Silne i słabe strony podsystemu obronnego systemu bezpieczeństwa narodowego Rzeczypospolitej Polskiej

(1)

i słabe strony

podsystemu

obronnego

systemu

bezpieczeństwa

narodowego

Rzeczypospolitej

Polskiej

(2)

SeRiA w Y d A w n iczA W YdziAŁu Na u k o B e z p ie c z e ń s tw ie

K R A K o w skie j A kA d eM ii iM. A n d r z e j A Fr y c z a M o d rz e w s k ie G o

„BEZPIECZEŃSTWO I O B R O N N O Ś Ć ”

(3)

I SŁABE STRONY

PODSYSTEMU

OBRONNEGO

SYSTEMU

BEZPIECZEŃSTWA

NARODOWEGO

RZECZYPOSPO LITEJ

P

o l s k ie j

M O N O G R A F I A

JANUSZ KRĘCIKIJ

Kr a k o w s k a Ak a d e m i a i m. An d r z e j a Fr y c z a Mo d r z e w s k i e g o Wy d z i a ł Na u k o Be z p i e c z e ń s t w i e 20 1 7 BEZPIECZEŃSTWO I O BR ONNOŚ Ć

(4)

Rada W ydaw nicza Krakowskiej A kadem ii im. Andrzeja Frycza M odrzew skiego: Klemens Budzowski, M a ria Kapiszewska, Z b igniew Maciąg, Jacek M . M a jch row ski

Rada naukow a serii w ydaw niczej „Bezpieczeństw o i O bronność" W ydziału Nauk o Bezpieczeństwie Krakowskiej A kadem ii im. Andrzeja Frycza M odrzew skiego Mieczysław Bieniek (Polska), Edward Gruszka (Polska), Boris Dürkech (ONZ), Janusz Kręcikij (Polska), S ła w o m ir M . M a z u r - przewodniczący (Polska), Franęois Fd M ic h e (Szwajcaria), Cindy M ille r (USA), M o n ika Ostrowska (Polska), Eric P ouliquen (Francja), M ichal Pruzinsky (Słowacja),

Rastislav Rosinsky (Słowacja), P iotr Sienkiewicz (Polska), Jan W idacki (Polska), Karlheinz V iereck (Niemcy)

Redakcja naukow a: M ieczysław Bieniek i S ła w o m ir M . M azur

Recenzje: d r hab. P iotr Makow ski prof. d r hab. Jan Posobiec

Korekta językow a: d r M a ria Kasza

Publikacja powstała w ramach pro je ktu badawczego n r W N o B /D S /2 /2 0 1 7

Projekt okładki: Oleg Aleksejczuk

Na okładce rewers m edalu „ M e m o r ia G ra tum Facit - Za zasługi dla W ydziału Nauk o Bezpieczeństw ie Krakowskiej A kadem ii im. Andrzeja Frycza M o d rzew skieg o" au to rstw a prof.

Czesława Dźwigaja - ASP, Kraków

ISBN 978-83-66007-03-1

C o p yrig h t© by Krakowska A kadem ia im. Andrzeja Frycza M odrzew skiego, Kraków 2017

Żadna część te j publikacji nie może być po w ie la na ani m agazynowana w sposób um ożliw iający p o n o w n e w ykorzystanie,

ani też rozpowszechniana w ja k ie jk o lw ie k fo rm ie za p o m ocą ś ro dków elektronicznych, mechanicznych, kopiujących, nagrywających i innych, bez uprzedniej pisem nej zgody właściciela praw autorskich

Na zlecenie:

Krakowskiej A kadem ii im. Andrzeja Frycza M odrzew skiego

LU

w w w .k a .e d u .p l

W ydaw ca: Oficyna W ydaw nicza AFM KAAFM, Kraków 2017 Sprzedaż prow adzi: e-mail: ksiegarnia@ kte.pl

Druk z m a te ria łó w dostarczonych i opracow anych przez W ydział N auk o Bezpieczeństwie KAAFM

Skład: Jakub Aleksejczuk D ruk i opraw a: MK Promo

(5)

W s tę p ...7

Rozdział 1. Kierowanie obronnością w sojuszu północnoatlantyckim i wybranych p aństw ach... 11

1.1. Kierowanie polityką obronności i dowodzenie siłami zbrojnymi w Sojuszu P ółnocnoatlantyckim ... 11

1.2. Kierowanie obroną państwa w Republice Federalnej Niemiec... 20

1.3. Kierowanie obroną państwa w H iszpanii...28

1.4. Kierowanie obroną państwa i dowodzenie siłami zbrojnymi w W ielkiej B rytanii... 37

Rozdział 2. Istota i problem organizacji kierowania obronnością na poziomie polityczno-strategicznym w Rzeczypospolitej Polskiej...49

2.1. System obronny p a ń s tw a ...49

2.2. Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej a kierowanie obroną państw a...50

2.3. Rola i zadania Rady M in istró w i Ministra Obrony Narodowej w kierowaniu obroną państw a... 55

Rozdział 3. Zmiany w kierowaniu obronnością P olski... 61

Rozdział 4. Organizacja dowodzenia Siłami Zbrojnymi Rzeczypospolitej Polskiej do czasu zmian w roku 2 0 1 4 ... 71

Rozdział 5. Dowodzenie w Siłach Zbrojnych na poziomie strategicznym i operacyjnym - współczesność i perspektywy z m ia n ...89

5.1. Istota zmian w 2014 r o k u ... 89

5.1.1. Nowy Sztab G eneralny... 90

5.1.2. Dowództwo Generalne Rodzajów Sił Zbrojnych... 91

5.1.3. Dowództwo Operacyjne Rodzajów Sił Z b ro jn ych ...97

5.1.4. Organizacja dowodzenia Wojsk S pecjalnych... 98

5.2. W yniki badań i próba o c e n y... 101

5.3. Wizja zmian organizacji dow odzenia... 114

5.3.1. S tru k tu ra ... 114

5.3.2. W ątpliwości i niejasności...115

(6)

6

Spis treści

Zakończenie... 121

Spis ry s u n k ó w ...125

(7)

Rezultat analizy publikacji dotyczących szeroko rozumianego bezpieczeństwa państwa pozwala na konstatację, iż w ostatnich latach te rm in „bezpieczeństwo narodow e" odmieniany był w licznych publikacjach naukowych i publicystycz nych przez wszystkie przypadki i w każdej możliwej konfiguracji. Pisano zatem i rozprawiano na konferencjach i seminariach naukowych o bezpieczeństwie ze w nętrznym i w ew nętrznym , ekonomicznym i energetycznym, społecznym, dem o graficznym i w ielu innych. Praktycznie każdy obszar problemowy, któremu można było przypisać, z większym lub mniejszym sensem, określenie „bezpieczeństwo", stawał się przedm iotem rozważań w ramach dyscypliny naukowej „nauki o bez pieczeństwie". W tym natłoku „g a tu n kó w " bezpieczeństwa coraz mniej widoczne było bezpieczeństwo militarne, czyli innymi s ło w y -o b ro n n o ś ć państwa. Dopiero wydarzenia na wschód od naszej granicy doprowadziły do tego, że zaczęto głośno zastanawiać się nad istotą, poziomem i organizacją obronności Rzeczypospolitej.

D odatkowe komplikacje w p ro w a d z ił niepokojący brak konsekwencji pań stwa w aktualizacji obowiązujących d o k u m e n tó w koncepcyjnych dotyczących obronności kraju. W ydana w 2009 roku S trategia Obronności Rzeczypospolitej

Polskiej charakteryzowała system o bronny państwa jako połączenie trzech pod

system ów 1: • kierowania, • militarnego, • pozamilitarnego.

Rzecz jednak w tym , iż ta właśnie Strategia Obronności stanowi dokum ent sektorowy (strategię sektorową) do S trategii Bezpieczeństwa Narodowego w y danej w roku 20 072. Ujmując problem form alnie, strategia sektorowa obow ią zuje tak długo, jak dokum ent wobec niej nadrzędny. Tymczasem od roku 2014 funkcjonuje nowa Strategia Bezpieczeństwa Narodowego, w której brakuje cha rakterystyki te rm inu „system obronny państwa". Pojawia się natom iast „podsys tem obronny", uplasowany jako jeden z podsystemów wykonawczych systemu bezpieczeństwa narodowego, bez szczegółowo opisanej struktury w ew nętrznej3. Wszystkie te wydarzenia doprowadziły do powstania swego rodzaju sytuacji problem owej, dotyczącej rzeczywistej kondycji systemu obronnego państwa.

1 Strategia Obronności Rzeczypospolitej Polskiej, W arsza w a , M O N 20 0 9 , ro zd zia ł 3. 2 Strategia Bezpieczeństwa Narodowego Rzeczypospolitej Polskiej, W a rsz a w a 20 0 7 . 3 Strategia Bezpieczeństwa Narodowego Rzeczypospolitej Polskiej, W a rsza w a 20 1 4 ,

(8)

8

Wstęp

Jednocześnie lim ity czasowe badań, wynikające z przyczyn obiektywnych, spowodow ały konieczność ograniczenia obszaru badań do podsystemu politycz nego (cywilnego) kierowania obronnością, jako częścią kierowania bezpieczeń stwem narodow ym , nierozerwalnie związanego z systemem dowodzenia siłami zbrojnymi.

W takiej sytuacji za głów ny cel poznawczy pracy przyjęto identyfikację spo

sobu organizacji kierowania obronnością Rzeczypospolitej Polskiej w kontekście je g o sprawnego funkcjonowania. Z tak sprecyzowanego celu głównego w ypro 

wadzono następujące cele szczegółowe:

1. Określenie sposobu organizacji kierowania obroną państwa w wybranych kra jach NATO.

2. Identyfikację istoty i problem u organizacji kierowania obronnością na pozio mie polityczno-strategicznym w Rzeczypospolitej Polskiej.

3. Sprecyzowanie istotnych zmian, jakie nastąpiły w badanym obszarze proble m ow ym w ostatnich latach.

4. Identyfikację organizacji dowodzenia Siłami Zbrojnymi Rzeczypospolitej Pol skiej do czasu zmian w roku 2014.

5. Określenie obecnego sposobu funkcjonowania dowodzenia w siłach zbroj nych na poziomie strategicznym i operacyjnym oraz perspektyw praw dopo dobnych dalszych zmian w tym obszarze problem owym .

Uwzględniając powyższe, głów ny problem badawczy skonstruowany został w postaci pytania: czy organizacja i sposób kierowania obronnością Rzeczypospo

litej sq właściwe i odpowiadają wym aganiom współczesności?

W dążeniu do poprawnego określenia hipotezy roboczej oraz dobrania właści wych metod badawczych, problem głów ny podzielony został na pro b le m y cząst kowe, ułatwiające jego rozwiązanie i systematyzujące proces badań naukowych: 1. W jaki sposób zorganizowane jest kierowanie obroną państwa w wybranych

krajach?

2. W czym wyraża się istota i problem organizacji kierowania obronnością na poziomie polityczno-strategicznym w Rzeczypospolitej Polskiej?

3. Jakie istotne zmiany nastąpiły w tym obszarze problem ow ym w ostatnich la tach?

4. Jak przedstawiała się organizacja dowodzenia Siłami Zbrojnymi Rzeczypospo litej Polskiej do czasu zmian w roku 2014?

5. W jaki sposób współcześnie funkcjonuje dowodzenie w siłach zbrojnych na poziomie strategicznym i operacyjnym i jakie są zamierzenia oraz perspekty w y dalszych zmian w tym obszarze problem owym ?

Bazując na dotychczasowej w iedzy oraz wynikach badań wstępnych, sfor m ułow ana została następująca hipoteza robocza: organizacja i sposób kiero

w ania obronnością Rzeczypospolitej nie są w p e łn i skonstruowane w sposób pozw alający spraw nie i skutecznie kierow ać obroną p a ń stw a podczas wojny.

Dla ułatw ienia procesu jej w eryfikacji, została ona podzielona na następujące hipotezy cząstkowe, stanowiące w swej istocie próby odpow iedzi na szczegóło w e problem y badawcze:

(9)

1. Sposób organizacji kierowania obroną państwa w wybranych zbadanych kra jach NATO jest bardziej przejrzysty i pozwala na właściwe kierowanie obron nością.

2. Problem organizacji kierowania obronnością na poziomie polityczno-strategicznym w Rzeczypospolitej Polskiej wynika głów nie z niejasnego i skompliko wanego podziału kompetencji w tym zakresie pomiędzy dwa istniejące ośrod ki władzy wykonawczej.

3. Zmiany form alno-prawne, które m iały miejsce w badanym obszarze proble m ow ym w ostatnich latach dotyczyły jedynie problem ów drugorzędnych, nie- zmieniających istoty niewłaściwych rozwiązań.

4. Organizacja dowodzenia Siłami Zbrojnym i Rzeczypospolitej Polskiej do czasu zmian w roku 2014 obarczona była określonymi wadam i, które można jednak było usunąć bez drastycznych zmian systemowych.

5. Współcześnie obowiązujący model organizacji dowodzenia na poziomie stra tegicznym i operacyjnym jest skonstruowany w adliw ie, zaś perspektywy dal szych zmian w tym obszarze problem ow ym są niejasne.

W obec tak przyjętych celów, problem ów i hipotez, w trakcie prowadzenia ba dań wykorzystane zostały teoretyczne m etody badawcze, to znaczy:

• analiza, • synteza, • wnioskowanie, • porównanie, • analogia.

M etody teoretyczne znalazły swoje zastosowanie w analizie dostępnej litera tu ry przedmiotu, opracowań norm atywnych oraz zwartych publikacji naukowych czy też m ateriałów dostępnych w czasopismach specjalistycznych. Zebrane przy użyciu wskazanych powyżej metod fakty naukowe pozwoliły na dokonanie w ery fikacji przyjętej na w stępie hipotezy roboczej.

Proces prowadzonych badań obe jm o w a ł etap badań wstępnych i etap badań właściwych.

W etapie badań wstępnych wykorzystane zostały takie m etody teoretyczne, jak analiza publikacji dotyczących całości rozpatrywanego problem u, stanowią cych niejako tło naukowe i dających możliwość poznania stanowiska różnych au to ró w w badanym obszarze problem ow ym . Sform ułowanie w stępnej hipotezy roboczej zakończyło etap badań wstępnych niniejszej pracy badawczej.

W etapie badań w łaściw ych zastosowanie znalazły: analiza, uogólnienie, po równanie, analogia, synteza.

Wykorzystanie analizy pozwoliło na zbadanie d okum entów normatywnych, literatury przedmiotu i publikacji dotyczących organizacji kierowania obroną państwa w kraju i za granicą, czego w ynikiem było doprowadzenie do wskazania m echanizmów działania i zmian, jakie nastąpiły w rozpatrywanym obszarze pro blem owym .

Porów nanie pozwoliło na w yodrębnienie różnic pomiędzy rozwiązaniami sto sowanymi w Polsce i w wybranych państwach NATO. Wskazane różnice przyczy

(10)

10

Wstęp

niły się do identyfikacji określonych typow ych rozwiązań wynikających z doświad czeń, zaszłości historycznych oraz narodowej specyfiki.

Zastosowanie uogólnienia przyczyniło się do wyodrębnienia analogicznych rozwiązań stosowanych przy budowie systemów kierowania obronnością pań stwa, funkcjonujących powszechnie pom im o różnic wynikających z potencjału państwa, specyfiki jego ustroju czy też jego strategicznych celów politycznych w dziedzinie obronności.

Z kolei synteza pozwoliła na wyciągnięcie w niosków z przeprowadzonych wcześniej badań teoretycznych oraz umożliwiła zespolenie poddanych wcześniej szej analizie m ateriałów w jednolitą całość, stanowiącą rozwiązanie głównego problemu badawczego.

W konsekwencji przeprowadzonych badań ich w yniki zestawione zostały w postaci opracowania pisemnego obejmującego wstęp, pięć rozdziałów mery torycznych, zakończenie i bibliografię.

We wstępie, oprócz uzasadnienia w yboru tem atu przedstawiona została syn tetycznie m etodologia badań przyjęta na potrzeby pracy.

Rozdział pierwszy - Kierowanie obronnością w Sojuszu Północnoatlantyckim

i wybranych państwach stanowi zobrazowanie w yników badań dotyczących in

nych niż polskie rozwiązań i doświadczeń w rozpatrywanym zakresie.

W rozdziale drugim - Istota i problem kierow ania obronnością na poziomie

polityczno-strategicznym w Rzeczypospolitej Polskiej, przedstawiono rezultaty

penetracji naukowej w obszarze kompetencji i odpowiedzialności władzy wyko nawczej w zakresie kierowania obronnością.

Rozdział trzeci - Zmiany w kierowaniu obronnością Polski dotyczy noweliza cji wybranych aktów prawnych, regulujących ten obszar problemowy, jakie miały miejsce w roku 2015.

Z kolei rozdział czwa rty - Organizacja dowodzenia Sitami Zbrojnym i Rzeczypo

spolitej Polskiej do czasu zmian w roku 2014 zawiera w yniki badań charakteryzu

jące obowiązujące ustalenie w tym zakresie, funkcjonujące do grudnia 2013 roku. Rozdział piąty - Dowodzenie w siłach zbrojnych na poziomie strategicznym

i operacyjnym - współczesność i perspektywy zmian, przybliża istotę organizacji

dowodzenia oraz praw dopodobne zmiany, jakie mogą nastąpić od roku 2017. A u to r w pełni zdaje sobie sprawę, iż opracowanie to nie wyczerpuje skom plikowanego, w ieloaspektowego i wielopłaszczyznowego problemu kierowania obronnością naszego państwa. Pozostaje jednak w przekonaniu, iż zawarte w pu blikacji choćby cząstkowe w yniki ograniczonych z założenia dociekań naukowych będą pomocne w rozwiązywaniu nieuniknionych problem ów bezpieczeństwa m i litarnego Rzeczypospolitej Polskiej.

(11)

K lE R D W A N IE O B R O N N O Ś C I Ą

W S O J U S Z U P Ó Ł N O C N O A T L A N T Y C K I M

I W Y B R A N Y C H P A Ń S T W A C H

Większość państw, niezależnie od przynależności do sojuszy militarnych i poli tycznych, tra ktu je p rio ryte to w o kwestię realizacji swoich interesów narodowych i celów strategicznych w dziedzinie bezpieczeństwa. Szczególnie ważną rolę w tym obszarze odgrywa system bezpieczeństwa narodowego, którego częścią w ramach stru ktu r wykonawczych jest system dowodzenia siłami zbrojnymi. Jednocześnie zmieniające się środowisko bezpieczeństwa wymusza konieczność dostosowywania tego systemu, w tym organizacji dowodzenia, do nowych w y zwań. Organizacja dowodzenia, jako jeden z kom ponentów systemu dowodzenia, obejm uje zagadnienia dotyczące szeroko rozumianych stru ktu r do w ó d ztw oraz wzajemnych relacji pomiędzy nimi. W dużej mierze uzależniona jest od zadań sił zbrojnych oraz charakteru i rodzaju działań, w jakich biorą one (mają brać) udział.

Celem niniejszego rozdziału jest prezentacja istniejących rozwiązań w zakre sie organizacji dowodzenia siłami zbrojnymi w Sojuszu Północnoatlantyckim oraz w wybranych państwach należących do NATO, a tym samym rezultatów dociekań naukowych, mających znaleźć rozwiązanie pierwszego problemu cząstkowego - w ja k i sposób zorganizowane je s t kierowanie obroną p aństw a w wybranych

krajach? Szczególną uwagę poświęcono zatem analizom uregulowań prawnych

dotyczących podziału kompetencji, powiązań i zależności pomiędzy urzędami sta nowiącymi władzę ustawodawczą i wykonawczą w zakresie kierowania obroną państwa oraz dow ództw am i poziomu strategicznego i operacyjnego w zakresie dowodzenia wojskami w czasie pokoju, kryzysu i wojny.

1 . 1 . K lE R D W A N IE P O L IT Y K Ą O B R O N N O Ś C I I D O W O D Z E N IE S IŁA M I

z b r o j n y m i w Sd j u s z u Pó ł n o c n o a t l a n t y c k i m

W strukturze organizacyjnej NATO na poziomie strategicznym wyodrębnia się dwa szczeble: polityczny, który odpowiada za współpracę państw członkowskich, tw orzenie i implem entację wspólnej polityki Sojuszu oraz militarny, złożony

(12)

12

1. Kierowanie obronnością w sojuszu północnoatlantyckim i wybranych państwach

z dwóch d ow ództw strategicznych, wykonujący zadania nakreślone przez organa polityczne (rys. 1.1).

Г

SEKRETARZ G EN E R A LN Y RA DA P Ó Ł N O C N O ATLAN TYC KA

GRUPA PLANOW ANIA NUKLEARNEGO M IĘ D Z Y N A R O D O W Y SZTAB K O M IT E T W O J S K O W Y M IĘ D Z Y N A R O D O W Y S Z T A B W O JS KO W Y SZCZEBE L P O L IT Y C Z N Y

■

SOJUSZNICZE SOJUSZNICZE DOWÓDZTWO DOWÓDZTWO ds. OPERACJI ds. TRANSFORMACJI SZCZEBE L M I L I T A R N Y

Rys. 1.1. Struktura organizacyjna N A T O -p o zio m strategiczny

Ź ró d ło : J. K ręcikij, J. L e w a n d o w s k i, Organizacja dowodzenia na poziomie strategicznym i operacyjnym, K raków, KAFM 20 1 5 , s. 68.

Najwyższymi organami decyzyjnymi NATO na poziomie strategicznym poli tycznym są Rada Północnoatlantycka (North A tla n tic Council - NAC) i Grupa Pla nowania Nuklearnego (Nuclear Planning Group). Każdy z tych organów odgrywa szczególną rolę w procesie wypracowania decyzji stanowiących podstawę w spół pracy, planowania i zapewnienia bezpieczeństwa wśród państw członkowskich. Decyzje podjęte przez którykolw iek z powyższych organów posiadają ten sam status bez względu na rangę uczestników obrad.

Rada Północnoatlantycka jako jedyny organ Sojuszu, którego uprawnienia i kompetencje wynikają bezpośrednio z Traktatu Waszyngtońskiego, posiada rze czywistą władzę polityczną oraz decyzyjną. Zadaniem Rady jest podejm owanie działań na rzecz osiągnięcia międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa państw członkowskich. Do jej kompetencji należy podejm owanie decyzji w e wszystkich najważniejszych kwestiach dotyczących polityki NATO1. Składa się ona ze stałych przedstawicieli państw członkowskich w randze ambasadorów, wspomaganych

1 E. Latoszek, M . Proczek, Organizacje międzynarodowe we współczesnym świecie, W a r szawa, D o m W y d a w n ic z y Elipsa 20 0 6 , s. 559.

(13)

przez przedstawicielstwa narodowe obejm ujące personel dyplomatyczny i dorad ców wojskowych. W takim składzie Rada zbiera się przynajmniej raz w tygodniu. Ponadto jej spotkania odbywają się na wyższych szczeblach, w gronie m inistrów spraw zagranicznych lub m inistrów obrony oraz przywódców państw i rządów. Bez względu na rangę spotkania, decyzje podjęte przez Radę posiadają taką samą ważność i status.

Zasadnicze problemy dotyczące najważniejszych spraw w aspekcie planowa nia obrony kolektywnej Sojuszu rozwiązywane są podczas spotkań odbywających się co najmniej dwa razy w roku na szczeblu m inistrów obrony. Efektem obrad Rady w tym gronie są wytyczne dla wojskowych władz Sojuszu. M inistrow ie obro ny państw członkowskich odbywają regularne spotkania także w ramach Grupy Planowania Nuklearnego. Na tym forum dyskutowane są zagadnienia dotyczące broni nuklearnej w polityce odstraszania i obrony NATO, takie jak rozmieszcze nie, zabezpieczenie i kontrola nad bronią nuklearną, systemy łączności i w ym iany danych, kontrola zbrojeń oraz problematyka rozprzestrzeniania broni masowego rażenia.

Na czele NATO stoi Sekretarz Generalny, który jest w ybierany spośród polity ków państw członkowskich. Odpowiedzialny jest on za kierowanie i wspieranie procesu decyzyjnego Sojuszu, sprawując trzy zasadnicze funkcje2:

• przewodniczy posiedzeniom Rady Północnoatlantyckiej i Grupy Planowania Nuklearnego,

• reprezentuje na forum m iędzynarodowym , w imieniu państw członkowskich, w spólne polityczne stanowisko Sojuszu dotyczące rozpatrywanych spraw, • kieruje pracami Sztabu Międzynarodowego.

Zasadniczym organem doradczym i administracyjnym zapewniającym funk cjonowanie najwyższych stru ktu r decyzyjnych Sojuszu jest wspom niany Sztab M iędzynarodowy (M u ltin a tio n a l Staff), składający się z ekspertów i urzędników pochodzących ze wszystkich państw członkowskich NATO. Organ ten, kierowa ny przez Sekretarza Generalnego, odpowiedzialny jest za organizację spotkań na szczeblu politycznym, ale przede wszystkim za w spieranie delegacji państw człon kowskich w procesie osiągania konsensusu i podejm owania decyzji oraz zapew nienie im plem entowania opracowanych rozwiązań.

Sztab M iędzynarodowy (rys. 1.2) tw orzy biuro Sekretarza Generalnego, sie dem wydziałów kierowanych przez Asystentów Sekretarza Generalnego oraz samodzielne biura. Szczegółowy zakres odpowiedzialności komórek organiza cyjnych te j struktury pozwala na stwierdzenie, że do najważniejszych w ydziałów należą:

1. W ydział ds. Polityki i Bezpieczeństwa, który opracowuje wytyczne i eksper tyzy w zakresie polityki bezpieczeństwa Sojuszu. Odgrywa przy tym wiodącą rolę w obszarze politycznych rozstrzygnięć dotyczących bezpieczeństwa NATO oraz odpowiada za współpracę z innymi organizacjami m iędzynarodowym i i państwami partnerskimi.

(14)

14

1. Kierowanie obronnością w sojuszu północnoatlantyckim i wybranych państwach CYWILNO-WOJSKOWY KOMITET BUDŻETOWY GŁÓWNY ZARZĄD tls. ZASOBÓW SEKRETARZGENERALNY

BIURO SEKRETARZA GENERALNEGO

M IĘDZYNAflO DCW Y

ZARZĄDds. AUDYTU

► ZASTĘPCA BIURO ODDZIAŁ

DYREKTORBIURA SEKRETARZA DO RADCÓW PLANOWANIA GENERALNEGO PRAWNYCH POLITYKI

WYOZIAL ZARZĄDZAJĄCY BIURO ds. ZASOBÓW BIURO ds. BEZPIECZEŃSTWA BIURO KONTROLERA FINANSOWEGO

WYDZIAŁ DS. WYDZIAŁ DS. WYDZIAŁ ds.

t

WYDZIAŁ ds. WYDZIAŁ ds. WYDZIAŁ ds. POLITYCZNYCH OBRO NNYCH OPERACYJNYCH INWESTYCJI DYPLOMACJI NOWYCH

1 BEZPIECZEŃSTWA 1 P L A N O W A N IA 1

OBRONNYCH WYZWAŃ

Rys. 1.2. Sztab Międzynarodowy

Ź ró d ło : J. K ręcikij, J. L e w a n d o w s k i, Organizacja dowodzenia..., s. 70.

2. W ydział ds. Obronnych i Planowania, odpowiadający za politykę bezpieczeń stwa oraz planowanie, opracowywanie i im plem entację zadań w tym w ym ia rze. Zakres odpowiedzialności Wydziału obejm uje także planowanie obronne, zagadnienia polityki nuklearnej Sojuszu i obrony przed bronią masowego ra żenia oraz elem enty planowania operacyjnego.

3. W ydział Operacyjny, ponoszący odpowiedzialność za zapewnienie zdolności Sojuszu wymaganych do realizacji zadań w obszarze odstraszania, obrony oraz zarządzania kryzysowego.

4. W ydział ds. Nowych Wyzwań, odpowiedzialny za przygotowanie i im plem en tację zadań w obszarze zagrożeń terrorystycznych, proliferacji broni masowe go rażenia, cyberprzestrzeni oraz bezpieczeństwa energetycznego.

Komitet W ojskowy (M ilita ry Committee - MC) stanowi najwyższą władzę w o j skową Sojuszu. W jego skład wchodzą szefowie obrony państw członkowskich NATO, którzy spotykają się co najmniej trzy razy w roku. Bieżące prace Komitetu, w im ieniu szefów obrony, prowadzą stali przedstawiciele wojskowi, którzy spo tykają się na sesjach formalnych i nieformalnych w celu om ówienia właściwych obszarów problem owych oraz opracowania projektów decyzji w sprawach w o j skowych. W swojej działalności kierują się nadrzędnym interesem Sojuszu jako całości, jednocześnie reprezentując narodowe stanowiska i oceny rozważanych zagadnień.

Komitet W ojskowy podlega Radzie Północnoatlantyckiej i Grupie Planowania Nuklearnego. Stanowi integralną część procesu podejm owania decyzji i ważne

(15)

ogniw o pomiędzy szczeblami politycznym i m ilitarnym na poziomie strategicz nym Sojuszu. Ponadto odpowiada za nadzorowanie rozwoju polityki i doktryn poprzez ścisłą współpracę z obydwom a dowódcam i strategicznymi NATO w za kresie opracowania planów, form ułow ania zagadnień i zaleceń, które następnie przekazuje do dalszej dyskusji władzom politycznym Sojuszu jako stanowisko wojskowe. Z kolei na podstawie politycznych decyzji Rady Północnoatlantyckiej Komitet opracowuje i przekazuje dowódcom strategicznym NATO stosowne w y tyczne wojskowe. Do jego obowiązków należy proponow anie oraz rekomendo wanie władzy politycznej rozwiązań i środków koniecznych do kolektywnej obro ny obszaru Sojuszu, jak również do realizacji decyzji podejm owanych przez Radę Północnoatlantycką. Przede wszystkim jednak głów nym zadaniem Komitetu jest: • kreowanie polityki i strategii wojskowej poprzez wskazywanie kierunków roz

w oju w tym zakresie dowódcom strategicznym NATO,

• kierowanie sprawami w ojskowym i w imieniu i pod kierow nictw em Rady Pół nocnoatlantyckiej.

W czasie kryzysu m ilitarnego i w ojny oraz w odniesieniu do operacji prow a dzonych przez Sojusz zadaniem Komitetu jest inform ow anie Rady o aktualnej sy tuacji m ilitarnej i możliwych kierunkach jej rozwoju oraz proponow anie nowych rozwiązań w zakresie użycia sił zbrojnych czy też wprowadzenia w życie przygoto wanych wcześniej planów.

Prace Komitetu W ojskowego zabezpiecza M iędzynarodowy Sztab W ojskowy

(International M ilita ry S ta ff - IMS). Jego personel przygotowuje analizy, eksper

tyzy, opinie i raporty na te m a t wszystkich zagadnień stanowiących podstawę dyskusji i decyzji podejm owanych przez Komitet Wojskowy. Odpowiada także za planowanie, ocenę i propozycje rozwiązań dotyczących zagadnień wojskowych rozpatrywanych przez Komitet oraz zapewnienie, że wdrażanie wszelkich decy zji i dyrektyw odbywa się zgodnie z jego intencjam i. Sztab ten jest niezbędnym łącznikiem pomiędzy organami decyzyjnymi Sojuszu, dwom a dowódcam i strate gicznymi, w ojskowym i przedstawicielstwami narodow ym i państw członkowskich i partnerskich NATO oraz cywilnym Sztabem M iędzynarodowym wspierającym Sekretarza Generalnego NATO i Radę Północnoatlantycką.

Struktura organizacyjna M iędzynarodowego Sztabu Wojskowego odpowiada sześciu obszarom jego funkcjonowania (rys. 1.3):

1. W ydział ds. Planowania i Polityki odpowiada za planowanie i form ułow anie polityki poziomu strategicznego oraz planowanie obronne, w tym określanie narodowego zaangażowania wojskowego na rzecz NATO.

2. W ydział ds. Operacyjnych odpowiedzialny jest za m onitorow anie bieżących operacji, nadzorowanie procesu dowodzenia, szkolenia i ćwiczeń NATO oraz za zagadnienia dotyczące obrony powietrznej NATO.

3. W ydział ds. W spółpracy i Bezpieczeństwa Regionalnego jest głównym w o j skowym punktem kontaktowym Sojuszu w ramach Rady Partnerstwa Euro- atlantyckiego (Euro-Atlantic Partnership Council - EAPC), Rady NATO-Rosja

(NATO-Russia Council - NCR), Komisji NATO-Ukraina (NATO-Ukraine Commis sion - NUC), Dialogu Śródziemnomorskiego (M editerranean Dialogue - MD),

(16)

16

oraz z innymi państwami niebędącymi członkami NATO, a z którym i Sojusz współpracuje.

4. W ydział ds. Logistyki i Zasobów odpowiada za wszystkie zagadnienia doty czące logistyki, uzbrojenia, badań i rozwoju, zabezpieczenia medycznego, cywilnego planowania kryzysowego oraz zarządzania środkami finansowym i i zasobami osobowym i Sojuszu.

5. W ydział ds. W ywiadu i Rozpoznania zapewnia strategiczne wsparcie w yw ia dowcze, w tym zbieranie, analizę i dystrybucję informacji wywiadowczo-roz- poznawczych otrzymywanych od państw członkowskich oraz z dow ództw NATO.

6. W ydział ds. Wymagań Systemów Łączności udziela wytycznych w zakresie sys te m ó w łączności i w ym iany informacji.

Rys. 1.3. M iędzynarodowy Sztab W ojskowy

Ź ró d ło : J. K ręcikij, J. L e w a n d o w s k i, Organizacja d o w o d z e n i as. 82.

Gdy rozważane jest użycie środków militarnych w sytuacji kryzysowej (kryzys militarny, wojna), kluczowymi elem entam i odpowiedzialnymi za zbieranie, prze twarzanie i dostarczanie informacji są władze wojskowe Sojuszu, czyli Komitet W ojskowy i M iędzynarodowy Sztab Wojskowy. W celu podjęcia decyzji przez w ła dze polityczne realizowana jest następująca procedura (rys. 1.4):

1. Rada Północnoatlantycka w ydaje Kom itetowi W ojskowemu polecenie przy gotowania i opracowania wytycznych wojskowych, które będą zaakceptowa ne przez m inistrów obrony wszystkich państw członkowskich.

2. M iędzynarodowy Sztab Wojskowy, wspierając funkcjonowanie Komitetu Wojskowego, przekłada wytyczne polityczne na wojskowe i określa zadanie dla jednego lub obydwu d o w ó d ztw strategicznych NATO w celu uzyskania od

(17)

nich możliwie najpełniejszej opinii wojskowej dotyczącej sposobu organizacji i przeprowadzenia operacji, w tym oceny potrzebnych do realizacji zadania środków osobowych i finansowych.

3. W yniki analiz przekazywane są z d ow ództw strategicznych Kom itetowi W oj skowemu w celu ich rozważenia. Zawierają one zazwyczaj rezultaty wstęp nych ocen przeprowadzonych przez M iędzynarodowy Sztab Wojskowy.

Rada Północnoatlantycka

K om itet Planowania Nuklearnego (Sekretarz Generalny NATO)

p o d e jm u je decyzje p o lityczn e i w y d a je wytyczne p o lityczn y

Główne Komitety

zapew niają doradztw o i wytyczne polityczna

Komitet Wojskowy

(Przewodniczący)

zap ew n ia o p a rte na konsensusie d o ra d z tw o w ojskow e i prze kła da w ytyczne p o lity c z n e na decyzje ____________ w ojskow e

Sztab Międzynarodowy

o rg a n w ykon aw czy w s p ie ra ją cy Radę Pin. - A tla n t. I Kom itety'

Międzynarodowy Sztab Wojskowy

o rg a n w ykon aw czy K o m ite tu W ojskow ego

Grupy Robocze

(n a rod o w e delegacje w ojskow e)

P ra cu ją z M ię d z y n a ro d o w y m Sztabem W ojskow ym p rz y ro zw ią zyw a n iu

zag ad nie ń p ro b le m o w y c h ______ k r > D o w ó d c y S tr a te g ic z n i (SACEUR t SACT) zap ew n ia ją w ojskow e d o ra d ztw o d la K W i R a d yP łn . - A t la n t O peracje

Щ

Transformacja

Rys. 1.4. Przebieg procesu podejm owania decyzji przez władze polityczne NATO

1. Narodowi Przedstawiciele Wojskowi analizują i oceniają zaproponowane opcje oraz przedstawiają wnioski, uwzględniając stanowiska swoich państw. Co istotne, muszą oni osiągnąć konsensus, aby uzgodnione stanowisko można było przekazać Radzie Północnoatlantyckiej.

2. W złożonych przedsięwzięciach konsensus jest rzadko osiągany natychmiast, dlatego też sporne kwestie rozwiązuje się w grupach roboczych złożonych z delegacji wojskowych poszczególnych państw członkowskich. Delegacje te pracują pod przewodnictwem Przewodniczącego Międzynarodowego Sztabu Wojskowego.

3. Uzgodniony ostatecznie produkt, uzupełniony o wstępną opinię dow ództw strategicznych, przesyłany jest Radzie Północnoatlantyckiej do uwzględnienia w trakcie konsultacji i w procesie decyzyjnym.

Na poziomie strategicznym, lecz na szczeblu m ilitarnym , funkcjonują dwa do wództwa:

(18)

18

• Sojusznicze D owództwo ds. Transformacji (A llied Command Transformation -

ACT), którym dowodzi Naczelny Sojuszniczy Dowódca Transformacji (Supreme Allied Commander Transformation - SACT),

• Sojusznicze D owództwo ds. Działań (Allied Command Operations - ACO), do wodzone przez Naczelnego Dowódcę Sił Sojuszniczych w Europie (Supreme

A llied Commander Europę - SACEUR).

Obydwaj dow ódcy realizują zadania w ynikające z decyzji Rady Północno atlantyckiej lub Grupy Planowania Nuklearnego. Zadania d o w ó d có w strategicz nych NATO w ynikają z celów Sojuszu określonych w obowiązującej Koncepcji Strategicznej.

Aby uniknąć dublowania wysiłków, każdemu z d ow ództw przypisano rolę w io dącą lub wspierającą w ośmiu obszarach zadaniowych:

1. Planowanie obronne. 2. Dowodzenie.

3. Opracowanie koncepcji i doktryn. 4. Gospodarowanie zasobami. 5. W ywiad i rozpoznanie.

6. Systemy dowodzenia i łączności.

7. Prowadzenie szkolenia, ćwiczeń, kontroli i eksperymentów. 8. Prowadzenie badań naukowych i rozwój zdolności.

Przeznaczeniem Sojuszniczego Dowództwa ds. Transformacji jest kierowanie transform acją stru ktu r wojskowych NATO w celu zdobywania i rozwijania przez siły sojusznicze zdolności, które zapewnią efektywność działań podejmowanych w odpowiedzi na aktualne i prognozowane zagrożenia bezpieczeństwa między narodowego. ACT odpowiada za następujące obszary funkcjonowania Sojuszu: • planowanie obronne w zakresie opracowania Przeglądu Wymagań Obron

nych, propozycji Celów Sił Zbrojnych oraz Wymagań D ługoterminowych, • opracowywanie we współdziałaniu z SACEUR w ielonarodowych połączonych

koncepcji i doktryn poziomu strategicznego,

• efektywne gospodarowanie posiadanymi zasobami i rozwijanie międzynaro dowych, połączonych zdolności umożliwiających realizację całego spektrum zadań Sojuszu,

• prowadzenie długofalowych analiz kierunków rozwoju koncepcji i zdolności wywiadowczych NATO,

• rozwijanie przyszłej strategii, koncepcji i zdolności systemów dowodzenia i in form atyki, a także ich struktury,

• szkolenie, ćwiczenia, kontrolę i eksperymenty, • badania naukowe i rozwój przyszłych technologii.

Przeznaczeniem Sojuszniczego Dowództwa ds. Działań jest planowanie oraz prowadzenie działań wojskowych w celu zapewnienia bezpieczeństwa w obsza rze odpowiedzialności NATO oraz poza tym obszarem w przypadku zagrożenia dla ogólnego systemu bezpieczeństwa światowego. Głównym zadaniem ACO jest zachowanie pokoju, bezpieczeństwa i integralności teryto ria ln e j państw członkowskich Sojuszu. W przypadku wystąpienia kryzysu m ilitarnego lub w ojny

(19)

ACO odpowiada za użycie wszelkich środków wojskowych w celu zademonstro

wania solidarności i gotowości do utrzymania integralności te ryto riu m Sojuszu, a przede wszystkim zachowania bezpieczeństwa państw NATO. ACO odpowiada m.in. za następujące obszary funkcjonowania Sojuszu:

• przygotowanie w ielow ariantow ych planów operacji, tw orzenie sił i prowa dzenie działań sojuszniczych,

• opracowanie strategicznych koncepcji rozwoju sił zbrojnych, określanie prio ry te tó w planowania obronnego i polityki wojskowej oraz opracowywanie koncepcji i dyrektyw w odniesieniu do pełnego zakresu zadań Sojuszu, • tw orzenie wielonarodowych/połączonych stru ktu r dowodzenia i sił3.

Dowodzenie w NATO realizowane jest na trzech poziomach: strategicz nym, operacyjnym oraz taktycznym, czyli kom ponentów rodzajów sił zbrojnych (rys. 1.5)4. S T R A T E G ! C Z N ¥ SOJUSZNICZE DOWÓDZTWO ds. OPERACJI JFHQ CISGP JFHQ

(BRUNSSUM) (Belgia) (NEAPOL)

N

AIRCOM (Niemcy)

MARCOM (Wielka Brytania)

Rys. 1.5. Organizacja dowodzenia NATO

3 Wojskowe Struktury i Zasadnicze Systemy NATO, In fo rm a to r, Polskie P rz e d s ta w ic ie l s tw o W o js k o w e p rzy SHAPE, M o n s 20 0 5 , s. 16.

4 Background on NATO Command Structure Review, Technical b a c k g ro u n d b rie fin g on NATO C o m m a n d S tru c tu re b y B rig a d ie r G e n e ra l P a tric k W o u te rs , D e p u ty D ire c to r Plans an d P olicy D ivisio n , In te rn a tio n a l M ilit a r y S ta ff 20 1 1 .

(20)

20

Dowódcy na poziomie strategicznym (SACEUR) podlegają funkcjonujące na poziomie operacyjnym dwa dowództwa sił połączonych - Joint Force Headquar

ters (JFHQ) rozmieszczone w Holandii (Brunssum) i we Włoszech (Neapol) oraz

Grupa Łączności i Informatyki - Communication and Inform ation Systems Group

(CIS GP), odpowiedzialna za systemy teleinformatyczne. Na poziomie taktycznym

znajdują się dowództwa kom ponentów : lądowego (Land Command - LANDCOM) w Turcji, powietrznego (Air Command - AIRCOM) w Niemczech i morskiego (M a

ritim e Command - MARCOM) w W ielkiej Brytanii.

Dowództwa sił połączonych przeznaczone są do dowodzenia komponentam i Rodzajów Sił Zbrojnych w operacjach, doskonalenia zdolności operacyjnych oraz zarządzania zasobami w taki sposób, aby osiągać cele i realizować zadania zawar te w strategicznych dokumentach rozkazodawczych. Odpowiadają za:

• gotowość do dowodzenia w operacjach w czasie kryzysu militarnego i w ojny na całym obszarze odpowiedzialności NATO lub poza nim,

• zapewnienie pokoju i bezpieczeństwa oraz integralności te rytorialnej państw członkowskich Sojuszu,

• zapobieganie sytuacjom kryzysowym poprzez utrzym ywanie określonych do w ód z tw i sił w gotowości do prowadzenia lub wspierania operacji,

• ocenę zagrożeń i planowanie użycia wojsk,

• prowadzenie działań zgrywających podległe komponenty,

• współuczestnictwo w przygotowaniu oraz prowadzeniu ćwiczeń mających na celu szkolenie d o w ó d ztw NATO i krajów partnerskich oraz ich wojsk,

• opracowanie, przeprowadzanie i ocenę ćwiczeń z udziałem d o w ó d ztw oraz w ojsk państw Sojuszu i państw partnerskich, w tym szkolenie i certyfikację kolejnych zestawów Sił Odpowiedzi NATO (NATO Response Force - NRF). D owództwa k o m p o n e n tów stanowią taktyczny poziom dowodzenia Soju szu. Przeznaczone są do przygotowania, planowania, dowodzenia i prowadze nia wszystkich rodzajów działań taktycznych w ramach operacji połączonych w czasie kryzysu m ilitarnego i w ojn y w obszarze odpowiedzialności NATO, a tak że poza nim.

1 . 2 . Ki e r o w a n i e o b r o n ą p a ń s t w a w Re p u b l i c e Fe d e r a l n e j

Ni e m i e c

Niemcy są państwem federalnym (związkowym), którego polityka militarna bu dowana jest na założeniach strategii NATO. Władzę ustawodawczą sprawuje d w u izbowy parlament: Parlament Federalny zwany Bundestagiem oraz Rada Federal na, nosząca nazwę Bundesrat. Głową państwa jest prezydent federalny w ybiera ny przez Zgromadzenie Federalne (Bundestag i Bundesrat), sprawujący funkcje honorow e i reprezentacyjne. Władzę wykonawczą sprawuje rząd federalny, na którego czele stoi kanclerz, mający do swojej dyspozycji urząd kanclerski. Kanc lerz federalny określa głów ne kierunki polityki państwa, w tym założenia i cele polityki w ojskowej, a w okresie w ojny jest naczelnym dowódcą sił zbrojnych.

(21)

S w o je o b o w i ą z k i w y p e ł n i a p r z y p o m o c y o r g a n u k o le g i a l n e g o - F e d e r a ln e j R a d y B e z p ie c z e ń s t w a , k t ó r e j z a d a n i e m j e s t w y p r a c o w a n i e d e c y z ji w s p r a w a c h b e z p i e c z e ń s t w a , k s z t a ł t o w a n i a c a ł o k s z t a ł t u p r z y g o t o w a ń w o j e n n y c h p a ń s t w a o r a z k o o r d y n a c ja p r z e d s ię w z ię ć r e a l i z o w a n y c h p r z e z p o s z c z e g ó ln e r e s o r t y w t y m z a k r e s ie . G ł ó w n ą r o lę w p l a n o w a n i u i k o o r d y n o w a n i u d z i a ł a ln o ś c i s ił z b r o j n y c h s p e łn ia c y w i l n y m i n i s t e r o b r o n y , k t ó r e g o o r g a n e m w y k o n a w c z y m j e s t F e d e r a ln e M i n i s t e r s t w o O b r o n y . M i n i s t e r s t w o t o w R z ą d z ie F e d e r a l n y m o d p o w i e d z i a l n e j e s t za o b r o n n o ś ć ( m i l i t a r n ą ) i w s z y s t k ie s p r a w y d o t y c z ą c e B u n d e s w e h r y . F e d e r a ln y M i n i s t e r O b r o n y j e s t z w i e r z c h n i k i e m n i e m i e c k i c h s ił z b r o j n y c h 5, n a jw y ż s z y m p r z e ł o ż o n y m w s z y s t k ic h ż o ł n i e r z y B u n d e s w e h r y o r a z c a łe j a d m i n i s t r a c j i z a j m u j ą c e j s ię z a g a d n i e n i a m i o b r o n y . O d p o w i a d a o n p r z e d p a r l a m e n t e m o r a z k a n c le r z e m za r e a liz a c ję c e l ó w i z a ło ż e ń p o l i t y k i w o j s k o w e j , a ta k ż e za u z b r o j e n ie , w y s z k o l e n ie i s ta n g o t o w o ś c i s ił z b r o j n y c h . F e d e r a ln e M i n i s t e r s t w o O b r o n y t w o r z ą (r y s . 1 .6 ):

GENERALNY INSPEKTOR BUNDESWEHRY SZTAB DS. MISJI INSPEKTOR WOJSK LĄDOWYCH INSPEKTOR SIŁ POWIETRZNYCH SZTAB WOJSK LĄDOWYCH SZTAB SIŁ POWIETRZNYCH ZASTĘPCA GENERALNEGO INSPEKTORA BUNDESWEHRY INSPEKTOR BAZY SIŁ ZBROJNYCH INSPEKTOR SIŁ MORSKICH SZTAB SIŁ MORSKICH INSPEKTOR SŁUŻBY SANITARNO-MEDYCZNEJ SZTAB SŁUŻBY ZDROWIA

DEPARTAMENT SPRAW PERSONALNYCH, SOCJALNYCH I INSTYTUCJI CENTRALNYCH DEPARTAMENT PRAWNY DEPARTAMENT ADMINISTARCJI WOJSKOWEJ, INFRASTRUKTURY I OCHRONY ŚRODOWISKA I DEPARTAMENT BUDŻETOWY I DEPARTAMENT UZBROJENIA DEPARTAMENT MODERNIZACJI Rys. 1 .6 . F e d e r a ln e M i n i s t e r s t w o O b r o n y

• K i e r o w n i c t w o , w s k ła d k t ó r e g o w c h o d z ą : - F e d e r a ln y M i n i s t e r O b r o n y , - P a r l a m e n t a r n i S e k r e ta r z e S ta n u , - S e k r e ta r z e S ta n u , • K o m ó r k i w s p i e r a j ą c e f u n k c j o n o w a n i e K i e r o w n i c t w a : - S z ta b P l a n o w a n i a P o lit y k i, - B i u r o P r a s o w o - I n f o r m a c y j n e , 5 Z g o d n ie z z a p isa m i w k o n s ty tu c ji (a rt. 65a) n ie m ie c k i F e d e ra ln y M in is te r O b ro n y p o s ia da w ła d z ę w y d a w a n ia ro zka zó w s iło m z b r o jn y m i d o w o d z e n ia n im i z u p ra w n ie n ia m i p e łn e g o , n ie o g ra n ic z o n e g o d o w o d z e n ia (w ro z u m ie n iu NATO Fuli Command - FULL- COM).

(22)

22

- Sztab Organizacyjny, - Sztab Nadzoru Reformy, • Generalny Inspektor Bundeswehry,

• Zastępca Generalnego Inspektora Bundeswehry, • Sztab Sił Zbrojnych,

• pięć Inspektoratów Rodzajów Sił Zbrojnych:

- Inspektor Bazy Sił Zbrojnych - Zastępca Generalnego Inspektora Bunde swehry,

- Inspektor Wojsk Lądowych, - Inspektor Sił Powietrznych, - Inspektor Marynarki,

- Inspektor Służby Sanitarno-Medycznej, • sześć D epartamentów:

- Spraw Personalnych, Socjalnych i Instytucji Centralnych, - Prawny,

- Administracji Wojskowej, Infrastruktury i Ochrony Środowiska, - Budżetowy,

- Uzbrojenia, - Modernizacji6.

Kierownictwo Federalnego Ministerstwa Obrony składa się z ministra, dwóch politycznych parlamentarnych sekretarzy stanu oraz dwóch sekretarzy stanu. Parlamentarni sekretarze stanu wspierają ministra w wykonyw aniu zadań rządo wych, utrzym ują kontakty z Bundestagiem, Bundesratem i klubami parlamentar nymi poszczególnych partii. Sekretarze stanu pomagają m inistrow i w kierowaniu m inisterstwem i w ypełnianiu przez niego funkcji rozkazodawczych oraz do w ó d czych7.

Z chwilą ogłoszenia stanu zagrożenia lub wojny, struktura aparatu kierowa nia państwem ulega zmianie tylko w części dotyczącej organu ustawodawczego. Funkcje Bundestagu i Bundesratu przejmuje tak zwana Komisja Wspólna. Nie zmienia się natom iast struktura rządu. Kanclerz federalny z wydzielonym i ele m entam i ważniejszych resortów tw orzą rząd stanu zagrożenia lub wojny, jed nocześnie przejmując naczelne dow ództw o nad siłami zbrojnymi. Bezpośrednie kierowanie działaniami zbrojnymi wojsk w tych warunkach sprawuje Sztab Sił Zbrojnych, którego pracami kieruje Generalny Inspektor Bundeswehry8.

Generalny Inspektor Bundeswehry podlega Kierownictwu w zakresie opraco wania i wdrożenia kompleksowej koncepcji obrony m ilitarnej obejmującej: • planowanie obronne,

• transform ację sił zbrojnych,

• planowanie, przygotowanie i prowadzenie operacji,

6 White Paper 2006 on German Security Policy and the Future o f the Bundeswehr, Ber lin, Federal M in is tr y o f D efe nce 20 0 6 , s. 1 2 0 -1 2 1 .

7 Bundeswehra na progu XXI wieku - monografia informacyjna, o p ra c o w a n ie i prz e k ła d B arb ara i D a n ie l Lulińscy, W arsza w a , D o m W y d a w n ic z y B e llo n a 2 0 0 0 , s. 32.

(23)

• działania po zakończeniu konfliktu,

• opracowywanie i wdrażanie d okum entów doktrynalnych.

Ponadto Generalny Inspektor Bundeswehry jest głównym doradcą rządu ds. militarnych. W zakresie jego obowiązków leży również planowanie, przygotowa nie i kierowanie kontyngentami w ydzielonym i do misji poza granicami kraju. W y pełniając powyższe obowiązki, prowadzi konsultacje z Radą Inspektorów RSZoraz Radą Uzbrojenia. Sztab ds. Misji jest organem wykonawczym w realizacji jego za dań w zakresie udziału wydzielonych sił i środków Bundeswehry w misjach poza granicami kraju. Ponadto jest on wspierany przez sztaby poszczególnych inspek to ra tó w RSZ9. Ma prawo wydawania poleceń inspektorom Rodzajów Sił Zbroj nych, ale nie jest ich w ojskowym przełożonym.

Rada Inspektorów SZ stanowi najwyższą władzę wojskową Niemiec. W jej skład wchodzą inspektorzy Rodzajów Sił Zbrojnych, którzy spotykają się w celu om ów ienia właściwych obszarów problem owych oraz opracowania przedsię wzięć i pro je któ w decyzji w sprawach wojskowych. Radę Uzbrojenia pow ołuje się w celu opracowania pro je któ w zakupów, wyposażenia i ukompletowania SZ oraz oszacowania możliwości i dostępnych zasobów, co stanowi podstawę podjęcia decyzji w sytuacji kryzysowej lub w czasie wojny. W jej skład wchodzą inspektorzy RSZ oraz kierownicy komórek organizacyjnych departam entów Uzbrojenia, M o dernizacji oraz podległych im organizacji. Powyższe rady pow oływane są doraź nie, przewodniczy im Generalny Inspektor Bundeswehry.

Sztab ds. Misji został powołany decyzją Federalnego Ministra Obrony w dniu 1 czerwca 2008 roku w celu zapewnienia skutecznego kierowania kontyngenta mi w misjach zagranicznych, w których czynnie uczestniczą Siły Zbrojne Niemiec. Wszystkie zadania dotyczące misji zagranicznych, zarówno z zakresu odpow ie dzialności cywilnych, jak i wojskowych d epartam entów Federalnego M inister stwa Obrony, są w Sztabie ds. Misji realizowane w połączonych zespołach zada niowych, tworzonych do każdej misji doraźnie. Zespoły takie są odpowiedzialne za planowanie, przygotowanie i kierowanie w ydzielonym i kontyngentami oraz za zbieranie doświadczeń w zakresie udziału Bundeswehry w misjach zagranicznych na poziomie ministerialnym (strategiczno-politycznym). Takie skupienie zadań ma na celu zapewnienie efektywnego obiegu i dostarczanie informacji do Kierow nictwa Ministerstwa Obrony, Parlamentu i Rządu Federalnego. Główne zadania Sztabu ds. Misji to 10:

• zbieranie, przetwarzanie i dystrybucja informacji, • uzgodnienia międzyresortowe i w ew nątrzresortowe, • usprawnienie procesu dowodzenia,

• opracowanie stru ktu r kontyngentów,

• zabezpieczenie realizacji misji (koordynacja m iędzynarodowa, międzyresorto wa, zgrywanie wojsk).

Szczególnym rodzajem sił zbrojnych jest Baza Sił Zbrojnych, która zabezpiecza działanie Bundeswehry zarówno pod względem operacyjnym, jak i codziennej

9 White Paper 2006..., s. 122.

(24)

24

działalności. Koncentracja tych zadań odciąża poszczególne RSZ, wzmacnia efekt synergii i usprawnia działanie SZ jako całości. Do zadań Bazy Sił Zbrojnych należy przede wszystkim:

• organizacja dowodzenia w operacjach poza granicami kraju oraz w kraju w sy tuacjach kryzysowych,

• zabezpieczenie dowodzenia w kraju, w obszarze operacji i z kraju do obszaru operacji,

• zabezpieczenie logistyczne, saperskie i chemiczne,

• organizacja w yw iadu wojskowego, łącznie z rozpoznaniem strategicznym oraz operacjami psychologicznymi,

• działania policji wojskowej oraz Cl MIC w kraju i za granicą, • szkolenie i kształcenie.

Szerokie spektrum zadań determ inuje strukturę Bazy Sił Zbrojnych (rys. 1.7), której głów nym i elem entami są:

• D owództwo Operacyjne Bundeswehry, • D owództwo Wsparcia,

• D owództwo Sił Odpowiedzi, • D owództwo Wojsk Specjalnych.

ZASTĘPCA

GENERALNEGO INSPEKTORA BUNDESWEHRY INSPEKTOR

BAZY SIŁ ZBROJNYCH

DOWÓDZTWO OPERACYJNE BUNDESWEHRY DOWÓDZTWO WSPARCIA DOWÓDZTWO SIŁ SZYBKIEGO REAGOWANIA (ODPOWIEDZI) DOWÓDZTWO WOJSK SPECJALNYCH BIURO SIŁ ZBROJNYCH •UNIWERSYTET •BUNDESWEHRY, •BIURO PERSONALNE, •BIURO POBOROWYCH, •PRZEDSTAWICIELE DO NATO I UE, •INSTYTUT BEZPIECZEŃSTWA, •BIURO KONTRWYWIADU, •BIURO SZKOLNICTWA.

Rys. 1.7. Baza Sił Zbrojnych

D owództwo Operacyjne Bundeswehry oraz Dowództwo Wojsk Specjalnych są podporządkowane, z uprawnieniami kontroli administracyjnej11, Inspektoro wi Bazy SZ, który jest jednocześnie zastępcą Głównego Inspektora Bundeswehry.

11 K o n tro la a d m in is tra c y jn a - Administrative Control (ADCON) - realizacja fu n k c ji k ie ro w a n ia lu b s p ra w o w a n ie w ła d z y nad o rg a n iza cja m i p o d le g ły m i lu b in n y m i w zakresie s p ra w a d m in is tra c y jn y c h , ta k ic h ja k p e rso n a ln e , z a o p a trz e n io w e , u s łu g o w e oraz innych a s p e k tó w n ie o b ję ty c h za d a n ia m i o p e ra c y jn y m i ty c h organizacji. Por. AAP-6(2014)Słow nik terminów i definicji NATO, B ruksela, A gen cja S tand aryza cyjn a NATO 20 14, s. 17.

(25)

W czasie trw ania operacji obydwa dowództwa są bezpośrednio podległe Głów nemu Inspektorowi Bundeswehry.

Dowództwo Operacyjne Bundeswehry odpowiedzialne jest, w ramach naro dowych zadań, za planowanie i prowadzenie działań na poziomie operacyjnym. Dowódca Operacyjny Bundeswehry dowodzi z określonymi uprawnieniam i w y dzielonymi kontyngentami sił zbrojnych w realizacji zadań, które pozostają w na rodow ej odpowiedzialności. D owództwo to stanowi również zalążek Międzynaro dowego Dowództwa Operacyjnego (Operation Headquarters -O H Q ) dla operacji kierowanych przez Unię Europejską.

Dowództwo Wojsk Specjalnych jest odpowiedzialne za planowanie i d o w o dzenie w działaniach w ojsk specjalnych na poziomie operacyjnym, może też sta nowić zalążek dla m iędzynarodowego stanowiska dowodzenia.

Dowództwo Sił Odpowiedzi stanowi zalążek dla stanowiska dowodzenia mię dzynarodowych sił (Force Headquarters - FHQ), wydzielanych z poszczególnych państw do operacji pod auspicjami Unii Europejskiej lub wzmacnia zalążek M ię dzynarodowego Dowództwa Operacyjnego, jeśli istnieje taka potrzeba. Pełni rolę dowództwa w czasie ćwiczeń połączonych sił odpowiedzi, a ponadto jest zaanga żowane w prace mające na celu rozwój oraz transform ację tych sił, w celu dosto sowywania ich do zmieniających się wymagań.

Dowództwo Wsparcia dowodzi większością wojsk wsparcia i zabezpieczenia oraz jest odpowiedzialne za szkolenie i przygotowanie tych w ojsk do użycia. Od powiada również za zabezpieczenie logistyczne, wsparcie dowodzenia, obronę przeciwchemiczną oraz policję wojskową i CIMIC. Powyższe zadania realizuje przy pomocy m.in.:

• Dowództwa Rozpoznania Strategicznego, • Centrum Operacji Psychologicznych, • Centrum Logistycznego,

• Biura Logistycznego.

W czasie pokoju D owództwo Wsparcia jest odpowiedzialne za dowodzenie w działaniach prowadzonych w celu usuwania skutków klęsk żywiołowych lub ka ta s tro f na te ry to riu m Niemiec.

Sztaby W ojsk Lądowych, Sił Powietrznych, Sił Morskich oraz Służby Sanitar- no-M edycznej nie stanow ią części Federalnego M inisterstw a Obrony, jednak że bezpośrednio podlegają inspektorom poszczególnych RSZ12. Nadzorują one podległe jednostki organizacyjne oraz są odpow iedzialne za ich gotow ość do działania. Składają się z dwóch p io n ó w funkcjonalnych: dowódczego oraz biur RSZ. Pion dowódczy odpow iedzialny jest za gotow ość bojow ą podległych związ ków taktycznych, oddziałów i p ododdziałów oraz posiada nad nim i uprawnienia pełnego dow odzenia13. Biura RSZ odpow iadają za organizowanie ćwiczeń i tre

12 In s p e k to rz y R o d z a jó w Sit Z b ro jn y c h o d p o w ia d a ją za w ła ś c iw e fu n k c jo n o w a n ie p o d le g łych im k o m ó re k org a n iz a c y jn y c h w F e d e ra ln y m M in is te r s tw ie O b r o n y oraz d o w o d z ą p o d le g ły m i sz ta b a m i.

13 R ó w n ie ż nad je d n o s tk a m i o r g a n iz a c y jn y m i w y z n a c z o n y m i d o d z ia ła n ia w ra m a ch k o r p u s ó w w ie lo n a ro d o w y c h .

(26)

26

ningów, rozwój poszczególnych RSZ, zabezpieczenie logistyczne oraz szkolnic tw o w ojskow e14.

Siły zbrojne jako gwarant bezpieczeństwa i obrony państwa niemieckiego i jego obywateli są nieodzownym narzędziem polityki zagranicznej oraz polityki bezpieczeństwa. Tak zdefiniowana rola nakłada na Bundeswehrę szeroki zakres zadań, począwszy od obrony te ryto riu m państwa, zapobiegania powstawaniu konfliktów na arenie m iędzynarodowej i udziału w operacjach reagowania kryzy sowego, aż po operacje ewakuacyjne, utrzymania bezpieczeństwa w ew nętrzne go i pomocy humanitarnej.

Aby sprostać tak zdefiniowanym zadaniom Niemcy dokonują reorganizacji struktury organizacyjnej Federalnego Ministerstwa Obrony, której celem jest optymalizacja realizacji zadań strategicznych oraz wyłączenie i przekazanie od powiedzialności za wykonywanie zadań na poziomie operacyjnym podwładnym. Zmiany obejm ują m .in.15:

• nadanie Generalnemu Inspektorowi Bundeswehry uprawnień dowódcy po ziomu strategicznego nad Siłami Zbrojnymi Niemiec oraz włączenie go w skład kierownictw a M inisterstwa Obrony,

• wyłączenie z ministerstwa inspektorów Rodzajów Sił Zbrojnych i włączenie ich do podległych im sztabów,

• połączenie, w miarę możliwości, funkcjonalnych obszarów kompetencyjnych na wszystkich poziomach.

Nowa struktura Federalnego Ministerstwa Obrony obejm owała będzie dzie więć departam entów :

• Polityki,

• Budżetowy i Zarządzania Finansami, • Prawny,

• Planowania,

• Dowodzenia Siłami Zbrojnymi, • Strategii i Operacji,

• Kadr,

• Uzbrojenia i Technologii Informacyjnych, • Infrastruktury i Ochrony Środowiska.

Tak zorganizowane m inisterstwo będzie kierowane przez Ministra Obrony - jednocześnie Naczelnego Dowódcę Bundeswehry, Szefa Adm inistracji Obronnej, dwóch Stałych Sekretarzy oraz Głównego Inspektora Bundeswehry. Ponadto M i nister będzie wspierany przez dwóch Parlamentarnych Sekretarzy Stanu w zakre sie wypełniania funkcji członka rządu.

Podział sił zbrojnych na rodzaje pozostanie bez zmian, jednakże stanowiska inspektorów Rodzajów Sił Zbrojnych zostaną wyłączone ze struktury Federalnego Ministerstwa Obrony i przeniesione do właściwych sztabów.

W przypadku konieczności użycia sił zbrojnych Generalny Inspektor Bunde swehry będzie odpowiedzialny za planowanie, przygotowanie, realizację i ocenę

14 White Paper 2006..., s. 1 2 3 -1 4 4 .

(27)

działań Bundeswehry na poziomie strategicznym. Funkcje te będzie sprawował przy wykorzystaniu departam entów :

• Planowania, który będzie opracow yw ał koncepcje rozwoju zdolności Bunde swehry oraz plany ich wdrażania,

• Dowodzenia siłami zbrojnymi, który będzie w spierał Generalnego Inspektora Bundeswehry - dowódcę poziomu strategicznego w realizacji funkcji d ow o dzenia siłami zbrojnymi oraz utrzymywania gotowości operacyjnej wojsk, • Strategii i Operacji, wspierającego Generalnego Inspektora Bundeswehry

w kształtowaniu polityki wojskowej w ramach strategicznych wytycznych przedstawionych przez Departament Polityki oraz w planowaniu, przygoto w aniu, prowadzeniu i kontroli działań sił zbrojnych na strategicznym poziomie dowodzenia.

L

Dowództwo_____D o w ó d z tw oO p e ra c y jn e ADCONADCON Rodzajów Sil Dowództwo Zbrojnych Kierow anie Dowodzenie Petne Dowodzenie w Operacji W spółdziałanie Kontrola A dm inistracyjna

Sity i środki Siły i środki

w yd zie lo n e niew yd zie lo n e

d o operacji do operacji

Rys. 1.8. Prawdopodobna organizacja kierowania i dowodzenia Sił Zbrojnych Niemiec w czasie kryzysu militarnego i w ojny

Podległe mu bezpośrednio od kw ietnia 2012 roku D ow ództw o Operacyjne B undeswehry16 będzie odpow iedzialne, na operacyjnym poziom ie dowodzenia, za planowanie, realizację i ocenę narodowych operacji, tzn. wszystkich dzia łań Bundeswehry na lądzie, w pow ietrzu i na morzu, zgodnie z zasadą je d n o

16 P o p rz e d n io D o w ó d z tw o O p e ra c y jn e B u n d e s w e h ry z n a jd o w a ło się w s tru k tu rz e Bazy Sił Z b ro jn y c h .

(28)

28

ści dowodzenia. Ponadto w przyszłości, poprzez utw orzenie Oddziału Operacji W ojsk Specjalnych17, d o w ó d ztw o to będzie odpow iedzialne również za działa nia specjalne. Szkolenie i przygotowanie sił i środków do wspólnego działania w ramach operacji połączonych pozostaje w obszarach odpowiedzialności po szczególnych Rodzajów Sił Zbrojnych18 (por. rys. 1.8). Szczegóły now ej organiza cji dowodzenia ani te rm in zakończenia przebudow y Sił Zbrojnych Niemiec nie zostały opub liko w a n e 19.

1 . 3 . Ki e r o w a n i e □ b r d n^ p a ń s t w a w Hi s z p a n i i

Hiszpania jest monarchią konstytucyjną. Król (monarcha) jako głowa państwa jest jego najwyższym reprezentantem, czuwa nad normalnym funkcjonowaniem in stytucji państwa, mianuje premiera i zatwierdza ministrów. Do jego kompetencji należy również zatwierdzanie i ogłaszanie ustaw - D ekretów Królewskich, jednak że wszystkie jego decyzje wymagają kontrasygnaty premiera, a w niektórych przy padkach przewodniczącego Kongresu Deputowanych. Zgodnie z zapisami zawar tym i w Konstytucji Hiszpanii, Król jest upoważniony, po uprzednim zatwierdzeniu przez Parlament, do wypowiedzenia w ojny i zawarcia pokoju oraz jest naczelnym dowódcą sił zbrojnych, jest to jednak funkcja czysto reprezentacyjna.

Władzę ustawodawczą sprawuje Parlament zwany Kortezami Generalnymi, który składa się z Kongresu Deputowanych oraz Senatu. Zapisy zawarte w obo wiązującym prawie jednoznacznie wskazują, iż w dziedzinie obronności Parla m e n t m .in .20:

• udziela upoważnień do zawarcia tra k ta tó w lub u m ó w międzynarodowych, • zatwierdza przepisy dotyczące obronności i środków budżetowych na ten cel, • debatuje nad głów nym i kierunkami polityki obronnej21,

• sprawuje kontrolę nad działaniem rządu i administracji wojskowej,

• udziela upoważnień dla Króla co do w ypowiedzenia w ojny i zawarcia pokoju. Ponadto do kompetencji Kongresu Deputowanych należy udzielanie upoważ nienia do użycia sił zbrojnych w misjach poza te ry to riu m narodowym .

17 O d d z ia ł O p e ra c ji W o js k S pecjaln ych u tw o r z o n y b ę d zie z is tn ie ją c e g o o b e c n ie w s tru k tu r z e Bazy Sił Z b ro jn y c h D o w ó d z tw a W o js k S pecjaln ych.

18 Principles f o r the Top-Level Structure, Chain o f Command, and Command and Control Organisation in the Federal M inistry o f Defence and the Bundeswehr, D resd en, Federal M in is tr y o f D e fe n c e 20 1 2 .

19 D o c h w ili złożen ia n inie jsze j p u b lik a c ji d o d r u k u .

20 Ustawa organiczna 5/2005 z dnia 17 listopada 2005 o obronie narodowej, M a d r y t 20 0 5 .

21 P o lityka o b ro n n a m a na celu o c h ro n ę s p o łe c z e ń s tw a hiszpa ńskiego , w a rto ś c i i zasad k o n s ty tu c y jn y c h , in s ty tu c ji u o s a b ia ją cyc h d e m o k ra ty c z n e p a ń s tw o p ra w a o raz m a g w a r a n to w a ć w o ln o ś ć i b e z p ie c z e ń s tw o , nieza leżność i in te g ra ln o ś ć t e r y to r ia ln ą Hisz p a n ii. M a ta kże na celu p rzyczynić się d o za c h o w a n ia m ię d z y n a r o d o w e g o p o k o ju i bez p ie c z e ń s tw a w ko n te k ś c ie z o b o w ią z a ń p o d ję ty c h przez K ró le s tw o H iszpanii.

(29)

Władzę wykonawczą sprawuje rząd, na którego czele stoi premier. Rząd de finiuje założenia polityki obronnej i zapewnia ich realizację, kieruje administra cją wojskową oraz podejm uje decyzje dotyczące udziału sił zbrojnych w misjach poza granicami kraju22. Premier jest odpowiedzialny za realizację polityki obron nej, określa jej cele, kieruje działaniami realizowanymi w przypadku wystąpie nia kryzysu m ilitarnego oraz sprawuje kierowanie strategiczne nad działaniami w ojskowym i w przypadku użycia siły. Ponadto pełni funkcje organizowania, ko ordynowania i kierowania działaniami sił zbrojnych oraz decyduje o ich użyciu. W zakresie polityki obronnej do jego obowiązków należy:

• opracowanie Strategii Obrony Narodowej, która określa głów ne kierunki poli tyki obronnej oraz sposoby jej realizacji,

• określanie celów strategicznych, opracowanie planów strategicznych oraz w y tycznych dla międzynarodowych porozumień dotyczących polityki obronnej, • określanie zasad realizacji celów polityki obronnej oraz podstawowych zało

żeń użycia sił zbrojnych zarówno w kraju, jak i w ramach organizacji międzyna rodowych, których Hiszpania jest stroną,

• określenie zadań sił zbrojnych23.

DEPARTAMENT UZBROJENIA DEPARTAMENT BUDŻETOW Y DEPARTAMENT INFRASTRUKTURY DEPARTAMENT KADR DEPARTAMENT SZKOLNICTWA WOJSKOWEGO BIURO SPRAW WEWNĘTRZNYCH BIURO KONTROLI FINANSOWEJ RADCA PRAWNY BIURO KONTROLI BtURO WOJSKOWEJ ^ SŁUŻBY ZD RO W IA DYREKCJA GENERALNA ds. PLANOW ANIA STOSUNKÓW MIĘDZYNARODOW YCH HISZPAŃSKI INSTYTUT 0Ś T U D IÓ W STRATEGICZNYCI-11 KO MISJA M IĘDZYRESORTOW A ds. OBRO NY KO MITET ds. f MIĘDZYNARODOW EJ DZIAŁALNOŚCI MINISTERSTW A OBRONY BIURO ATTACHATÓW WOJSKOWYCH

L

WOJSKA LĄDOW E SIŁY POWIETRZNE JEDNOSTKA W OJSKOWA > DO SYTUAGI KRYZYSOWYCH

Rys. 1.9. M inisterstw o Obrony Hiszpanii

22 Ustawa organiczna 5/2005, a rt. 5. 23 Tamże, a rt. 6.

(30)

30

Główną rolę w planowaniu i koordynowaniu działalności sił zbrojnych speł nia cywilny m inister obrony, którego organem wykonawczym jest M inisterstwo Obrony (rys. 1.9). M inisterstw o to w rządzie odpowiedzialne jest za obronność (m ilitarną) i wszystkie sprawy dotyczące sił zbrojnych. M inister obrony odpow ia da za rozwój i realizację polityki obronnej, w szczególności za:

• kierowanie polityką obronną w imieniu Premiera, • identyfikację celów polityki obronnej,

• realizację obowiązków wynikających z założeń polityki obronnej, • opracowanie planów strategicznych, które zatwierdzane są przez rząd, • kierowanie działaniami sił zbrojnych w imieniu Premiera,

• nadzorowanie szkolenia i osiągania zdolności operacyjnych w siłach zbrojnych, • wspieranie Premiera w kierowaniu operacjami m ilitarnym i,

• kierowanie administracją wojskową oraz opracowanie wytycznych i przepi sów przyjętych przez Radę M in istró w 24.

W przypadku wystąpienia kryzysu m ilitarnego lub w ojny Premier posiada do swojej dyspozycji Radę Obrony Narodowej - organ kolegialny, który pełni rolę ko ordynatora, doradcy i konsultanta w procesie kierowania obroną państwa. Z ini cjatywy Premiera, Rada Obrony Narodowej może zbierać się w całości (charakter plenarny) lub jako Rada Wykonawcza (zarząd). W skład Rady Obrony Narodowej wchodzą25:

• Premier, który pełni rolę przewodniczącego, • Wicepremier,

• M inistrow ie Obrony, Spraw W ewnętrznych, Spraw Zagranicznych i W spółpra cy, Finansów, Gospodarki,

• Szef Sztabu Generalnego Obrony,

• Szefowie Sztabów Wojsk Lądowych, Sił Morskich i Sił Powietrznych, • Dyrektor Narodowego Centrum W ywiadu,

• Szef Gabinetu Premiera. Rada Wykonawcza składa się z:

• Premiera, który pełni rolę Przewodniczącego Rady,

• M in istró w Obrony, Spraw W ewnętrznych oraz Spraw Zagranicznych i W spół pracy,

• Szefa Sztabu Generalnego Obrony,

• Dyrektora Narodowego Centrum W ywiadu, • Szefa Gabinetu Premiera.

Rada Obrony Narodowej opracowuje wytyczne dotyczące polityki obronnej, następnie proponuje rządowi kierunki działania oraz wskazuje problemy do roz wiązania. Często będą one dotyczyć kompetencji różnych m inisterstw i wymagać wspólnego stanowiska, dlatego też wykorzystuje ona Komisję Międzyresortową ds. Obrony, która funkcjonuje w strukturze Ministerstwa Obrony26. Do najważ niejszych zadań tej komisji należy:

24 Tamże, a rt. 7.

25 W zależności od p o trz e b , d o s k ła d u R ady O b ro n y N a ro d o w e j i R ady W y k o n a w c z e j m o g ą być w łą c z a n i in n i c z ło n k o w ie rządu.