AEGOS — Afrykañsko-Europejski System Obserwacji Zasobów Geologicznych
(
African-European Georesources Observation System)
Marek Graniczny
1, Waldemar Gogo³ek
1, Izabela Ploch
1Kontynent afrykañ-ski posiada wa¿n¹ czêœæ œwiatowych zasobów i rezerw surowców naturalnych. Wraz ze stopniowym wyczerpywaniem siê niektórych zasobów na innych kon-tynentach jego rola dla przysz³ych inwestorów staje siê coraz istotniejsza. Zrównowa¿one wykorzystanie surow-ców naturalnych mo¿e byæ jednym z instrumentów roz-woju gospodarczego wielu afrykañskich krajów. Jedn¹ z deklaracji ze spotkania przedstawicieli Unii Afrykañ-skiej w Addis Abebie w 2008 r. by³ rozwój wiedzy, infra-struktury i umiejêtnoœci potrzebnych do zwiêkszenia na tym kontynencie potencja³u gospodarczego zwi¹zanego z surowcami naturalnymi. Dlatego programy Unii Euro-pejskiej wspieraj¹ce rozwój nauki coraz czêœciej koncen-truj¹ siê na projektach badawczych obejmuj¹cych Afrykê, poprawiaj¹cych wspó³pracê i wymianê informacji z kra-jami europejskimi.
9 lutego 2009 r. konsorcjum sk³adaj¹ce siê z 24 part-nerów europejskich i afrykañskich zapocz¹tkowa³o I etap projektu AEGOS (African-European Georesources
Obse-rvation System). Partnerzy uczestnicz¹cy w projekcie to
przedstawiciele europejskich s³u¿b geologicznych: Bel-gii, Czech, Finlandii, Francji, Holandii, Niemiec, Pol-ski, Portugalii i Wielkiej Brytanii, s³u¿b geologicznych i wy¿szych uczelni afrykañskich: Etiopii, Ghany, Gwi-nei, Namibii, Po³udniowej Afryki, Senegalu, Tanzanii, Ugandy i Zambii oraz organizacji miêdzynarodowych EC/IRC (European Commission/Joint Research Centre), SEAMIC (Southern and Eastern African Mineral Centre) i UEMOA (Union Économique et Monétaire Ouest
Afri-caine). Projekt jest koordynowany przez BRGM —
fran-cusk¹ s³u¿bê geologiczn¹. Celem utworzenia systemu jest zaprojektowanie panafrykañskiej infrastruktury dostêp-nych publicznie dadostêp-nych geologiczdostêp-nych o charakterze interoperacyjnym oraz serwisów s³u¿¹cych wspieraniu i wzmocnieniu zrównowa¿onego wykorzystania zasobów
geologicznych Afryki. Projekt AEGOS ma równie¿ za zadanie zabezpieczenie, uporz¹dkowanie i udostêpnienie danych zarchiwizowanych w afrykañskich i europejskich s³u¿bach geologicznych, co zagwarantuje rozwój wiedzy na temat zasobów geologicznych Afryki. Utworzony sys-tem bêdzie stanowi³ bezpoœrednie wsparcie dla zaintere-sowanych u¿ytkowników, takich jak politycy, decydenci, inwestorzy, agencje rozwojowe, przedsiebiorcy z sektora prywatnego, œrodowiska zajmuj¹ce siê naukami o Ziemi oraz zwykli obywatele.
G³ówne zadania projektu mo¿na uporz¹dkowaæ w nas-têpuj¹cy sposób:
wypracowanie procedur operacyjnych zarz¹dzania danymi (infrastruktura danych przestrzennych, metadane, specyfikacja danych oraz architektura systemu);
zebranie informacji na temat zorientowanych pod k¹tem u¿ytkownika produktów i serwisów oraz pro-pozycji nowych projektów innowacyjnych; ustanowienie afrykañsko-europejskiej sieci
part-nerskiej;
okreœlenie wk³adu do Globalnego Systemu Obser-wacji Ziemi (GEOSS) w kontekœcie europejskiej infrastruktury danych przestrzennych (INSPIRE). Pierwszy etap projektu AEGOS bêdzie realizowany w latach 2009–2011. Jest on finansowany przez Komisjê Badañ i Technologii 7. Ramowego Funduszu Unii Europej-skiej (FP 7). W trakcie tego etapu konsorcjum projektu zostanie rozszerzone o kolejne pañstwa afrykañskie. Jest to istotne w kontekœcie drugiego etapu projektu, który zosta-nie zapocz¹tkowany w 2012 r. i bêdzie realizowany przez kolejne cztery lata.
Równie¿ niezwykle wa¿ne podczas uruchomienia drugiego etapu projektu bedzie okreœlenie wykonalnoœci oraz mo¿liwoœci zastosowania wyselekcjonowanych pro-duktów i serwisów. Ogólne i kompleksowe podejœcie do zagadnienia uwzglêdniaj¹ce potrzeby u¿ytkowników koñcowych ma doprowadziæ do wytypowania nowych, innowacyjnych projektów, które bêd¹ realizowane w kolejnym etapie. Przyk³adowo takie projekty mog¹ dotyczyæ:
Zachodnioafrykañskiej Inicjatywy Poszukiwawczej, maj¹cej za zadanie opracowanie map
prognostycz-324
Przegl¹d Geologiczny, vol. 58, nr 4, 2010
M. Graniczny W. Gogo³ek
1
Pañstwowy Instytut Geologiczny — Pañstwowy Instytut Badawczy, ul. Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa; marek.graniczny@pgi.gov.pl, waldemar.gogolek@pgi.gov.pl, izabela. ploch@pgi.gov.pl
nych surowców mineralnych w celu rozwoju infra-struktury zwi¹zanej z wydobyciem tych kopalin; zarz¹dzania eksploatacj¹ surowców mineralnych
i sk³adowaniem odpadów; w ramach tego projektu przewiduje siê wykonanie serwisów mapowych, które umo¿liwi¹ przeprowadzenie ró¿norodnych analiz, przy pomocy oprogramowania GIS, dla decy-dentów oraz w³adz lokalnych;
zarz¹dzania transgranicznymi zbiornikami wód podziemnych, poprzez utworzenie kartograficz-nych i atrybutowych baz dakartograficz-nych dostêpkartograficz-nych w Internecie;
zarz¹dzania zasobami wód podziemnych w Afryce Subsaharyjskiej; przewiduje siê wykonanie map oceny zasobnoœci wód podziemnych na podstawie rozproszonych danych pochodz¹cych z ró¿nych obszarów górniczych;
wykorzystania energii geotermalnej we wschodniej i po³udniowej Afryce.
Praktycznie wszystkie kraje i organizacje afrykañskie mog¹ byæ w³¹czone do projektu AEGOS w charakterze partnerów stowarzyszonych lub cz³onków komitetu u¿yt-kowników koñcowych. Mog¹ to byæ zarówno kraje afry-kañskie, jak i kraje regionu karaibskiego, Pacyfiku oraz pañstwowe i regionalne instytucje afrykañskie odpowie-dzialne za rozwój ekonomiczny, naukê i technologiê, organizacje pozarz¹dowe, przedstawiciele œrodowisk zwi¹zanych z naukami o Ziemi i naukami pokrewnymi, jednostki badawcze i przedsiêbiorstwa zajmuj¹ce siê badaniem i eksploatacj¹ z³ó¿ surowców, zagro¿eniami naturalnymi, energetyk¹, rozwojem ekonomicznym i
spo-³ecznym, ochron¹ œrodowiska, u¿ytkowaniem terenu, hydrologi¹ oraz hydrogeologi¹. Przedstawiciele wymie-nionych instytucji bêd¹ regularnie zapraszani do udzia³u w konferencjach i warsztatach organizowanych przez AEGOS. W trakcie pierwszego etapu projektu przewi-dziane s¹ trzy konferencje (inauguracyjna, która odby³a siê w Kapsztadzie, w Po³udniowej Afryce; w po³owie realizacji projektu, której organizacjê przewiduje siê w Dar es Salaam, w Tanzanii, oraz koñcz¹ca projekt). W miêdzy czasie s¹ i bêd¹ organizowane warsztaty tema-tyczne dotycz¹ce poszczególnych zadañ realizowanych w obrêbie 9 grup roboczych.
Prace wykonywane przez Pañstwowy Instytut Geolo-giczny – Panstwowy Instytut Badawczy na rzecz projektu obejmuj¹ udzia³ w trzech grupach roboczych:
grupa robocza 3 (WP3) — Identification of data
the-mes, user-oriented products and services;
grupa robocza 4 (WP4) — Preparation of innovative
projects based on AEGOS;
grupa robocza 6 (WP6) — Definition of common
strategies for capacity building and training.
Prof. Marek Graniczny jest wspó³przewodnicz¹cym (europejskim) grupy roboczej WP4. Dotychczasowe prace grupy WP4 objê³y g³ównie przygotowanie i rozes³anie dwóch ankiet dotycz¹cych projektów geologicznych reali-zowanych w Afryce oraz identyfikacji przysz³ych koñco-wych u¿ytkowników systemu AEGOS i analizy ich potrzeb. Ankiety zosta³y przes³ane do ponad 100 respon-dentów i uzyskano ponad 80 odpowiedzi, a ich wyniki s¹ obecnie analizowane.
325
Przegl¹d Geologiczny, vol. 58, nr 4, 2010
Ponadto przedstawiciele PIG-PIB brali udzia³ w nastê-puj¹cych spotkaniach:
Pre-kick-off meeting w Brukseli (Belgia) w dniach
3–4 grudnia 2008 r., którego celem by³o rozpoczêcie prac koordynacyjnych i wyjaœnienie obowi¹zków liderów grup roboczych;
Cape Town week w Kapsztadzie (RPA) w dniach 3–9
luty 2009 r., gdzie odby³o siê spotkanie wszystkich uczestników projektu, nastapi³a identyfikacja zadañ w trakcie wspólnych krzy¿owych spotkañ grup roboczych oraz oficjalne rozpoczêcie projektu; warsztatach grupy roboczej WP3 (Workshop 3a)
w Tervuren (Belgia) w dniach 18–20 maja 2009 r., zorganizowanych w celu wymiany informacji na temat danych, produktów i us³ug niezbêdnych dla realizacji projektu oraz przysz³ych u¿ytkowników systemu AEGOS;
warsztatach grupy roboczej WP4 (Workshop 4a) w Lusace (Zambia) w dniach 25–27 sierpnia 2009 r., organizowanych przez PIG-PIB i Wydzia³ Geolo-gii Szko³y Górniczej Uniwersytetu Zambijskiego (GD-SOM-UNZA), w czasie których omówiono i przedyskutowano bie¿¹ce prace ca³ego projektu, zaawansowanie prac grupy WP4, w tym rezulta-tów ankiety dotycz¹cej realizacji projekrezulta-tów geolo-gicznych w Afryce oraz koncepcji ogólnego podejœcia do tworzenia produktów i us³ug z dzie-dziny geologii, tak by zaspokoiæ oczekiwania
przysz³ych u¿ytkowników koñcowych; oficjalne-go otwarcia spotkania dokona³ minister górnictwa i gospodarki surowcami Zambii Maxwell Mwale i by³o ono relacjonowane przez krajow¹ telewizjê, radio i prasê;
spotkaniu komitetu steruj¹cego projektu (koordyna-tora i liderów grup roboczych) — First Operational
Managemnet Meeting w Hanowerze (Niemcy)
w dniach 18–20 listopada 2009 r., którego celem by³o przedyskutowanie zaawansowania realizacji ca³ego projektu, zgodnoœci prac z harmonogramem oraz zaplanowanie dzia³añ w dalszym czasie trwania projektu.
Zakres prac prowadzonych przez pracowników PIG-PIB koncentruje siê przede wszystkim na innowacyj-nych produktach i serwisach najbardziej potrzebinnowacyj-nych koñcowym u¿ytkownikom, których efektem bêd¹ przysz³e projekty badawcze w trakcie drugiej fazy realizacji progra-mu AEGOS. Projekty bêd¹ równie¿ wzmacniaæ wspó³pra-cê transgraniczn¹ miêdzy krajami afrykañskimi i przy-czyniaæ siê do rozwoju nie tylko pojedynczych krajów, ale ca³ych regionów, co do tej pory by³o na kontynencie afry-kañskim spraw¹ niezwykle rzadk¹.
Postêp prac i badañ projektu AEGOS mo¿na œledziæ na stronie internetowej pod adresem http://www.aegospro-ject.org.
Serwis fotograficzny na str. 367
326
Przegl¹d Geologiczny, vol. 58, nr 4, 2010
AEGOS – Afrykañsko-Europejski System Obserwacji Zasobów Geologicznych
(
African-European Georesources Observation System) (patrz str. 324)
367
Ryc. 3. Góra Sto³owa bêd¹ca symbolem Kapsztadu, znajduj¹ca siê w pó³nocnej czêœci ³añcucha górskiego u po³udniowego krañca
Przyl¹dka Dobrej Nadziei. Wierzcho³ek góry sk³ada siê z odpornego na erozjê ordowickiego piaskowca kwarcowego. Poni¿ej piaskow-ca znajduje siê warstwa ³atwo wietrzej¹cych ³upków ³yszczykowych, a u podstawy — pofa³dowane ³upki prekambryjskie Malmesbury. Fot. W. Gogo³ek
Ryc. 4. Wodospady Wiktorii na rzece Zambezi, na granicy pomiêdzy Zambi¹ i Zimbabwe, powsta³e na bazaltowym progu
przeci-naj¹cym jej koryto, których oryginalna nazwa w jêzyku lokalnego plemienia Kololo to Mosi-oa-Tunya, co oznacza Dym, który grzmi. Fot. M. Graniczny
