A. Steuer
"Die Sprachphilosophie des hl.
Thomas von Aquin und ihre
Anwendung auf Probleme der
Theologie", dr Franz Monthey,
Paderborn 1937 : [recenzja]
Collectanea Theologica 19/1, 142-144
do niej przygotow anie A utora, w ielką jego erudycję i znajom ość p rz e d m io tu 3).
D zięki tem u zasługuje o n a n a szczere i serdeczne polecenie nie tylko jak o d o sk o n ałe i nieodzow ne studium dla tych, którzy u rz ąd za ją pielgrzym kę do Ziem i św ., ale też dla ogółu duchow nych i św ieckich n ad aje się jako lektura b ard zo pożyteczna, m iła i n a d e r zajm ująca.
Lwów O. A. Fic.
D r. F ra nz M anthey, P ro fesso r in P elplin, Die S p rach p h i lo so p h ie d es hl. T h o m as von Aquin und ih re A nw endung au f P ro b le m e d e r T h e o lo g ie. P ad e rb o rn F. Schönigh. 1937, 268 S. 7.80 M.
Mit dem v orliegen den W erk ist eine Lücke im Schrifttum ü ber den hl. T h o m a s ausgefüllt; denn sein er S prachphilosopie w a r b ish e r keine b e so n d e re S tudie gew idm et, w ohl desw egen, w eil T h o m a s ü b er sie keine b eso n d e re D a rstellu n g geschrieben hat. Z w ar ist in seinem K om m entar zu P erih erm en eias d es Ari- risto teles ein g ro s s e r T eil sein er S p rac h p h ilo so p h ie enthalten; so n st ab e r sind die B em erkungen hierzu in sein en vielen W erken w eit v erstreut. Es w a r D arum ein m ühsam es und zeitraubendes B eginnen, die zur S p rach p h ilo so p h ie g ehö renden Stellen au s dem gew altigen S chriftw erk des A q uinaten zusam m enzusuchen und
3) Usterki natury filologicznej są bardzo znikome: np. na str. 98, 13 140 zam . „Abla“ ma być „A bela“, podobnie na str. 145 i 164 „Abelem“ zam . „Ablem “, na str. 396 „Kafze“ zam . „Kafse“.
Z om yłek drukarskich: str. 147 „l’o eu v re“ zam . „l’oevre“. Natomiast na str. 138 popraw nie jest V i g o u r e u x w brew sceptycyzm ow i recenzenta z Przegl. Bibl. T . 1. Z esz. 2, str. 190.
j e s z c z e niektóre uwagi z innej zupełnie dziedziny: czy K ościół może się w yp ow ied zieć w kw estii topograficznej?... (str. 131). D la czeg o „postę pow e zapatryw ania O. L. napotkały na całkiem zrozum iały i słu szn y opór z e strony eg zeg etó w konserw atyw nych“, jeżeli dopiero przyszłość pokaże, „czy i jakie ustępstw a nauka katolicka b ęd zie m usiała p o czy n ić“... (str. 154). Opór zrozum iały, ale czy słuszny?
Jeżeli chodzi o u staw od aw stw o Izraela, zaw arte w P ięcioksięgu Moj ż e sz a , to eg zeg eci katoliccy poczynili pew ne ustępstw a i m ało kto odwa żyłby się dzisiaj nie uznać jego p ó źn iejszego rozw oju.
Na str. 152 w zdaniu: „Ta inspiracja w erbalna nie jest jednak tylko dyktatem “ — uw ażam w yraz „tylko“ z a zb yteczny, gdyż m ógłby insynuować, że inspiracja jest dyktatem.
Str. 61. Sprawa um iejscow ienia ew angelicznego nie musi być roz strzygnięta p rzez arch eologów na korzyść K ubebe lub N icopolis, gdyż i inne m iejscow ości rów nie d obrze (m o że naw et lepiej od Kubebe) m ogą się o to ubiegać.
Str. 62. N ie uw ażam , by Kubebe m iało p ow ażne pretensje do Emaus ew an gelicznego.
Str. 131. Mnie o so b iśc ie w ydaje się data śm ierci N. Marii P. rok 45 z a w czesną.
sy stem atisch zu o rdnen. W ie em sig d e r V erfasser d ab ei g ear b eitet hat, zeigt ein B lick auf die g ro sse Z ahl d er Z itate auf je d e r Seite. D ab ei h at er nicht u n terla sse n , auch auf die ein schlägige neuere L iteratur, in sb eso n d ere auf H usserl und H eidegger B ezug zu nehm en.
A ngeregt w u rd e M. zu sein er A rbeit d u rch die B em erkung G ra b m an n s in seinem A rtikel „D ie E ntw icklung d er m ittelalter lichen S p rac h lo g ik “: es Hesse sich ü ber die A nw endung d e r S p rach - logik auf P ro b lem e d e r T h eo lo g ie in d en W erken d es hl. T h o m as eine um fassende A b h an d lu n g sch reiben. N un h a t zw ar M. ü b er dieses spezielle T h em a in seinen W erk nicht m ehr als 45 S eiten g eb rach t so d a ss G ra b m an n s V erm utung nicht ganz in E rfüllung gegangen ist, doch zäh lt d er v o ra n g eh en d e g run leg en de Teil im m erhin 203 S., w a s sicherlich eine nicht unanseh nliche S tudie ist. Um nu n auf ihren Inhalt einzugehen, so fa s st M. die S p rach p h ilo so p ie als die allgem eine Lehre vom W esen, d e r E nt ste h u n g und dem Z w eck d er S prache auf. D ie diesbezüglichen L ehren d es hl. T h o m a s legt er in neun K apiteln d a r; er sp rich t u. a. vom W esen und den A ufgaben d e r S prache, von d er Be d eu tu n g d es W ortes, d er E n tsteh u n g d er S p rach e u nd ihren B estandteilen, b e so n d e rs dem N am en, V erbum und Satz. Die F rage, w elcher W issen sc h aft T h o m a s diese seine A usführungen zuw eisen w ürde, b ea n tw o rtet M. dahin, d ass er die M ehrzahl d er hier als sp ra c h p h ilo so p h isc h bezeichneten A usführungen zur G ram m atik zählen w ürde. In zw ei w eiteren K apiteln b eh an d elt M. die Q uellen d er S p rac h p h ilo so p h ie des A quinaten, zu nächst die von ihm se lb st zitierten au s d es A ltertum , d er P atristik , dem F rühm ittelalter, den A rabern und Juden, d es w eiteren die von ihm nicht nam entlich erw ähn ten, zu denen sein L ehrer A lbertus M agnus, W ilhelm S h yresw o o d und P e tru s A b älard u s zu rechn en sein. D i e S t e l l u n g d e s A q u i n a t e n i n d e r G e s c h i c h t e d e r S p r a c h p h i l o s o p h i e sei dahin zu ch arak terisieren , d a s s er w eit ü b er die sich n u r au f d as rein A usdrückliche b e sch rän k en d e n G ram m atiken des D o n a tu s (M itte des 4. Ja h rh u n d e rts) und P riscian (c. 500) h in au sg eh e; and erseits h ab e er im G ro sse n und G anzen b ereits alles, w a s m an in den „ p ro p rie ta te s term in o ru m “ d es P e tru s H isp an u s ( f 1277) und seiner Z eit g e n o sse n finden könne, und m anches, w a s sich d ann sp ä te r zu den S um m en „de m o dis significan di“ entw ickelte. D er zw eite T eil u n seres W erk es ü ber die A nw endung d e r S p rac h p h ilo so p h ie auf P ro b lem e d e r T h eo lo g ie b e sp ric h t zu n äch st die A nw endung d er S p ra c h p h ilo so p h ie zu Einw ürfen, zu r Lösung von S ch w ie rigkeiten, zur E rk läru n g und sp eku lativ en A usnutzung th eo lo g isch er T exte, um d an n in län g eren A usführungen die A usw er tu n g sein er sp ra ch p h ilo so p h isch e n A nschau ungen in der Lehre von G ott, vom Logos, den E ngeln, den S akram enten , den
W o rtsü n d en und dem S p rac h w u n d er beim ersten P fingstfeste darzulegen.
So tro cken an und für sich g ram m atikalische A usführungen, w ie sie d e r G rossteil des v o rliegenden W erk es bilden, sein m ögen, h a t es d er H ochw . H. V erfasser dennoch dan k d er K larheit sein er A usführungen v erstan den, sie in te re ssa n t zu m achen. N ur w ürde es sich em pfehlen, d a s W o rt „b e d e u tsa m “ nicht im Sinne von „etw as b e d e u te n d “ zu nehm en und bei „a lle in e“ d a s S chlu ss-e w egzulassen. Ein m u sterh aft angelegtes 20 S. u m fassend es N a m en- un d S ach reg iste r erh ö h t die V erw ertung d er Studie. Noch sei erw ähnt, d a ss g eg enw ärtig im D ivus T h o m a s 1937 von P . V ictor W a rn ac h O. S. В. eine m ehr psych olog isch A bhandlung ü ber E rkennen un d S prechen bei T h o m as von A quin erscheint.
P oznan D r A . Steuer.
F asciculus se q u e n s edetur Kalendis Junii 1938.
Permissu Curiae Metropolitanae Lat. Leopoliensis.
Foliorum Redactor: ALEXIUS KLAWEK — L w ów , ul. Supińskiego U , m. 4.
ODBITO W ZAKŁADZIE GRAFICZNYM