• Nie Znaleziono Wyników

Reklama ambientowa, jako niestandardowa forma komunikacji firmy z klientem

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "Reklama ambientowa, jako niestandardowa forma komunikacji firmy z klientem"

Copied!
13
0
0

Pełen tekst

(1)

Streszczenie

W dobie ogromnej iloci rónych form promocji, firmy staraj si stosowa co-raz bardziej niestandardowe i wyrafinowane formy komunikacji z rynkiem, tak aby reklama wyróniała si sporód innych, a przez to została zauwaona i zapamitana. Jedn z takich niestandardowych form promocji s akcje ambientowe (ambient me-dia). Jest to stosunkowo nowa forma komunikacjii, lecz zyskujca coraz wiksz po-pularno i zainteresowanie wród firm. Działania ambientowe wywołujc zaskocze-nie u odbiorców, s bardziej zauwaalne, a take pozwalaj na dotarcie do okrelo-nej grupy odbiorców i nawizywanie z nimi relacji. Wykorzystujc stare i nowe no-niki reklamy, akcje ambientowe charakteryzuj si niepowtarzalnoci i jednorazo-woci i powinny by dostosowane do sytuacji i otoczenia konsumenta.

Słowa kluczowe: ambient, ambient marketing, promocja, reklama

1. Wprowadzenie

Współczesny konsument niemal na kadym kroku, w kadej sferze ycia spotyka si z prób zainteresowania go rónymi produktami, markami w celu nakłonienia go do zakupu. Firmy staraj si zwróci uwag i sprzeda swój produkt stosujc róne formy promowania swych produktów. Ze wzgldu na du konkurencj na rynku, coraz trudniej jest przebi si producentom ze swoim przekazem przez gszcz komunikatów, wykorzystujc standardowe noniki takie, jak telewizja, radio, prasa, outdoor czy Internet. Trudniej jest przycign uwag konsumenta, zachci go do zakupu konkretnego produktu. Sami konsumenci twierdz, e reklam jest za duo, i w róny sposób próbuj ich unika . Dlatego na znaczeniu zyskuj niestandardowe formy komunikacji firmy z rynkiem, które ciesz si coraz wikszym zainteresowaniem. Wan cech i jednoczenie zalet takich działa jest to, e konsumenci nie maj poczucia wywierania na nich presji, poniewa s to działania bardziej subtelne. Konsumenci nie s w nich bombardowani ogromn liczb powtarzalnych i denerwujcych przekazów reklamowych, nie s codziennie w ten sam sposób namawiani do zakupu czy wypróbowania okrelonego produktu. Poprzez wykorzystanie niestandardowych form promocji producenci mog dotrze do klienta nie wywołujc efektu zmczenia i znuenia. Jak pisze N. Hatalska, komunikacja niestandardowa, do której zalicza si m.in. marketing partyzancki, marketing wirusowy, marketing szeptany czy ambient media, przygotowywana jest w oparciu o trzy podstawowe zasady: uderz i uciekaj, angauj i baw1. Działania niestandardowe s niepowtarzalne, docieraj do odbiorcy, zostaj zauwaone i znikaj, 1 N. Hatalska, Nie tylko wielka pitka, czyli ambient media i marketing szeptany jako alternatywne formy komunikacji,

(2)

nie s dalej wykorzystywane i powtarzane. Ponadto zasad jest angaowanie konsumentów, którzy mog współtworzy okrelone akcje, bd te dziel si informacjami ze swoimi znajomymi. Wniestandardowych działaniach promocyjnych wany jest take element zabawy oraz wzbudzanie pozytywnych emocji u odbiorców.

2. PojĊcie i cele ambientu

Pojcie ambientu pojawiło si w latach 90. ubiegłego stulecia w Wielkiej Brytanii. Brytyjczycy traktowali reklam ambientow jako lekarstwo na nud, alternatyw dla powtarzalnych, standardowych formy komunikatów reklamowych. Po raz pierwszy termin ten zastosowała brytyjska firma reklamy zewntrznej Concord, która okreliła "ambient" jako "szybko rosncy sektor niestandardowych sposobów wykorzystania otaczajcej nas rzeczywistoci do celów reklamowych2". Ambient pochodzi z jzyka angielskiego ambiente – co oznacza otoczenie, przestrze, bezporedni blisko czego3. Okrelenie działa jako ambientowych nie jest łatwym zadaniem i trudno o jednoznaczn, wyra n definicj tego pojcia. Do kategorii ambient najczciej zalicza si wszystkie działania, które nie dadz si zakwalifikowa do cile wyrónionych, okrelonych standardowych form komunikacji. S. Nadolny – dyrektor zarzdzajcy firmy Newpublic – wskazuje, e nonikami ambientowymi s noniki stworzone, wykorzystane dla potrzeb komunikacji z konsumentem w kontekcie konkretnego produktu, usługi4. Pojcie ambientu jest czsto zamiennie stosowane z pojciem tzw. guerilla marketingu, którym okrela si raczej promocj w formie eventów, imprez itp. Guerilla sprowadza si do niekonwencjonalnych wydarze, natomiast ambient jest reklam w ciekawych miejscach5. Jednak zdarza si, e ta sama akcja przez jednych jest podawana jako przykład ambientu, a przez innych jako guerilla marketing. Niektórzy, do działa ambientowych zaliczaj take marketing partyzancki, który opiera si na niekonwencjonalnych działaniach marketingowych, w których liczy si pomysł, ajego celem jest osignicie efektów przy nakładzie minimalnych rodków6. Reklama ambientowa jest form komunikacji wykorzystujc w niestandardowy sposób elementy otoczenia, aby dotrze do klientów. Zdaniem N. Hatalskiej, ambient media to wszystkie niestandardowe akcje, które przeprowadza si za porednictwem mediów klasycznych oraz innych kanałów komunikacji7. W działaniach ambientowych wykorzystuje si tradycyjne noniki wnowy, innowacyjny sposób, a ponadto adaptuje si elementy otoczenia, które wczeniej nie były traktowane jako nonik reklamy. Zdaniem A. Kasprzak, ambient to niestandardowe unikalne iniepowtarzalne noniki reklamowe, których celem jest przycignicie uwagi konsumenta. Natomiast Samborski pisze, e ambient „to sposób podejcia do reklamy. To mylenie. To ta sama reklama, tylko bardziej otwarta na odbiorc, do którego przemawia tam, gdzie on mieszka, je, pracuje, chodzi, bawi si, yje”8.

2 Z. Matyjek, Lekarstwo na nud, Gazeta Wyborcza nr 189, 14.08.2000, s. 26. 3 J. Łczycka, Ambient – okreli nieokrelone, OOHmagazine, 2010, nr 10 (22), s. 26.

4 S. Nadolny, Ambient marketing bdzie standardem w media planie,OOHmagazine, 2010, nr 10 (22), s.22. 5 Ambient Media i próba oceny skutecznoci działania, www.ambientguerilla.blogspot.com.

6 N. Hatalska, Niestandardowe formy promocji, Marketing i rynek 11/2002,www.hatalska.com. 7 Tame.

(3)

W działaniach ambientowych wana jest kreacja oraz forma i kontekst w jakim jest umiejscowiona9. Ambientem s działania, które wi si z opracowywaniem, planowaniem iwdraaniem niestandardowych kampanii marketingowych wykorzystujcych w otoczeniu wszystko to, co moliwe i niemoliwe, znane i nieznane10. Reklama ambientowa to kada aktywno reklamowa wyłamujca si z dotychczasowych schematów, działajca z zaskoczenia i nie mieszczca si w dotychczasowych znanych kanałach komunikacyjnych11. Z kolei C. Sochacki twierdzi, e ambient nie ma nic wspólnego z sieciami noników i jest to tworzenie nowych rozwiza komunikacyjnych na potrzeby konkretnej kampanii. Jest to spektakularna, niepowtarzalna forma wsparcia kampanii reklamowych w mediach ATL12.

Rozwój akcji ambientowych – jak wskazuje P. Bachowski – warunkowany był potrzeb bycia blisko klienta, blisko jego potrzeb oraz decyzji zakupowych. Blisko oznacza dotarcie do konsumentów w miejscach i momentach, które odnosz si do potrzeby zaspokajanej przez dany produkt i podejmowanych decyzji13. Klient, jako odbiorca reklam telewizyjnych, internetowych iradiowych, przebywa najczciej w domu albo w innych miejscach poza domem. Droga konsumenta od momentu zauwaenia komunikatu reklamowego do podjcia decyzji jest zbyt odległa i długa. Dlatego wane jest wykorzystanie przestrzeni pomidzy domem a miejsce sprzeday. Firma, aby osign sukces, musi by przez cały czas blisko klienta: gdy jest w domu, gdy z niego wychodzi i gdy podejmuje decyzje w miejscach sprzeday. Musi by w otoczeniu, wktórym jest klient, przy czym wana jest tutaj bezporednio relacji, która moe wpłyn na jego decyzje.

Jakie s zatem cele działa ambientowych? A. Lepert – media director w firmie Star Media – wskazuje, e ambient jest rozwizaniem, które pozwala producentowi wyróni si na bardzo konkurencyjnym rynku oraz przyblia produkt konsumentowi, wchodzc z nim w bezporednie relacje, gdy producenci ze swoim przekazem wychodz naprzeciw konsumentom, docieraj do miejsc przez nich odwiedzanych14. A zatem celem ambientu jest przede wszystkim budowanie relacji z klientem, a nie tworzenie zasigu czy wzrost sprzeday. Ambient wzmacnia emocjonalny wizerunek marki, buduje wizi miedzy klientem a produktem, pogłbiajc tym samym, wiadomo konsumentów. Przyjmuje si, e po jednorazowej akcji ambientowej konsument zapamita przekaz15. Zdaniem M. Kociszewskiego, celem jest osignicie spektakularnego efektu mediowego, tzn. rozgłosu, szumu wokół produktu. Dziki niemu marka staje si rozpoznawalna ijest postrzegana jako nowoczesna, innowacyjna. Konsumenci mówi o takiej marce spontanicznie, z zainteresowaniem i ciekowoci. Marka nie daje si zamkn w pewne ramy, cigle je przekracza zaskakujc i wzbudzajc zainteresowanie konsumentów. Konsumenci chtniej utosamiaj si z markami, które s postrzegane jako innowacyjne, oryginalne, odwane16. Wambiencie tworzy si ciekawe kreacje i nietypowe rozwizania, aby zaskoczy i zadziwi 9 A. Kasprzak, Ambient, czyli wisienka na torcie, 12.10.2009. www.brief.pl. [24.03.2011].

10 I. Zbonikowska, Ambientowy rynek, 02.06.2009, www oohmagazine, [24.03.2011]. 11 Tame.

12 K. Liberka, Na rozwizanie powtarzalne konsument si uodpornił, www.oohmagazine.pl [25.03.2011]. 13 J. Łczycka, Ambient – okreli nieokrelone, www.oohmagazine, 2010, nr 10 (22, s. 27.

14 J. Łczycka, Ambient okiem domów mediowych, OOHmagazine, 2010, nr 10 (22), s. 25. 15 K. Sudbury, Ambient, czyli niestandardowy marketing, Brief, www.brief.pl,[24.03.2011]. 16 A. Kasprzak, Ambent czyli wisienka na torcie, 12.10.2009, brief.www.brief.pl. [24.03.2011].

(4)

odbiorców, a tym samym utrwali si w ich wiadomoci i spowodowa , aby konsumenci mówili o tych akcjach. Wydaje si, e zaskoczenie jest kluczowym elementem, a zarazem celem reklamy ambientowej, a niczego niespodziewajcy si klient nie jest w stanie zignorowa przekazu, przygotowa si wczeniej na jego odbiór, szukajc sposobów, aby go unikn . Zaskakujca ijednoczenie mniej nachalna reklama ambientowa pozwala w bardziej subtelny sposób przybliy produkt do konsumenta.

3. Cechy reklamy ambientowej

Reklama ambientowa dziki nawizywaniu bezporednich relacji z konsumentem ma du sił oddziaływania na odbiorców, ale w bardziej delikatny sposób. Nie jest tak meczca jak inne formy reklamy, jest bardziej ciekawa i intrygujca. Tym, co wyrónia reklam ambientow, jest niestandardowo , niepowtarzalno , oryginalno , innowacyjno i jednorazowo . Wychodzi ona poza przyjte schematy i rozwizania, oferuje nowe ujcia, wykorzystujc stare i nowe noniki dla osignicia podanych celów, efektów.

Istot ambientu jest przede wszystkim efekt zaskoczenia klienta. Tylko jak zaskoczy swoim rozwizaniem współczesnego konsumenta, który staje si coraz bardziej odporny na działania producentów? Włczajc telewizj, radio czy Internet, spodziewamy si zobaczy , usłysze przekazy kierowane do nas, wówczas trudno nas zaskoczy . Tym bardziej, e producenci czsto, podobnie przedstawiaj swoje produkty i coraz trudniej o nowe pomysły, kreacje, rozwizania. Ambient natomiast daje o wiele wiksze moliwoci, gdy pojawia si tam, gdzie konsument si tego w ogóle nie spodziewa oraz wykorzystuje elementy otoczenia, które do tej pory nie były postrzegane jako noniki działa reklamowych, a znane noniki wykorzystuje w całkiem nowy sposób. Dziki temu o wiele łatwiej wprowadzi klienta w stan zdumienia, zaskoczenia. Azaskoczenie odbiorcy zwiksza szanse na zauwaenie i zapamitanie przekazu. Zaskoczony klient bdzie si zastanawiał o co chodzi, widzc tego typu akcje i zacznie poszukiwa informacji. Wane jest take to, e zaskoczony klient czsto nie jest wiadomy, e uczestniczy w akcji reklamowej, nie ma poczucia wywierania na niego wpływu oraz nakłaniania do okrelonych zachowa.

W działaniach ambientowych najwaniejszy jest kontekst przekazu i powizanie akcji zotoczeniem. Tak naprawd, to otoczenie staje si inspiracj dla tworzenia przekazu, a nie odwrotnie. To, jaki bdzie przekaz, zaley od otoczenia, jego elementów i cech. Ciekawe pomysły akcji ambientowych warunkowane s włanie cechami otoczenia. Wybór miejsca sam w sobie ma zaskoczy konsumenta, który w tym miejscu nie spodziewa si reklamy, a ona z kolei nadaje mu nowe znaczenie17.

Wan cech ambientu jest niepowtarzalno – s to akcje jednorazowe, prowadzone wokrelonym miejscu i czasie. Jeeli przechodz w powtarzalne rozwizania, wówczas trac cechy ambientu, w ten sposób wiele działa, wczeniej postrzeganych jako ambientowe, stało si standardow form komunikacji, np. reklamy na autobusach, balonach itp. Tym, co zabija ambient jest powtarzalno , kopiowanie rozwiza i pomysłów. Akcje ambientowe, mimo e s jednorazowe, to ich zaprzestanie nie oznacza koca ich ycia. Ich przedłueniem jest marketing szeptany i wirusowy, a ciekawe ambienty staj si przedmiotem dyskusji, pisze o nich prasa, 17 Amiant media narzdziem reklamy alternatywnej, 26.12.2009. http.alterreklama.wordpress.com. [27.03.2011]

(5)

dziki czemu przekaz dociera do znacznie wikszej grupy odbiorców ni do grupy osób, które zetknły si z nim w okrelonym miejscu i czasie. O interesujcych kreacjach ambientowych ludzie rozmawiaj, przekazuj informacje o nich swoim znajomym, a czsto sami tworz swoje rozwizania, nawizujc do prowadzonej akcji. Działania ambientowe yj dalej cechuje je „ycie po yciu”18. Informacje przekazywane przez odbiorców zwracaj uwag i uwiarygodniaj produkty, a produkty o których si rozmawia staj si blisze i bardziej znane.

Dziki działaniom ambientowym firma nawizuje bezporedni kontakt z odbiorc oraz ma moliwo zaangaowania go w odbiór przekazu. Bezporedni kontakt z konsumentem motywuje go do zakupu19. Zaangaowanie klienta jest bardzo wane, poniewa niezaangaowany klient jest klientem straconym20. Ambient wychodzi naprzeciw współczesnemu konsumentowi, który nie chce by jedynie biernym odbior, ale chce współtworzy produkty i akcje reklamowe i dlatego sam poszukuje informacji oraz dzieli si ni z innymi. Ponadto, ambient pozwala na dotarcie do cile okrelonej grupy docelowej, gdy pojawia si w miejscach, w których konkretna grupa odbiorców spdza czas, przebywa: czy to bd uczelnie, centra handlowe, kluby czy kina. Tym samym, ambient umoliwia nawizanie z nimi relacji, dialogu, dostosowujc kreacj, jzyk ich oczekiwa i upodoba. Reklama ambientowa moe dotrze take do grup niszowych, z którymi trudno jest komunikowa si wykorzystujc noniki masowe. Trafiajc bezporednio do konkretnej grupy odbiorców taka forma reklamy pozwala na ograniczenie kosztów przekazu, wprzeciwiestwie do masowych rodków przekazu, w przypadku których producent ponosi ogromne koszty, nie bdc pewien czy grupa niszowa zauway przekaz.

4. Odbiorcy ambientu

Kim s odbiorcy działa ambientowych i do kogo naley kierowa tego typu działania? Zdaniem C. Suchackiego, za pomoc ambientu mona komunikowa si z kad grup docelow. Działania ambientowe mog dotrze do kadej grupy konsumentów dziki temu, e informacje oprodukcie dostosowane s do miejsca, w którym znajduj si konsumenci oraz do ich preferencji i potrzeb. Reklama ambientowa moe dotrze do wszystkich, pod warunkiem dostosowania komunikatu do sytuacji i otoczenia konsumenta. Pomimo, i reklama ambientowa pozwala na komunikacj z kadym konsumentem, to podkrela si, e szczególnie duym zainteresowaniem cieszy si wród osób młodych i aktywnych, dobrze zarabiajcych, spdzajcych wikszo czasu poza domem. S to nowoczeni, wielkomiejscy odbiorcy, krytycznie odnoszcych si do tradycyjnej reklamy21. Ludzie młodzi s czsto prosumentami, nalecymi do generacji C – grupy konsumentów okrelanych na podstawie cech behawioralnych, stylu ycia, a nie na podstawie cech demograficznych. Generacj C cechuje ch posiadania wpływu i kontroli, kreatywno , komunikacja i kontakty z innymi22. Konsumenci ci nie ograniczaj si tylko do konsumpcji, ale maj take potrzeb tworzenia, kontroli i wpływu na otoczenie. S zaangaowani, kreatywni i tego te oczekuj od producentów. Prosumenci to aktywni konsumenci, majcy poczucie, e to oni 18 Efektem skutecznej komunikacji jest zjawisko „ycia po yciu”, 18.05.2010,www.brief.pl, [23.03.2011].

19 N. Hatalska, Nie tylko wielka pitkaa…dz.cyt..

20 A. Zacharz,Klient niezaangaowany to klient stracony, 13.08.2010, www.brief.pl. 21 I. Zbonikowska, Ambientowy rynek, 02.06.2009 www.oohmagazine.pl. 22 N. Hatalska, Nie tylko wielka pitka…dz. cyt.

(6)

podejmuj decyzje, a nie ulegaj naciskom. Firmy zdaj sobie spraw, e komunikacja z t grupa jest trudna, wymaga tworzenia nowych, zaskakujcych rozwiza. Bardzo łatwo straci ich zainteresowanie, zniechci do siebie. Wskazuje si na kilka wspólnych cech ludzi młodych ireklamy ambientowej. Młodo i ambient trwaj przez jaki czas, młodzi i reklama ambientowa poszukuj nowych, niekonwencjonalnych, zaskakujcych rozwiza, ponadto ambient cechuje si humorem i inteligencj23, a tylko dziki inteligentnym i zabawnym przekazom producenci mog zwróci uwag tej grupy docelowej.

5. Rynek ambientu w Polsce

W krajach rozwinitych, wykorzystanie ambientu przez firmy jest powszechne, działania ambientowe towarzysz prawie wszystkim kampaniom marketingowym. Aby zwróci uwag klientów, przygotowywane rozwizania s bardzo ciekawe, odwane, miałe i zaskakujce, aczsto budzce kontrowersje. W Polsce natomiast, dopiero obserwuje si rozwój działa ambientowych i, w porównaniu do innych krajów, s w fazie pocztkowej. Polski rynek reklamy niestandardowej jest bardzo rozdrobniony, a jego warto szacuje si na ok. 100 mln zł rocznie, przedstawiciele mediów wskazuj, e niestandardowa komunikacja stanowi ok. 30% całoci ich przychodów. Zdaniem klientów firmy ZenithOptimedia, ich wydatki na działania niestandardowe w 2009 roku stanowiły rednio 19% całoci wydatków na reklam, ale szacuje si, e ich udział jest jeszcze mniejszy i nie przekracza 10%24. Firmy nie maj jeszcze przekonania do tego typu rozwiza i nie traktuj ambientu jako wanego elementu kampanii reklamowej. Reklama ambientowa jest traktowana, przede wszystkim, jako uzupełnienie działa marketingowych. Dlatego pojawia si pytanie: czy mogłaby by podstaw, trzonem kampanii? W tej kwestii przewaaj opinie, e trudno byłoby firmie odnie sukces, stawiajc głównie na ambient, poniewa przynosi on najwiksze korzyci wtedy, gdy jest powizany z działaniami w mediach ATL, które buduj zasig i wiadomo produktu. Za ambient pozwala firmie nawizywa bliskie relacje. Coraz czciej słyszy si jednak odmienne opinie. Zdaniem R. Samborskiego, ambient wykorzystany odpowiednio i wiadomie mógłby by podstawowym nonikiem kampanii. Jednak, ze wzgldu na brak moliwoci pomiaru i wyników wiadczcych o skutecznoci tej formy promocji, firmy nie odwaaj si na taki krok. Polskie działania ambientowe, w odrónieniu do zagranicznych, s bardziej ostrone, mniej odwane i mniej miałe. Zadaniem B. Nowakowskiego – prezesa MediaConcept – jest to warunkowane cechami grup docelowych, które s bardziej konserwatywne i mniej zaangaowane, a zatem pojawiaj si obawy, jak odbior zbyt miałe rozwizania firm25. Wskazuje si, e nie ma adnych ogranicze stosowania działa ambientowych i praktycznie wszystkie brane mog z niego korzysta , cho trudniej jest stosowa ambient w przypadku produktów uytkowych, sprzedawanych racjonalnie, w przeciwiestwie do produktów nabywanych emocjonalnie, gdzie znacznie łatwiej jest zaangaowa klienta. Na działania ambientowe najczciej decyduj si firmy z brany telekomunikacyjnej, motoryzacyjnej, dystrybucji filmów, kosmetycznej, odziey sportowej, napojów i banków26. 23 Ambient media i próba oceny skutecznoci działania, www. ambientguerilla.blogspot.com. [20.03.2010].

24 Działania niestandardowe 28.08.2010, www. zenithoptimedia.pl [25.03.2011]. 25 J. Łczycka, Ambient okiem domów mediowych, OOHmagazine, 2010, nr 10 (22), s. 24. 26 Tame.

(7)

Barierami rozwoju rynku ambientu w Polsce s m.in.: brak odwagi firm w przygotowywaniu ciekawych kreacji, ograniczony budet reklamowy, procedury administracyjne, konieczno uzyskania zezwole na prowadzenie tego typu akcji, brak wiedzy na temat ambientu, błdne jego postrzeganie27.. Pomimo, e nie ma wypracowanego standardu pomiaru skutecznoci ambientu, to prowadzone s badania majce na celu okrelenie wska nika rozpoznawalnoci, zapamitania przekazu. Przykładem takich bada jest pomiar skutecznoci kampanii Danio, która została przeprowadzona w obiektach sportowych. Po pojawieniu si naklejek Danio Lekki na basenach, wklubach fitness, na szafkach, 40% badanych potrafiło wymieni elementy, na których widziało reklam oraz pamitało konkretny element kreacji, przez co wzrosła spontaniczna znajomo marki. Kampania została powizana kontekstowo – prowadzona była w miejscach, do których kobiety przychodz, aby zadba o swoj sylwetk, co przy eksponowanej niskiej kalorycznoci produktu, ułatwiało zauwaenie kampanii28. Take, badania przeprowadzone po kampanii Chevroleta, wskazuj na wzrost rozpoznawalnoci i zapamitywalnoci działa prowadzonych wsamolotach. Ponad 80% badanych wskazała, e była to reklama samochodu, a prawie 70% rozpoznało mark Aveo, równie wikszo badanych wskazała miejsca, w których widoczne były reklamy samochodu, tj. fotele czy kufry na podrczny baga. Dodatkowo, reklama wzbudziła pozytywne emocje wród odbiorców29.

O skutecznoci ambientu decyduje spójno treci przekazu, jego formy i kontekstu ze strategi wizerunkow marki. Zdaniem M. Szczerby, skuteczno działa ambientowych mierzona jest reakcj otoczenia30.Wana jest lokalizacja noników, taka aby dotrze do klientów, ajednoczenie ich zaskoczy oraz ciekawa kreacja, która wywoła szum. Pomimo raczkowania polskiego rynku ambientu, specjalici od marketingu okrelaj polski rynek jako perspektywiczny. Coraz wicej agencji ambientowych zajmuje si przygotowywaniem tego typu działa, a działania s coraz bardziej ciekawe i interesujce.

6. NoĞniki działaĔ ambientowych

W działaniach ambientowych wane jest, aby wszystkie wykorzystywane noniki dostosowane były do kontekstu i otoczenia, w którym przebywa klient. Jak pisze Samborski, ambient nie wyklucza adnego medium, korzysta z wszystkich moliwych metod i rodków komunikacji z odbiorc. Nonikami reklamy ambientowej czsto s elementy otoczenia. Ambient wykorzystuje noniki reklamy zewntrznej oraz inne elementy otoczenia, wczeniej nie wykorzystywane. Cho noników reklamy ambientowej jest bardzo wiele, to prawie wszystkie sprowadzaj si do wykorzystania przestrzeni, w której znajduje si ich odbiorca, dlatego s to najczciej miejsca, w których toczy si ycie społeczne (np. kino, ulica, galeria handlowa, podziemne przejcia przy dworcach), a take urzdzenia dziki którym docieramy w poszczególne miejsca (np. rodki komunikacji, pojazdy).

Czsto wykorzystywan przestrzeni działa ambientowych s toalety, głównie w klubach, restauracjach, kinach. Miejsca te ciesz si duym zainteresowaniem producentów, poniewa 27 Ambient w polskim wydaniu, OOHmagazine, 2010, nr 10 (22), s. 28-30.

28 Wyniki badania skutecznoci kampanii Danio, Marketing w Praktyce 03/2007. 29 K. Liberka, Reklamowe niebo, 06.11.2007, www.oohmagazine.pl.

(8)

wmiejscach tych klient ma zapewnion intymno i spokój, a zatem jest bardziej podatny na bod ce i mona mu czym wypełni ten czas. Reklama w toaletach stanowi niemal idealne ródło kontaktu z odbiorc, poniewa nie towarzyszy jej szum reklamowy, nie mona jej unikn , umoliwia dotarcie do okrelonej grupy docelowej, z jednej strony poprzez selekcj ze wzgldu na płe , a z drugiej poprzez wybór miejsc w zalenoci od stylu ycia klientów. Do celów reklamy wtoaletach moe by wykorzystany kady jej element, tj. podłoga, drzwi, lustra, pisuary, zlewy, suszarki do rk itd. Przykładem reklamy w toaletach jest reklama filmu „Kill Bill” w Indiach, wktórej na podłodze pojawiła si plama krwi wypływajca spod drzwi kabiny w toalecie, wzbudzajca przeraenie wród uytkowników. Z bada wynika, e 40% odwiedzajcych lokale gastronomiczne, kina, centra sportowe zauwaa reklam w toaletach, a s to najczciej osoby młode w wieku 20–29 lat, z wykształceniem wyszym lub rednim31.

Dobrym miejscem dla akcji ambientowych jest take kino. Reklama kinowa ma jednak niewielki udział w wydatkach reklamowych firm, cho wydaje si, e przestrze kina stanowi atrakcyjny nonik działa ambientowych. Przekaz musi by umiejtnie dostosowany do otoczenia, w którym znajduje si klient, spdzajcy swój czas wolny, tak aby został zauwaony. Przykładem jest zamontowanie w sali kinowej fotela WC, na którym podana była nazwa rodka przeciw biegunce.

Jednak, chyba najczstsz przestrzeni w reklamach ambientowych jest ulica, miejsce, wktórym łatwo spotka klienta, a take nawiza z nim kontakt, przycign uwag oryginalnymi pomysłami. W marketingu ulicznym istotna jest kolejno prowadzonych akcji, najpierw wpobliu miejsc, w których oferowany jest produkt, aby uwiadomi blisko produktu imoliwo jego nabycia, nastpnie rozszerzajc i zwikszajc obszar, tym samym oddalajc si od punktu sprzeday. Tak było przy otwieraniu nowego sklepu Lee w Paryu. Przestrze miejsk zaadaptowano w ten sposób, e np. studzienki ciekowe imitowały guziki od ubra, a na słupkach parkingowych umieszczono cze asortymentu dostpnego w sklepie. Nastpnie, nad ulicami rozpito tradycyjne sznury do suszenia bielizny, a na nich wywieszono spodnie. W ten nietypowy sposób klienci mogli zapozna si z ofert sklepu oraz rabatami cenowymi32. Polskim przykładem ambientu ulicznego była akcja PLL LOT. Pod hasłem „zamie dziury na chmury, lataj Lotem po Polsce”, LOT promował niskie ceny połcze. Akcja polegała na tym, e przy drogach wylotowych z Warszawy, Gdaska, Poznania, Wrocławia, Krakowa i Rzeszowa stali ludzie ztransparentami z powyszym hasłem. Akacja na pewno przycignła uwag kierowców, aponadto dobrze powizano akcj z otoczeniem – kierowcy dowiadczajcy uciliwoci podróowania po polskich drogach, oraz stojcy ludzie z transparentami, z daleka, mogli kojarzy si z podrónymi chccymi jecha w okrelonym kierunku.

Działania ambientowe w przestrzeni ulicznej mog wykorzystywa take tradycyjne istniejce noniki w nowych sposób. Przykładem jest tu Galeria Łódzka, która promujc nowe kolekcje wiosna lato 2010, wykorzystała billboardy w postaci drzew, gdzie noga billboardu imitowała pie, a sam billboard miał kształt lici i gałzek. Innym przykładem wykorzystania billboardu wdziałaniach ambientowych jest pod hasłem: Małopolska na narty”. Na ulicy Puławskiej wWarszawie, na billboardzie przymocowano krzesełko narciarskie, na którym siedzieli aktorzy 31 J. Szlak, Patrz przed siebie, 18.08.2006, www.marketing-news.pl.

(9)

Jan Wieczorkowski i Bartosz Obuchowicz w pełnym ekwipunku snowboardowym. Pó niej na krzesełku usiedli statyci, za wieczorem umieszczono manekiny – par z dzieckiem. Na plakacie widniał krajobraz Tatr, a dziki tej kreacji pokazano, e Małopolska jest dobrym miejscem wypoczynku. Akcja cieszyła si bardzo duym zainteresowaniem mediów, pojawiło si kilka ekip telewizyjnych, radiowych, przedstawicieli prasy33. O akcji mówiono w rónych programach, co jest dobrym przykładem, i ciekawy ambient nie koczy si wraz ze zrealizowaniem go.

Bardzo popularnym nonikiem dla działa ambientowych jest reklama mobilna na autobusach, samochodach, wagonach, tramwajach itd. Reklama mobilna stosowana jest od dawna, gdy przyciga uwag konsumentów, a ciekawe wykorzystanie tych noników na pewno zwraca uwag przechodniów i pasaerów. Przykładem akcji wykorzystujcej autobusy była kampania wizerunkowo-promocyjna Telewizji Kino Polska i kanału filmowego FilmBox. Polegała ona na tym, e na autobusach MZA w Warszawie pojawiły si specjalne grafiki przedstawiajce witryny sklepowe nawizujce do seriali i komedii nadawanych przez Kino Polska (np. „Kobieta za lad”). Pasaerowie, wsiadajcy do autobusów, przechodzili przez drzwi imitujce oryginalne filmowe sklepy.34. Natomiast firma IKEA do celów reklamy zaadaptowała kolejk jednotorow wjaposkim miecie Kobe. Pasaerów, wsiadajcych do wagonu kolejki, zaskoczył jego wystrój – wygodne sofy oraz kolorowe zasłonki prezentujce tekstylia słuce do dekoracji wntrz. Firmy – odpowiadajcy domowym warunkom. Podobne rozwizanie firma ta zastosowała w Katowicach, gdzie wyposayła w swoje produkty jeden z tramwajów35..

Dobrym sposobem wykorzystania przestrzeni miejskiej na przeprowadzenie akcji ambientowej s przystanki autobusowe, na których czekajcy na autobus potencjalni klienci s podatni na wszelkie sposoby, którymi mona umili czas oczekiwania na autobus. Na tak form zdecydowała si na przykład firma IKEA, organizujc kampani „Przystanek IKEA. Urzdzamy wygodniej nasze miasto”. W jej ramach, w kilku miastach w Polsce, przystanki zamieniono wprzytulne, umeblowane pokoje. Mieszkacy mogli usi na kanapie, zamiast na niewygodnej, drewnianej ławce, porozmawia z hostessami, a przy okazji wypełni ankiet na temat tego, co naleałoby zmieni w miejskim otoczeniu36. Dziki akcji poznano oczekiwania mieszkaców odnonie zmian w najbliszym otoczeniu, a jednoczenie uwiadomiono jak moemy zmieni , umeblowa , nasze otoczenie, pojawiały si te sugestie, aby wprowadzi taki standard przystanków.

Czstym nonikiem mobilnych form działa ambientowych jest take samochod. Przykładem s tu reklamy banku Nordea czy marki Tchibo. Bank Nordea, aby poinformowa klientów owprowadzonych ułatwieniach zwizanych z przenieniem rachunku do swojego banku, zdecydował si na wykorzystanie, jedcych po Warszawie, samochodów dostawczych znapisami „Nordea Przeprowadzki”. Z kolei taksówki dla działa ambientowych wykorzystał producent Kawy Tchibo Gold Crema, który zamontował na warszawskich taksówkach due filianki kawy z łyeczk, przycigajce wzrok kierowców i przechodniów.

Wród miejsc działa ambientowych nie mona pomin galerii handlowych – miejsc szczególnych ze wzgldu na szczególn blisko miejsca przebywania konsumenta i miejsca 33 Wycig narciarski w centrum Warszawy, czyli Małopolska zaprasza na narty, www. marketing-news.pl [27.03.2011]. 34 Kino Polska oraz FilmBox na autobusach, www,marketing-news.pl [27.03.2011].

35 P. Gut, Pocig do reklamy, 23.04.2008, www,marketing-news.pl [27.03.2011]. 36 J. Szlak, Kozetka na przystanku, 16.09.2004, www,marketing-news.pl [27.03.2011].

(10)

nabywania produktów. Działania te mog by prowadzone zarówno, w całej przestrzeni gakerii handlowej, jak i dokładnie w miejscu punktu oferujcego reklamowany produkt. Na przykład wramach akacji Agory Bytom, pod hasłem wiosenne przebudzenie, w galerii pojawiły si grupy młodych osób w piamach, szlafrokach, kapciach, z papilotami na głowach, z poduszkami ikołdrami, którzy przechadzali si po galerii szukajc miejsca do snu lub drzemali na korytarzach i w witrynach handlowych. Zaskoczeni klienci nie kryli swojego zdziwienia i zdumienia, a celem kampanii była promocja wiosennej kolekcji „czas obudzi nowe trendy”37.. Ambientem wykorzystujcym witryny sklepowe była akcja firmy odzieowej Esotiq. W witrynach jej sklepów, zamiast manekinów pojawiły si modelki, które przykuwały uwag kobiet, które chciałyby tak wyglda oraz mczyzn, którzy chtnie widzieliby w takim stroju swoje partnerki38.

Jeszcze innymi miejscami dla akcji ambientowych s miejsca wypoczynku konsumentów. Działania ambientowe w tych miejscach cechuj si sezonowoci – w okresach letnich prowadzone s nad morzem, w okresach zimowych przenoszone s na stokach narciarskich39. Ambient taki pozwala dotrze do grupy, która spdza aktywnie czas, w miejscach, w których jest ona w danym czasie. S to miejsca gdzie nie ma duego szumu reklamowego i dlatego coraz wicej producentów dostrzega w nich szans na zaistnienie ze swoim produktem. Przykładem takiej akcji jest kampania biura podróy, w ramach której na zanieonych przednich szybach samochodów wypisano koszty wycieczek do ciepłych krajów. Skuteczno działa na stokach narciarskich potwierdzaj wyniki bada, z których wynika, e 90% badanych potrafi spontanicznie poda nazw reklamowanych marek, 70% podoba si pomysł umieszczania reklam np. na wycigach narciarskich. Ponadto na stokach warto organizowa akcje ambientowe, poniewa firma dociera do osób młodych, aktywnych studentów i rodzin z dzie mi, a ciekawe akcje s uwieczniane na zdjciach, które turyci pó niej pokazuj je znajomym40..

W działaniach ambientowych wykorzystane mog by zarówno standardowe noniki (jak np. ulotki) czy zupełnie nietypowe noniki (np. zapach, czy same produkty). Wykorzystanie zapachów w reklamie ambientowej jest nowoci, jednak badania dowodz, e odpowiednio dobrany zapach wpływa na zachowania jednostek, ich emocje i podejmowane decyzje. Zapachy powoduj, e konsumenci dłuej pamitaj pozytywne wraenia, co wzmacnia przywizanie do marki. Zapach odpowiada za 75% naszych codziennych odczu oraz poprawia nasze samopoczucie. Miły, przyjemny zapach wywołuje pozytywne emocje, wspomnienia, buduje pozytywny nastrój, a tym samym zwiksza szanse na zapamitanie przez konsumenta dziki komu czuje si lepiej. Dlatego te czsto w restauracjach roznosi si zapach cytrusów, który nasila odczucia głodu, wkawiarniach zapach kawy i ciasta, a w sklepach spoywczych zapach wieego chleba. Zapach, odpowiednio dobrany do produktu i miejsca sprzeday wie klienta z mark i nadaje jej niepowtarzalny charakter41. Przykładem ambientu z wykorzystaniem zapachu jest kampania promujca mleko w San Francisco – na przystankach autobusowych w miecie roznosił si zapach ciasteczek czekoladowych oraz widoczne było hasło „Got Milk?” Kampania nic nie mówiła 37 Wiosenne „Przebudzenie” w Agorze Bytom, www,marketing-news.pl [27.03.2011].

38 I. Kurek, Znudzeni monotoni reklam, czyli 5 przykladów niestandardowej promocji marek odzieowych, 13.05.2009.

www.brief.pl.

39 Ambient media i próba oceny skutecznoci działania. www.ambientguerilla.blogspot.com. 40 Reklamowy slalon gigant.10.12.2007, www.oohmagazine.pl.

(11)

omleku, lecz odwołano si do zwyczaju jedzenia ciasteczek z mlekiem przez konsumentów. Aromamarketing wykorzystywany jest nie tylko w przypadku produktów spoywczych. Koncern Procter & Gamble prowadził kampani zapachow szamponu Head&Shoulders na wiatach przystankowych, które delikatnie emitowały zapach szamponu, na dole plakatu, który ukazywał szczliw dziewczyn z wiatrem we włosach, był przycisk, a pod nim napis: "Spróbuj nowego, wieego aromatu cytrynowego. Nacinij tu".

Znany wszystkim nonik reklamy jakim jest ulotka, z reguły wzbudza niech wród odbiorców, gdy codziennie, przechodzc ulicami, napotykamy osoby wciskajce nam ulotki, które zabieramy tylko po to, aby kilka kroków dalej wyrzu je do mietnika, a jeeli zabieramy ze sob, to bardzo rzadko czytamy zawarte na nich informacje. Jest ich za duo, zamiecaj miasto, atym samym budza raczej negatywne skojarzenia. A jednak, czy mona wyobrazi sobie, e oulotk sami poprosimy? Okazuje si, e ciekawy pomysł, zorganizowanie niepowtarzalnego wydarzenia moe zmieni nastawienie odbiorców do tego nonika. Takim pomysłem była akcja wcentrum Warszawy – przed witami Boego Narodzenia pojawiła si dua liczba przechadzajcych si mikołajów. Ta niecodzienna sytuacja spowodowała zainteresowanie przechodniów, wzbudzajc pozytywne emocje, i aby dowiedzie si o co w tym wszystkim chodzi, przechodnie sami podchodzili i prosili o ulotki, które rozchodziły si jak wiee bułeczki, pomimo e były zwykłymi ulotkami informujcymi o promocji witecznej42..

Umiejtnie wykorzystany jako nonik ambientu, sam produkt moe by take skutecznym rodkiem promocji, powodujc due zaskoczenie odbiorców, nie spodziewajcych si wczeniej, e włanie ten produkt moe by nonikiem działa reklamowych. Przykładem takim jest akcja firmy EggFusion w Illinois. Firma oferowała jaja z nadrukowan w specjalny sposób dat wanoci i kodem identyfikacyjnym, który pozwalał przeledzi uytkownikom histori jaj na stronie internetowej. Skuteczno tej formy reklamy oparta była o duy zasig (jaja docieraj do milionów konsumentów, zarówno młodych jak i starszych) oraz dłusze oddziaływanie ni innych noników (poniewa kady konsument kilkakrotnie ma kontakt z jakiem – otwierajc karton wsklepie, przekładajc jajka do lodówki w domu, a nastpnie biorc do uycia). Ta tak niestandardow reklam zdecydowała si telewizja CBS. Reklama telewizji została wydrukowana na 35 milionach jaj, reklama propozycji programowych telewizji została dobrze dopasowana kontekstowo dziki hasłom „Jerycho – telewizja nie do zbicia” oraz „Smark – dramat na twardo”43..

Działania ambientowe to nie tylko reklama komercyjna. Mog by one wykorzystywane z du skutecznoci take w kampaniach społecznych. Ambient wykorzystywany w kampaniach społecznych, ma na celu jest uwiadomienie odbiorcom okrelonych problemów czy zagroe. Społeczna reklama ambientowa pozwala przycign uwag odbiorców i bardziej do nich przemawia, dziki umiejscowieniu w okrelonym miejscu, zwizanym z przekazem. Przykładem akcji społecznej z wykorzystaniem działa ambientowych jest reklama agencji reklamowej Change pod hasłem ‘wpły na swoj wyobra ni’. Polegała ona na tym, e w okolicach wybranych kpielisk został umieszczony pływajcy obrys postaci symbolizujcej ofiar utonicia. Jej celem było uwiadomienie Polakom ryzyka utonicia podczas kpieli w jeziorze czy rzece44. 42 R. Samborski, Ambient – mylenie o reklamie…dz.cyt.

43 G. Molitorys, Po prostu jaja, 22.08.2006, www.marketing-news.pl.

(12)

7. Podsumowanie

Zbyt dua liczba reklam, działa marketingowych, podobnych rozwiza powoduje znuenie izmczenie konsumentów. Tym samym zwrócenie uwagi klienta na konkretny produkt czy mark jest moliwe dziki działaniom, które wyróniaj si sporód innych i s w stanie go zaskoczy . Firmy musz wychodzi ze swoim komunikatem poza standardowe noniki, wyj do konsumenta, towarzyszy mu w miejscach, w których si znajduje, które odwiedza. Ze wzgldu na obawy firm dotyczce skutecznoci ambientu, wikszo tego typu działa powizana jest zdziałaniami ATL majcymi szeroki zasig. Dziki powizaniu ambientu z wczeniej prowadzonymi działaniami reklamowymi, łatwiej jest zwróci uwag konsumenta i zwiksza si zauwaalno przez niego produktów i marek. Reklama ambientowa bdzie zyskiwała na znaczeniu, gdy umoliwia nawizywanie bezporedniego kontaktu z odbiorc, a to jest podstaw kształtowania emocjonalnych z nim wizi. Emocjonalny zwizek klienta z mark i produktem ma ogromne znaczenie dla firmy, gdy oznacza, e konsumenci s blisko marki i s wobec niej lojalni. Dlatego te obecnie praktycznie wszyscy producenci staraj si poprzez działania marketingowe budowa emocjonalne wizi z klientem, take w przypadku produktów, które kupowane s bardziej racjonalnie np. usługi bankowe, czy samochody.

Bibliografia

[1] Ambient Media i próba oceny skutecznoci działnia,www.ambientguerilla.blogspot.com. [2] Ambient media narzdziem reklamy alternatywnej, http.alterreklama.wordpress.com. [3] Ambient w polskim wydaniu, OOHmagazine 2010, nr 10 (22), s. 28–30.

[4] Działania niestandardowe, www. zenithoptimedia.pl.

[5] Efektem skutecznej komunikacji jest zjawisko „ycia po yciu”,18.05.2010,www.brief.pl. [6] Gazda M., Spodnie wyszły na ulice, www.marketing-news.pl.

[7] Gut P., Pocig do reklamy, www.marketing-news.pl.

[8] Hatalska N, Niestandardowe formy promocji, Marketing i rynek 11/2002, www.hatalska.com.

[9] Hatalska N., Nie tylko wielka pitka, czyli ambient media i marketing szeptany jako alterna-tywne formy komunikacji, W: Reklama i PR na rozdrou?, red. H. Mruk, Pozna 2008, www.hatalska.com.

[10] Kasprzak A., Ambient, czyli wisienka na torcie, www.brief.pl. [11] Kino Polska oraz FilmBox na autobusach, www.marketing-news.pl.

[12] Kurek I., Znudzeni monotoni reklam, czyli 5 przykładów niestandardowej promocji marek odzieowych, www.brief.pl.

[13] Liberka K., Na rozwizanie powtarzalne konsument si uodpornił, www.oohmagazine.pl [14] Liberka K., Reklamowe niebo, www.oohmagazine.pl.

[15] Liberka K., Wodzenie za nos? Klienta, www.oohmagazine.pl.

[16] Łczycka J., Ambient – okreli nieokrelone, OOHmagazine 2010, nr 10 (22), s. 26–27. [17] Łczycka J., Ambient okiem domów mediowych, Oohmagazine 2010, nr 10 (22), s. 24–25. [18] Matyjek Z., Lekarstwo na nud, Gazeta Wyborcza nr 189, 14.08.2000, s.26.

[19] Molitorys G., Po prostu jaja, www.marketing-news.pl.

[20] Nadolny S., Ambient marketing bdzie standardem w media planie, OOHmagazine, nr 10 (22), s. 22.

(13)

[21] Reklamowy slalom gigant, www.oohmagazine.pl.

[22] Samborski R., Ambient – mylenie o reklamie, Brief, nr 52/2001, www.brief.pl. [23] Sudbury K., Ambient, czyli niestandardowy marketing, Brief, www.brief.pl. [24] Szlak J., Kozetka na przystanku, www.marketing-news.pl.

[25] Szlak J., Patrz przed siebie, www.marketing-news.pl.

[26] Wiosenne „Przebudzenie” w Agorze Bytom, www.marketing-news.pl.

[27] Wycig narciarski w centrum Warszawy, czyli Małopolska zaprasza na narty, www. marke-ting-news.pl.

[28] Wyniki badania skutecznoci kampanii Danio, Marketing w Praktyce 03/2007. [29] Wtedy domy Medowie interesowała tylko reklama w telewizji, www. oohmagazine.pl. [30] Wpły na swoj wyobrani – akcja społeczna agencji reklamowej Change,

www.marketing-news.pl.

[31] Zacharz A., Klient niezaangaowany to klient stracony, www.brief.pl. [32] Zbonikowska I., Ambientowy rynek, www. Oohmagazine.

AMBIENT ADVERTISING AS AN UNCOMMON FORM OF COMMUNICATION WITH THE CUSTOMER'S

Summary

Today's customer is surrounded by various forms of promotion and advertising from all sides. Firms tend to use more and more custom and sophisticated forms of communication with the market for your ad to stand out and was spotted advertised products or brands. This is a relatively new form, but gaining increasing popularity and interest in companies. Ambient actions, causing surprise among the recipients, are more noticeable, and also allow you to reach a specific audience and establish relationships with them. The actions should be designed to uniqueness and one-off and be adapted to the situation and the consumer environment. Only then will ambi-ent has a chance to be recognized and to exist in the minds of the consumer, and thus can be spotted product or brand, which is the first step towards the purchase by the consumer.

Keywords: ambient media, media marketing, promotion, advertising

Elbieta Szul Instytut Socjologii UMCS w Lublinie

ul. Langiewicza 6a, 20-031 Lublin e-mail: elka-s@go2.pl

Cytaty

Powiązane dokumenty

Wyróżnić można trzy główne czynniki, które przyczyniają się do skuteczności politycznej mobilizacji poprzez media społeczne:.. – poczucie możliwości wpływu na

Celem pracy była ocena procesu biosyntezy inwertazy z glicerolu przez genetycznie zmodyfikowany polski szczep Yarrowia lipolytica oraz otrzymanie suszonego rozpyłowo preparatu

Biorąc pod uwagę wyniki oceny sensorycznej, w przypadku sorbetu marchwiowego optymalny okazał się dodatek 2 % inuliny, natomiast w przypadku sorbetowego truskawkowego –

Ponieważ wyznaczenie siły krytycznej dla prętów rzeczywistych jest trudne do zrealizowania (niemożliwość wykonania idealnego pręta) dlatego posługujemy się metodami

Uczeniesi ֒ezewzmocnieniem—eksploracja17 Politykaeksploracji Abypo l ֒aczy´cskuteczn֒aeksploracj֒e´swiatazeksploatacj֒aposiadanejwiedzy

now oczesny nauczyciel tw orzy kulturę. Pow inien nabyw ać kom petencje kulturow e, poniew aż uosabia dorobek cyw ilizacyjny. W iele zagadnień zw iązanych z dziejam i

Zachowane źródła pozwalają stwierdzić wielkość tego rodzaju przychodów, osiąganych jeszcze w kilka lat po kasacie klasztorów z terenów guberni: grodzieńskiej,

W trakcie badań ustalono, że dodatek komponentów polepszacza glebowego w warunkach oświetlenia naturalne- go, w niektórych wariantach wpływa na poprawę przyrostu