BLOK ARTYKU£ÓW – NIEKONWENCJONALNE SYSTEMY
WÊGLOWODOROWE BASENÓW BA£TYCKO-PODLASKO-LUBELSKIEGO
ORAZ KARBOÑSKIEGO SW POLSKI
Perspektywy wystêpowania niekonwencjonalnych z³ó¿ wêglowodorów –
s³owo wstêpne
Prezentowane artyku³y stanowi¹ przegl¹d nowych wyników badañ przeprowadzonych w latach 2013–2015 przez zespó³ specjalistów z Programu Bezpieczeñstwo Energetyczne Pañstwowego Instytutu Geologicznego – Pañstwowego Instytutu Badawczego (PIG-PIB). Badania wykonano w ramach projektu pt. „Rozpoznanie stref per-spektywicznych dla wystêpowania niekonwencjonalnych z³ó¿ wêglowodorów w Polsce, etap I” na zlecenie ministra œrodowiska, jako sta³e zadanie pañstwowej s³u¿by geolo-gicznej (psg), które zosta³o sfinansowane przez Narodowy Fundusz Ochrony Œrodowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŒiGW). Czêœæ badañ i interpretacji zosta³a wykonana we wspó³pracy z zespo³em pracowników Instytutu Nafty i Gazu-PIB (INiG-PIB) z Krakowa. Zrealizowany projekt, w ramach którego wykonano nowe kompleksowe analizy laboratoryjne i badania naukowe wraz z interpretacj¹, jest jak dotychczas jedynym, wykonanym przez psg obszer-nym studium dotycz¹cym niekonwencjonalnych nagroma-dzeñ wêglowodorów, tj. gazu i ropy w ³upkach ni¿szego paleozoiku kratonu wschodnioeuropejskiego oraz gazu w zwiêz³ych ska³ach zbiornikowych karbonu po³udniowo--zachodniej Polski. Na potrzeby tego projektu wykorzystano informacjê geologiczn¹, pozyskan¹ na podstawie indywi-dualnych pozwoleñ od firm naftowych posiadaj¹cych w Polsce koncesje. Szczegó³owe wyniki badañ wraz z ich interpretacj¹ s¹ przedstawione w opracowaniu koñcowym projektu (Rozpoznanie…, 2016) i s¹ dostêpne w Narodo-wym Archiwum Geologicznym PIG-PIB w Warszawie.
W tym numerze Przegl¹du Geologicznego zawarto 10 artyku³ów, w których Autorzy przedstawili w sposób skró-towy najwa¿niejsze wyniki swoich badañ. Niektóre zapre-zentowane ryciny, wykonane przy u¿yciu specjalistycznego oprogramowania (np. Techlog), zosta³y znacznie zmniejszo-ne i z tego wzglêdu maj¹ charakter pogl¹dowy. Informacja geologiczna dotycz¹ca nowych otworów odwierconych przez firmy koncesyjne zosta³a zamieszczona za zgod¹ tych firm.
W pierwszym artykule znajduj¹ siê g³ówne za³o¿enia projektu, cele i najwa¿niejsze efekty jego realizacji, zarys geologii badanych obszarów i kompleksów litologicznych oraz wytyczono dalsze kierunki badañ (Podhalañska i in., 2016a). Petrografiê i mineralogiê ska³ drobnoklastycznych paleozoiku obszaru ba³tyckiego i podlasko- lubelskiego oraz ska³ karbonu SW Polski na podstawie obserwacji mikroskopowych oraz wyników laboratoryjnych, wykona-nych przez INiG-PIB, przedstawi³a Sikorska i in. (2016). Celem kolejnego artyku³u (Feldman-Olszewska & Rosz-kowska-Remin, 2016) by³o scharakteryzowanie pod wzglê-dem sedymentologicznym tych formacji ³upkowych ordowiku i syluru, które s¹ uwa¿ane za perspektywiczne dla wystêpowania w nich wêglowodorów. Charakterystyka petrofizyczno-mineralogiczna formacji perspektywicznych zosta³a zaprezentowana przez Dyrkê (2016) na podstawie
wybranych wyników badañ laboratoryjnych ska³ wykona-nych przez INiG-PIB w Krakowie (Opracowanie…, 2015), natomiast interpretacje danych geofizyki otworowej s¹ przedmiotem kolejnych dwóch artyku³ów (Roman, 2016; G¹sior i in., 2016). Charakterystyce materii organicznej poœwiêcono trzy kolejne artyku³y: dwa z nich dotycz¹ materii organicznej w ³upkach kambru, ordowiku i syluru basenu ba³tycko-podlasko-lubelskiego (Karcz & Janas, 2016; Grotek, 2016), w trzecim przedstawiono analizê petro-logiczn¹ rozproszonej substancji organicznej w osadach kar-bonu SW Polski (Nowak, 2016). Integracja danych pozwoli³a na wyró¿nienie i szczegó³owe zdefiniowanie stref perspektywicznych w formacjach ³upkowych ni¿szego pale-ozoiku i kompleksach skalnych karbonu SW Polski oraz ich korelacjê miêdzyotworow¹ (Podhalañska i in., 2016b).
Obiecuj¹ce wyniki projektu wyra¿aj¹ce siê wskaza-niem stref spe³niaj¹cych wszystkie przyjête kryteria per-spektywicznoœci wskazuj¹ na celowoœæ uszczegó³owienia i uzupe³nienia badañ oraz sugeruj¹ koniecznoœæ wprowa-dzenia nowych metod badawczych pozwalaj¹cych na uœciœlenie zasiêgów tych stref, jak równie¿ jeszcze precy-zyjniejsz¹ ocenê ich perspektywicznoœci.
Dziêkujê wszystkim Autorom za przedstawienie swo-ich wyników badañ we wspólnym tomie Przegl¹du Geolo-gicznego. Recenzentom dziêkujê za wnikliwe recenzje i cenne uwagi w nich zawarte.
Wyra¿am podziêkowanie Ministerstwu Œrodowiska i NFOŒiGW za sfinansowanie realizacji projektu. Wyrazy wdziêcznoœci nale¿¹ siê Dyrekcji i pracownikom Instytutu Nafty i Gazu-PIB z Krakowa za udan¹ wspó³pracê przy realizacji badañ analitycznych i ich interpretacji, a tak¿e firmom, tj.: PGNiG S.A., Chevron Polska Energy Resour-ces Sp. z o.o., Lotos Petrobaltic S.A, Exxon Mobil Explo-ration and Production Poland Sp. z o.o., RWE DEA AG S.A., które udzieli³y zezwoleñ na wykorzystanie swoich wyników badañ do realizacji projektu. Dziêkujemy rów-nie¿ PGNiG S.A. za wyra¿enie zgody na zamieszczenie w artyku³ach wybranej informacji geologicznej pochodz¹cej z nowo odwierconych otworów. Szczególne podziêkowania przekazujemy Redaktorowi Naczelnemu oraz zespo³owi redakcyjnemu Przegl¹du Geologicznego za profesjonalne i szybkie przygotowanie artyku³ów do druku.
Teresa Podhalañska PSG Program Bezpieczeñstwo Energetyczne
Literatura komentowana
DYRKA I. 2016 – Charakterystyka petrofizyczno-mineralogiczna wyznaczonych perspektywicznych kompleksów wêglowodorowych na podstawie wybranych wyników badañ laboratoryjnych. Prz. Geol., 64 (12): 982–986.
FELDMAN-OLSZEWSKA A. & ROSZKOWSKA-REMIN J. 2016 – Litofacje formacji perspektywicznych dla gazu i ropy w ³upkach w
951 Przegl¹d Geologiczny, vol. 64, nr 12, 2016
utworach ordowiku i syluru na obszarze ba³tyckim i podlasko-lubel-skim. Prz. Geol. 64 (12): 968–975.
G¥SIOR I., SKUPIO R. & DOHNALIK M. 2016 – Metodyka wyzna-czania zawartoœci substancji organicznej w utworach ni¿szego paleo-zoiku i karbonu dla archiwalnych otworów wiertniczych. Prz. Geol. 64 (12): 987–994.
GROTEK I. 2016 – Rozpoznanie petrologiczne i dojrza³oœæ termiczna materii organicznej w utworach kambru, ordowiku i syluru na obszarze ba³tyckim i podlasko-lubelskim. Prz. Geol., 64 (12): 1000–1004. KARCZ P. & JANAS M. 2016 – Materia organiczna ³upków kambru, ordowiku i syluru w basenie ba³tycko-podlasko-lubelskim Polski. Prz. Geol., 64 (12): 995–999.
NOWAK G.J. 2016 – Rozpoznanie petrologiczne rozproszonej materii organicznej ska³ karbonu pod³o¿a monokliny przedsudeckiej. Prz. Geol. 64 (12): 1005–1007.
OPRACOWANIE informacji geologicznej zawieraj¹cej charakterysty-kê zmiennoœci sk³adu mineralnego, geochemicznego i petrofizycznych w³aœciwoœci ska³ na podstawie badañ laboratoryjnych oraz oceny ich macierzystoœci przeprowadzonej na podstawie analizy pomiarów geofi-zyki otworowej i ich korelacji z wynikami analiz przeprowadzonej w rdzeniu wiertniczym w oparciu o analizy z 15 otworów wiertniczych. INiG-PIB – 2015. [W:] Podhalañska T. (red.), Rozpoznanie stref per-spektywicznych wystêpowania niekonwencjonalnych z³ó¿ wêglowodo-rów w Polsce, etap I. 2016. Nar. Arch. Geol. PIG-PIB, Warszawa.
PODHALAÑSKA T.,WAKSMUNDZKA M. I., BECKER A. & ROSZKOWSKA-REMIN J. 2016a – Rozpoznanie stref perspektywicz-nych wystêpowania niekonwencjonalperspektywicz-nych z³ó¿ wêglowodorów w Polsce – nowe wyniki oraz dalsze kierunki badañ. Prz. Geol., 64 (12): 953–962. PODHALAÑSKA T., WAKSMUNDZKA M.I., BECKER A., ROSZKOWSKA-REMIN J., DYRKA I., FELDMAN-OLSZEWSKA A., G£USZYÑSKI A., GROTEK I., JANAS M., KARCZ P., NOWAK G.J., PACZEŒNA J., ROMAN M.G., SIKORSKA-JAWOROWSKA M., KUBERSKA M., KOZ£OWSKA A. & SOBIEÑ K. 2016b – Strefy perspektywiczne wystêpowania niekonwencjonalnych z³ó¿ wêglowo-dorów w kambryjskich, ordowickich, sylurskich i karboñskich kom-pleksach skalnych Polski – integracja wyników badañ. Prz. Geol., 64 (12): 1008–1021.
ROMAN M.G. 2016 – Interpretacja i wizualizacja danych otworowych w utworach ni¿szego paleozoiku obszaru kratonu wschodnioeuropej-skiego i karbonu pod³o¿a monokliny przedsudeckiej. Prz. Geol., 64 (12): 976–981.
ROZPOZNANIE stref perspektywicznych dla wystêpowania niekon-wencjonalnych z³ó¿ wêglowodorów w Polsce, etap I, kier. Podhalañska T. Opracowanie koñcowe z realizacji projektu, etap I. 2016. Nar. Arch. Geol. PIG-PIB, Warszawa.
SIKORSKA-JAWOROWSKA M., KUBERSKA M. & KOZ£OWSKA A. 2016 – Petrografia i mineralogia ³upków ni¿szego paleozoiku kratonu wschodnioeuropejskiego oraz piaskowców karbonu pod³o¿a monokliny przedsudeckiej. Prz. Geol. 64 (12): 963–967.
952
Przegl¹d Geologiczny, vol. 64, nr 12, 2016
Kontakt margli ordowiku (formacja z Tyœmienicy, aszgil) z czarnymi ³upkami bitumicznymi syluru (ogniwo z Jantaru, landower). Obie fot. R. Kopczyñski
