M ariana S zum ilanka, S łużebnica H afia O m elancza Łazkow na z R ybołów w szystkie” (к. 1). O sta tn i zapis za ło życiela księgi m etrykalnej pochodzi z 9 m arca 1757 r. (k. 21v). Ta sam a księga
144 ANTONI MIRONOWICZ
m etrykalna zaw iera adn o tację o śm ierci ks. S tefana H rym aniew skiego: „In A nno 1757, 11 m arca zm arł w Bogu Przew ielebny М. X. S tefan Hrym aniew ski Jaru ta D ziekan P odlaski, P. Rybołowski. W ieczne odpoczn ien ie Daj jem u P an ie” (k.
5 v ) ! . W pisu o śm ierci założyciela księgi m etrykalnej do ko nał jego następca na stanow isku proboszcza rybołow skiego ks. A n to n i Kowalewski (1757-1762).
Pierwszy wpis m etrykalny pochodzi z 2 3 m arca 1757 r. (k. 21v), a ostatni z 23 czerwca 1762 r. (k. 37v). O d 27 czerwca 1762 r. rybołowska m etryka p ara fialna była prow adzona przez ks. Pawła W ięckiewicza, pełniącego obowiązki proboszcza rybołow skiego do 1772 r. (pierwszy wpis ks. W ięckiewicza pochodzi z 27 czerwca 1762 r. - k. 37v). W obec braku m iejsca na dokonyw anie wpisów o chrztach, ślubach i zm arłych na początku 1767 r. zaniechał ich wpisywania do księgi. O sta tn ie daty zapisów pochodzą: w części księgi poświęconej chrztom z 20 sierp n ia 1766 r. (k. 57v), a ślubom - z 5 lutego 1767 r. (k. 63v). Ks. Paweł W ięckiew icz zapisy chrztów kontynuow ał w księdze chrztów parafii rybołowskiej z lat 1767-1786. Przy tym od 15 kw ietnia 1772 r. zapisy prow adził ks. A ntoni A ppanow icz2. A rchiw um rybołow skie nie posiada ksiąg ślubów i zmarłych z lat 1767-1786. N ie stanow i to podstawy do tw ierdzenia, że zapisy takie nie były prow adzone.
W pisy dokonyw ane przez trzech po sobie następujących proboszczów parafii rybołow skiej do księgi m etrykalnej z lat 1751-1767 nie m ają jed no liteg o cha ra k te ru i rów nej w artości poznawczej. R óżn ią się starann ością i szczegółowością ich prow adzenia. Ks. S tefan H rym aniew ski obo k wpisów dotyczących parafian zam ieszczał ad n o tacje o zgonach znanych mu osób z innych parafii i dekanatów . Jego następcy ograniczali się do wpisów dotyczących społeczności parafii. W zapiskach założyciela księgi m etrykalnej znajdujem y różnego rodzaju rozpo rzą dzenia m etro p o lity unickiego, listy o p a ta połockiego, adnotacje ważniejszych w ydarzeń z życia religijnego na tere n ie parafii i d ek an atu podlaskiego. Dwaj n astęp n i proboszczow ie ograniczali się do wpisów czysto metrykalnych. Duże w ątpliw ości wzbudza dokładność prow adzenia księgi m etrykalnej przez ks. K o walew skiego i W ięckiewicza. Z n aczn e luki czasowe pozw alają przypuszczać, że nie wszystkie chrzty, śluby i zgony były wpisywane do księgi m etrykalnej w latach 1757-1767.
W badaniach nad dziejam i parafii i okolicy na szczególną uwagę zasługują wpisy o ch arak terze niem etrykalnym ks. S tefana H rym aniew skiego. Zapisy te dotyczą następujących faktów:
— fundacji kaplicy nad rzeką N arw ią - z 1751 r. (k. 70);
1 Por. Описания Рыболовского Прихода за двухсотлетний период с 1751 до 1951 года по данным архива Рыболовской Церкви. Книга Вторая. Archiwum Parafii Prawosławnej w Rybolach k. 145.
- listu m etropolity kijowskiego, zezw alającego na wyświęcenie cerkw i filial nej w parafii jalow skiej - z 1754 r. (k. 69);
- zapisków k ronikarskich z lat 1754-1756 (k. 69-69v);
- ufundow ania kaplicy pw. P rzem ienienia P ańskiego na te re n ie p arafii rybo- lowskiej - z 1753 r. (k. 69v);
- rozporządzenia o p ata połockiego ks. A n to n in a M łodow skiego, sk iero w an e go do dziekana podlaskiego w spraw ie przeprow adzenia wizytacji - z 1757 r. (k. 70v);
- excerptu z ksiąg bielskich hołow ieskich, dotyczących dó b r rybołow skich - z 1753 r. (k. 34);
- listu proszackiego dziekana podlaskiego o jałm u żn ę na budow ę cerkwi rybołowskiej - z 1755 r. (k. 68);
- listu o p ata połockiego w spraw ie wyświęcenia kaplicy we wsi Folw arki W ielkie - z 1755 r. (k. 68v);
- pośw ięcenia cerkwi we wsi Puchły - z 1755 r. (k. 68v); - pośw ięcenia kaplicy w W asilkow ie - z 1756 r. (k. 68v); - listów różnej treści do dziekana podlaskiego - z 1755 r. (k. 31);
- inform acji o śm ierci biskupów , dziekanów i proboszczów unickich z lat 1755-1756 (k. 87v).
Wpisy do księgi m etrykalnej tego typu inform acji pozw alają na p o zn an ie życia religijnego w dekanacie podlaskim . D e k an at te n n ależał do unickiej d iece zji m etrop olitalnej i wchodził do tzw. części litew skiej (b iało ru sk iej). W edług
rejestrów parafii w 1746 r. liczył o n 15, a w 1752 r. 22 p arafie3. R ozw ój ilo ś ciowy parafii unickiego d ekanatu podlaskiego w latach 1746-1752 był w ynikiem
organizacji nowych parafii (Puchły, Jałów ka) i przejścia p arafii praw osław nych na unię (P otoka). Proces ten zachodził w okresie, gdy dziekanem podlaskim został gorliwy u n ita ks. Stefan Ja ru ta H rym aniewski.
Był on synem Jakuba Jaruty H rym aniew skiego, proboszcza rybolow skiego do 23 kw ietnia 1727 r., i A nastazji H rym aniew skiej z dom u Siechiew iczów 4. Pierwsze kroki duszpasterskie staw iał pod kierunkiem swego ojca, p o którym 27 listopada 1727 objął probostw o rybołowskie. Z a swoje zasługi dla K ościoła unickiego ks. Stefan Hrym aniew ski 3 lutego 1728 r. zo stał m ianow any przez m etro p o litę kijowskiego L eona Kiszkę dziekanem podlaskim . F u n k cję tę pełnił
3 Zmiany w strukturze dekanatów unickich w latach 1746-1752 przedstawia praca: L. B i e ń k o w s k i . Organizacja Kościoła wschodniego w Polsce. W: Kościół w Polsce. Wiek XVI- XVIII. Pod red. J. Kioczowskiego. T. 2. Kraków 1969 s. 1035.
4 „Roku 1727 dnia 23 Aprilis. Zmarł W. O. Jakub Jaruta Hrymaniewski P. Ryboiowski. Roku 1748 dnia 21 Augusti zmarła Nastazia Hrymaniewska z Siechiewiczów P. Rybołowska. Rodzicom wieczne odpocznienie daj Im Panie. Pogrzebione są w Cerkwi Rybołowskiej przed Wielkim Ołtarzem Cerkwi. X. Stefan Hrymaniewski. D. Р. P. R. ” (Księga chrztów, ślubów i zmarłych z lat 1751-1767 k. 87).
146 ANTONI MIRONOWICZ
do 1757 r.5 W latach, gdy dokonyw ał wpisów do księgi m etrykalnej, pełnił obow iązki „G eneralnego W izytatora D e k an atu G rodzieńskiego i P odlaskiego”. Świadczy o tym zapis m etrykalny o ślubie z 1752 г.: „Z Pawłów 26 F ebruaria X. S tefan H rym aniew ski D. Р. P. R. W izytator G en eralny D e k an atu G ro dzień skiego, dal ślub P otw ierdzeniem pełn ien ia przez ks. H rym aniew skiego funkcji W izytatora G eneraln eg o w d ekanacie grodzieńskim je st list ks. A n to nina M łodow skiego, „Z akonu SBW O p a ta P otockiego W ikarego O fficiała G e n eraln e go M etro p o lii Całej R u si”, w spraw ie przeprow adzenia wizytacji w dekanacie podlaskim w 1757 r. (k. 70v); list w skazuje celow ość odbycia wizytacji i zaleca sposób jej przeprow adzenia6.
Ks. S tefan H rym aniew ski żył w celibacie. W testam encie, spisanym 7 grudnia 1755 r., dziekan podlaski nic nie w spom ina o żonie i potom stw ie, prosząc swoich następców o m odlitwy za niego i jego rodziców 7. Gdyby proboszcz rybo- łowski m iał bliską rodzinę, z pew nością w spom niałby o niej w testam encie.
P ełn iąc funkcję dziekana podlaskiego, ks. Hrym aniew ski utrzymywał bliskie k o n tak ty z h iera rch ią i duchow ieństw em K ościoła unickiego. T ą drogą otrzym y wał inform acje o ważniejszych w ydarzeniach w K ościele, n iek tó re z nich w pi sując n a karty księgi m etrykalnej8. Był człow iekiem świadomym swego pow o łania i roli, ja k ą odgrywał w K ościele unickim . W swej rybołowskiej rezydencji m iał bo gatą, odziedziczoną po rodzicach b ib lio tekę. Świadomy znaczenia p ro w adzenia ksiąg m etrykalnych i zachow ania dokum entów istotnych dla dziejów parafii o d m ien n ie aniżeli inni proboszczow ie dokonyw ał wpisów listów, akt, postan ow ień, własnych n o tatek , odbiegających od tradycyjnych zapisów m etry kalnych. W agę zachow ania treści dokum entów docenił po p ożarze cerkwi w 1751 r., podczas k tórego spło n ęło archiw um parafialne. Stąd też pod jednym z wpisanych dokum entów napisał: „Tu k opię Induk tu w pisałem dla lepszej pam ięci
5 Описания Рыболовского прихода k. 43-48.
6 „Przewielebnemu w Bogu X. Stefanowi Hrymaniewskiemu [...] czynimy wiadomą, iż my będąc z woli [...] X. Horyana Hrebnickiego Kijowskiego Halickiego i Całej Rusi Metropolity [...] a prawem SS. Kanonach i Konstytucjach Prowincjonalnych wyrażone opisanym do tego abyśmy chwalebnie Archidiecezji Metropolitarnej w wszystkim jak najskuteczniej ustawy zachowali, obowiązani Wizytę Generalną Wszystkich Cerkwi i Parochów. Takiegokolwiek Tytułu Beneficja mających w Dekanacie Grodzieńskim zostających. Oprócz cerkwi katedralnej naszej Grodzieńskiej odprawie umyślili My a nie mogąc sami przed siebie dla wizyty Innych dekanatów w Grodzieński Dekanat zjechać za czym Przewielebności Twojej zwyż wyrażonemu wizitatorowi, takowe wizytę odprawie zlecamy jakoż i zleciliśmy [...]” (Księga chrztów ... k. 70v).
Описания Рыболовского Прихода k. 45. Tekst testamentu został opublikowany w artykule ks. Б. Pańko pt. Z naszej przeszłości Ryboły („Wiadomości Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosław nego” [Warszawa] 1971 s. 60-61).
8 „Wieczne odpoczęcie daj jemu Panie, zmarł w Bogu Przewielebny Xiądz Jan Jarkowski Dziekan Wołkowyski P. Połonski z Połonki wsi Pana Mlockiego Roku 1755, w powiecie wołkowyckim” (Księga chrztów ... k. 88). „Roku 1754 dnia 21 February w Bielsku zmarł W. O. Jan Markiewicz p. Cerkwi Bielskiej Sobomej. Dnia 23 Februarii zmarła Markiewiczowa Soborna” (tamże k. 89).
i wiary w przyszły czas aby takim kolw iek sposobem sam oryginał nie zatracił się przez m oich sukcesorów W. O. P. Rybołowskich. X. S tefan H rym aniew ski” (k. 70). Powodowany chęcią przechow ania inform acji dla potom nych proboszcz sporządzał obiaty listów, dokum entów i dokonyw ał zapisków kro nik arsk ich w latach 1753-1757. Należy zaznaczyć, iż w zapiskach kron ik arsk ich znalazły się najważniejsze w ydarzenia z życia parafii, d e k a n atu i całej ziem i podlaskiej. Ks. Hrym aniew ski n ie ograniczał się w nich do zagadnień czysto religijnych, lecz poruszał także sprawy gospodarcze, przyrodnicze, obyczajowe i osobiste.
O sobisty stosunek do osób i zjawisk w płynął na ch a rak ter niektórych zapisów metrykalnych. A d notacje poczynione ob o k wpisów m etrykalnych odzw ierciedlają stosunek dziekana podlaskiego do poszczególnych hierarch ów i duchow nych unickich9, p re zen tu ją m oralność i obyczajowość jego p arafian, p iętn u jąc cudzołóstw o, chciwość i bezbożność10, ale podkreślając rów nież tak ie cechy zmarłych, a znanych ks. H rym aniew skiem u ludzi, ja k godność i pobożność.
Z apiski ks. H rym aniew skiego zaw arte w księdze m etrykalnej stanow ią isto tn e źródło w poznaw aniu stosunków wyznaniowych w dekanacie podlaskim i badań na dziejam i poszczególnych parafii. P rzedstaw iciele rodziny H rym aniew skich, związani z Branickim i, od końca X V II w. pełnili funkcję proboszczów rybołow skich. O statni z nich, ks. Stefan H rym aniew ski, dał się poznać jak o gorliwy unita, nieprzychylnie nastaw iony do ówczesnej praw osław nej diaspory. W 1755 r. wraz z późniejszym proboszczem rybołowskim ks. A nto n im Kowalewskim n a je chał cerkiew praw osław ną we wsi Folw arki W ielkie, pragnąc włączyć ją pod swoją jurysdykcję11. B rak źródeł nie pozw ala wyjaśnić, dlaczego nie doszło do przejęcia przez dziekana unickiego cerkwi na „P iatien ce”. Z apew ne postaw a właścicieli dóbr zabłudow skich i interw encja ihum ena zabłudow skiego u biskupa pierejasław skiego, zarządzającego C erkw ią praw osław ną w R zeczypospolitej, przyczyniła się do zachow ania dotychczasowego oblicza tego o środ ka re li gijnego12.
9 „Włodzimierz. Roku 1756, dnia 7 xbris zmarł Jaśnie Wielmożny Iść Xiądz Teofil Godebski Biskup Włodzimierski i Brzeski Prototrony w Tiyszynie. Pogrzebion w Włodzimierzu, chciwy na pieniądze" (tamże k. 87v). „Roku 1755 dnia 6 xbris N. S. vir eruditus fuit w Bogu Przewielebny X. Michał Stackiewicz Prodziekani Grodzieński, Prezbiter Holynski w Hołynce Karpiowskiej w powiecie Grodzieńskim zmarł któremu niech Pan Bóg da Królestwo Niebieskie człowiek był wielkiej godności i pobożności” (tamże).
10 „Ja X. Stefan Hrymaniewski D. Р. P. R. Ochrzciłem Córkę Swywolnie spłodzone Imieniem Raise z Nieutsciwej Wdoty (Eudokii) Semenownej Ulaciakowej, która córkę powiła w niedziel 10 po ślubie ale nie z tym swoim mężem, tylko z Innym Swawolnikiem jakimści hultaiem Kum Andrzej Roseruk Kuma Hapia córka Leona Ulaciuka z Wojszków wszystkie” (tamże k. 87v).
11 Tamże k. 68v; P a ń к o, jw. s. 62, 68.
12 Минская Старина. Вып. 4. Труды Минского Церковного Историко-Археографического Комитета. № 511. Минск 1913 s. 193; Археографический Сборник Документов. Вильно 1871 s. 152.
148 ANTONI MIRONOWICZ
Z ap isk i k ro n ik arsk ie unickiego dziekana podlaskiego w księdze m etrykalnej pozw alają ustalić d atę budowy lub pośw ięceń wielu obiektów sakralnych (parafii rybołow skiej, jalow skiej, wasilkowskiej czy puchelskiej). Z inw entarza spisanego po śm ierci proboszcza rybołow skiego w 1757 r. dow iadujem y się o zajęciach i zainteresow aniach pierw szego a u to ra m etryki. Ks. H rym aniew ski zarządzał dobram i ziem skim i należącym i do cerkwi (parafii) i rodziny. P osiadał inw entarz żywy, sp rzęt gospodarczy i domowy, urządzenie do wyrobu wódki i piw a13. Ks. M ikołaj K rukow ski, a u to r kronik i parafii rybołowskiej spisanej w 1951 r., zwraca uwagę na istn ie n ie w wykazie inw entarzow ym „apteczki”14. F akt ten pozw ala przypuszczać, iż ks. H rym aniew ski m iał o w iele szersze zainteresow ania, aniżeli ukazuje to m ateriał źródłowy.
N astępcy ks. H rym aniew skiego na probostw ie rybolowskim , ks. A n to n i K o walewski i ks. Paweł W ięckiewicz, nie posiadali takiej um iejętności czynienia zapisów o ch arak terze niem etrykalnym ani nie czuli takiej potrzeby. Pierwszy z nich po pięcio letn im pobycie na parafii rybołowskiej ob jął w 1762 r. funkcję dziekana podlaskiego i p rzeniósł się do K ożan. Były proboszcz kożaóski został p rzeniesiony do R ybołów z tytułem poddziekana podlaskiego. O baj, pełniąc funkcję poddziekana i dziekana podlaskiego, utrzymywali kontakty z duchow ień stw em i h iera rch ią K ościoła unickiego. Ich wpisy do księgi m etrykalnej nie odzw ierciedlają tych kontaktów , a lakoniczne i schem atyczne form uły m etrykalne niew iele w noszą do poznania dziejów parafii.
P om im o znacznego zubożenia treści zapisów m etrykalnych dan e w nich zaw arte m ogą służyć w badaniach nad dem ografią i stosu nk am i społecznym i p arafii rybołow skiej. Schem atyczne trak tow an ie księgi m etrykalnej znacznie zubożyło jej w artość źródła historycznego (po 1757 r.). Jak o całość Księga
chrztów, ślubów i zmarłych stanow i jed n o z nielicznych źródeł, k tó re tak szeroko
m ogą być wykorzystane w badaniach nad życiem religijnym , obyczajowym i gospodarczym wyznawców K ościoła w schodniego na Podlasiu.
13 Описания Рыболовского Прихода s. 47. 14 Tamże s. 47.
A N E K S 1
Archiwum parafii prawosławnej w Rybolach: Księga chrztów, ślubów i zmarłych z ku 1751-1760 k. 69v. [Zapiski kronikarskie]
Roku 1753 Panu Bogu na cześć i Chwalę w Trójcy Świętej Jedynemu kaplice ufundowałem na starodawnym cmentarzu nad rzeką Narwią pod tytułem Przemienienia Pańskiego i Obraz Świętego Spasa wprowadziłem publicznie z Wielkim Kongresem Ludzi Pobożnych dnia szóstego Mca Awgusta według Starego Kalendarza ta kaplica jest erygowana moim własnym sumptem. X. Stefan Hrymaniewski DP. PRyboł.
Roku 1754, dnia 15 czerwca ut Novum Popołudniu o godzinie czwartej była zbyt wielka burza, szturm wiatr z wielkim deszczem i nawalnym, która siła szkody narobiła u zbożach i budynki powywracała, porozrzucała, poroznosiła nie tylko mieszkalne, stodoły, obory, sady połamała, Puszczy, Bory z kretesem obróciła. W Strabli Bor, w Puchlach, w Zywkowie i Jałowską Puszczę w niwiec, w Rybołach cerkiew naruszyła i na cmentarzu las wyłamała, w Surażu Cerkiew defundo wywróciła i ściany w małe kawałki połamała, dzwony porozbiałe, szkody nigdy nie eskadowanej poczyniła po Miastach, Miasteczkach i Wioskach, żyta mizerne były i te grad powybijał.
Roku 1754 na gruntach Rybołowskich znalazłem kłos żytni jeden na jednym źble słomy zawierający w sobie kłosów dwanaście sporych między którymi był jeden średni najwyższy i ten kłos oddałem Jaśnie Wielmożnemu lei Panu Branickiemu Wojewodzie Krakowskiemu Hetmanowi Koronnemu Wielkiemu dla widzenia i pokazania innym Senatorom i Najjaśniejszemu Królowi Augustowi Trzeciemu, gdyż o takim kłosie nicht nie widział i nie słyszał co był w Wielkim podziwieniu Avgusti X. Stefan Hrymaniewski DPPRybołowski.
Roku 1755 dnia Augusti 31 ut novum W. O. Paweł Więckiewicz Koadutor Cerkwi Kożańskiej który święci się ku staraniu w I. W. О. X Floriana Hrebnickiego Metropolity Całej Rusi naprowizją Ojca Swego W. O. Michała Więckiewicza Prezbitera Kożańskiego zapromocją moją X. Stefana Hrymaniewski Dziekan Podlaski P. Rybotowski.
Rok 1756. W. O. Antoni Kowalewski z Wielkich Folwarków Hrabstwa Zabłudowskiego święci się w Stroniu w Jaśnie Wielmożnego lei X. Floriana Hrebnickiego Metropolity Całej Rusi Arcybiskupa Potockiego za moią instancją X. Stefan Hrymaniewski D. Р. P. Rybołowski.
150 ANTONI MIRONOWICZ A N E K S 2
Archiwum Parafii Prawosławnej w Rybotach: Księga chrztów, Ślubów i zmarłych z lat 1751-1760 k. 68v. Kopia listu Wielebnego Xiędza Antonima MIodowskiego Zakonu S. B. W. Opata Potockiego Wikarego i Officiaia Generalnego Całej Diecezji Metropolitarnej do mnie pisanego z Wilna dnia 7 xbris Roku 1755 respectem kaplicy we vili Folwarkach Wielkich w Hrabstwie Zabłudowski rn na Kniazi owej Gurze de Verbo ad Verbo [sic!] przekopiowawszy do Akt Dziekańskich Podlaskich wprowadziłem dnia 16 Mca Xbra ut novum Anno 1755.
X. Stefan Hrymaniewski Dziekan Podlaski P. Rybolowski Requirowany Konsens Napobenykowanie Oratorji we wsi Folwarki Wielkie Nazywający się Greosi et Potestatem Celebrandi in eodem praesentibus udzielam WMPanu z tą Prekustodycią, jeżeli te oratorium nie jest we dworze sytuowane i jeżeli jest przystojnie wystawione i adomowane i wprowadzone Necesaria, Ad celebrandum Supellectili; co wyraziwszy zostaję Przewielebnego WMPana w Xię. Życzliwym Bratem i siugą A Mlodowski Opat polocki Wikary i Oficial Generalny z Wilna 7 xbris 1755.
Roku 1755 dnia 16 miesiąca Maia ut novum za wyraźna requizycią W. Jci. Pana Józefa Wilczewskiego Półkownika Wojsk Jego KM chorążego Wiskiego Starosty Narewskiego Ja. X. Stefan Hrymaniewski Dziekan Podlaski, P. Rybolowski we wsi Puch lach Cerkiew nowo erygowaną Benedyktowalem cum licencia Wielmożnego lei X. Antonina MIodowskiego Zakonu S. B. W. Opata Potockiego Oficjała i Wikarego Generalnego całej Diecezji Metropolitanskiej te cerkiew erygował z Funduszu Imsci Pana Wilczewskiego Póikownik własnym sumptem Swoim Posesor tych dobr, Fundator i Kolator tej Bazyliki.
Roku 1756 dnia 2 Julij według Nowego Kalendarza za wyraźnym konsensem Wielmożnego P-ta X. Antonina Młodawskiego Zakonu S. B. W. Opata Potockiego Wikarego i Officiaia Generalnego Całej Diecezji Metropolitarnej w dzień Najświętszej Panny Bolesnej Benedyktowalem Kaplice w Mieście Jego Królewskiej Mości Wasilkowie Napuszy Nazwana Święta Woda o pół mile od Miasta.
A N E K S 3
Archiwum parafialne w Rybolach: Księga chrztów, ślubów i zmarłych z lat 1751-1767 [Wypis г metryki zmarłych]
k. 87v
Roku 1755 dnia 6 xbris N. S. vir eruditus fuit w Bogu Przewielebny X. Michał Stackiewicz Prodziekani Grodzieński, Prezbiter Hołynski w Hołynce Karpiowskiej w powiecie Grodzieńskim zmarł, któremu niech Pan Bóg da Królestwo Niebieskie. Człowiek był wielkiej godności i pobożności.
k. 88
Wieczne odpoczęcie daj jemu Panie. Zmarł w Bogu Przewielebny Xiądz Jan Jarkowski Dziekan Wołkowyski P. Poionski z Połonki wsi Pana Mlockiego Roku 1755 w powiecie Wołkowyckim.
k. 88
Włodzimierz. Roku 1756, dnia 7 xbris zmarł Jaśnie Wielmożny Iść Xiądz Teofil Godebski Biskup Włodzimierski i Brzeski Prototrony w Tryszynie. Pogrzebion w Włodzimierzu, chciwy na pieniądze. k. 87v
Roku 1755 dnia 6 xbris N. S. Vir eruditus fuit wBogu Przewielebny Iść X Michał Stackiewicz Poddziekani Grodzieński Presbiter Hołynski w Hołynce Kaфiowskiej w Powiecie Grodzieńskim zmarł, któremu niech Pan Bóg da królestwo Niebieskie człowiek był wielkiej Godności i pobożności Anor. 40.
k. 87v
Ja X Stefan Hrymaniewski D. Р. P. R. Ochciłem Córkę Swywolnie spłodzone Imieniem Raise z Nieutsciwey wdoty. [Eudokii - A M . ] Semenowej Ułaciakowej która córkę powiła wniedziel 10 po szlubie ale nie z tym swoim mężem, tylko z Innym Swawolnikiem iakimści hultaiem Kum Andrzej Roseruk kuma Hapia córka Leona ulaciuka z Wojszków wszystkie.
k. 87v
Roku 1755 II augusta zmarł Imć Pan Andrzej Niemirka Łowczy Jaśnie Wielmożnego Jej Pana Wojewody Krakowskiego Hetmana Koronego Wielkiej Buławy Pogrzebion w Białymstoku na cmentarzu pod kościołem Wielkiej Godności i Pobożności Człowiek Któremu Niech Pan Bóg da Królestwo Niebieskie i wieczne od Pocznienie Amen Annorum 44 w Kawalerskim stanie świat pożegnał.
152 ANTONI MIRONOWICZ МЕТРИЧЕСКАЯ КНИГА 1751-1767 ГГ. ПРАВОСЛАВНОГО ПРИХОДА В С. РЫБОЛЫ КАК ИСТОЧНИК ИСЛЕДОВАНИЙ ИСТОРИИ ПРИХОДА И ЕГО ОКРЕСТНОСТЕЙ Р е з ю м е Поскольку архивные фонды, иследующие историю православных и униатских приходов, весьма немногочисленны, особое значение приобретают сохранившиеся в их архивах метрические книги. Они содержат информацию, далеко выходящую за пределы их обычного характера. Поэтому их можно использовать в демографических, исторических и культурологических исследованиях. Одна из них — «Книга крещений, венчаний и усопших за годы 1751-1767» хранится в архиве православного прихода в с. Рыболы Белостокоского воеводства. Ее авторы — три священника, руководившие один после другого приходом в те годы: Стефан Ярута Гриманевский, Антоний Ковалевский и Павел Венцкевич. В особенности записи, принадлежащие подлясскому декану Сте фану Гриманевскому содержат многие ценные сведения о нравственности и обычаях прихожан, религиозных отношений в Подлясье, событий на территории прихода, деканата и страны. Наряду с метрическими записями в книге находятся копии документов основания церквей на территории подлясского деканата, переписка священников, хозяйственные реестры и хроникальные записи за годы 1754-1756. Таким образом, метрическая книга православного прихода в с. Рыболы представляет собой прекрасный источник исследования религиозной жизни, обычаев и хозяйственных аспектов жизни населения Подлясья, исповедующего православную веру. Перевод с польского Романа Левицкого