"Offenbarungsgeschehen und Wirkungsgeschichte. Neutestamentliche Beiträge", Anton Vögtle, Freiburg-Basel-Wien 1985 : [recenzja]

Roman Bartnicki

"Offenbarungsgeschehen und

Wirkungsgeschichte.

Neutestamentliche Beiträge", Anton

Vögtle, Freiburg-Basel-Wien 1985 :

[recenzja]

Collectanea Theologica 58/1, 179-182

d n ia le k tu r ę . N ie n a le ż a ło się b a ć teg o , że p rz y p is y m o g ą s tw a r z a ć w ra ż e n ie d z ie ła n a u k o w e g o i z n ie c h ę c a ć m n ie j p rz y g o to w a n y c h c z y te ln ik ó w . S a m te k s t je s t p o d a n y b a rd z o p rz y s tę p n ie , z ro z u m ia le , a o d b io rc a n ie z a in te r e s o w a n y r e f e r e n c ja m i m oże je po p r o s tu p o m in ą ć .

W s u m ie o tr z y m a liś m y c e n n y k o m e n ta rz do p o c z ą tk o w y c h ro z d z ia łó w A p o k a lip s y . W obec a u to r a n a le ż a ło b y w y ra z ić ży czen ie, b y s k o m e n to w a ł ta k ż e c ią g d a ls z y te j ta je m n ic z e j k sięg i.

k s . R o m a n B a r tn ic k i, W a r sza w a

A n to n V Ö G T L E , O ffe n b a r u n g s g e s c h e h e n und, W ir k u n g s g e s c h ic h te . N e u te s ta -

m e n tlic h e B e itr ä g e , F re ib u rg -B a s e l-W ie n 1985, V e rla g H e rd e r, s. 328.

T e rm in W ir k u n g s g e s c h ic h te je s t sto s u n k o w o n o w y . W sp ó łc z e sn a eg zeg e- z a z a z w y c z a j o k re ś la n im o d d z ia ły w a n ie te k s tó w b ib lijn y c h n a n a u k ę i ż y ­ cie K o śc io ła c zasó w p o n o w o te s ta m e n ta ln y c h . D la te g o a u t o r c z u ł p o trz e b ę w y ja ś n ie n ia , d la c z e g o te r m in te n z n a la z ł się w ty t u le je g o d zieła. S tw ie r d z a w p rz e d m o w ie , że c a łe p o w ie lk a n o c n e p rz e p o w ia d a n ie , w ia r ę i życie, a ż po w ie lo g ło so w y c h ó r p ó ź n y c h p is m N ow ego T e s ta m e n tu , m o ż n a ro z u m ie ć ja k o o d p o w ie d ź n a o b ja w ie n ie J e z u s a i w ty m se n s ie m oże by ć o no u w a ż a n e za

W ir k u n g s g e s c h ic h te . Z a ró w n o zach o w a w c z e , ja k i m n ie j lu b b a rd z ie j a k t u ­

a liz u ją c e — w z a le ż n o śc i od ró ż n y c h s y tu a c ji, k rę g ó w s łu c h a c z y i s ta w ia n y c h p y ta ń — p rz e k a z y w a n ie tr e ś c i ży cia i d z ia ła ln o ś c i J e z u s a , p ro w a d z ą c e aż do ic h s p is a n ia , m oże b y ć o k re ś lo n e ja k o p ro c e s o d d z ia ły w a n ia (w ir k u n g s g e s c h i-

c h tlic h e r P ro zess) O b ja w ie n ia , k tó r e w ra z ze Z m a r tw y c h w s ta n ie m o sią g n ę ło

sw ó j szczy t i k re s . A r ty k u ł y z e b ra n e w części p ie r w s z e j, n o sz ą c e w s p ó ln y ty tu ł: P r z e p o w ia d a n ie J e z u s a i p r z e k a z J e z u s a s ię g a ją w ię c o b ja w ie n ia J e ­ z u sa, n a to m ia s t a r t y k u ły n a s tę p n e , p o św ię c o n e lis to w i św . P a w ła do R z y m ia n i in n y m p is m o m n o w o te s ta m e n ta ln y m , tr z e b a ju ż z aliczy ć do W ir k u n g s g e s ­ c h ic h te . P re z e n to w a n y to m je s t w y b o re m n o w sz y c h a r t y k u łó w a u to r a , d o ty c z ą ­ cy c h n e w ra lg ic z n y c h p ro b le m ó w b a d a ń n o w o te s ta m e n ta ln y c h . P rz y g o to w u ją c do d r u k u w n in ie js z y m z b io rz e do n ie k tó r y c h z n ic h A. V ö g tle d o d a ł u z u ­ p e łn ie n ia (do a r ty k u łó w : o p e ry k o p ie c h rz c ie ln e j w M k 1, 9— 11, o d y s k u to ­ w a n y c h m o cn o w ie rs z a c h M t 16, 17—19, o ro z u m ie n iu z b a w c z e j ś m ie rc i J e z u s a ). P ie r w s z y w to m ie a r t y k u ł (s. 11— 33) p o s z u k u je w e w n ę trz n y c h p o w ią ­ z a ń p o m ię d z y p rz e p o w ia d a n ie m J e z u s a o B ogu i o k r ó le s tw ie B ożym . P rz e d e w s z y s tk im d y s k u to w a n e je s t zn a c z e n ie w y p o w ie d z i J e z u s a d o ty c z ą c y c h p rz y ­ szłości, a z w ła sz c z a p y ta n ie , czy J e z u s m ó w ił ty lk o o p rz y s z ły m n a d e jś c iu k r ó le s tw a B ożego, czy r a c z e j s łu sz n ie u tr z y m u je p rz e k a z s y n o p ty c z n y , że s a m J e z u s „ k ró le w s k ie p a n o w a n ie B o g a ” r o z u m ia ł ja k o p o ję c ie o b e jm u ją c e te r a ź n ie js z o ś ć i p rz y s z ło ść esc h a to lo g ic z n e g o , z b a w czeg o d z ia ła n ia B oga.

A r ty k u ł d r u g i (s. 34—49) m a c h a r a k t e r n ie c o p o le m ic z n y . W obec o s ta t­ n ic h p ró b z w a lc z a n ia p o c h o d z e n ia m o d litw y „O jcze n a s z ” w p r o s t od Je z u s a , a u to r o p o w ia d a się za d o b rz e u z a s a d n io n y m , p rz y jm o w a n y m p rz e z z d e c y d o ­ w a n ą w ię k sz o ść a u to r ó w p o g lą d e m , że o b y d w a u ję c ia te g o te k s tu (Ł k 11, 2c— 4 i M t 6, 9b— 13) w y w o d z ą się od m o d litw y , w y p o w ie d z ia n e j po a r a - m e js k u p rz e z s a m e g o Je z u s a . Z w ró c o n a z o s ta ła u w a g a n a e sc h a to lo g ic z n y w y d ź w ię k p r ó ś b s f o rm u ło w a n y c h w liczb ie m n o g ie j.

T rz e c i a r t y k u ł (s. 50— 69) po ra z p ie rw s z y o p u b lik o w a n y z o s ta ł b a rd z o n ie d a w n o , bo w r. 1982. A. V ö g tle u s to s u n k o w u je się w n im do h ip o te z n a te m a t z n a c z e n ia t y t u łu „ S y n c zło w ie czy ” w ź ró d le Q, w y s u n ię ty c h w p r a ­ c a c h A. P o la g a , P . H o ffm a n n a i H. S c h ü rm a n n a . D o d a n y do o b ecn eg o w y ­ d a n ia p rz y p is 54a w z m ia n k u je ró w n ie ż m o n o g ra fię W . G. K ü m m e la , k tó r a u k a z a ła się w r. 1984. J e s t to ś w ia d e c tw e m śle d z e n ia d y s k u s ji n a u k o w e j i o d n o to w y w a n ia w s z e lk ic h w a ż n ie js z y c h p ro p o z y c ji i ro z w ią z a ń . W s p r a w ie

k w e s tii p o c h o d z e n ia t y t u ł u „ S y n C z ło w ie c z y ” w Q A. V ö g tle u w a ż a , że n a u w a g ę z a s łu g u je „ p rz y p u s z c z e n ie ” H. S c h ü rm a n n a . E g z e g e ta te n d o szed ł m ia n o w ic ie do w n io s k u , że 10 (lu b 11) w y p o w ie d z i o S y n u C zło w ieczy m w Q z a z w y c z a j w y s tę p u je ja k o z w ro ty k o ń c o w e , a c z a sa m i w p ro w a d z a ją c e , k o m e n tu ją c , r e i n te r p r e tu ją c , p o sz e rz a ją c . W y n ik a ło b y z teg o , że . ty t u ł „ S y n C zło w ieczy ” p r a w d o p o d o b n ie n ie n a le ż y do n a js ta r s z e j w a r s t w y Q, lecz m u s i b y ć p r z y p is a n y ju ż w tó r n e j, k o m e n tu ją c e j w a rs tw ie . T a k ie z a sz e re g o w a n ie p o z w a la je d n a k n ie w ię c e j, ja k ty lk o n a p rz y p u s z c z e n ie , że ch o d zi o w tó r n y tw ó r, w z g lę d n ie że t y t u ł „S y n C z ło w ie c z y ” z o s ta ł w ty c h sło w a c h w tó r n ie d o d a n y . P y ta n ie , czy te d o d a n e „ k o m e n ta r z e ” są w tó rn y m tw o re m , czy n a ­ le ż a ły do p ie r w o tn y c h lo g ió w , lu b n a w e t b y ły s ło w a m i w y p o w ie d z ia n y m i p rz e z Je z u s a , p o w in n o by ć — z d a n ie m V ö g tleg o — z b a d a n e w s p e c ja ln e j ro z p ra w ie .

W c z w a rty m a r t y k u le (s. 70— 198), p o ś w ię c o n y m p o c h o d z e n iu i p ie r w o t­ n e m u se n s o w i p e ry k o p y c h rz c ie ln e j M k 1, 9— 11, w p ie r w o tn e j w e r s j i A. V ö g tle s tw ie rd z ił, że p o w s ta ła o n a d la p o tr z e b ju d e o c h r z e ś c ija n , d la s tw ie rd z e n ia i u p e w n ie n ia , że J e z u s u z n a ją c y J a n a C h rz c ic ie la je s t w y ż sz y m od n ieg o i o s ta te c z n y m w y s ła ń c e m B ożym . W u z u p e łn ie n iu a u to r m . in. d o ­ d a je , że p r a w d o p o d o b n ie J e z u s p o z w o lił się o c h rz c ić n ie ty lk o d la te g o , że w te n sp o só b p o tw ie r d z ił J a n a C h rz c ic ie la ja k o p o ś r e d n ik a , lecz ta k ż e z te j r a c j i, że ja k o „ M e s ja s z -S łu g a ” c h c ia ł u c z y n ić p ie rw s z y św ia d o m y k r o k w k ie r u n k u śm ie rc i za sw ó j lu d , w k i e r u n k u e w e n tu a ln e g o c h rz tu k rz y ż a . S tw ie r d z a te ż b a rd z o w y r a ź n e p o w ie lk a n o c n e u k s z ta łto w a n ie t e j p e ry k o p y . W a r ty k u le p o św ię c o n y m p o c h o d z e n iu o b ie tn ic y p r y m a tu w M t 16, 17— 19 (s. 109—140), zw ła sz c z a w jeg o u z u p e łn ie n iu , a u to r r e f e r u je ró ż n e o p in ie e g z e g e tó w n a te n te m a t. S a m s tw ie rd z a , że n a jb a r d z ie j p ra w d o p o d o b n ą w y ­ d a je m u się h ip o te z a , że w y z n a n ie P io tr a 16, 16 n a le ż y ro z u m ie ć ja k o M a - te u s z o w e w z m o c n ie n ie w y z n a n ia w E w a n g e lii M a rk a , a o d p o w ia d a ją c e m u b ło g o s ła w ie ń s tw o 16, 17 tr z e b a u z n a ć za r e d a k c y jn y tw ó r e w a n g e lis ty .

Od d o sy ć d a w n a p ro w a d z o n a b y ła d y s k u s ja w ś ró d e g z e g e tó w p r o t e s ta n c ­ k ic h , czy J e z u s r o z u m ia ł s w o ją w ła s n ą śm ie rć ja k o w y d a rz e n ie zb aw cze. W o s ta tn im d z ie s ię c io le c iu ro z g o rz a ła o n a ró w n ie ż w ś ró d b ib lis tó w k a to lic ­ k ich . G łó w n y m i je j p r o ta g o n is ta m i są H. S c h ü r m a n n i R. P e sc h . H. S c h iir- m a n n z a b ie r a ł k ilk a k r o tn ie głos w te j s p r a w ie , o p u b lik o w a ł k ilk a k s ią ż e k , w k tó r y c h d o k ła d n ie j u z a s a d n ia , a le ta k ż e częścio w o m o d y fik u je w ła s n e p o ­ g ląd y . P ie r w o t n ą s w o ją h ip o te z ę , ja k o b y J e z u s z b a w c z e z n a c z e n ie s w o je j ś m ie rc i d o s trz e g ł szczeg ó ln ie w m o m e n c ie sw e j z a stę p c z e j, je d n a ją c e j ś m ie rc i, u z n a ł p ó ź n ie j H. S c h ü r m a n n za z a w ę ż e n ie . P o z o s ta je je d n a k w ie r n y te z ie , że z b a w c z e z n a c z e n ie śm ie rc i Je z u s a , k tó r e j „ a k tu a ln a sk u te c z n o ść z b a w c z a ” m o ż liw a b y ła do ro z p o z n a n ia d o p ie ro n a p o d s ta w ie z m a r tw y c h w s ta n ia J e ­ zu sa, „ p o te n c ja ln ie z a w a r te b y ło ” w „ ś w ia d o m e j słu ż b ie ś m ie rc i” e s c h a to lo ­ gicznego Z b a w c y , a „ w w y ja ś n ia ją c y c h g e s ta c h o s ta tn ie j w ieczerzy... w s p o ­ só b d ra s ty c z n ie o b ra z o w y (a w sło w a c h to w a rz y s z ą c y c h g e sto m ty lk o a lu ­ z y jn ie ), a le je d n a k b e z p o śre d n io z o s ta ła o n a u te m a ty z o w a n a ” (J e s u u r e ig e ­

n e s T o d e s v e r s tä n d n is , B o n n 1980, s. 300, 305). S c h ü rm a n n u w a ż a , że n a j ­

s ta rs z ą fo r m ę słó w in te r p r e tu ją c y c h o s ta tn ią w ie c z e rz ę p rz e k a z u je Ł k 22, 19—22 a , a le p o d k re ś la , że n ie z n a m y d o sło w n e g o ich b rz m ie n ia (tam że, s. 299. 301— 304). C zy J e z u s r o z u m ia ł sw o ją śm ie rć w se n s ie b e z p o śre d n io z b a w c z y m , w e d łu g S c h ü r m a n n a p o w in n iś m y „ n a p o d s ta w ie g e stó w o s ta tn ie j w ie c z e rz y p o z o sta w ić ja k o s p r a w ę o tw a r t ą i u w a ż a ć to za m o ż liw e ” (ta m że ,

s. 304). „O sło w a c h J e z u s a z o s ta tn ie j w ie c z e rz y n ie w ie m y w ię c e j od teg o ,

co w y r a ż a ją g e sty : e sc h a to lo g ic z n e z b a w ie n ie p rz y c h o d z i p o p rz e z K rz y ż ” (ta k tr z e b a p r z e tłu m a c z y ć u tw o rz o n e z g re c k ie g o sło w o sta u ro lo g isc h — s. 304).

W e d łu g R. P e s c h a w M k 14, 22— 25 m a m y n a js ta r s z y o p is o s ta tn ie g o p o s iłk u J e z u s a , b ę d ą c e g o u c z tą p a s c h a ln ą sp o ż y w a n ą w no c p rz e d w y d a n ie m . W 1 K o r 11, 23 b — 25 z a m ieszczo n y je s t „ n a js ta r s z y , p ie r w o tn y k u lty c z n o - -e tio lo g ic z n y te k s t o c h rz e ś c ija ń s k ic h u c z ta c h P a ń s k ic h ” . P o w s ta ł o n ju ż

w n a js ta r s z e j, m ó w ią c e j p o a r a m e js k u w sp ó ln o c ie , a le je s t w tó rn y , tzn . m o ż n a go w y p ro w a d z ić od ta m te g o te k s tu . „Z g o d n ie ze sw o im , w y p o w ie d z ia ­ n y m w in te r p r e tu ją c y c h sło w a c h z o s ta tn ie j w ie c z e rz y , ro z u m ie n ie m ś m ie rc i, J e z u s u m ie r a z a d o ść c z y n ią c za ty c h , k tó r z y G o o d rz u c ili, za «w ielu», za c a ły I z r a e l” (D as A b e n d m a h l u n d J e s u T o d e s v e r s tä n d n is , F r e i b u r g 1978, s. 108). Bez te g o h is to ry c z n e g o w y d a rz e n ia „ p o w ie lk a n o c n y ro z w ó j r u c h u J e z u s o w e ­ go h is to ry c z n ie b y łb y n ie z r o z u m ia ły ” (ta m ż e , s. 114).

W ró ż n y sp o só b u s t a w ia ją o b y d w a j a u to r z y z b a w c z e ro z u m ie n ie śm ie rc i p rz e z J e z u s a w p e r s p e k ty w ie Je g o p rz e p o w ia d a n ia o B o g u i o K ró le s tw ie B ożym . H. S c h ü r m a n n u w a ż a , że J e z u s w ła ś c iw ie od p o c z ą tk u łą c z y ł s w o ją o fe r tę k ró le s tw a z m y ś lą o śm ie rc i ja k o ś r o d k u z a p e w n ia ją c y m z b a w ie n ie , n a w e t je ś li te g o jeszcze w y ra ź n ie n ie w y p o w ia d a ł. N a to m ia s t R. P e s c h sąd zi, że d o p ie ro po g e n e r a ln y m o d rz u c e n iu J e g o o rę d z ia p rz e z Iz ra e l, J e z u s w y ra z ił m y ś l o z b a w c z e j śm ie rc i.

A. V ö g tle r e f e r u je n ie ty lk o d y s k u s ję p o m ię d z y ty m i d w o m a b ib lis ta m i, le^z o d n o to w u je ta k ż e w łą c z a ją c e się do n ie j g ło sy in n y c h e g z e g e tó w (s. 141— 167). A u to r w y g ło s ił n a te n te m a t r e f e r a t n a IV E u ro p e js k im K o n g re sie T eo lo g ó w w r. 1981, po ra z p ie rw s z y o p u b lik o w a n y w r. 1984. J e s t to je d n o z n a jb a r d z ie j o s ta tn io d y s k u to w a n y c h z a g a d n ie ń b ib lijn y c h : od m o m e n tu w y g ło sz e n ia r e f e r a t u u k a z a ło się ju ż k ilk a d a ls z y c h p r a c n a te n te m a t i a u t o r c z u ł się z o b o w ią z a n y m do n a p is a n ia d łu g ieg o u z u p e łn ie n ia w o b e c n e j p u ­ b lik a c ji. D y sk u sję p o d s u m o w u je s tw ie rd z e n ie m , że k a ż d a z p rz e d s ta w io n y c h p ró b , w łą c z a ją c w to m in im a lis ty c z n e ro z w ią z a n ie H. S c h iirm a n n a , o p e ru je z a ło ż e n ia m i i a r g u m e n ta m i, k tó r e tr z e b a o cen ić ja k o w ą tp liw e lu b n ie do u tr z y m a n ia . Z e s ta w ie n ie ty c h h ip o te z p rz e z A. V ö g tleg o m ia ło n a ce lu u k a ­ z a n ie z a sa d n ic z y c h p u n k tó w w id z e n ia , k tó r e m o g ą m ieć z n a c z e n ie d la d a l­ szej d y s k u s ji n a d ty m c e n tr a ln y m o b e c n ie te m a te m egzegezy.

R o z w a ż a n ia n a d M a r k o w y m ro z u m ie n ie m słó w o ś w ią ty n i w M k 14, 58 (s. 168— 188) k o ń c z ą się w y ra ż e n ie m p rz y p u s z c z e n ia , że r o z d a r c ie z a sło n y p r z y b y tk u w e d łu g in te n c ji M a r k a in s y n u u je ta k ż e m y ś l o b e z p o ś re d n ic h , p o z y ty w n y c h s k u tk a c h ś m ie rc i J e z u s a , a m ia n o w ic ie w s k a z u je p o c z ą te k s p e ł­ n ia n ia się p r o r o c tw a o ś w ią ty n i, zam ieszczo n eg o w M k 14, 58: śm ie rć J e z u s a u m o ż liw iła z a ło ż e n ie z ło ż o n e j z Ż y d ó w i p o g a n w s p ó ln o ty z b a w c z e j, k tó r e j u k o n s ty tu o w a n ie n a s t ą p i w „ c ią g u tr z e c h d n i”, czy li w k r ó t k im czasie.

P o w ią z a n e śc iśle z n a u k ą J e z u s a o n a d c h o d z ą c y m k ró le s tw ie B o ży m o c z e k iw a n ie e sc h a to lo g ic z n e o trz y m a ło n o w ą in s p ir a c ję od o p a rte g o n a w ie ­ rz e w ie lk a n o c n e j o c z e k iw a n ia n a p rz y jś c ie C h r y s tu s a n a są d i d o k o n a n ie się z b a w ie n ia . W y ła n ia ją się s tą d d w a p y ta n ia p o d a d r e s e m W ir k u n g s g e s ­

c h ic h te , n a k tó r e o d p o w ia d a ją d w a a r t y k u ły d r u g ie j części z b io ru : Co m o ż n a p o w ie d z ie ć o in te n s y w n o ś c i ty c h o c z e k iw a ń n a p o d s ta w ie o sta tn ie g o z z a ­ c h o w a n y c h lis tó w P a w ła ? (II, 1 — ch o d z i t u o te k s t Rz 13, 11— 14 — s. 191—

204), o ra z J a k ie m a z n a c z e n ie p r z e k o n a n ie o b a rd zo b lis k im z b a w ie n iu dla

o b o w ią z y w a ln o ś c i i m o ty w a c ji e ty c z n y c h ż ą d a ń i n a p o m n ie ń a p o sto ła ? (II,

2 — p a r a k le z a i e s c h a to lo g ia w e d łu g R z 13, 11— 14 — s. 205— 217).

D z ia ł trz e c i, o b e jm u ją c y ró w n ie ż d w a a r ty k u ły , d o ty c z y a p o s to la tu i u r z ę ­ d u k o śc ie ln e g o . C h o d z i o o d p o w ie d ź n a p y ta n ie , n a ile i w ja k im s e n s ie p o z w a la ją lis ty P a w ła i p is m a p o -P a w ło w e ro z p o z n a ć le g a liz a c ję ro z w o ju e k le z ja ln y c h f u n k c ji i s t r u k tu r . N e w ra lg ic z n e z n a c z e n ie m a tu z w łaszcza p y ta n ie o s u k c e s ję a p o s to ls k ą (III, 1 — s. 221— 279). D u ż e z n a c z e n ie d la d y s k u s ji o u rz ę d z ie P io tr o w y m m a ró w n ie ż f a k t w y b o r u im ie n ia P io t r a n a o k re ś le n ie a u to r a 2 P , co św ia d c z y o d o w a rto ś c io w a n iu n a u c z y c ie lsk ie g o u rz ę d u teg o a p o s to ła w c z a s a c h re d a g o w a n ia lis tu — te m u z a g a d n ie n iu p o ­ św ię c o n y je s t a r t y k u ł „ P io tr i P a w e ł w e d łu g D ru g ie g o L is tu P io tra ” (s. 280— 294).

D z ia ł IV m a ty tu ł: F e n o m e n p is m „ k a n o n ic z n y c h ” i p y ta n ie o k o m p e ­

t e n t n y w y k ła d P is m a Ś w ię te g o . P ie r w s z y z z a m ie sz c z o n y c h t u a r ty k u łó w

te r a z i n a p rz y s z ło ść p ro w a d z iła do u s ta le n ia k a n o n u (IV, 1 — s. 297— 304). N a p o d s ta w ie 2 P 1, 20 b u k a z a n a te ż z o s ta ła tr o s k a p ie r w o tn e g o K o śc io ła o w ła ś c iw ą in te r p r e ta c ję P is m a Ś w ię te g o (IV , 2 —■ s. 305— 328).

C ały to m , choć zło żo n y z p o je d y n c z y c h a r t y k u łó w n a p is a n y c h w ró ż ­ n y m czasie, s ta n o w i w te n sp o só b p e w n ą cało ść. U k a z u je d o sy ć w a ż n ą część d o ro b k u p is a rs k ie g o a u to r a . O d n o to w u je p rz e b ie g d y s k u s ji n a n a jb a r d z ie j in te r e s u ją c e o s ta tn io eg z e g e tó w te m a ty . Z ty c h r a c j i w y d a je się, że w a r to p o św ię c ić m u u w a g ę . k s. R o m a n B a r tn ic k i, W a r sza w a R u d o lf S C H N A C K E N B U R G , D ie s ittlic h e B o ts c h a ft d e s N e u e n T e s ta m e n ts , to m 1: V o n J e s u s z u r U r k ir c h e , F r e ib u r g - B a s e l- W ie n 1986, V e rla g H e rd e r, s. 272 (H e r d e r s th e o lo g is c h e r K o m m e n ta r z u m N e u e n T e s ta m e n t, S u p p le ­ m e n tb a n d ).

B a rd z o d o b rz e się d z ie je , że w y d a je się u n a s d o sy ć d u żo p ra c te o lo ­ giczn y c h , tłu m a c z o n y c h z ję z y k ó w o b cy ch , ch o ć c z a se m u k a z u ją się on e z d u ż y m o p ó ź n ie n ie m w s to s u n k u do o r y g in a łu . O p u b lik o w a n ie p rz e z P a x d z ieła je d n e g o z n a jw y b itn ie js z y c h w sp ó łc z e s n y c h e g z e g e tó w n ie m ie c k ic h R. S c h n a c k e n b u rg a , p o św ię c o n e g o n a u c e m o r a ln e j N o w eg o T e s ta m e n tu , w trz y d z ie ś c i l a t od u k a z a n ia się p ie rw s z e g o w y d a n ia , a d w a d z ie ś c ia l a t od w y d a n ia d ru g ie g o , m im o w sz y stk o n a le ż a ło p o w ita ć z z a d o w o le n ie m , bo j e s t to n a p r a w d ę d z ie ło w a rto ś c io w e , z a s łu g u ją c e n a p rz y b liż e n ie go c z y te l­ n ik o w i p o ls k ie m u . D la ścisło ści p rz y p o m n ijm y , że p ie rw s z e w y d a n ie d z ie ła R. S c h n a c k e n b u rg a u k a z a ło się w r. 1954, d ru g ie , p o sz e rz o n e i u le p s z o n e w r. 1962. W ła ś n ie to d r u g ie w y d a n ie z o s ta ło p r z e tłu m a c z o n e p rz e z F r a n ­ c is z k a D y le w sk ie g o i w y d a n e p rz e z I n s t y t u t W y d a w n ic z y P a x w r. 1983, p t. N a u k a m o r a ln a N o w e g o T e s ta m e n tu . P o z o s ta lib y ś m y u s a ty s fa k c jo n o w a n i ty m , że m a m y w o jc z y s ty m ję z y k u k s ią ż k ę w y b itn e g o e g z e g e ty z b ib lijn e j te o lo g ii m o r a ln e j, g d y b y n ie f a k t, że w r. 1986 w w y d a w n ic tw ie H e r d e r a u k a z a ło się n o w e w y d a n ie te j p o z y c ji b ę d ą c e , j a k g ło s i s tr o n a ty tu ło w a , c a łk o w ic ie n o w y m o p ra c o w a n ie m . O d r a z u b u d z i się p y ta n ie , czy n ie n a ­ leża ło w o b e c teg o je d n a k n ieco z a c z e k a ć i tłu m a c z y ć tę n a jn o w s z ą w e rs ję . P o ró w n a jm y w ię c ze so b ą w y d a n ie d ru g ie d z ie ła w tłu m a c z e n iu p o ls k im z w y d a n ie m n a jn o w s z y m , b y w ie d z ie ć , co je s t w n im n o w e, co s tr a c iliś m y d z ię k i — ja k się o k a z u je — sp ó ź n io n e m u , a je d n o c z e śn ie p rz e d w c z e s n e m u tłu m a c z e n iu .

D ru g ie w y d a n ie d z ie ła R. S c h n a c k e n b u rg a z a w ie ra ło tr z y części: I. M o­ r a in e w e z w a n ie J e zu s a , II. N a u k a m o r a ln a K o śc io ła p ie r w o tn e g o , II I . N a u k a

m o ra ln a w y b itn y c h p r z e d s ta w ic ie li K o śc io ła p ie r w o tn e g o . W y d a n y o b e c n ie

to m o d p o w ia d a d w o m p ie r w s z y m częścio m d ru g ie g o w y d a n ia , u k a z u ją c d r o ­ gę „od J e z u s a do K o śc io ła p ie r w o tn e g o ” . Z a p o w ie d z ia n y ju ż je s t d r u g i to m , k tó r y b ę d z ie n o s ił p o d ty tu ł: D ie u r c h r is tlic h e n V e r k ü n d ig e r . Z a s y g n a liz o w a ­ n o, że b ę d z ie o n z a w ie r a ł n a u k ę P a w ła , u c z n ió w P a w ła , s y n o p ty k ó w , J a n a , J a k u b a i in n y c h . B ęd zie w ię c o n ro z w in ię c ie m tr z e c ie j części d ru g ie g o w y ­ d a n ia , k tó r e z a w ie r a ro z d z ia ły : I. S w . P a w e ł, II. S w . Ja n , III. S w . J a k u b , IV . I n n e ś w ia d e c tw a p a r e n e z y s ta r o c h r z e ś c ija ń s k ie j.

T a k ż e is tn ie ją c y ju ż p ie rw s z y to m r o z w ija i p o sz e rz a z a g a d n ie n ia ro z ­ p a tr y w a n e w d w ó c h p ie r w s z y c h c z ę śc ia c h w y d a n ia d ru g ie g o . Z o s ta ł o n p o ­ d z ie lo n y n a d w ie części: I. M o ra ln e ż ą d a n ia J e zu s a , II. K o śc ió ł p ie r w o tn y

o m o r a ln y c h ż ą d a n ia c h J e zu s a . O b y d w ie t e części z o sta ły z n a c z n ie p r z e ­

k sz ta łc o n e .

C a ły to m p o p rz e d z o n y z o sta ł w p ro w a d z e n ie m , w k tó r y m a u to r ro z w a ż a r e la c je z a c h o d z ą c e m ię d z y e ty k ą r a c jo n a ln ą , c z y li filo z o fic z n ą , a n a u k ą m o ­ r a l n ą o p a r t ą n a B ib lii, czego n ie b y ło w p o p rz e d n im w y d a n iu .