Bogdan Michalak
"Papież - Pielgrzym. Jan Paweł II na
znaczkach pocztowych świata
1978-1990", Waldemar Chrostowski,
Warszawa 1991 : [recenzja]
Collectanea Theologica 62/1, 191-194
s k ie p o d st a w y s e n su c ie r p ie n ia (Z u m a n t h r o p o l o g i s c h - c h r i s t l i c h e n S i n n d e s L e id e s ) .
W k o le jn y m r o z d z ia le z a s t a n a w ia s ię A u to r n a d k o n k r e t n ą f o r m ą c ie r p ie n ia , ja k ą je s t c h o ro b a o r a z j e j u w a r u n k o w a n ia w y n ik a ją c e z z a g r o ż e ń is tn ie ją c y c h w św ie c ie , z w ła sz c z a p ły n ą c y c h z o to c z e n ia i ś r o d o w is k a lu d z k ie g o ż y cia. T y m sa m y m z a g a d n ie n ie m z a jm u je s ię te ż w r o z d z ia le d z ie w ią ty m , g d z ie p r ó b u je u k a z a ć w ła ś c iw ą p o s t a w ę lu d z i z d ro w y ch w o b ec c ie r p ią c y c h , z w ła sz c z a w s y t u a c ja c h g r a n ic z n y c h (W a h r h e it a m K r a n k e n b e t t ) . U w z g lę d n ia ją c ró ż n o ro d n o ść p o g lą d ó w i s ta n o w is k w t e j s p r a w ie d o ch o d z i do w n io sk u , że z a ta je n ie p r a w d y p r z e d śm ie r te ln ie c h o ry m n ie j e s t p o s t a w ą w ła ś c iw ą : V e r le u g n u n g i s t k e in e L ö s u n g (s. 94). N ie m n ie j je d n a k o m a w ia te ż n a s t ę p s tw a t a k i e j d e c y z ji i fo r m ę j e j p r z e k a z a n ia (R is ik o u n d K u n s t d e r r e c h t e n I n f o r m a t io n ) .
D z ie sią ty r o z d z ia ł p o św ię c o n y je s t m o r a ln y m p r o b le m o m z w ią z a n y m z u s ta le n ie m m o m e n tu i k r y te r iu m śm ie r c i (M o r a lt h e o lo g is c h e F r a g e n z u m T o d e s z e it p u n k t ) . Z a g a d n ie n ie to r o z w ią z u je p o p rz e z o k r e śle n ie is to ty ś m ie r c i (D ie D e f in it io n d e s T o d e s ) . Z p u n k tu w id z e n ia filo z o fii p r z e z śm ie r ć m o ż n ? ro z u m ie ć E n d e d e r p e r s o n a l e n L e b e n s g e s c h i c h t e (s. 100). B a r d z ie j p r e c y z y j n ie u k a z u je s ię is t o t a ś m ie r c i w r o z u m ie n iu teo lo g ic z n y m , g d z ie ż y c ie p o j m o w a n e j e s t a l s B e g e g n u n g m it G o t t u n d S t e l l u n g n a h m e z u ih m (s. 101). Z y cie c z ło w ie k a t r w a t a k d łu g o , w ie B e w u s s t s e i n u n d F r e i h e i t a n d a u e r n
(s. 101). T a k r o z u m u ją c H . R o t t e r d o ch o d z i do z d e fin io w a n ia ś m ie r c i W o d ie F ä h i g k e i t d a z u e n d g ü l t i g g e s c h w u n d e n is t , i s t d a s a m m e n s c h lic h e n L e b e n z u E n d e , w a s v o r G o t t B e d e u t u n g h a t (s. 101). W d a lsz e j k o le jn o śc i A u to r o m a w ia k r y t e r ia ś m ie r c i (K r i t e r i e n d e s T o d e s ) , o r a z te o lo g ic z n o -m o r a ln ą str o n ę te g o z a g a d n ie n ia ( M o r a lt h e o lo g is c h e P r o b le m ) .
O sta tn i r o z d z ia ł k s ią ż k i p o św ię c o n y z o sta ł e u t a n a z ji ( S t e r b e h i l f e — T o d
a u f W u n sc h ). A u to r d o k o n u je tu h isto ry c z n e g o p r z e g lą d u p r o b le m u e u t a n a z ji
(D ie G e s c h ic h t e d e r E u t a n a s i e ) , o m a w ia to z a g a d n ie n ie od s tr o n y p s y c h o lo g ic z n e j ( S t e r b e h i l f e p s y c h o lo g is c h g e s e h e n ) , p r a w n e j ( S t e r b e h i l f e r e c h t g e s e h e n ) o r a z te o lo g ic z n e j ( S t e r b e h i l f e t h e o l o g is c h g e s e h e n ) d o k o n u ją c m o r a l n e j o cen y te g o ty p u d z ia ła n ia .
U k a z a n y u k ła d t r e ś c i o m a w ia n e j k s ią ż k i d o w o d z i, że A u to r z a jm u je się b a r d z o w a ż n y m i p r o b le m a m i n ie ty lk o z p o g r a n ic z a m e d y c y n y i m o ra ln o śc i, a le p o g łę b ia te z a g a d n ie n ia p o d w z g lę d e m filo z o fic z n y m i teo lo g ic z n y m . C h o d zi m u n ie ty lk o o z w y k ły o p is p e w n y c h f o r m z a c h o w a ń lu d z k ic h i p o s t ę p o w a n ia słu ż b m e d y czn y ch , le cz p o g łę b io n a a n a liz a p r o w a d z i do s ta w ia n ia p y ta ń w u m y śle i su m ie n iu z a ró w n o p o sz c z e g ó ln y c h o só b p r z e ż y w a ją c y c h b ą d ź te ż d o św ia d c z o n y c h w y d a r z e n ia m i z d z ie d z in y isto ty ż y c ia , je g o u w a r u n k o w a ń i celu , j a k ró w n ie ż le k a r z y i in n y c h lu d z i, k tó r z y się z ty m i p r o b le m a m i s t y k a ją w p r a c y z a w o d o w e j. R o z w a ż a n ia sw e p r o w a d z i A u to r w św ie tle p o g lą d ó w k a to lic k ie j te o lo g ii m o r a ln e j. U k a z u je n ie c z y sto o so b iste p r z e m y ś le n ia i p o g lą d y , a le p o d a je ro z u m ie n ie ty c h p r o b le m ó w w ś w ie tle o f ic ja ln e j n a u k i K o ś c io ła . T a k i sp o só b u ję c ia z a g a d n ie n ia ż y c ia p o z w a la c z y te ln ik o w i n a p r a w id ło w e i o d p o w ie d z ia ln e k s z ta łt o w a n ie sw o ic h p o g lą dów , z g o d n ie z p r a w d ą o b ja w io n ą . k s . J ó z e f Z a b i e l s k i, B i a ł y s t o k K s . W a ld e m a r C H R O S T O W S K I, P a p i e ż — P ie lg r z y m . J a n P a w e ł I I n a z n a c z k a c h p o c z t o w y c h ś w i a t a 1978—1990, w y d . II, B ib lio te k a P r z e g lą d u P o w sz e c h n e g o 8, O fic y n a P r z e g lą d u P o w sz e c h n e g o , W a r sz a w a 1991, s. 254 (w ty m 100 s. ilu str .). Z a s łu g ę w p r o w a d z e n ia p ie r w sz e g o z n a c z k a d o o b ie g u p o c z to w e g o — co m ia ło m ie js c e 6 m a ja 1840 r o k u — p r z y p is u je s ię S i r R o w la n d o w i H illo w i (1795— 1879), n a u c z y c ie lo w i w ie js k ie m u , a n a s t ę p n ie u r z ę d n ik o w i w słu ż b ie p o c z to w e j. W y n a le z ie n ie z n a c z k a u z n a n o z a w y d a rz e n ie d u ż e j w a g i, sk o r o
H illa p o g r z e b a n o w śr ó d w ie lk ic h sy n ó w A n g lii w O p a c tw ie W e stm in ste rsk im . S ia d e m p o c z ty b r y t y js k i e j p o sz ły in n e k r a je , w y d a ją c z n a c z k i p o c z to w e g łó w n ie z p o d o b iz n a m i p a n u ją c y c h . P ie r w s z y z n a c z e k o t e m a ty c e r e lig ijn e j u k a z a ł s ię 1 sty c z n ia 1852 r o k u w P a ń s tw ie K o ś c ie ln y m i p r z e d s ta w ia ł go d ło p a p ie s k ie : t ia r ę i k lu cz e św . P io t r a . W 1871 r o k u w y d a n o n a W ę g rze ch z n a c z e k z k o r o n ą św . S t e f a n a , w r o k u 1896 w B e lg ii tr z y z n a c z k i w y o b r a ż a ją c e św . M ik o ła ja — p a t r o n a B r u k s e li, a 17 lis t o p a d a 1918 r o k u p o lsk i z n a c z e k z f ig u r ą Z y g m u n ta I I I W azy z k o lu m n y s t o ją c e j n a P la c u Z a m k o w y m w W a r sz a w ie . T w ó r c a te g o p o m n ik a , K o n s ta n ty T e n c a lla , p r z e d s ta w ił k r ó la z o- g r o m n y m k r z y ż e m w le w e j r ę c e i z s z a b lą w p r a w e j ja k o o b ro ń c ę K o ś c io ła i p o g r o m c ę w ro g ó w R z e c z y p o sp o lite j.
W raz z w p ro w a d z e n ie m d o o b ie g u z n a c z k a p o c z to w e g o n a r o d z iła s ię f i la t e lis t y k a . Z c z a se m w y o d rę b n iło się k o le k c jo n e r s tw o te m a ty c z n e . N a p i e r w sz e l a t a X X w ie k u p r z y p a d a ją p o c z ą tk i z b ie r a n ia z n a k ó w p o c z to w y c h o te - m o ty c e r e lig ijn e j, o c zy m ś w ia d c z y o b sz e r n y a r t y k u ł J a c o p o G e lli’e g o z r o k u 1903. J e d n a k d o p ie r o o d r o k u 1942 d a t u je s ię z o rg a n iz o w a n e k o le k c jo n o w a n ie i ro z p o w sz e c h n ia n ie z n a c z k ó w z m o ty w a m i r e lig ijn y m i. N ie str u d z o n y m i p r o p a g a t o r a m i id e i „ a p o s t o ls t w a p r z e z z n a c z k i p o c z to w e ” (B r i e f m a r k e n k ü n d e n C h r i s t u s) b y li n ie m ie c c y f r a n c is z k a n ie — o. G a b r ie l S c h m i d t O F M (1887— 1965) i o. C le m e n s A n h e u s e r O F M (1897— 1968), fa k ty c z n i in ic ja t o r z y n o w e g o r u c h u f ila te lis ty c z n e g o w E u r o p ie , k tó r z y s w o ją d z ia ła ln o ść p r o w a d z ili m im o n a z isto w sk ic h z a k a z ó w , m a ją c ś w ia d o m o ść p r a w d y , ż e f ila t e li s t y k a n ie ty lk o z a s p o k a ja w ro d z o n e sk ło n n o śc i z b ie ra c z y , a le p e łn i te ż f u n k c ję k u lt u ro tw ó r c z ą . O b a j fr a n c is z k a n ie w ie d z ie li o ty m , że r a c jo n a ln e z b ie ra n ie , o p a r t e n a p o d st a w a c h n a u k o w y c h , w ią ż e je d n o s tk ę ze z g ro m a d z o n y m i p r z e d m io t a m i w sp o só b tr w a ły , a w p r z y p a d k u k o le k c jo n o w a n ia z n a c z k ó w p o c z to w y c h 0 t e m a ty c e r e lig ijn e j je s t ź r ó d łe m in fo r m a c ji, p r z y c z y n ia s ię d o r e lig ijn e g o w y k s z t a łc e n ia z b ie r a c z a i p o b u d z a je g o z a in t e r e s o w a n ia p r o b le m a ty k ą r e li g ijn ą .
I d e a z b ie r a n ia z n a c z k ó w p o c z to w y c h o m o ty w a c h r e lig ijn y c h sz y b k o r o z p r z e s tr z e n iła się w ró żn y ch k r a ja c h E u r o p y . P o w s t a ły s to w a r z y sz e n ia , k tó r e p r z y b r a ły im ię św ię te g o G a b r ie la . W r o k u 1953 u tw o rz o n o Ś w ia t o w ą F e d e r a c ję S to w a r z y s z e ń „ Ś w ię ty G a b r ie l" , k t ó r a z r z e sz a o b e c n ie 25 zw iązków ^ i k lu b ó w k r a jo w y c h , r e a liz u ją c m y ś l św . P a w ła A p o s to la w y r a ż o n ą w L iś c ie do F ili p ia n : „ n a w sz e lk i sp o só b r o z g ła s z a ć C h r y s t u s a ” (F lp 1,18) i p r o p a g u ją c p r z e k o n a n ie , ż e z n a k i p o c z to w e s ą a u te n ty c z n y m i g ło s ic ie la m i id e i c h r z e śc i ja ń s k ic h w św ie c ie . K a t o lo g i i w y s t a w y f ila te lis ty c z n e u ś w ia d a m ia ją z b ie ra c z o m i z w ie d z a ją c y m , j a k b o g a to r e p r e z e n to w a n a je s t t e m a ty k a r e lig ijn a n a z n a k a c h p o c z to w y c h . Z n a jd u je m y n a n ich w iz e r u n k i C h r y s tu s a , M a tk i B o ż e j, św ię ty c h 1 d u c h o w n y c h o r a z m a la r s t w o , rz e ź b ę i a r c h it e k tu r ę s a k r a ln ą . O d z w ie r c ie d le n ie w e m is ja c h a d m in is t r a c ji p o c z to w y c h n a c a ły m św ie c ie z n a jd u je ta k ż e p o n t y fik a t J a n a P a w ła I I , a z w ła sz c z a je g o p o d ró ż e p a s to r a ln e . P o c z ą w sz y o d p ie r w s z e g o w y d a n ia p r z e d s t a w ia ją c e g o „ p o ls k ie g o ” p a p ie ż a n a z n a c z k u G a b o n u z 1979 r o k u , fila te lis ty c z n e „ p a p a l i a ” s t a ły się p r z e d m io te m k o le k c jo n o w a n ia n a c a ły m św ie c ie , a z w ła sz c z a w P o lsc e . Z c z a se m w z ro sło z a p o tr z e b o w a n ie n a s k a ta lo g o w a n ie i sz c z e g ó ło w y o p is ty c h e m is ji. D z ie ła d o k o n a ł k s. W a ld e m a r C h r o s t o w s k i . N a k i lk a ty g o d n i p r z e d c z w a r tą p ie lg r z y m k ą O jc a Ś w ię t e g o do P o ls k i w 1991 r o k u u k a z a ło s ię d r u g ie w y d a n ie je g o p r a c y . Z a w ie r a ono w p o r ó w n a n iu z p ie r w s z ą e d y c ją — k t ó r a u k a z a ł a się w 1988 r o k u — d o ść lic z n e z m ia n y i u z u p e łn ie n ia . K o n s t r u k c ja k s ią ż k i j e s t lo g ic z n a i p r z e jr z y s ta . T r e ś ć p r a c y — p o z a w stę p e m , a n e k sa m i w p o s t a c i z e s ta w ie ń t a b e la r y c z n y c h , str e sz c z e n ie m w j ę z y k u a n g ie ls k im — z a w a r t a j e s t w trz e c h p o w ią z a n y c h m ię d z y s o b ą w in t e g r a ln ą c a ło ść c z ę śc ia c h . K s ią ż k ę ro z p o c z y n a c z ę ść w y s z c z e g ó ln ia ją c a w sz y st k ie z n a c z k i, b lo k i i a r k u s ik i z w ią z a n e z p o n t y fik a te m J a n a P a w ła II. C z ę ść d r u g a o b e jm u je
w ie lo a sp e k to w e o m ó w ie n ie w a lo r ó w w y m ie n io n y c h w c z ę śc i p ie r w s z e j o r a z c z te ry su m a r y c z n e w y k a z y : 1. z e sta w ie n ie e m is ji p a p ie sk ic h , 2. w y k a z p a ń st w i t e r y to r ió w e m itu ją c y c h z n a c z k i z w y sz c z e g ó ln ie n ie m z a r z ą d ó w p o cz to w y ch , k tó r e w y d a ły w a lo r y n a w ią z u ją c e do J a n a P a w ła II, 3. w y k a z k r a jó w , k tó r e o d w ie d z ił O jc ie c Ś w ię t y p o d c z a s z a g r a n ic z n y c h p ie lg r z y m e k w la t a c h 1978— 1990, o r a z 4. m ię d z y n a r o d o w ą n u m e r a c ję k a ta lo g o w ą .
N a sz c z e g ó ln e p o d k r e śle n ie z a s łu g u je s tr o n a e d y to r s k a p u b lik a c ji, z w ła s z c z a c z ę śc i tr z e c ie j, a lb u m o w e j, z w y s o k ie j ja k o ś c i b a r w n y m i r e p r o d u k c ja m i w sz y stk ic h o m ó w io n y c h w a lo r ó w . A u to r s k a ta lo g o w a ł i o p is a ł p o n a d 430 w a lo r ó w w y d a n y c h p r z e z 74 k r a j e ś w i a t a i 4 sa m o d z ie ln e z a r z ą d y p o cz to w e . F i la t e liś c i z n a jd u ją w p u b lik a c ji k s. W. C h r o sto w sk ie g o d u ż o tru d n o d o s t ę p n y ch w ia d o m o śc i. N ie -fila t e liś c i, z w ła sz c z a o d n o sz ą c y się sc e p ty c z n ie do te g o t y p u z b ie r a c tw a , p o z a p o z n a n iu się z k s ią ż k ą „ P a p ie ż p ie lg r z y m ” , p o w in n i n a b y ć p r z e k o n a n ie o ty m , że z n a c z k i p o c z to w e m o g ą b y ć n o śn ik a m i t r e ś c i te o lo g ic z n y c h i c z y n n ik ie m e w a n g e liz a c ji. N a jc z ę ś c ie j p o w t a r z a ją c y m się m o ty w e m p a p ie sk ic h w a lo r ó w p o c z to w y c h j e s t p o d o b iz n a J a n a P a w ła I I . S ą to r e p r o d u k c je z d ję ć w y k o n a n y c h w r ó ż n y c h m o m e n ta c h p a p ie s k ie j p o słu g i. N a z n a c z k a c h D o m in ik a n y i I r la n d ii, w y d a n y c h w p ie r w sz y m r o k u p o n t y fik a tu J a n a P a w ła I I , w y k o r z y sta n o z d ję c ia z d n ia z a k o ń c z e n ia k o n k la w e , k ie d y n o w o w y b r a n y p a p ie ż u k a z a ł s ię p o r a z p ie r w s z y w g łó w n e j lo g ii B a z y lik i S w . P io t r a . P ie r w sz y c h d n i p o n t y fik a tu d o ty cz y ró w n ie ż z n a c z e k G a b o n u z 1979 г., p r z e d s t a w ia ją c y O j c a Ś w ię te g o w s t r o ju p o n ty fik a ln y m p o d c z a s in tr o n iz a c y jn e j m sz y św ., k ie d y P a p ie ż w y p o w ie d z ia ł d e w iz ę sw e g o p o n t y fik a tu : „O tw ó rz c ie d r z w i C h r y s tu s o w i” . N a z n a c z k a c h E k w a d o r u , w y d a n y c h z o k a z ji B o ż e g o N a r o d z e n ia 1980 r., p o z a f o t o g r a f ią J a n a P a w ła II, z n a la z ły s ię r e p r o d u k c je z d ję ć w y k o n a n y c h p o d c z a s p u b lic z n y c h a u d ie n c ji p a p ie sk ic h . P a p ie ż p r z y k ł a d a o g ro m n e z n a cze n ie d o b e z p o śr e d n ic h k o n ta k tó w z w ie r n y m i i d o b rz e s ię sta ło , że z a u w a ż y li to p r o je k t a n c i z n a c z k ó w p o cz to w y ch . N ie w y c z e r p a n y m ź r ó d łe m in s p i r a c ji s ą p o d ró ż e a p o s to ls k ie , u w a ż a n e z a z w y c z a jn y śr o d e k w y p e łn ia n ia m a n d a tu N a m ie s tn ik a C h r y stu so w e g o . N a lic z n y ch w a lo r a c h u k a z a n o w a ż n e m o m e n ty w sz y stk ic h p o d r ó ż y p a s to r a ln y c h . E m is je te s ta n o w ią z w ię z łą f o t o g r a fic z n ą k r o n ik ę p a p ie sk ie g o p ie lg r z y m o w a n ia . P o w t a r z a ją c y s ię c z ę sto g e s t w y c ią g n ię ty c h k u P a p ie ż o w i r ą k p r z e k o n u ją c o w y r a ż a n a d z ie je z w ią z a n e z a p o s to ls k im p ie lg r z y m o w a n ie m . B a r d z o i n t e r e s u ją c a j e s t g r u p a zn a c z k ó w , n a k tó r y c h u z e w n ę tr z n iła się św ia d o m o ść te g o , k im j e s t p a p ie ż , o r a z w z g lą d n a c h a r a k t e r je g o p o sła n n ic tw a . E m is je o t r e ś c ia c h te o lo g ic z n y c h z a p o c z ą tk o w a ła p o c z ta w a t y k a ń s k a w y d a n ie m z d n ia 22 m a r c a 1979 ro k u . S e r i a s k ł a d a s ię z trz e c h w a lo r ó w . N a je d n y m u m ie sz c z o n o h e r b P a p ie ż a , n a d r u g im je g o p o r tr e t, n a trz e c im r e p r o d u k c ję r z e ź b y z fr o n to n u B a z y lik i S w . P io t r a p r z e d s t a w ia ją c ą s p o t k a n ie C h r y s t u s a z P io t r e m i g e s t p r z e k a z a n ia k lu c z y s y m b o liz u ją c y c h w ła d z ę p a p ie s k ą . J e s t to w y r a ź n e n a w ią z a n ie do e p iz o d u o p isa n e g o w E w a n g e lii św . M a te u sz a (M t 16,1 3 — 20) o r a z p r a w d z iw ie k a t o lic k a i n t e r p r e t a c ja teg o , co się w y d a r z y ło 16 p a ź d z ie r n ik a 1978 ro k u .
Z n a jo m o ś c ią k w e s tii p a s to r a ln y c h w y k a z a li s ię p r o je k ta n c i trz e c h z n a c z k ó w w y d a n y c h n a W ie lk i T y d z ie ń 1979 r o k u p r z e z p o c z tę D o m in ik a n y . N a p ie r w sz y m w id z im y J e z u s a d ź w ig a ją c e g o k r z y ż , n a d r u g im sc e n ę U k r z y ż o w a n ia , tr z e c i z a m ia s t Z m a r tw y c h w st a n ia p o k a z u je P a p ie ż a u d z ie la ją c e g o w ie lk a n o c n e g o b ło g o s ła w ie ń s t w a „ U r b i e t O r b i” . W ten sp o só b p o d k r e ślo n o , ż e p a p ie ż j e s t p ie r w sz y m i n a jw a ż n ie jsz y m św ia d k ie m z m a r tw y c h w sta łe g o J e z u s a i n a r z ę d z ie m r o z d z ie la n ia je g o z b a w c z y c h m o cy . P o d o b n ą k o n c e p c ję w y k a z a ła w a t y k a ń s k a e m i s ja u p a m ię t n ia ją c a R o k Ś w ię t y 1983 s ta n o w ią c y zw ięzłe p r z e d s ta w ie n ie n o w o te sta m e n to w e j H is to r ii Z b a w ie n ia : U k r z y ż o w a n ie , w y o b r a ż e n ie C h r y s t u s a O d k u p ic ie la , p o s t a ć J a n a P a w ła I I i sy m b o l D u c h a Ś w ię te g o . T a k ż e ty m r a z e m P a p ie ż a u k a z a n o ja k o w ia r y g o d n e g o ś w ia d k a J e z u sa C h r y s t u s a i p o ś r e d n ik a w r o z d z ie la n iu J e g o ła s k . Z n a c z ą c e r e p e r k u s je
te o lo g ic z n e m a u m ie sz c z e n ie J a n a P a w ła I I z a m ia s t e w a n g e lic z n y c h M ę d rc ó w n a je d n y m ze z n a c z k ó w b o ż o n a ro d z e n io w e j e m is ji w a t y k a ń s k ie j z 1982 ro k u . P r o je k t a n t z n a c z k a t r a f n ie z r o z u m ia ł c h a r a k t e r p o n t y fik a tu i d o k o n a ł o d w a ż n e g o z a k t u a liz o w a n ia w y d a r z e n ia z B e t le je m , k tó r e w y k r a c z a p o z a w sz e lk ie u w a r u n k o w a n ia p r z e str z e n n e i c z a so w e .
P a p ie ż J a n P a w e ł I I u r o d z ił s ię i w z r a s t a ł w k lim a c ie k u ltu do M a tk i B o ż e j i k u lt te n u c z y n ił t r e ś c ią s w o je g o ż y c ia o r a z d z ia ła n ia . W t y m k o n t e k ś c ie z r o z u m ia ły m j e s t ż y c io w e z a w o ła n ie P a p ie ż a : T o t u s T u u s o r a z s y m b o lik a p a p ie sk ie g o h erb u . Z w ię z ło ść m y ś li w y r a ż o n e j w h e r b ie p a p ie sk im p o d o b a s ię a r ty s to m , k tó r z y h e r b te n u m ie ś c ili n a z n a c z k a c h p o c z to w y c h k i l k u d z ie s ię c iu p a ń stw . B a r d z o c z ę sto w p r o g r a m ie p o d ró ż y p a p ie sk ic h z n a j d o w a ły s ię s a n k t u a r ia m a r y jn e , w k tó r y c h J a n P a w e ł I I d a w a ł p r z y k ła d w ie lk ie j u fn o śc i w e w sta w ie n n ic tw o i o p ie k ę M a ry i. S y lw e t k ę J a n a P a w ła II w z e s ta w ie n iu z w iz e r u n k a m i M a tk i B o ż e j p o k a z a n o n a z n a c z k a c h B o liw ii, C h ile , K o lu m b ii, P a r a g w a ju , P e r u , W a ty k a n u i W en ezu eli.
K s ią d z W a ld e m a r C h r o s t o w s k i w k sią ż c e P a p i e ż p i e l g r z y m je sz c z e r a z u d o w o d n ił, że w ie lo str o n n a r o la z n a c z k a p o c z to w e g o w ż y c iu w sp ó łc z e s n e g o c z ło w ie k a n ie u le g a w ą tp liw o śc i. Z n a c z e k j e s t n ie ty lk o p o tw ie r d z e n ie m w n ie s io n e j o p ła ty p o c z to w e j, le c z s t a ł s ię e le m e n te m k u ltu r y , in str u m e n te m k s z ta łc e n ia o r a z c z y n n ik ie m e w a n g e liz a c ji, a n a w e t w y c h o w a n ia s p o łe c z e ń s tw a , n ie ty lk o t e j — z r e sz tą n ie m a łe j — je g o czę śc i, k t ó r a z a jm u je s ię k o le k c jo n e r s tw e m fila te listy c z n y m . B ę d ą c s z t u k ą w iz u a ln ą , m in ia tu r o w y m o b ra z e m , p o s ia d a ją c y m s iłę e ste ty c z n ą , p o t r a f i o d d z ia ły w a ć n a w sz y stk ie s f e r y o so b o w o śc i c z ło w ie k a , co s p r a w ia , że p r z e k a z y w a n e t r e ś c i z o s t a ją n ie ty lk o z m y sło w o o d e b ra n e , a le r ó w n ie ż u c z u cio w o p rz e ż y te . In n ą , w a ż n ą c e c h ą z n a k u p o c z to w e g o je st , że s ta n o w i on sz tu k ę sto su n k o w o n a js z y b c ie j i n a jw r a ż liw ie j p o d e jm u ją c ą s p r a w y w sp ó łc z e sn e j r z e c z y w isto śc i. P o d sta w o w e z a k r e s y sz e ro k o p o ję te g o w y c h o w a w c z e g o o d d z ia ły w a n ia z n a c z k ó w p o c z to w y c h m o ż n a s p r o w a d z ić d o trz e c h z a sa d n ic z y c h k a te g o r ii: 1) r o z sz e r z a n ia w ie d z y (w ty m w ie d z y r e lig ijn e j) z a p o m o c ą k o le k c jo n e r s tw a f ila te lis ty c z n e g o , 2) k s z ta łt o w a n ia p o sta w , 3) o r g a n iz o w a n ia ro z ry w k i. In n y m i sło w y , w y s t ę p u ją t u — o b o k ś c iś le p o c z to w e j — tr z y p o d sta w o w e f u n k c je z n a c z k a , t j. p o z n a w cza , czy t e ż sz e rz e j u jm u ją c , d y d a k ty c z n a , w y c h o w a w c z a i ro z ry w k o w a . O c z y w iście c h a r a k t e r y s ty c z n a d la sz tu k i, a w ię c i d la z n a c z k a , j e s t ś c is ł a in t e g r a c j a ty c h fu n k c ji. M in ę ło 150 la t o d u k a z a n ia się p ie r w sz e g o z n a c z k a p o c z to w e g o . W ty m c z a sie w p ro w a d z o n o d o o b ie g u s e tk i ty s ię c y d o w o d ó w o p ła ty z a lis t, b ę d ą c y c h m in ia tu r o w y m i d z ie ła m i sz tu k i. N a w ie lu w id n ie ją m o ty w y r e lig ijn e ; czę ść d o k u m e n tu je p o n t y fik a t J a n a P a w ła I I . S ą on e p r z e d m io te m lic z n y ch k o le k c ji. K s . W a ld e m a r C h r o sto w sk i w s w o je j k s ią ż c e u d o w o d n ił, że z n a k i p o c z to w e s ą n o ś n ik a m i t r e ś c i teo lo g ic z n y c h i c z y n n ik ie m e w a n g e liz a c ji.
B o g d a n M ic h a la k , P o z n a ń K s . H e n r y k S K O R O W S K I S D B , A n t r o p o lo g ic z n o - e t y c z n e a s p e k t y r e g i o n a liz m u , W y d a w n ic tw o S a le z ja ń s k ie , W a r sz a w a 1990, s. 344. K s i ą ż k a t a p o d e jm u je a k t u a ln e z a g a d n ie n ie re g io n a liz m u , S k ł a d a j ą się n a n ią : w y k a z sk r ó tó w (s. 7), w s t ę p (s. 9— 29), c z te r y ro z d z ia ły (s. 30— 304), z a k o ń c z e n ie (s. 318— 324), b ib lio g r a f ia (s. 325— 341) o r a z str e sz c z e n ie w ję z y k u n ie m ie c k im (s. 342— 344). T y t u ły p o sz c z e g ó ln y c h ro z d z ia łó w p r z e d s t a w ia ją s ię n a s t ę p u ją c o : I. R e g io n a liz m ja k o fe n o m e n sp e c y fic z n ie a n tro p o lo g ic z n y (s. 30— 100); I I . R e g io n a liz m ja k o k a t e g o r ia a k sjo lo g ic z n a , z a b e z p ie c z a ją c a g o d n o ść o so b o w ą c z ło w ie k a (s. 101— 180); I I I . R e g io n a liz m ja k o k a t e g o r ia a k s jo lo g ic z n a , i n t e g r u ją c a o so b ę w in n y c h sp o łe c z n o śc ia c h (s. 181— 261); IV . R e g io n a liz m ja k o p r a w o o so b y (s. 262— 317). J e s t f a k te m , że o b e c n ie je s t e ś m y ś w ia d k a m i r e n e s a n s u r e g io n a ln o śc i, o k r e ś la n e j z w r o ta m i ta k im i, j a k : „ p r z e b u d z e n ie e tn ic z n e ” , „ p o w r ó t d o k o rz e n i”
