Aktualia ropy naftowej i gazu ziemnego
Jerzy Zagórski
1Œwiat. Alarmuj¹ce wiadomoœci o ci¹g-³ym spadku iloœci czynnych urz¹dzeñ wiert-niczych nadchodz¹ nie tylko z USA, lecz tak¿e z innych krajów. Konsekwencj¹ s¹ zwolnienia w przemyœle naftowym, które obejmuj¹ coraz wiêcej pracowników. Jak podaje portal Bloomberg, firmy konsul-tingowe szacuj¹, ¿e liczba utraconych miejsc pracy na œwiecie przekroczy³a w listopadzie 250 tys. i nadal roœnie. Firmy naftowe d¹¿¹c do obni¿ki kosztów, zmniejszy³y w tym roku nak³ady inwe-stycyjne o przesz³o 100 mld USD i wycofa³y z u¿ytku ponad 1000 urz¹dzeñ wiertniczych. Najdok³adniejsze dane dotycz¹ USA, gdzie wszystkie portale naftowe publikuj¹ aktualne informacje firmy Baker Hughes o stanie wierceñ. I tak 20 listopada br. liczba czynnych urz¹dzeñ wynosi³a 757, o 10 mniej ni¿ w poprzednim tygodniu. Tydzieñ póŸ-niej znów uby³o 13 urz¹dzeñ i ogólna liczba 744 urz¹dzeñ by³a najni¿sza od kwietnia 2002 r. Komentatorzy oceniaj¹, ¿e jest to podobna sytuacja jak w czasie za³amania ko-niunktury naftowej pod koniec lat 80. XX w., kiedy w samym tylko Teksasie pracê straci³o 240 tys. osób.
OPEC. Krótkoterminowa prognoza opracowana we wrzeœniu br. przez Agencjê Informacji Energetycznej USA (EIA) przewidywa³a wzrost produkcji ropy naftowej w krajach spoza OPEC w 2015 r. o 150 tys. t/d, po czym spo-dziewano siê spadku o 40,8 tys. t/d w 2016 r. Miesi¹c póŸ-niej zak³adano odwrócenie trendu i zwiêkszenie produkcji w przysz³ym roku o 13,6 tys. t/d. Z kolei produkcja cz³on-ków OPEC, dziêki przyrostowi wydobycia w Iraku, ma wg EIA wzrosn¹æ w 2015 r. o 122,4 tys. t/d, a nastêpnie o 27,2 tys. t/d ropy w 2016 r. Obok tych informacji w paŸ-dzierniku i listopadzie, przed kolejn¹ konferencj¹ OPEC zaplanowan¹ na 4 grudnia br., w wielu wypowiedziach przedstawicieli pañstw cz³onkowskich kartelu dominowa³ pogl¹d, ¿e produkcja ropy bêdzie ograniczona. Tymczasem w komunikacie koñcowym 168. Konferencji OPEC sporo miejsca zajê³y odniesienia do konferencji klimatycznej, która odbywa³a siê w³aœnie w Pary¿u oraz zapewnienia o zainteresowaniu i zaanga¿owaniu w problematykê prze-ciwdzia³ania ociepleniu klimatu, podkreœlono te¿ znacze-nie dialogu z innymi producentami energii, w tym z China-mi, Uni¹ Europejsk¹ i Rosj¹. Potwierdzono tak¿e ponowne przyjêcie Indonezji do organizacji. W sprawie utrzymania lub obni¿enia limitu produkcji ropy podczas konferencji nie zajêto wyraŸnego stanowiska, stwierdzono jedynie, ¿e bior¹c pod uwagê prognozy wzrostu gospodarczego na œwiecie w 2016 i 2017 r. oraz popytu i poda¿y ropy kraje cz³onkowskie bêd¹ nadal monitorowaæ sytuacjê rynkow¹.
Oznacza to aprobatê dla przekroczenia formalnie obowi¹-zuj¹cego od 2007 r. limitu 4,08 mln t/d, bo aktualne wydobycie OPEC wynosi 4,24 mln t/d ropy. Wiadomoœci z Wiednia nie spowodowa³y powa¿niejszego ruchu cen na rynku. Cena ropy West Texas Intermediate 4 grudnia br. wynosi³a 41,24 USD za bary³kê, nastêpnego dnia spad³a do 39,97 USD. Ropa Brent stania³a z 43,99 do 43,00 USD/ bary³kê.
Europa. Projekt Nord Stream II ma poparcie nie tylko piêciu wielkich koncernów europejskich, lecz tak¿e jedne-go z cz³onków UE, jakim s¹ Niemcy. Teraz jednak powsta³ zal¹¿ek opozycji przeciwko planom powiêkszenia zale¿-noœci Europy od rosyjskiego gazu i kolejnego naruszenia przez Gazprom postanowieñ III pakietu energetycznego sformu³owanego przez Komisjê Europejsk¹. Z inicjatywy S³owacji powsta³ list skierowany do wiceprzewodnicz¹-cego Komisji Europejskiej odpowiedzialnego za sprawy unii energetycznej Maroša Šefèovièa z postulatem zablo-kowania tej inwestycji. Jednym z argumentów jest ist-niej¹cy gazoci¹g przez Ukrainê, S³owacjê i Czechy, a nowe po³¹czenie ma go dublowaæ. „Zachowanie trasy przesy³u gazu przez Ukrainê jest strategicznym interesem Unii nie tylko z punktu widzenia bezpieczeñstwa energetycznego, ale i zapewnienia stabilnoœci w Europie Wschodniej”. Przes³anie otrzymali równie¿ przewodnicz¹cy Rady Euro-pejskiej Donald Tusk, przewodnicz¹cy Komisji Europej-skiej Jean-Claude Juncker, przedstawiciel UE do spraw zagranicznych Federica Mogherini i komisarz ds. klimatu i energii Miguel Arias CaÔete. W liœcie przeciwników nowego gazoci¹gu czytamy te¿: „Uznaj¹c, i¿ budowa Nord Stream II mo¿e zagroziæ spójnoœci Wspólnej Polityki Za-granicznej i Bezpieczeñstwa Unii Europejskiej Ministro-wie wspólnie zaapelowali o rzeczow¹ dyskusjê odnoœnie tego projektu na Radzie Europejskiej w grudniu 2015 r. Wyrazili tak¿e oczekiwanie, i¿ Unia Europejska bêdzie mówi³a w tej sprawie jednym g³osem”. Informacje agen-cyjne z 27 listopada br. mówi³y, ¿e list podpisa³o 10 minis-trów z Bu³garii, Czech, Grecji, Hiszpanii, Litwy, £otwy, Polski, Rumunii, S³owacji i Wêgier. Oficjalne potwierdze-nie otrzymania listu przez sekretariat Komisji Europejskiej ukaza³o siê z parodniowym opóŸnieniem. Widocznie jed-nak, próby storpedowania tej inicjatywy ju¿ siê rozpoczê³y, bo wkrótce nadesz³y wiadomoœci o wycofaniu siê Bu³garii, Czech i Grecji. Ze strony polskiej dokument podpisa³ nowy minister energii Krzysztof Tchórzewski.
Pakistan. W œlad za wiadomoœciami PGNiG SA z mar-ca br. o odkryciu nowego z³o¿a gazu w obrêbie koncesji Kirthar (Prz. Geol., 63: 212) polska firma poinformowa³a
11
Przegl¹d Geologiczny, vol. 64, nr 1, 2016
WIADOMOŒCI GOSPODARCZE
1
o uruchomieniu pierwszej kopalni gazu. Jest to kolejny etap zagospodarowania z³ó¿ Rehman i Rizq. Od czerwca 2013 r. by³a prowadzona próbna eksploatacja z³o¿a Reh-man odkrytego w 2009 r. i gaz sprzedawano do sieci paki-stañskiej. W br. odkryto z³o¿e Rizq z zasobami gazu zamkniêtego (tight gas) rzêdu 4,5 mld m3, które po rozznaniu kolejnymi otworami i wykonaniu instalacji po-wierzchniowej umo¿liwi zwiêkszenie dotychczasowego wydobycia do ok. 800 m3
/min. Koszt tej inwestycji wynosi 13 mln USD. PGNiG SA posiada 70% udzia³ów w koncesji Kirthar, pozosta³e 30% nale¿y do Pakistan Petroleum Ltd. Poszukiwania w Pakistanie prowadzone s¹ od 2001 r., pocz¹tkowo PGNiG SA operowa³ na bloku Sabzal.
Holandia. Ograniczenie wydobycia gazu ze z³o¿a Gro-ningen (Prz. Geol., 63: 329–330) przy równoczesnym zwiêkszeniu krajowego zapotrzebowania na ten surowiec spowodowa³o, ¿e Holandia bêd¹ca najwiêkszym produ-centem gazu ziemnego w UE sta³a siê importerem. Od maja br. import gazu przekracza wielkoœæ eksportu, we wrzeœniu deficyt osi¹gn¹³ 3,5 mld m3 i konieczne by³y dodatkowe dostawy gazu z Norwegii. Te trudnoœci bêd¹ siê pog³êbiaæ, bo produkcja z³o¿a Groningen ma byæ zmniej-szona do 27 mld m3w okresie 2015–2016. £¹czne wydo-bycie gazu w Holandii w 2010 r. wynosi³o 84 mld m3
, w 2014 r. ju¿ tylko 66,6 mld m3– wg statystyk holender-skich (64,8 mld m3
wg OGJ). Deficyt gazu ma te¿ wp³yw na bilans handlowy, bo Holandia w przeciwieñstwie do Norwegii nie wykorzysta³a wysokich dochodów z eksplo-atacji gazu w okresie 1960–2013 do stworzenia funduszu powierniczego zwanego te¿ funduszem dobrobytu, który by³by rezerw¹ na przysz³oœæ.
Iran. Chocia¿ sankcje nie zosta³y jeszcze oficjalnie zniesione, rz¹d irañski ju¿ rozpocz¹³ kampaniê informa-cyjn¹ zachêcaj¹c¹ zagraniczne koncerny do zaanga¿owa-nia siê w projekty naftowo-gazowe. Sankcje rozpoczê³y siê 12 lat temu od zakazu sprzeda¿y do Iranu sprzêtu i techno-logii zwi¹zanych z programem atomowym. Najdotkliw-szym krokiem by³o wprowadzenie zakazu eksportu ropy i gazu w 2008 r. Teraz na dwudniowej konferencji w Tehe-ranie minister ds. ropy naftowej Bijan Namdar Zanganeh przedstawi³ listê 18 projektów poszukiwawczych i 52 pro-dukcyjnych, zarówno na l¹dzie jak i w Zatoce Perskiej oraz na Morzu Kaspijskim, oferowanych zagranicznym inwe-storom. Po latach izolacji i stagnacji Iran bardzo potrzebuje dostêpu do nowych technologii i wyposa¿enia. Nowe kon-trakty bêd¹ wa¿ne 20 lat, z mo¿liwoœci¹ ich przed³u¿enia do 25 lat. Na odzyskanie kosztów zagospodarowania bêdzie wyznaczony okres 5–7 lat, licz¹c od daty rozpoczêcia pro-dukcji. Zagraniczni inwestorzy bêd¹ zobowi¹zani do wspó³-pracy z lokalnymi partnerami, których wybierze rz¹d. Pla-nowane s¹ seminaria informacyjne, w styczniu 2016 r. w Teheranie i w lutym w Londynie, na których zostanie poda-ne wiêcej szczegó³ów. Pierwsze kontrakty mog³yby byæ podpisane z pocz¹tkiem nowego roku, który wg kalendarza irañskiego przypada 21 marca. Pojawienie siê tak powa-¿nego portfela zamówieñ – jego wartoœæ ocenia siê na co najmniej 30 mld USD – z pewnoœci¹ spotka siê z zaintere-sowaniem potencjalnych koncesjobiorców, szczególnie teraz, gdy wiele firm naftowych walczy o utrzymanie siê na powierzchni.
USA. Kampania na rzecz zniesienia zakazu eksportu ropy naftowej, wprowadzonego ponad 40 lat temu po kry-zysie naftowym, toczy siê od d³u¿szego czasu i g³ównym oponentem jest Bia³y Dom. Kolejnym krokiem przybli-¿aj¹cym zniesienie zakazu by³o g³osowanie w Izbie Reprezentantów 4 grudnia 2015 r. Stosunkiem g³osów 249 : 174 uchwalono ustawê zezwalaj¹c¹ na eksport ropy i u³atwiaj¹c¹ budowê gazoci¹gów, przy czym za ustaw¹ g³osowali Republikanie oraz 9 kongresmenów z Partii De-mokratycznej. Nastêpnym etapem bêdzie uzyskanie apro-baty Senatu, gdzie poparcie dla tej inicjatywy jest ni¿sze ni¿ w Izbie Reprezentantów, a jeszcze trudniej bêdzie zdo-byæ g³os prezydenta, który ju¿ zapowiedzia³ weto. Organi-zacje i instytucje z sektora naftowego uwa¿aj¹ tê zmianê za korzystn¹ dla bran¿y i poprawiaj¹c¹ konkurencyjnoœæ prze-mys³u amerykañskiego na rynku œwiatowym, szczególnie w warunkach obecnej utraty wielu miejsc pracy.
Os³abienie kondycji finansowej firm naftowych sprzy-ja przejêciom i ³¹czeniu siê przedsiêbiorstw. Niedawno nast¹pi³o przejêcie Baker Hughes przez Halliburtona, nie-co póŸniej Schlumberger przej¹³ Camerona, jeœli przypo-mnieæ g³oœniejsze transakcje tego typu. Teraz tocz¹ siê rozmowy miêdzy koncernami z czo³ówki USA: Anadarko Petroleum Corp. (4 miejsce na liœcie „150” Oil & Gas Jour-nal) i Apache Corp. (6 miejsce). Ewentualne po³¹czenie dotyczy firm o zbli¿onej wielkoœci aktywów, wiêc równie¿ ze wzglêdów presti¿owych pertraktacje przebiegaj¹ powo-li. Anadarko od pewnego czasu mimo wzrostu nak³adów nie mo¿e utrzymaæ wielkoœci zasobów. W 2014 r. wzrost zasobów wynosi³ tylko 2,4 % w porównaniu z 9% w 2013 r., zwiêkszy³a siê te¿ iloœæ negatywnych wierceñ – z 7% w 2013 r. do 14% w 2014 r., natomiast strata w wyniku finan-sowym w III kwartale br. wynosi 817 mln USD. Na dobr¹ pozycjê Apache sk³ada siê znaczna iloœæ koncesji w base-nie permskim, najwiêkszy udzia³ w poszukiwaniach i eks-ploatacji gazu i ropy z ³upków oraz utrzymanie produkcji ropy, podczas gdy inni producenci zamykaj¹ odwierty i redukuj¹ park wierceñ. W profilu produkcji ponad 50% stanowi ropa, co w przypadku po³¹czenia z Anadarko znacz-nie zwiêkszy³oby ³¹czn¹ produkcjê a¿ do 78,8 tys. t/d. Dla porównania – wydobycie Ekwadoru, który jest cz³onkiem OPEC, wynosi 72 tys. t/d ropy. Negocjacje s¹ trudne, tocz¹ siê z przerwami i nie jest pewne czy zakoñcz¹ siê pomyœlnie.
Rosja. Od pocz¹tku okresu zwiêkszonego zaintereso-wania zasobami i poszukizaintereso-waniami gazu i ropy z ³upków poza USA Gazprom w oficjalnych wypowiedziach bagate-lizowa³ znaczenie tej kategorii wêglowodorów, nawet po podjêciu ich rozpoznania przez rosyjskie koncerny. Kon-cern podtrzymuje swoje stanowisko, a jednoczeœnie bacz-nie obserwuje rozwój sytuacji w tej dziedzibacz-nie, o czym œwiadczy komunikat z posiedzenia zarz¹du z 25 listopada br. Jego treœæ mo¿na potraktowaæ jako syntetyczny prze-gl¹d recenzuj¹cy stan zasobów i mo¿liwoœci eksploatacji gazu z ³upków w skali przemys³owej. Gazprom ocenia, ¿e zbadane zasoby gazu z ³upków na œwiecie wynosz¹ ok. 5 bln m3
, co stanowi mniej ni¿ 3% œwiatowych zasobów gazu, co wiêcej, s¹ one zlokalizowane g³ównie w USA, a w mniejszym stopniu w Kanadzie i w Chinach. Spadek cen ropy i gazu zahamowa³ rozwój wydobycia gazu z ³upków i spowodowa³ zmniejszenie liczby czynnych urz¹dzeñ 12
wiertniczych w USA o przesz³o 60%. Do niedawna amery-kañska produkcja gazu z ³upków by³a czêsto wspierana przez wdra¿anie zaawansowanych technologii opracowa-nych dla potrzeb ró¿opracowa-nych metod eksploatacji ciek³ych wêg-lowodorów, teraz ten mechanizm mo¿e przestaæ funkcjo-nowaæ. W Kanadzie nie przewiduje siê wzrostu wydoby-cia gazu ³upkowego, w Chinach realizacja programu rz¹-dowego jest opóŸniona, równie¿ ma³o prawdopodobne jest, aby produkcja gazu z ³upków wkrótce ruszy³a w Europie. W obecnej sytuacji zainteresowanie gazem z ³upków spad³o na ca³ym œwiecie. Wiele koncernów poinformo-wa³o o redukcji inwestycji lub o ca³kowitym wycofaniu siê z projektów ³upkowych, szczególnie w Chinach, Australii i wschodniej Europie. W komunikacie stwierdza siê rów-nie¿, ¿e mo¿na by³o siê spodziewaæ znacznego przeszaco-wania perspektyw wydobycia gazu z ³upków w Polsce oraz na Ukrainie i miêdzynarodowi operatorzy ju¿ wycofali siê z koncesji w tych krajach.
Na spotkaniu czêsto poruszano zagadnienia ryzyka zwi¹zanego z wydobywaniem gazu z ³upków
przypomi-naj¹c, ¿e w 2014 i 2015 r. kilka stanów USA (Vermont, Maryland i Nowy Jork) wprowadzi³o ograniczenia w tej dziedzinie z powodu przypadków zanieczyszczenia wody, wstrz¹sów sejsmicznych, emisji gazów cieplarnianych i obecnoœci substancji radioaktywnych w odpadach.
Rada Dyrektorów Gazpromu uwa¿a, ¿e spadek cen ropy zwiêkszy³ konkurencyjnoœæ dostaw konwencjonalne-go gazu ziemnekonwencjonalne-go do Europy i Azji, gdzie krajowy gaz z ³upków mia³ byæ alternatyw¹ importu. Zapowiedziano kontynuacjê dok³adnego œledzenia postêpów w rozpozna-waniu i udostêpnianiu zasobów gazu z ³upków.
Treœæ komunikatu w wielu fragmentach zawiera infor-macje nieprecyzyjne, czasem przesadzone, wybrane selek-tywnie, aby podwa¿yæ znaczenie sukcesu osi¹gniêtego w USA. Jednoczeœnie pokazuje, ¿e dla Rosji, tak jak dla wiel-kich producentów ropy i gazu z Bliskiego Wschodu, wêglo-wodory niekonwencjonalne s¹ powa¿nym wyzwaniem. ród³a: Bloomberg, Hart’s E&P, Min. Gospodarki, Offs-hore, Oil & Gas Financial Journal, Oil & Gas Journal, OPEC, PGNiG, Statoil, World Oil
13
