• Nie Znaleziono Wyników

Czynniki stabilizacji w zawodzie nauczycielskim na przykładzie m. Łodzi)

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "Czynniki stabilizacji w zawodzie nauczycielskim na przykładzie m. Łodzi)"

Copied!
26
0
0

Pełen tekst

(1)

A C T A U N I V E R S I T A T I S L O D Z I E N S I S FOLIA OECONOMICA 1 5 , 1982

K a z i m i e r a G u r a j - K a c z m a r e k *

CZYNNIKI STABILIZACJI W ZAWODZIE NAUCZYCIELSKIM ( n a p r z y k ł a d z i e m. Ł o d z i ) 1 . W prow adzenie N a j m ł o d s z ą g a ł ą ź p e d a g o g i k i - b a d a n i a nad n a u c z y c i e l e m - E u s e b i e t t i n a z w a ł p e d e u t o l o g i ą 1 , a " p i e r w s z e naukowe o p a r t e n a b a d a n i a c h p r a c e p e d e u t o l o g i c z n e p o c h o d z ą d o p i e r o z k o ń c a XIX w i e k u " 2 . " P r z e d m io te m p e d e u t o l o g i i j e s t mówiąc n a j o g ó l n i e j , o so b o w o ść n a u c z y c i e l a , j e g o s p e c y f i c z n e c z y n n o ś c i o r a z w a r u n k i i e f e k t y p r a c y " 3 . W o s t a t n i m s t u l e c i u zauważamy s z y b k i p o s t ę p we w s z y s t k i c h d z i e d z i n a c h w i e d z y . Również z a i n t e r e s o w a n i e n a u c z y c i e l e m o b j ę ł o swym z a s i ę g i e m s z e r o k i w a c h l a r z s p e c j a l i s t ó w , a m i a n o w i c i e p e -d agogów , s o c j o l o g ó w i -d e m o g ra fó w . Ś w ia d c z y t o o z ł o ż o n o ś c i omawianego z a w o d u , k t ó r y w e d łu g W. W e s o ło w s k ie g o i A. Š a r a p a t y 4 można z a l i c z y ć do g r u p y s p o ł e c z n i e n a j p o t r z e b n i e j s z y c h . W p r a c a c h s p e c j a l i s t ó w z d z i e d z i n y p e d e u t o -l o g i i b r a k n a o g ó ł w n i k l i w y c h o p ra c o w a ń s t a t y s t y c z n y c h b a d a ń , k t ó r e n i e b y ł y z t e g o p u n k t u w i d z e n i a p r z e p r o w a d z a n e . * D r , a d i u n k t w Z a k ł a d z i e D e m o g r a f i i i S t a t y s t y k i I n s t y t u t u E k o n o m e t r i i i S t a t y s t y k i UŁ. -] L. B a n d u r a , Rozwój b a d a ń n a d n a u c z y c i e l e m , "Chowana" 1 9 6 1 . z . 2 . T am że, s . 1 6 4 . 3 S. K r a w c e w i c z , N a u c z y c i e l i ś r o d o w i s k o , Warszawa 1 9 6 8 , s . 5 . W. W e s o ł o w s k i , A. Š a r a p a t a , H i e r a r c h i e z a -wodów i s t a n o w i s k , " S t u d i a S o c j o l o g i c z n e " 1 9 6 1 , n r 2 , s . 9 1 - 1 2 4 .

(2)

Na p o d s t a w i e l i t e r a t u r y p r z e d m i o t u n i e można m ieć o p i n i i ( n a p o d b u d o w ie d e m o g r a f i c z n o - s t a t y s t y c z n e j ) na t e m a t s t a b i l n o ś c i zawodu n a u c z y c i e l s k i e g o w P o l s c e . N i n i e j s z y a r t y k u ł ma na c e l u p o k a z a n i e metod p o s z u k i w a n i a c z y n n ik ó w s t a b i l i z a c j i w omawianym z a w o d z i e na p r z y k ł a d z i e n a u c z y c i e l i s z k ó ł o g ó l n o k s z t a ł c ą c y c h m. Ł o d z i . P o d s t a w ą a n a l i z y b ę d z i e m a t e r i a ł e m p i r y c z n y o t r z y m a n y w 5 w y n ik u p r z e p r o w a d z o n y c h b a d a n w ł a s n y c h . Na p o d s t a w i e t e c z e k a k t p e r s o n a l n y c h n a u c z y c i e l i , z n a j d u j ą c y c h s i ę w w y d z i a ł a c h o ś w i a t y u z y s k a n o o każdym z 4125 z a t r u d n i o n y c h w m. Ł o d z i (w s z k o l e p o d s ta w o w e j l u b l i c e u m o g ó l n o k s z t a ł c ą c y m mło dzieżowym wg s t a n u n a g r u d z i e ń 1970 r . ) n a s t ę p u j ą c e i n f o r m a -c j e : p ł e ć , w i e k , s t a ż , w y k s z t a ł c e n i e , s t a n c y w i l n y i ś r o d o w i s k o p r a c y . A n a l o g i c z n e w i e l k o ś c i u z y s k a n o o 26 o s o b a c h , k t ó r e w l a -t a c h 1 9 7 0 -1 9 7 1 o p u ś c i ł y s z e r e g i k a d r y n a u c z a j ą c e j n a t e r e n i e m. Ł o d z i . T r w a n i e ż y c i a zawodowego można o k r e ś l i ć na p o d s t a w i e r ó ż n y c h w i e l k o ś c i n p . ś r e d n i e g o w i e k u , s t a ż u , w s p ó łc z y n n ik ó w o d e j ś c i a , p a r a m e t r ó w t a b l i c t r w a n i a ż y c i a zawodowego. Łatwo z a u w a ż y ć , ż e p r e c y z y j n o ś ć i c h j e s t b a r d z o - r ó ż n a . P i e r w s z e t r z y d a j ą j e d y n i e o r i e n t a c y j n y p o g l ą d na omawiane z a g a d n i e n i e i można j e r ó w n ie ż nazw ać p a r a m e t r a m i c h a r a k t e r y z u j ą c y m i s t r u k t u r ę d e m o g r a f i c z n o - -zaw odow ą d a n e j z b i o r o w o ś c i . Na p o d s t a w i e t y c h p a r a m e t r ó w mo-ż l i w e b ę d z i e u s t a l e n i e c z y n n ik ó w s t a b i l i z a c j i w o m aw ian ej g r u p i e z a w o d o w e j, co j e s t p r z e d m i o t e m n i n i e j s z y c h r o z w a ż a ń . 2 . T r w a n i e ż y c i a zawodowego na p o d s t a w i e ś r e d n i e g o w iek u J a k j u ż z o s t a ł o p o w i e d z i a n e t r w a n i e ż y c i a zawodowego można o k r e ś l i ć na p o d s t a w i e ś r e d n i e g o w i e k u . P r z e d p r z e j ś c i e m do a n a -l i z y t e g o p a r a m e t r u p r z y j r z y j m y s i ę s t r u k t u r z e w e d łu g p ł c i a n a l i z o w a n e j z b i o r o w o ś c i w p o s z c z e g ó l n y c h t y p a c h s z k ó ł ( t a b . 1). A n a l i z o w a n e p o d z b i o r o w o ś c i ( t y p y s z k o ł y ) s ą z n a c z n i e z r ó ż n i c o -wane z p u n k t u w i d z e n i a s t r u k t u r y w e d łu g p ł c i . 1 t a k , w s z k o ł a c h p o d sta w o w y c h n a j e d n e g o z a t r u d n i o n e g o n a u c z y c i e l a m ę ż c z y zn ę -С

Obejomowało ono swym z a s i ę g i e m r ó w n ie ż n a u c z y c i e l i s z k ó ł o g ó l n o k s z t a ł c ą c y c h (SzP i LO) b y ł e g o w ojew ództw a ł ó d z k i e g o .

(3)

T a b e l a 1 S t r u k t u r a w e d łu g p ł c i n a u c z y c i e l i s z k ó ł o g ó l n o k s z t a ł -c ą -c y -c h m. Ł o d z i Typ s z k o ł y L i c z b a n a u c z y c i e l i W s p ó ł c z y n n i k ogółem w tym k o b i e t f e m i n i z a c j i S z k o ł a p o d s ta w o -wa 3507 3095 751 L iceum o g ó l n o -k s z t a ł c ą c e 618 430 229 Razem 4125 3525 588 Z r ó d ł o ; B a d a n i a w ł a s n e . p r z y p a d a w i ę c e j n i ż 7 k o b i e t . A n a l o g i c z n a w i e l k o ś ć w l i c e a c h o g ó l n o k s z t a ł c ą c y c h w y n o s i t y l k o 2 . Ze w z g lę d u na d u ż ą i n i e j e d -n o r o d -n o ś ć w s u b p o p u l a c j a c h p o w in n y o n e , w t o k u d a l s z y c h rozw a-ż a ń , z o s t a ć w y r ó ż n i a n e . 0 w y s o k i e j f e m i n i z a c j i zawodu n a u c z y -c i e l s k i e g o J e s t e ś m y p r z e k o n a n i b e z p r z e p r o w a d z a n i a s p e c j a l n y c h b a d a ń . T ru d n o n a t o m i a s t b y ł o p r z e w i d z i e ć , ż e w 1970 r . w Ł o d z i w S z k o l e P o d s ta w o w e j (S zP ) p r z y p a d a ł o na j e d n e g o p e ł n o z a t r u d n i o n e - go m ę ż c z y zn ę 3 - k r o t n i e w i ę c e j k o b i e t n i ż w L iceum O g ó l n o k s z t a ł -cącym (L O ). Dodajm y, ż e w ł ó d z k i c h s z k o ł a c h f e m i n i z o w a n i e w a n a liz o w a n y m o k r e s i e b y ł o z n a c z n i e w i ę k s z e n i ż n a o b s z a r a c h m n ie j z u r b a n i z o w a n y c h z nim s ą s i a d u j ą c y c h 6 . Z t a b . 1 p ł y n i e j e s z c z e j e d e n w n i o s e k , a m i a n o w i c i e p ł e ć j e s t p o t e n c j a l n y m c z y n n i k i e m s t a b i l i z a c j i w z a w o d z i e n a u c z y c i e l s k i m . W t e n s p o s ó b l i c z b a n a s z y c h s u b p o p u l a c j i z w i ę k s z y ł a s i ę z dwóch do c z t e r e c h . W każdym b a d a n i u d o t y c z ą c y m z b i o r o w o ś c i l u d z k i e j j e d n o z p o d sta w o w y c h p y t a ń i n f o r m u j e n a s o w ie k u r e s p o n d e n t a . W i e l k o ś ć t a n a o g ó ł d e t e r m i n u j e r e z u l t a t y o t r z y m a n e w n a s t ę p n y c h p y t a -n i a c h . C h a r a k t e r y s t y k ę z b i o r o w o ś c i t w o r z y s i ę z a z w y c z a j w i e l o -s t o p n i o w o , a w i ę c d o d a j ą c k o l e j n o J e d n ą c e c h ę . P unktem w y j-ś c i a j e s t n a o g ó ł p ł e ć , a w k o l e j n o ś c i " i d ą " t a k i e c e c h y demo-P a t r z m. i n . B. S a d a j , S p o ł e c z n e p r o b l e m y zawodu n a u -c z y -c i e l a , Warszawa 1 9 6 7 , s . 4 7 ; K. G u r a J , F e m i n i z a c j a k a d r y n a u c z y c i e l s k i e j s z k ó ł p o d sta w o w y c h r e g i o n u ł ó d z k i e g o , " Z e s z y t y Naukowe UŁ", 1 9 7 6 , S. I I I , z . 5 .

(4)

g r a f i c z n e j a k w ie k i s t a n c y w i l n y . W naszym o p r a c o w a n i u b ę d z i e -my r ó w n i e ż t a k p o s t ę p o w a l i o i l e t y l k o b ę d z i e t o n i e z b ę d n e p r z y r e a l i z a c j i w y t y c z o n e g o c e l u . O b e c n i e w łączym y do n a s z y c h rozw a-ż a ń w i e k , k t ó r e g o ś r e d n i p o zio m j e s t p o t e n c j a l n y m c z y n n i k i e m s t a b i l i z a c j i . O p o w ie d n ie w a r t o ś c i d l a w y r ó ż n i o n y c h s u b p o p u l a c j i z a w a r t e s ą w t a b . 2 . N ie d z i w i n a s f a k t w y ż sz e g o ś r e d n i e g o w ie k u d l a n a u c z y -c i e l i s z k ó ł l i c e a l n y c h . J e s t t o m. i n . spowodowane poziomem k w a l i f i k a c j i , j a k i m muszą s i ę c h a r a k t e r y z o w a ć o s o b y p o d e j m u j ą c e p r a c ę p e d a g o g i c z n ą w om aw ianych p l a c ó w k a c h . R o z w i j a j ą c d a l e j n a s z e p r z y p u s z c z e n i e o d o d a t n i e j z a l e ż n o ś c i m ię d z y ś r e d n i m w i e -kiem i poziomem w y k s z t a ł c e n i a można p o w i e d z i e ć , ż e m ę ż c z y ź n i

7 s ą b a r d z i e j w y k s z t a ł c e n i n i ż k o b i e t y . Sp ró b u jm y J a k o m i e r n i k t r w a n i a ż y c i a zawodowego n a u c z y c i e l i p r z y j ą ć i c h ś r e d n i w i e k i p r z y tym z a ł o ż e n i u r o z p a t r z y ć i n f o r m a -c j e z a w a r t e w t a b . 2 . O k a z u j e s i ę , ż e b a r d z i e j s t a b i l n i s ą : - n a u c z y c i e l e l i c e u m , - m ę ż c z y ź n i i t o n i e z a l e ż n i e od t y p u s z k o ł y . Tak w i ę c n a s z a r o l a s p r o w a d z a s i ę o b e c n i e do p o s z u k a n i a w s p o s ó b t e o r e t y c z n y l u b n a p o d s t a w i e p o s i a d a n y c h i n f o r m a c j i ( u z y -s k a n y c h w w y n ik u p r z e p r o w a d z o n e g o b a d a n i a l u b z a w a r t y c h w ma-t e r i a ł a c h ź r ó d ł o w y c h ) c z y n n ik ó w p o w o d u ją c y c h t a k i s t a n r z e c z y . P a m ię ta m y , ż e w l i c e a c h w s p ó ł c z y n n i k f e m i n i z a c j i J e s t t r z y -k r o t n i e n i ż s z y n i ż w SzP ( t a b . 1) i s y t u a c j a t a t ł u m a c z y m. i n . r ó ż n i c e w s t a b i l n o ś c i p ra c o w n ik ó w d y d a k t y c z n y c h p o d e j m u j ą c y c h p r a c ę w t y c h p l a c ó w k a c h . S ą d z im y , ż e ń i e t y l k o r ó ż n i c e w s t r u k -t u r z e w e d łu g p ł c i sp ow odow ały t e n s t a n r z e c z y . N a l e ż y s p r a w d z i ć r o z k ł a d y z b i o r o w o ś c i z p u n k t u w i d z e n i a p o z o s t a ł y c h c e c h , a m ia-n o w i c i e w y k s z t a ł c e n i a i s t a n u c y w i l n e g o , o k t ó r y c h u z y s k a n o i n -f o r m a c j e w b a d a n i u . P r z e d p r z y s t ą p i e n i e m do a n a l i z y n a l e ż y z a u w a ż y ć , ż e z a c h o -d z i z j a w i s k o k o r e l a c j i m ię d z y w ie k ie m a omawianymi c e c h a m i o r a z a u t o k o r e l a c j i m ię d z y z m ie n n y m i, k t ó r e o b e c n i e b ę d z ie m y a n a l i z o -w ać. F a k t t e n , u t r u d n i nam o b j a ś n i a n i e wpływu t y c h z m ie n n y c h na w a r t o ś ć ś r e d n i e g o w ie k u o s ó b t w o r z ą c y c h p o s z c z e g ó l n e p o d p o p u l a

-K. G u r a J , P o zio m w y k s z t a ł c e n i a n a u c z y c i e l i s z k ó ł pod-sta w o w y c h r e g i o n u ł ó d z k i e g o , " Z e s z y t y Naukowe UŁ" 1 9 7 6 , S. I I I , z . 1 8 .

(5)

T a b e l a 2 C h a r a k t e r y s t y k i r o z k ł a d u l i c z b y n a u c z y c i e l i s z k ó ł o g ó l n o k s z t a ł c ą c y c h m. Ło d z i w e d łu g w ie k u M i a r a Ogółem M ę ż c z y ź n i K o b i e t y razem SzP LO ra z e m SzP LO ra z e m SzP LO Ś r e d n i a a r y t m e -t y c z n a (w l a t a c h ) 3 3 , 2 5 3 2 , 5 7 3 7 , 2 3 3 5 , 7 7 3 4 ,4 5 3 8 , 6 5 3 2 , 7 7 3 2 , 2 5 3 6 , 5 2 O d c h y l e n i e s t a n d a r d o w e (w l a t a c h ) 8 , 9 2 8 , 3 0 9 , 9 0 1 0 , 9 7 1 0 , 9 5 1 0 , 4 4 8,43* 8 , 0 8 9 , 8 5 W s p ó ł c z y n n i k z m i e n n o ś c i (w # ) 2 6 , 8 3 2 5 , 4 8 2 6 , 5 9 3 0 , 6 7 3 1 , 7 9 2 7 ,0 1 25 ,7 2 2 5 , 0 5 2 6 , 9 7 Ż r ó d ł o ; O b l i c z e n i a n a p o d s t a w i e b a d a ń w ł a s n y c h . oo Ul C z y n n ik i s ta b il iz a c ji w z a w o d z ie n a u c z y c ie ls k im

(6)

c j e . J a k o k o l e j n ą c e c h ę rozważymy s t a n c y w i l n y . W b a d a n i u w y ró ż -n i o -n o t a k i e w a r i a n t y t e j c e c h y J a k : k a w a l e r , p a n n a , ż o n a t y , mę-ż a t k a , wdowiec ( - a ) , r o z w i e d z i o n y ( - a ) . N ie m i e l i ś m y k ł o p o t u z u s t a l e n i e m s t a n u c y w i l n e g o r e s p o n d e n t ó w . O b e c n i e p r z y j r z y j m y s i ę r o z k ła d o m n a u c z y c i e l i w e d łu g s t a n u c y w i l n e g o z u w z g l ę d n i e n i e m t y p u s z k o ł y . O d p o w ie d n ie w i e l k o ś c i p o d a j e t a b . 3. T a b e l a 3 S t r u k t u r a k a d r y n a u c z a j ą c e j m. Ł o d z i w e d łu g p ł c i i s t a n u c y w i l n e g o S t a n Na 1000 z a t r u d n i o n y c h n a u c z y -c i e l i p r z y p a d a c y w i l n y m ężczyzn k o b i e t гаzem SzP LO r a z em SzP LO K a w a l e r , p a n n a 200 22 3 149 185 175 256 Ż o n a t y , m ę ż a t -ka 7 8 4 757 841 779 788 729 Wdowiec, wdowa 8 10 5 11 10 16 • R o z w i e d z i o n y , r o z w i e d z i o -na 8 10 5 25 27 12 Ź r ó d ł o : B a d a n i a w ł a s n e . Łatwym do p r z e w i d z e n i a b y ł f a k t n a j w i ę k s z e g o u d z i a ł u o s ó b b ę d ą c y c h w momencie b a d a n i a w z w i ą z k u m a ł ż e ń s k i m , k t ó r y w y n o s i o k . 80%. D r u g i e m i e j s c e w h i e r a r c h i i l i c z e b n o ś c i z a j m u j ą o s o b y w o l n e , a t r z e c i e - n i e b ę d ą c e a k t u a l n i e w z w i ą z k u m a ł ż e ń s k i m . Celowo z o s t a ł y p o ł ą c z o n e g r u p y r o d z i n n e i r o z w i e d z e n i , bo l i - c z n o ś ć k a ż d e j z n i c h j e s t n i e w i e l k a , ś r e d n i a n i e p r z e k r a c z a 2%. T a b e l a 3 może nam s ł u ż y ć j e d y n i e z a p o d s t a w ę i n f o r m a c j i do d a l s z e j c z ę ś c i r o z w a ż a ń , p o n ie w a ż p r e z e n t u j e w i e l k o ś c i s u -m a r y c z n e , l e c z b e z u w z g l ę d n i e n i a w i e k u . Włączymy o b e c n i e t ę c e -c h ę do n a s z e j a n a l i z y . P odobny p o z io m w sk a ź n ik ó w n a t ę ż e n i a w p o s z c z e g ó l n y c h t y p a c h s z k ó ł ( t a b . 3 ) s u g e r u j e nam a n a l o g i c z n ą sy -t u a c j ę m ię d z y m i a r a m i ś c i s ł o ś c i z w ią z k u k o r e l a c y j n e g o o b r a z u j ą -c e g o z a l e ż n o ś ć p o m ię d z y w ie k ie m i s t a n e m c y w iln y m . J e d y n ą m i a r ą j a k ą można z a s t o s o w a ć w tym p r z y p a d k u j e s t s t o -s u n e k k o r e l a c j i (ri ) . P r z y j m u j e o n n a s t ę p u j ą c e w a r t o ś c i : 1 xy

(7)

- d l a m ę ż c z y zn 0 ,3 8 8 9 9 d l a SzP 1 0 ,2 9 9 2 7 d l a LO, - d l a k o b i e t 0 ,2 4 8 5 9 d l a SzP 1 0 , 2 5 4 2 9 d l a LO. Poziom s t o s u n k u k o r e l a c j i d l a p o s z c z e g ó l n y c h s u b p o p u l a c j i ś w i a d c z y o n i e w i e l k i e j z a l e ż n o ś c i p o m ię d z y w ie k ie m ( x ) i s t a n e m cy w iln y m ( y ) . Z t e g o s p o s t r z e ż e n i a p ł y n i e w n i o s e k , ż e r ó ż n i c w ś r e d n i m w ie k u m ęż c z y zn i k o b i e t n i e można o b j a ś n i ć s t r u k t u r ą w e d łu g s t a n u c y w i l n e g o . N ie wiemy j e d n a k c z y z a i s t n i a ł a s y t u a -c j a n i e w y n ik a z f a k t u s k o r e l o w a n i a s t a n u c y w i l n e g o z poziomem w y k s z t a ł c e n i a . O b e c n i e p o s t a r a m y s i ę r o z s t r z y g n ą ć t ę k w e s t i ę . W yró żn io n o n a s t ę p u j ą c e poziom y w y k s z t a ł c e n i a : ś r e d n i e , p ó ł - w y ż s z e , w y ż s z e . Na w s t ę p i e s p r a w d z im y , c z y i s t n i e j e z a l e ż n o ś ć (w s e n s i e s t a t y s t y c z n y m ) m ię d z y w ie k ie m i poziomem w y k s z t a ł c e -n i a . J a k o m i a r ę p r z y j m i e m y , j a k p o p r z e d n i o , s t o s u n e k k o r e l a c j i , W a r to ś ć J e g o w y n o s i : - d l a m ężczy zn 0 , 4 8 0 d l a SzP i 0 ,3 0 1 d l a LO, - d l a k o b i e t 0 , 4 4 6 d l a SzP i 0 , 1 1 6 d l a LO. N i s k a w a r t o ś ć p r e z e n t o w a n e j m i a r y ( s z c z e g ó l n i e d l a k o b i e t po-d e j m u j ą c y c h p r a c ę w LO) ś w i a d c z y o małym w p ły w ie w ie k u n a poziom w y k s z t a ł c e n i a n a u c z y c i e l i . D odajm y, ż e z w i ą z e k t e n j e s t s i l n i e j -s z y n i ż p o w i ą z a n i e w ie k u i s t a n u c y w i l n e g o . O trz y m a n e w y n i k i mo-g ą być spowodowane f a k t e m s k o r e l o w a n i a s t a n u c y w i l n e g o i wy-k s z t a ł c e n i a . O b ie w y m ie n io n e c e c h y s ą n i e m i e r z a l n e , a ś c i s ł o ś ć z w ią z k u k o r e l a c y j n e g o zm ierzy m y p r z y pomocy С ( w s p ó ł c z y n n i k a k o n t y n g e n c j i ) 8 . P r z y b i e r a o n n a s t ę p u j ą c e w a r t o ś c i : - d l a m ężczyzn 0 , 6 7 d l a SzP i 0 , 7 9 d l a LO, - d l a k o b i e t 0 , 6 1 d l a SzP i 0 , 5 2 d l a LO. Na p o d s t a w i e w a r t o ś c i j a k i e p r z y b r a ł w s p ó ł c z y n n i k k o n t y n g e n -c j i możemy p o w i e d z i e ć , ż e w k a ż d e j s u b p o p u l a c j i i s t n i e j e s t a -t y s -t y c z n i e i s t o t n y z w i ą z e k p o m ię d z y poziomem w y k s z t a ł c e n i a i s t a n e m cy w iln y m . P o t w i e r d z a t o n a s z e p r z y p u s z c z e n i e o a u t o k o r e -l a c j i z m ie n n y c h s k o r e -l o w a n y c h z w ie k ie m .

Podsum ow ując n a s z e r o z w a ż a n i a możemy p o w i e d z i e ć , ż e obecnym naszym c e le m b ę d z i e s p r a w d z e n i e n a s t ę p u j ą c e j h i p o t e z y , c z y c z y n n i k a m i s t a b i l i z a c j i w z a w o d z i e n a u c z y c i e l s k i m s ą : t y p s z k o -ł y , p ł e ć , s t a n c y w i l n y i w y k s z t a ł c e n i e . P o m i n i ę c i e w ie k u j e s t Q G. C l a u s s , H. E b n e r , P o d s ta w y s t a t y s t y k i d l a p s y -c h o lo g ó w , pedagogów i s o -c j o l o g ó w , Warszawa 1 9 7 2 , s . 299 i n .

(8)

z r o z u m i a ł e , p o n ie w a ż r o z k ł a d z b i o r o w o ś c i z p u n k t u w i d z e n i a t e j c e c h y i k o l e j n o k a ż d e j z p o z o s t a ł y c h , dopom ógł nam w s f o r m u ł o -w a n iu p o -w y ż sz e g o p r z y p u s z c z e n i a . 3 . T r w a n i e ż y c i a zawodowego na p o d s t a w i e ś r e d n i e g o s t a ż u A n a l i z a p a r a m e t r ó w o p i s u j ą c y c h s t r u k t u r ę p e ł n o z a t r u d n i o n y c h n a u c z y c i e l i p o z w o l i ł a nam m. i n . zbudować l i s t ę h i p o t e t y c z n y c h c z y n n ik ó w o d d z i a ł u j ą c y c h na " s t a b i l n o ś ć zawodową t e j g r u p y s p o -ł e c z n e j " . D la p o r z ą d k u wymienimy j e s z c z e r a z c h a r a k t e r y s t y k i k a d r y n a u c z a j ą c e j w o b l i c z e n i u k t ó r y c h z o s t a ł a p o m i n i ę t a c e c h a zawodowa - s t a ż p r a c y . A o t o w sp o m n ian a l i s t a c z y n n ik ó w : t y p s z k o ł y , p ł e ć , w y k s z t a ł c e n i e i s t a n c y w i l n y . I n a c z e j m ów iąc, z a u -w a ż y l i ś m y w y r a ź n e z r ó ż n i c o w a n i e w ś ró d k a d r y n a u c z a j ą c e j w s z k o ł a c h p o d sta w o w y c h i l i c e a c h z p u n k t u w i d z e n i a s t r u k t u r y w e d łu g p ł c i , j a k i s t a n u c y w i l n e g o o r a z w y k s z t a ł c e n i a . O b e c n i e s p r a w d z im y , c z y w y m ie n io n e c z y n n i k i m a ją r z e c z y -w i ś c i e wpływ na " s t a b i l i z a c j ę " om aw ianej g r u p y zaw o d o w ej. Z r e a -l i z u j e m y t o p r z e z a n a l i z ę ś r e d n i e g o ' s t a ż u p r a c y . Zdajem y s o b i e q s p r a w ę , ż e p r z y j ę c i e p r z e c i ę t n e g o s t a ż u p r a c y j a k o m i e r n i k a s t a b i l i z a c j i j e s t umowne, bo j e s t o n n i e t y l k o u z a l e ż n i o n y od s k ł o n n o ś c i do p o z o s t a w a n i a w z a w o d z i e , a l e r ó w n ie ż od w i e l u i n n y c h c z y n n i k ó w . D l a t e g o t e ż w t e n s p o s ó b zb u d u jem y t y l k o l i s t ę p o t e n c j a l n y c h c z y n n ik ó w , k t ó r e n a l e ż y p o d d a ć w e r y f i k a c j i p r z y po-mocy a n a l i z y p ł y n n o ś c i k a d r , co u c z y n im y w k o l e j n y m p u n k c i d n i -n i e j s z e g o o p r a c o w a -n i a . Z a l e ż n o ś ć m ię d z y w ie k ie m i s t a ż e m ma c h a r a k t e r p r o s t o l i n i o -wy, bo o b l i c z o n e d l a p o s z c z e g ó l n y c h s u b p o p u l a c j i w a r t o ś c i w s p ó ł-c z y n n i k a i s t o s u n k u k o r e l a c j i s ą b a r d z o b l i s k i e s o b i e . I t a k n p . : - fl a 3zP Гух = 0 , 9 0 0 9 4 , а т]ух = 0 , 9 0 8 6 4 , - d . a LO r - 0 , 8 9 0 5 7 , a ц = 0 , 9 2 1 2 5 . yx J A F a ^ t I s t n i e n i a p o w y ż sz e g o z w i ą z k u wpływa n a o c e n ę ś r e d n i e j 9 Ja*- p r o p o n u j e n p . J . Z y s n a r s k i , S t a t y s t y k a n a k ł a -dów p r a c y ż y w e j , [w:] M. K r z y s z t o f i a k , S. P a r a - d y s z , J . Z y s n a r s k i , S t a t y s t y k a w p r a k t y c e , Warszawa 197 5 .

(9)

l i c z b y l a t p r a c y w omawianym z a w o d z i e . T ak w i ę c z n a s z y c h r o z -ważań musimy w y e lim in o w a ć w i e k , a możemy t o u c z y n i ć d w o ja k o :

1) p r z y j ą ć s t a ł ą s t r u k t u r ę w e d łu g w i e k u , 2 ) p r z e p r o w a d z i ć a n a l i z ę w każdym p r z e d z i a l e w i e k u . Druga z p ro p o n o w a n y c h m etod J e s t b a r d z o p r a c o c h ł o n n a i z n a -c z n i e z w i ę k s z y ł a b y o b j ę t o ś ć n i n i e j s z e g o o p r a c o w a n i a , a e f e k t w obu p r z y p a d k a c h b ę d z i e t a k i sam , d l a t e g o w y k o r z y s ta m y p i e r v s z ą z n i c h . ‘D odatkową z a l e t ą p ro p o n o w a n e j m e to d y , p o w s z e c h n i e zwa-n e j s t a n d a r y z a c j ą , J e s t j e j p r z e j r z y s t o ś ć i ł a t w o ś ć o d b i o r u d l a c z y t e l n i k a . W e r y f i k a c j ę c z y n n ik ó w p rz e p r o w a d z im y w k o l e j n o ś c i zajm ow anego m i e j s c a n a n a s z e j l i ś c i e . P ie rw s z y m p a r a m e t r e m r ó ż n i c u j ą c y m j e s t t y p s z k o ł y , w k t ó r e j b y ł z a t r u d n i o n y r e s p o n d e n t w g r u d n i u 1970 r. W tym c e l u n a l e ż y w y e lim in o w a ć wpływ s t r u k t u r y w ie k u n a ś r e d n i s t a ż n a u c z y c i e l i p r a c u j ą c y c h w obu t y p a c h s z k ó ł , p r z y czym z a s t r u k t u r ę s t a ł ą p r z y jm ie m y r o z k ł a d w e d łu g w ie k u o g ó ł u n a u c z y c i e -l i s z k ó ł o g ó l n o k s z t a ł c ą c y c h r e g i o n u ł ó d z k i e g o . W y n ik i t e j o p e -r a c j i p -r e z e n t u j e t a b . 4 . T a b e l a 4 Wpływ s t r u k t u r y w e d łu g w ie k u n a ś r e d n i s t a ż n a u c z y c i e l i z a t r u d n i o n y c h w SzP i LO Rodzaj s t r u k t u r y w e d łu g w ie k u Ś r e d n i s t a ż w e d łu g t y p u s z k o ł y (w l a t a c h ) SzP LO Zmienna 1 1 , 0 7 1 2 , 8 3 S t a ł a 1 1 ,0 1 9 , 6 2 Ź r ó d ł o : O b l i c z e n i a na p o d s t a w i e b a d a ń w ł a s n y c h . Na p o d s t a w i e w i e l k o ś c i z a w a r t y c h w t a b . 2 p o w i e d z i e l i ś m y , ż e w l i c e a c h p r a c u j ą " s t a r s i " n a u c z y c i e l e , a w i ę c s t a ż i c h pow i-n i e i-n b y ć d ł u ż s z y , c o p o t w i e r d z i ł y w y n i k i z a w a r t e w t a b . 4 . Po w y e l i m i n o w a n i u wpływu s t r u k t u r y w e d łu g w ie k u o k a z a ł o s i ę , ż e l i c z b a l a t p r a c y o s ó b z a t r u d n i o n y c h w s z k o ł a c h p o d staw o w y ch J e s t o 1 , 3 9 r o k u w i ę k s z a . Na t e j p o d s t a w i e możemy s ą d z i ć , ż e t y p s z k o ł y J e s t p o t e n c j a l n y m c z y n n i k i e m s t a b i l i z a c j i .

(10)

S p ró b u je m y w y j a ś n i ć z a i s t n i a ł ą s y t u a c j ę . Na pewno na w i ę k s z ą s t a b i l n o ś ć n a u c z y c i e l i z e s z k ó ł p o d sta w o w y c h w ie k n i e ma wpływ u, bo z o s t a ł on p r z e z s t a n d a r y z a c j ę w y e lim in o w a n y . Domniemywamy, ż e t e n s t a n r z e c z y mogą spowodować c z y n n i k i t a k i e j a k wy-k s z t a ł c e n i e , s t a n c y w i l n y o r a z sam f a k t a n a l i z o w a n i a n a u c z y c i e -l i z a t r u d n i o n y c h w dużym m i e ś c i e . O s t a t n i z c z y n n ik ó w n i e j e s t w n a s z e j a n a l i z i e c z ą s t k o w e j u w z g l ę d n i a n y , a l e pow rócim y do n i e g o p r z y podsum ow aniu. W p o p r z e d n i m p u n k c i e n a s z y c h ro z w a ż a ń p o d k r e ś l i l i ś m y w y ższy p oziom w y k s z t a ł c e n i a n a u c z y c i e l i z LO, w y n i k a j ą c y m. i n . z p r z e p i s ó w o z a t r u d n i e n i u w p o s z c z e g ó l n y c h p l a c ó w k a c h o ś w i a t o w y c h . O tó ż w s z k o ł a c h p o d sta w o w y c h 7 6 ,4 % n a u c z y c i e l i u k o ń c z y ł o s t u -d ium n a u c z y c i e l s k i e , a w LO 81,9% l e g i t y m o w a ł o s i ę dyplomem s t u d i ó w w y ż s z y c h . Z t e g o w y n i k a , ż e o b i e z b i o r o w o ś c i s ą w pew-nym s t o p n i u j e d n o r o d n e , t z n . o s o b a k t ó r a u k o ń c z y ł a SN p r a c u j e n a o g ó ł w S z P , a a b s o l w e n t s z k o ł y w y ż s z e j w LO. P am iętam y j e d -n o c z e ś -n i e ( t a b . 1 ) , ż e 3 / 4 .kadry n a u c z a j ą c e j w SzP s t a n o w i ą ko-b i e t y . W LO a n l o g i c z n y w s k a ź n i k j e s t n i ż s z y o 1 / 4 . Z t e g o w z g lę d u n a l e ż y s p r a w d z i ć c z y na d ł u g o ś ć s t a ż u m ęż c z y zn i k o b i e t ma wpływ s t r u k t u r a w e d łu g w i e k u . W yniki t e g o p o s t ę p o w a n i a s ą z a -w a r t e -w t a b . 5 . T a b e l a 5 Wpływ s t r u k t u r y w e d łu g w ie k u na ś r e d n i s t a ż n a u c z y c i e l i z u w z g l ę d n i e n i e m p ł c i R odzaj s t r u k t u r y w e d łu g w ie k u Ś r e d n i s t a ż w e d łu g p ł c i (w l a t a c h ) m ę ż c z y ź n i k o b i e t y Zmienna 1 2 , 3 0 1 1 , 0 7 S t a ł a 1 0 , 5 4 1 1 ,0 1 Ź r ó d ł o; O b l i c z e n i a i b a d a n i e w ł a s n e . Po w y e l i m i n o w a n i u s t r u k t u r y w e d łu g w i e k u , ś r e d n i s t a ż ko-b i e t J e s t w y ższy n i ż m ę ż c z y z n . S p o s t r z e ż e n i e t o b y ł o ł a t w e do p r z e w i d z e n i a , z e w z g l ę d u na w y n i k i t a b . 4 i 1 . Dodajmy J e d n a k , ż e r ó ż n i c a m ię d z y ś r e d n i m s t a ż e m k o b i e t i m ę ż c z y zn w y n o s i t y l k o 0 , 4 7 r o k u , a m ię d z y t y p a m i s z k ó ł 1 , 3 9 r o k u , c z y l i J e s t p r a w i e 3

(11)

k r o t n i e w i ę k s z a . A z a t e m możemy p o w i e d z i e ć , ż e p ł e ć s i l n i e j wpływa na s t a b i l i z a c j ę n i ż t y p s z k o ł y . Poziom w y k s z t a ł c e n i a , w y m ie n ia n y d o t y c h c z a s j a k o c z y n n i k s t a b i l i z a c j i wpływa p o ś r e d -n i o . R ó ż n i c u j e o n z a ró w n o n a u c z y c i e l i w t y p a c h s z k ó ł , j a k i z p u n k t u w i d z e n i a p ł c i . P o z o s t a ł nam j e s z c z e j e d e n c z y n n i k , a m i a n o w i c i e s t a n cy-w i l n y . Ze w z g l ę d u na z b y t m a łą l i c z e b n o ś ć z b i o r o w o ś c i j a k i e by p o z o s t a ł y w w yniku p o g r u p o w a n i a n a u c z y c i e l i z p u n k t u w i d z e n i a s t a n u c y w i l n e g o i n p . p ł c i , a l b o t y p u s z k o ł y n i e d o k o n y w a liś m y t a k i c h o p e r a c j i . J e s z c z e jed n y m arg u m e n te m p r z e m a w ia ją c y m z a t ą d e c y z j ą J e s t f a k t d u ż e g o s k o r e l o w a n i a s t a n u c y w i l n e g o i w y k s z t a ł c e n i a ( p o p r z e d n i p u n k t n i n i e j s z e g o o p r a c o w a n i a ) . A n a l i z a ś r e d n i e g o s t a ż u p r a c y , p r z y z a ł o ż e n i u s t a ł e j s t r u k t u r y w e d łu g w i e k u , p o z w o l i ł a nam w s t ę p n i e z w e r y f i k o w a ć l i s t ę c z y n n ik ó w s t a b i l i z a c j i i p e ł n ą z a a p r o b o w a ć . 4 . T r w a n i e ż y c i a zawodowego n a p o d s t a w i e w s p ó ł c z y n n i k ó w 1 w sk aź n ik ó w o d e j ś c i a z zawodu S p o r z ą d z o n a n a p o d s t a w i e ś r e d n i e g o w ie k u l i s t a p o t e n c j a l -n y c h c z y n n ik ó w s t a b i l i z a c j i w z a w o d z i e n a u c z y c i e l s k i m z o s t a ł a w s t ę p n i e z w e r y f i k o w a n a w o p a r c i u o a n a l i z ę ś r e d n i e g o s t a ż u p r a -c y . O s t a t n i a m e to d a b u d z i z a s t r z e ż e n i a , czemu d a l i ś m y w y raz w p u n k c i e p o p r z e d n i m . D l a t e g o t e ż k o n i e c z n a j e s t ponowna w e r y f i k a -c j a u z y s k a n y c h w yników . W tym c e l u zbadamy k s z t a ł t o w a n i e s i ę

* 10 p ł y n n o ś c i w w y o d r ę b n i o n y c h s u b p o p u l a c j a c h n a s z e j z b i o r o w o ś c i . P r z e d p r z y s t ą p i e n i e m do r e a l i z a c j i c e l u w y j a ś n i j m y p o j ę c i e p ł y n n o ś c i k a d r , k t ó r e n i e z a w s z e j e s t j e d n o z n a c z n i e r o z u m i a - 1 1 n e . P i s z ą c y c h n a t e m a t p ł y n n o ś c i s i ł y r o b o c z e j można p o d z i e l i ć na d w ie w y r a ź n i e o d g r a n i c z a j ą c e s i ę g r u p y , w e d łu g k t ó r y c h z a p ł y n n o ś ć n a l e ż y u w ażaćs 1) o g ó l n ą l i c z b ę z w o l n i o n y c h p ra c o w n ik ó w l u b 1 0

Pod tym p o j ę c i e m rozum iem y b y ł e w o j . ł ó d z k i e w ra z z m. Ł ó d ź .

T. J a k u b c z y k , P ł y n n o ś ć s i ł y r o b o c z e j i m eto d y j e j p o m i a r u , " Z e s z y t y Naukowe WSE" 1 9 6 4 , n r 2 0 , s . 6 4 .

(12)

1 2 2 ) l i c z b ę p ra c o w n ik ó w " z a s t ą p i o n y c h " . F a k t t e n p o w o d u je s t o s o w a n i e r ó ż n y c h m i a r do o b l i c z a n i a ro z m ia r ó w t e g o z j a w i s k a 1 3 . Według T. J a k u b c z y k a " [ • • • ] p r z e z p ł y n n o ś ć s i ł y r o b o c z e j r o z u m i e ć n a l e ż y z w o l n i e n i a s p r z e c z n e z i n t e r e s a m i g o s p o d a r c z y m i p r z e d s i ę b i o r s t w a , a w i ę c z w o l n i e n i a z b ę d n e p o w s t a ł e z p r z y c z y n z a l e ż n y c h od p r a c o w n i k a i z p r z y p a d -ków n a t u r y l o s o w e j " . I n n i s p e c j a l i ś c i z t e j d z i e d z i n y n a zy w a-15 j ą t o o b r o t e m zbędnym , n p . H a l i n a W e r s ty c z y R u d o l f Szew- 1 fi c z y k . Do p r z y c z y n z a l e ż n y c h z a l i c z a T. J a k u b c z y k z w o l n i e n i a p ra c o w n ik ó w n a w ł a s n ą p r o ś b ę , z w o l n i e n i a d y s c y p l i n a r n e i s a -mowolne o p u s z c z e n i e p r a c y . N a t o m i a s t do n i e z a l e ż n y c h : z g o n , p r z e j ś c i e n a r e n t ę , e m e r y t u r ę , p o w o ł a n i e do w o j s k a , do p r a c y w o r g a n i z a c j a c h o r a z p r z e n i e s i e n i a s łu ż b o w e . 17 Z u p e ł n i e od m ien n y p o d z i a ł p r z y j m u j e H. Š a r a p a t a , a innym n a z e w n ic tw em p o s ł u g u j e s i ę W. I w a n o w s k i , k t ó r y s t w i e r d z a : " P o j ę -c i e o dpływ u k a d r w -c h o d z i w z a k r e s s z e r s z e g o p o j ę c i a u b y t e k kadr. 0 i l e u b y t e k k a d r o b e j m u j e w s z e l k i e z w o l n i e n i a z p r a c y , t o od-p ły w k a d r o b e j m u j e t y l k o z w o l n i e n i a z w ł a s n e j i n i c j a t y w y p r a -1 ô c o w n ik a w c e l u p o d j ę c i a p r a c y p o z a s z k o l n i c t w e m " . Tak w i ę c od-p ły w k a d r o b e j m u j e t y l k o c z ę ś ć o b r o t u z b ę d n e g o . W innym o p r a -c o w a n iu t e n sam a u t o r p i s z e , ż e p ł y n n o ś ć k a d r j e s t f o r m ą r u c h u s łu ż b o w e g o " o z n a c z a j ą c ą z m ia n ę p r a c o d a w c y b e z z m ia n y zaw o d u , c z y l i p r z e k a z a n i e m s z k o ł y w ra z z n a u c z y c i e l a m i z j e d n e g o r e s o r t u do d r u g i e g o , b ą d ź [ . . . ] p r z e j ś c i e m n a u c z y c i e l i z e s z k o l n i c t w a 1 Q i n n e g o r e s o r t u do s z k o l n i c t w a p o d l e g ł e g o r e s o r t o w i o ś w i a t y " . P o j ę c i e z o s t a n i e w y j a ś n i o n e p ó ź n i e j . 1 ^ Np. J . К w e j t , A n a l i z a e k o n o m ic z n a w z a r z ą d z a n i u p r z e -m ysłe-m , Warszawa 1 9 6 6 , s . 3 0 5 ; Z y s n a r s k i , o p . c i t . , s . 9 0 i n . 1 ^ J a k u b c z y k , o p . c i t . , s . 6 6 . 1 5 h. W e r s t y , N i e k t ó r e z a g a d n i e n i a m eto d y b a d a n i a p ł y n -n o ś c i s i ł y r o b o c z e j , " Z e s z y t y Naukowe WSE" 1 9 6 3 , -n r 1 5 . 16 R. S z e w c z y k , P r z y c z y n e k do d y s k u s j i nad w s k a ź n i k a -mi p ł y n n o ś c i k a d r , " P r z e g l ą d S t a t y s t y c z n y " 1 9 6 1 , n r 3 , s . 2 4 5 . 1^ A. Š a r a p a t a , Z p r o b l e m a t y k i p ł y n n o ś c i k a d r "Ekono-m i s t a " 1 9 5 8 , n r 3 , s . 6 3 6 i n . 18 W. I w a n o w s k i , Odpływ k a d r z zawodu n a u c z y c i e l s k i e -g o , [ w : ] A. Š a r a p a t a , P ł y n n o ś ć z a ł ó g , Warszawa 1 9 6 8 . 105 W. I w a n o w s k i , K adry n a u c z y c i e l s k i e , Warszawa 1 9 6 8 , s . 4 5 .

(13)

U n a s p ł y n n o ś ć k a d r b ę d z i e p o j ę c i e m zawężonym , o b e jm u ją c y m t y l k o o d c h o d z ą c y c h n a w ł a s n ą p r o ś b ę i z u r z ę d u , a w i ę c t o co nazywa T . J a k u b c z y k p r z y c z y n a m i z a l e ż n y m i , p o n ie w a ż w z a w o d z i e n a u c z y c i e l s k i m sam ow olne o p u s z c z e n i e p r a c y u t o ż s a m i a s i ę z e z w o l n i e n i e m d y s c y p l i n a r n y m i o b e j m u j e w s p ó l n ą nazwę z w o l n i e -n i e z u r z ę d u . W s t o s u n k u do t e r m i n o l o g i i W. Iw an o w sk ie g o a n a l i z ą o b j ę t y z o s t a n i e o dpływ k a d r z e s z k ó ł o g ó l n o k s z t a ł c ą c y c h m. Ł o d z i w r o k u k a le n d a rz o w y m 1970 i 1 9 7 1 . M a t e r i a ł , k t ó r y nam do t e g o c e -l u p o s ł u ż y p o c h o d z i z b a d a n i a c z ę ś c i o w o j u ż p r e z e n t o w a n e g o . 0 - b e c n i e w y k o r z y s ta m y i n f o r m a c j e d o t y c z ą c e n a u c z y c i e l i o p u s z c z a -j ą c y c h zawód z p r z y c z y n p o z a n a t u r a l n y c h . Do r e a l i z a c j i c e l u n i n i e j s z e g o p u n k t u o p r a c o w a n i a p o słu ż y m y s i ę dwoma m i a r a m i , a m i a n o w i c i e : w s p ó ł c z y n n i k i e m o d e j ś ć ( z w o l n i e ń ) , k t ó r y p o d a j e s i ę 20 j a k o n a j p r o s t s z ą m i a r ę p ł y n n o ś c i o r a z w s p ó ł c z y n n i k i e m s t a b i l -n o ś c i 21 ( u d z i a ł z a ł o g i s t a ł e j w o g ó l e z a t r u d n i o n y c h ) . T a b e l a 6 N a u c z y c i e l e z m i e n i a j ą c y zawód w l a t a c h 1 9 7 0 -1 9 7 1 w e d łu g p r z y c z y n o d e j ś c i a Rok o p u s z c z e n i a zawodu N a u c z y c i e l e w e d łu g p ł c i , p r z y c z y n o d e j ś c i a , t y p u s z k o ł y ogółem m ę ż c z y ź n i k o b i e t y a b a b a b SzP LO SzP LO SzP LO SzP LO SzP LO SzP LO 1970 11 4 2 2 5 2 — 1 6 2 3 1 1971 7 4 8 1 3 3 - 1 4 1 8 -U w a g a : a - o d e j ś c i e n a w ł a s n ą p r o ś b ę , b - o d e j ś c i e z u r z ę d u . Ź r ó d ł o ; B a d a n i a w ł a s n e . Na w s t ę p i e p r z y j r z y j m y s i ę bezw zg lęd n y m w i e l k o ś c i o m o b r a -z u ją c y m r o -z m i a r y b a d a n e g o -z j a w i s k a w om aw ianych t y p a c h s z k o ł y z u w z g l ę d n i e n i e m p ł c i . Z t a b . 6 w y n i k a , ż e w c i ą g u dwóch l a t k a l e n d a r z o w y c h o p u ś c i ł o zawód n a u c z y c i e l s k i 28 pedagogów z e SzP _* ’ ” i 20 M. Z i o m e к , Т. К u 1 a w с z u k , M i e r n i k i r u c h u i p ł y n n o ś c i z a ł ó g , [ w : ] Š a r a p a t a , P ł y n n o ś ć . . . , s . 4 0 . 21 P a t r z Š a r a p a t a , o p . c i t . , s . 6 3 2 ; S z e w c z у к ,

(14)

(w tym 10 n a w ł a s n ą p r o ś b ę , a 10 z u r z ę d u ) , a t y l k o 11 z LO ( 8 n a w ł a s n ą p r o ś b ę i 3 o s o b y z u r z ę d u ) . Na p o d s t a w i e t y c h w i e l k o ś -c i n i e możemy fo rm u ło w a ć ż a d n y c h wniosków o d n o ś n i e do p ł y n n o ś -c i k a d r w ł ó d z k i c h s z k o ł a c h o g ó l n o k s z t a ł c ą c y c h . Znikom e l i c z e b -n o ś c i o d e j ś c i a ( s z c z e g ó l n i e w LO) s u g e r u j ą nam, o i l e j e s t t o m o ż l i w e , o b j ę c i e a n a l i z ą dwóch l a t ł ą c z n i e . W innym p r z y p a d k u możemy o t r z y m a ć w y n i k i d o s y ć p rz y p a d k o w e . A n a l i z a p ł y n n o ś c i k a d r z o s t a n i e p r z e p r o w a d z o n a w o p a r c i u o m i a r y w z g l ę d n e . J a k o p i e r w s z ą w y k o rz y s ta m y w s p ó ł c z y n n i k zw o l-n i e ń , k t ó r y j e s t o k r e ś l o n y s t o s u n k i e m l i c z b y z w o l n i e ń do l i c z b y z a t r u d n i o n y c h (wyrażonym n a j c z ę ś c i e j w p r o c e n t a c h l u b p r o m i l a c h ) . W i e l k o ś ć c z y n n y c h zawodowo p r z y j m u j e s i ę w e d łu g s t a n u n a po-c z ą t e k l u b ś r o d e k o k r e s u , w k tó r y m badamy p ł y n n o ś ć z a ł o g i . My s k o r z y s t a m y , z g o d n i e z p o s ia d a n y m m a t e r i a ł e m , z d r u g i e j m o ż l i

-Op

w o ś c i . T. M i l l e r mówi, ż e " p ł e ć z a ł o g i w k o r e l a c j i z w ie k ie m o dgryw a pow ażną r o l ę w p r o b l e m i e p ł y n n o ś c i k a d r " . Z b y t m a łe l i -c z e b n o ś -c i n a s z y c h p o p u l a c j i u n i e m o ż l i w i a j ą s p r a w d z e n i e powyż-s z e j h i p o t e z y . Z g o d n i e z z a p o w i e d z i ą u w z g lę d n im y w n a s z y c h r o z -w a ż a n i a c h p ł e ć . Zdajem y s o b i e w p e ł n i s p r a w ę z f a k t u , ż e n a w a r -t o ś ć w s p ó ł c z y n n i k a z w o l n i e ń ma wpływ s t r u k t u r a w e d łu g w ie k u w p o s z c z e g ó l n y c h s u b p o p u l a c j a c h . D l a t e g o t e ż , j a k t o c z y n i l i ś m y w p r z y p a d k u a n a l i z y ś r e d n i e -go s t a ż u , n a l e ż y n a s z ą m i a r ę p ł y n n o ś c i o b l i c z y ć w p r z y p a d k u t a k i e j s a m e j s t r u k t u r y w e d łu g w ie k u d l a k a ż d e j z a n a l i z o w a n y c h z b i o r o w o ś c i . S t a n d a r d e m , j a k p o p r z e d n i o , b ę d z i e r o z k ł a d w e d łu g w ie k u o g ó ł u c z y n n y c h n a u c z y c i e l i s z k ó ł o g ó l n o k s z t a ł c ą c y c h . O trz y m a n e w y n i k i p o d a j e t a b . 7 . Zauważamy, ż e w y s t ę p u j e d u ż e z r ó ż n i c o w a n i e w p ł y n n o ś c i k a d r n a u c z y c i e l s k i c h m ię d z y t y p a m i s z k ó ł , j a k i w e d łu g p ł c i . W ię k sz e w s p ó ł c z y n n i k i z w o l n i e ń w ś r ó d o s ó b p o d e j m u j ą c y c h p r a c ę w l i c e a c h ( s z c z e g ó l n i e d l a m ę ż c z y z n ) ś w i a d c z ą o m n i e j s z e j s t a b i l n o ś c i t e j s u b p o p u l a c j i . R e l a c j e w z r ó ż n i c o w a n i u w s p ó ł c z y n n i k a z w o l n i e ń ( t a b . 7 ) w y k a z u j ą t a k ą samą t e n d e n c j ę j a k ś r e d n i s t a ż p r a c y zawodowej o b l i c z o n y d l a t y c h s u b p o p u l a c j i ( t a b . 4 i 5 ) . Tak w i ę c możemy p o w t ó r z y ć w n i o s e k o w i ę k s z e j s k ł o n n o ś c i m ę ż c z y zn do z m ia n y zaw o-22 T . M i l l e r , P ł y n n o ś ć k a d r w ł ó d z k i m p r z e m y ś l e b a w e ł -n ia -n y m , " Ż y c i e g o s p o d a r c z e " 1 9 5 8 , -n r 1 5 , s . 3*

(15)

d u , p r z y czym w i ę k s z e d y s p r o p o r c j e w e d łu g p ł c i zauważamy w śró d k a d r y z l i c e u m . P r z y p o s z u k i w a n i u c z y n n ik ó w s t a b i l i z a c j i w z a -w o d z i e n a u c z y c i e l s k i m musimy p a m i ę t a ć , ż e n a s z e b a d a n i e ma być t y l k o ź r ó d ł e m l ic z b o w y m u ł a t w i a j ą c y m nam r e a l i z a c j ę c e l u . Z t e g o powodu n i e i n t e r p r e t u j e m y w i e l k o ś c i w s p ó ł c z y n n i k ó w z w o l-n i e ń , t y l k o d o s z u k u je m y s i ę r e l a c j i z a c h o d z ą c y c h m ię d z y n i m i i p r ó b u je m y j e t ł u m a c z y ć . T a b e l a 7 W s p ó ł c z y n n i k z w o l n i e ń w t y p a c h s z k ó ł z u w z g l ę d n i e n i e m p ł c i R o d z a j s t r u k t u r y w e d łu g w iek u L i c z b a z w o l n i e ń n a 10 0 0 0 z a t r u d n i o n y c h w t y p i e s z k o ł y i p ł c i s z k o ł y po d staw o w e l i c e a m ę ż c z y ź n i k o b i e t y m ę ż c z y ź n i k o b i e t y Zmienna 97 32 186 47 S t a ł a 107 35 260 40 Ź r ó d ł o j O b l i c z e n i a i b a d a n i a w ł a s n e .

W p r z y p a d k u o t r z y m a n i a t a k i c h sam ych w niosków n a p o d s t a w i e a n a l i z y p ł y n n o ś c i k a d r , j a k w c z e ś n i e j p r z y w s t ę p n e j w e r y f i k a c j i ( s p r a w d z i a n - w y s t a n d a r y z o w a n a w a r t o ś ć ś r e d n i e g o s t a ż u ) , komen-t a r z b ę d z i e k r ó t k i p o n ie w a ż w y d a j e s i ę n i e c e lo w y m p o w t a r z a n i e r o z w a ż a ń z p o p r z e d n i c h pu n k tó w o p r a c o w a n i a . H. W e r s t y 2 ^ p i s z e : " P ł y n n o ś ć z a ł ó g J e s t z j a w i s k i e m b a r d z o z ł o ż o n y m . Wywołane J e s t ono p r z e z w i e l e n a j b a r d z i e j r ó ż n o r o d n y c h p r z y c z y n ek o n o m icz-n y c h , s o c j o l o g i c z n y c h , p s y c h o l o g i c z n y c h , d e m o g r a f i c z n y c h i t p . N ie w s z y s t k i e z t y c h p r z y c z y n s ą ł a t w o u c h w y t n e i m i e r z a l n e " 24. J a k o j e d n o z e ź r ó d e ł p ł y n n o ś c i k a d r J . T u l s k i 25 p o d a j e " t r u d n o ś c i w w y b o r z e w ł a ś c i w e g o z a w o d u " . S ą d z im y , ż e p ł y n n o ś ć w z a w o d z i e 23 W e r s t y , o p . c i t . , s . 4 6 . 24 P odobny p o g l ą d r e p r e z e n t u j e T. O b r ę b s k i , C h a r a k t e r i r o d z a j e f l u k t u a c j i z a t r u d n i e n i a p r z e m y s ł o w e g o . Na p r z y k ł a d z i e p r z e m y s ł u o k r ę t o w e g o , "Ruch p r a w n i c z y , e k o n o m ic z n y i s o c j o l o g i c z -n y " 1 9 6 4 , n r 3 , a . 1 6 3 . 25 J . T u 1 s к i , P ł y n n o ś ć m ło d y c h k a d r , " Ż y c i e g o s p o d a r c z e " 1 9 6 1 , n r 3 , s . 6 .

(16)

n a u c z y c i e l s k i m może być m. i n . w y n ik ie m p o m y łe k w o b r a n i u k i e -r u n k u p r a c y z a w o d o w e j. W i n t e r p r e t a c j i wyników t a b . 7 pomoże nam w i e l k o ś ć ś r e d n i e g o p oziom u w y k s z t a ł c e n i a om aw ianych z b i o -r o w o ś c i o d c h o d z ą c y c h . M i a r ą p r z e c i ę t n e g o poziom u t e j c e c h y b ę -d z i e ś r e d n i a l i c z b a l a t n a u k i 2 6 . P r z y p u s z c z e n i e s w o j e o p i e r a m y na o p i n i i A. M a t e j k o 2 7 , k t ó r y mówi o o d w r o t n e j p r o p o r c j o n a l n o -ś c i k w a l i f i k a c j i i s k ł o n n o ś c i do s t a b i l i z a c j i . Poziom w y k s z t a ł -c e n i a a n a l i z o w a n y c h p o d z b i o r o w o ś c i p r e z e n t u j e t a b . 8 . T a b e l a 8 Ś r e d n i a l i c z b a l a t n a u k i n a u c z y c i e l i s z k ó ł o g ó l n o k s z t a ł c ą c y c h m. Ł o d z i , k t ó r z y z m i e n i l i zawód w l a t a c h 1970-1971 P ł e ć Ś r e d n i a l i c z b a l a t n a u k i SzP LO M ę ż c z y ź n i 1 4 , 0 0 1 5 , 4 3 K o b i e t y 1 4 , 5 0 1 6 , 0 0 Ź r ó d ł o : O b l i c z e n i a i b a d a n i a w ł a s n e . W yniki z a w a r t e w t a b . 8 p o t w i e r d z i ł y c z ę ś c i o w o w n i o s e k A. M a t e j k o , ż e o d c h o d z ą c y z LO m a ją w y k s z t a ł c e n i e w y ż s z e . J e ś l i u w z g lę d n im y w n a s z e j a n a l i z i e p ł e ć , t o n i e t y l k o h i p o t e z a zo-s t a ł a o d r z u c o n a , a l e n i e zauważamy i s t o t n y c h r ó ż n i c m ię d z y m ężczy zn am i i k o b i e t a m i ( - 0 , 5 0 l a t w SzP i - 0 , 5 7 l a t w LO). Na-l e ż y d o d a ć , ż e a n a l o g i c z n e r ó ż n i c e d l a p e ł n o z a t r u d n i o n y c h wy-n o s z ą + 0 ,1 1 l a t d l a S z P , a 0 , 1 7 l a t d l a LO. Tak w i ę c n a u c z y c i e -l e o p u s z c z a j ą c y zawód r ó ż n i ą s i ę k w a l i f i k a c j a m i od s w o i c h "czyr>- n y c h " k o le g ó w ( d l a m ę ż c z y z n i n m i n u s , d l a k o b i e t i n p l u s ) . P r z y pomocy s y n t e t y c z n e j m i a r y p oziom u w y k s z t a ł c e n i a ( ś r e d n i e j l i c z -by l a t n a u k i ) n i e p o t r a f i m y o b j a ś n i ć w s z y s t k i c h r e l a c j i m ię d z y w s p ó ł c z y n n i k a m i z w o l n i e ń o b l i c z o n y m i d l a a n a l i z o w a n y c h z b i o r o -w o ś c i . S ą d z im y , ż e z a i s t n i a ł a s y t u a c j a może b y ć w y n ik ie m : - d z i a ł a n i a c z y n n ik ó w o s o b i s t y c h , k t ó r y c h n a w e t może n i e w y k a z a ć ż a d n e b a d a n i e ; 26 G u r a j , P oziom w y k s z t a ł c e n i a . . . 27 A. M a t e j k o , S t a b i l i z a c j a z a ł o g i , " P r z e g l ą d o r g a n i z a -c j i " 1 9 6 4 , n r 6 , s . 5 .

(17)

- c z a s u p r z e p r o w a d z a n i a b a d a n i a , a w i ę c o k r e s u p rz y g o to w a w -c z e g o do w p r o w a d z e n ia w ż y c i e " K a r t y p raw i obow iązków n a u c z y -c i e l a " ; - s p e c y f i c z n y c h s y t u a c j i j a k i e w y t w o r z y ł y s i ę w i n n y c h r e -s o r t a c h , co s p r z y j a ł o z k o l e i p r z e c h w y c e n i u n a u c z y c i e l i do s i e b i e . O d d z i a ł y w a n i e o s t a t n i e j g r u p y c z y n n ik ó w można b y w pewnym s t o p n i u o b j a ś n i ć w i e l k o ś c i ą w s p ó ł c z y n n i k ó w z w o l n i e ń w p o s z c z e -g ó l n y c h p o z io m a c h w y k s z t a ł c e n i a z u w z g l ę d n i e n i e m t y p u s z k o ł y i p ł c i . U n a s j e s t t o n i e m o ż l i w e z e w z g l ę d u n a z b y t m a łe l i c z e b n o ś c i p o d z b i o r o w o ś c i ( t a b . 6 ) . I n n ą c e c h ą , k t ó r a m o g łab y o b j a ś n i ć r e l a c j e w t a b . 7 j e s t s t a n c y w i l n y . A n a l i z a z t e g o p u n k t u w i d z e n i a ( c h o ć b y t y l k o w y r ó ż n i ć dwa w a r i a n t y s t a n u c y w i l n e g o : w z w i ą z k u m a ł ż e ń s k i m i p o z o s t a l i ) J e s t n i e p o p r a w n a z powodów w c z e ś n i e j w y m ie n io n y c h . A n a l i z u j ą c w a r t o ś c i w s p ó ł c z y n n i k ó w z w o l n i e ń możemy j e d y n i e s t w i e r d z i ć , ż e k s z t a ł t u j ą s i ę o n e r ó ż n i e w z a l e ż n o ś c i od t y p u s z k o ł y i p ł c i . Na p o d s t a w i e t e g o s p r a w d z i a n u możemy p o w ie -d z i e ć , ż e c z y n n i k a m i s t a b i l i z a c j i j e s t t y p s z k o ł y , p ł e ć , c z ę -ś c i o w o p o z io m w y k s z t a ł c e n i a , a do s t a n u c y w i l n e g o n i e p o t r a f i m y s i ę u s t o s u n k o w a ć . O b e c n i e poddamy a n a l i z i e w a r t o ś c i d r o g i e j z z a p r o p o n o w a n y c h m i a r p ł y n n o ś c i k a d r , a m i a n o w i c i e w s p ó ł c z y n n i -ka s t a b i l i z a c j i ( s t a b i l n o ś c i z a ł o g i ) J e s t t o s t o s u n e k l i c z b y z a t r u d n i o n y c h o s t a ż u d ł u ż s z y m n i ż wymagane minimum s t a b i l i z a c j i do l i c z b y z a t r u d n i o n y c h o g ó łe m : Według I . Z y s n a r s k i e g o " o k r e s minimum s t a b i l i z a c y j n e g o z a ł o g i może być r ó ż n y d l a r ó ż n y c h p r z e d s i ę b i o r s t w " 2^ . My n a t o m i a s t j e s t e ś m y w k ł o p o c i e j a k u s t a l i ć p o w y ż s z ą w i e l k o ś ć d l a n a u c z y -c i e l i . Uważamy, ż e j e s t t o s p r a w a d y s k u s y j n a i j a k i e byśmy n i e p r z y j ę l i minimum s t a b i l i z a c y j n e , t o z a w s z e b ę d z i e można do-s z u k a ć do-s i ę argum entów p r z e m a w i a j ą c y c h n a j e g o n i e k o r z y ś ć . N a sz a d e c y z j a j e s t n a s t ę p u j ą c a : minimum s t a b i l i z a c y j n e d l a n a u c z y c i e l i w y n o s i 3 l a t a i p o s t a r a m y s i ę j ą o b e c n i e u z a s a d -n i ć . Argumentem n a j w y ż s z e j w a g i j e s t f a k t p i e r w s z e g o p r z e s z e r e -g o w a n ia n a u c z y c i e l a , k t ó r e g o s t a ż w y n o s i 3 l a t a . S k o ro " w y t r z y -28 J . P e n k e r , S t a t y s t y k a i e w i d e n c j a p r a c y , Warszawa 1 9 7 7 , s . 1 0 2 . 2^ Z y s n a r s k i , o p . c i t . , s . 9 4 .

(18)

m a ł" t e n o k r e s , t o n a o g ó ł p o z o s t a w a ł . N ie można b r a ć s t a ż u b a r d z o k r ó t k i e g o , bo w te d y z a p y t a n e i n d y w i d u a l n e j e d n o s t k i , c z y z a m i e r z a j ą p o z o s t a ć w tym z a w o d z i e o d p o w i a d a j ą , ż e o r i e n -t a c j a i c h w -tym z a k r e s i e j e s -t n i e d o s -t a -t e c z n a .

Innym argum entem j e s t o d s e t e k l i c z b y o s ó b o d c h o d z ą c y c h z zawodu o s t a ż u n i e p r z e k r a c z a j ą c y m 3 l a t w s t o s u n k u do o g ó ł u ( t a b . 9 ) . T a b e l a 9 N a u c z y c i e l e z m i e n i a j ą c y zawód w r o k u 1970 i 1971 ( ł ą c z n i e ) w e d łu g s t a ż u p r a c y S t a ż (w l a t a c h ) L i c z b a n a u c z y c i e l i s z k o ł y p o d staw o w e l i c e a m ę ż c z y ź n i k o b i e t y m ę ż c z y ź n i k o b i e t y 0 1 1 3 2 1 -2 - 5 - 1 3 - 3 1 -4 1 2 1 -5 1 3 -6 1 1 8 - - 1 1 9 1 - 1 10 - - 1 1 11 - 2 -12 - - 1 -13 - - - -14 - - - -15 - - - -16 - - - -17 - - - 1 18 - - - -19 - - - -20 - - - -20+ - - 1 -Razem 7 19 7 5 Ż r ó d ł o : O b l i c z e n i a w ł a s n e .

(19)

( t a b . 9 ) . Wynosi on d l a n a u c z y c i e l i z e s z k ó ł p o d sta w o w y c h 50%, a z l i c e u m o k . 30% ( p r z y z a ł o ż e n i u , ż e w o ln o l i c z y ć p r o c e n t y z t a k i e j m a ł e j l i c z b y J a k ą J e s t 1 2 ) . S ą d z im y , ż e w i ę k s z o ś ć z w o l n i e ń o s ó b o l i c z b i e l a t p r a c y n i ż s z e j n i ż 5 , a w i ę k s z e j o d e p r z y j ę t e g o minimum j e s t spowodowana z m i a n ą s t a n u c y w i l n e -go , c z e g o n i e p o t r a f i m y udokum entow ać n a p o d s t a w i e wyników n a s z e g o b a d a n i a . Można j e d y n i e p o w i e d z i e ć , ż e o s o b y n i e b ę d ą c e w z w ią z k u m a łż e ń s k im w y k a z u j ą w i ę k s z e s k ł o n n o ś c i do zm ian y zawodu. O b e c n i e po u z a s a d n i e n i u ( p r z y n a j m n i e j w pewnym s t o p n i u ) m i n i -mum s t a b i l i z a c y j n e g o p r z e j d z i e m y do a n a l i z y w s p ó łc z y n n ik ó w s t a -b i l n o ś c i w e d łu g ty p ó w s z k o ł y i p ł c i . O d p o w ie d n ie i n f o r m a c j e z a -w i e r a t a b . 1 0 . T a b e l a 10 W s p ó ł c z y n n i k i s t a b i l n o ś c i n a u c z y c i e l i s z k ó ł o g ó l n o k s z t a ł c ą c y c h w e d łu g ty p ó w s z k o ł y i p ł c i P ł e ć L i c z b a n a u c z y c i e l i o s t a ż u d ł u ż -szym n i ż 3 l a t a n a 1000 z a t r u d -n i o -n y c h SzP LO M ę ż c z y ź n i 830 867 K o b i e t y 879 809 Ogółem 873 827 Z r ó d ł o : B a d a n i a w ł a s n e . O k a z a ło s i ę , ż e n a u c z y c i e l e o s t a ż u p o w y ż e j 3 l a t s t a n o w i ą po w y żej 80% z a t r u d n i o n y c h . O d s e t e k t e n J e s t w y ż sz y w s z k o ł a c h p o d s ta w o w y c h . J e ś l i w każdym t y p i e p l a c ó w k i u w z g lę d n im y p ł e ć t o r e l a c j e b ę d ą r ó ż n o k i e r u n k o w e . I t a k w SzP w i ę c e j j e s t k o b i e t o s t a ż u p r z e k r a c z a j ą c y m p r z y j ę t e minimum, a w LO męż-c z y z n . Na p o d s t a w i e w a r t o ś c i t e j m ało p r e c y z y j n e j m i a r y j a k ą C z ę s t ą p r z y c z y n ą z w o l n i e ń może b y ć u k o ń c z e n i e s t u d i ó w , c z y l i u z y s k a n i e w y k s z t a ł c e n i a wymaganego p r z e z " K a r t ę p r a w . . . " , p a t r z W. I w a n o w s k i , W y k s z t a ł c e n i e n a u c z y c i e l s t w a r o k u 1 9 7 0 , "Nowa s z k o ł a " 1 9 7 0 , n r 5 .

(20)

j e s t w s p ó ł c z y n n i k s t a b i l n o ś c i możemy p o w i e d z i e ć , ż e k a d r a w s z k o ł a c h ś r e d n i c h j e s t m n i e j s t a b i l n a ( n i s k i w s p ó ł c z y n n i k d l a ko-b i e t ) . 5 . Z a k o ń c z e n i e P r z y p o m n ijm y , ż e c e l e m n i n i e j s z e g o o p r a c o w a n i a b y ł o u s t a l e -n i e c z y n n ik ó w s t a b i l i z a c j i w z a w o d z i e n a u c z y c i e l s k i m . Dokona-l i ś m y t e g o n a p r z y k ł a d z i e k a d r y z a t r u d n i o n e j w s z k o ł a c h o g ó l -n o k s z t a ł c ą c y c h m. Ł o d z i . P r z y p o m n ijm y , ż e w y k o r z y s t a n e w a n a l i -z i e b a d a n i e b y ł o b a d a n ie m w y c z e r p u ją c y m i z t e g o w z g lę d u n i e można u o g ó l n i a ć o t r z y m a n y c h wyników. N i e m n i e j p o z a s t r o n ą po-z n a w c po-z ą p o t w i e r d z a ono pewne p r a w i d ł o w o ś c i , k t ó r e p r e z e n t u j ą w s w o i c h p r a c a c h s p e c j a l i ś c i z d z i e d z i n y p e d a g o g i k i i s o c j o l o g i i ( d o n i c h n a l e ż ą p r a w i e w s z y s c y c y t o w a n i a u t o r z y ) . O b e c n i e podsumujemy r e z u l t a t y a n a l i z p r z e p r o w a d z o n y c h w n i -n i e j s z y m o p r a c o w a -n i u . W n io s k i z o s t a n ą s f o r m u ł o w a n e t a b e l a r y c z -n i e . Celem t e j p r e z e n t a c j i j e s t p o k a z a n i e j a k o d d z i a ł u j ą na s t a b i l i z a c j ę w z a w o d z i e n a u c z y c i e l s k i m c z y n n i k i m a j ą c e r a c j ę b y t u t y l k o w p r z y p a d k u r o z p a t r y w a n i a j e d n e g o z n i c h . J e d n o -c z e ś n i e musimy p a m i ę t a ć o i c h wzajemnym s k o r e l o w a n i u . D la k a ż d e g o z c z y n n ik ó w u s t a l i l i ś m y j e g o c e c h y , k t ó r y c h wpływ j e s t n i e z a l e ż n y od p o z o s t a ł y c h . T e r a z wymienimy j e i n a pod-s t a w i e l o g i c z n y c h p r z e s ł a n e k pokażem y k i e r u n e k i c h wpływu na s t a b i l i z a c j ę o s ó b p o d e j m u j ą c y c h p r a c ę w z a w o d z i e n a u c z y c i e l s -kim. J a k o p i e r w s z y c z y n n i k r o z p a t r z y m y t y p s z k o ł y . W tym p r z y -p a d k u u s t a l i l i ś m y d w ie n i e z a l e ż n e c e c h y , a m i a n o w i c i e t 1 . Ranga p l a c ó w k i . 2 . P ł a c a . Ad 1 . S u g e r u j e o n a w y ż s z o ś ć n a u c z y c i e l a s z k o ł y ś r e d n i e j , k tó r e m u i m p o n u j e m i e j s c e p r a c y z e w z g l ę d u n a p o z y c j ę s p o ł e c z -n ą , j a k i z w r o t g r z e c z n o ś c i o w y używ any p r z e z u c z n i ó w . Tak w ię c r a n g a s z k o ł y wpływa s t a b i l i z u j ą c o w l i c e a c h , a w odwrotnym k i e r u n k u w SzP.

(21)

rów-n i e ż w momencie p r z e p r o w a d z a n i a b a d a n i a , w y n a g r o d z e n i e n a u -31 c z y c i e l a b y ł o f u n k c j ą w y k s z t a ł c e n i a o r a z s t a ż u p r a c y . F a k t p o d e jm o w a n ia p r a c y w s z k o l e ś r e d n i e j u ł a t w i a o t r z y -m a n ie g o d z i n z l e c o n y c h l u b c z a s o w e z a s t ę p s t w o ^ 2 w p l a c ó w k a c h omawianego r e s o r t u . S i ł a o d d z i a ł y w a n i a p ł a c y na d a l s z e z a t r u d -n i e -n i e w tym samym t y p i e s z k o ł y j e s t m n i e j s z a n i ż j e j r a n -g a . Możemy p o w i e d z i e ć , ż e o b y d w ie c e c h y m a ją t e n sam k i e r u n e k wpływu na p ł y n n o ś ć k a d r w omawianym z a w o d z i e , a m i a n o w i c i e ; im s z k o ł a z a j m u j e w y ż s z e m i e j s c e w h i e r a r c h i i ( S z P , ś r e d n i e , wyż-s z e ) , tym k a d r a tam z a t r u d n i o n a p o w in n a być b a r d z i e j s t a b i l -n a .

J e ś l i b ę d z ie m y r o z p a t r y w a l i z a g a d n i e n i e d a l s z e g o p o z o s t a -w a n i a w z a w o d z i e n a u c z y c i e l s k i m t y l k o z p u n k t u w i d z e n i a p ł c i z a t r u d n i o n y c h , t o możemy p o w i e d z i e ć , ż e ^ ) e s t o n a u w arunkow ana:

1 . M o ż l i w o ś c i ą u z y s k a n i a s t a n o w i s k a k i e r o w n i c z e g o w s z k o l - n i c t w i e . 2 . P r e d y s p o z y c j a m i p e d a g o g i c z n y m i o s o b y n a u c z a j ą c e j . 3 . R odzajem p o s i a d a n e j s p e c j a l i z a c j i . 4 . W ynagrodzeniem . Ad 1 . Z p r a k t y k i w iadom o, ż e n i e z a l e ż n i e od r e s o r t u na s t a -n o w i s k a k i e r o w n i c z e c h ę t n i e j z a t r u d n i a s i ę m ę ż c z y z n , k t ó r z y na o g ó ł m a ją w y ż s z e k w a l i f i k a c j e , z w ł a s z c z a p o z a o b rę b e m d u ż e g o m i a s t a . A n a l i z o w a n a c e c h a d z i a ł a d w u k ie r u n k o w o , p o n ie w a ż m ę ż c z y zn a (w p r z e c i w i e ń s t w i e do k o b i e t y ) n i e z a j m u j ą c y k i e r o w -n i c z e g o s t a n o w i s k a (w s z k o l n i c t w i e j e s t i c h n i e w i e l u ) b ę d z i e d ą ż y ł do z m ia n y p r a c y . Ad 2 . K o b i e t y , z e w z g l ę d u n a s w o j ą r o l ę j a k ą m a ją s p e ł -n i a ć w ż y c i u , w y k a z u j ą p r e d y s p o z y c j e o p i e k u ń c z e i p e d a g o g i c z -n e z a r a z e m . D l a t e g o z w ięk szy m z a m i ł o w a n i e m , w p o r ó w n a n i u z m ę ż c z y z n a m i, w y k o n u ją o b o w i ą z k i w y n i k a j ą c e z p r z y n a l e ż n o ś c i do 34 o m a w ia n e j g r u p y zawodowej . P o n a d t o n ien o rm o w a n y c z a s p r a c y I w a n o w s k i , K a d r y . . . , s . 1 6 2 . ^ 2 Na p o d s t a w i e p r y w a t n y c h rozmów z czy n n y m i n a u c z y c i e l a m i . ^ J . W o s k o w s k i , F e m i n i z a c j a zawodu n a u c z y c i e l s k i e -g o , " K u l t u r a i s p o ł e c z e ń s t w o " 1 9 6 3 , n r 3 , s . 9 2 .

34 s . K r a w c e w i c z , Zawód n a u c z y c i e l a . Z b a d a ń nad do-s k o n a l e n i e m i do-s a m o k do-s z t a ł c e n i e m , W ardo-szawa 1 9 7 0 , do-s . 5 6 .

(22)

35 wpływa d o d a tk o w o na r e a l i z a c j ę i c h obowiązków domowych . Roz-w a ż a n i a t e p r z e m a w i a j ą z a w i ę k s z ą s t a b i l n o ś c i ą k o b i e t . Ad 3 . " T a k i e s p e c y f i k a c j e zawodowe w ś r ó d n a u c z y c i e l i , j a k f i l o l o g i a p o l s k a , c h e m i a , b i o l o g i a , g e o g r a f i a s ą w y r a ź n i e zma- j o r y z o w a n e p r z e z k o b i e t y " 3 6 . J . Woskowski37 mówi n a t o m i a s t , ż e k o b i e t y m a ją z d o l n o ś c i w k i e r u n k u h u m a n is ty c z n y m i c z ę ś c i e j k o ń c z ą s z k o ł y p e d a g o g i c z n e n i ż m ę ż c z y ź n i . F a k t y t e p o z w a l a j ą nam s ą d z i ć o w i ę k s z e j s k ł o n n o ś c i m ę ż c z y zn do z m ia n y zawodu. Ad 4 . N i s k i e p ł a c e w z a w o d z i e n a u c z y c i e l s k i m b a r d z i e j z n i e -c h ę -c a j ą m ę ż c z y z n . Tym b a r d z i e j , ż e z r o l ą m ę ż c z y zn y ł ą c z y s i ę z a b e z p i e c z e n i e e g z y s t e n c j i r o d z i n i e , c z e g o zawód n a u c z y -c i e l s k i f a k t y c z n i e n i e j e s t w s t a n i e z a p e w n i ć n a znośnym po-z i o m i e 3 8 . U w z g l ę d n i a j ą c u w a g i o d n o ś n i e do p k t 1 możemy j e d n a k po-w i e d z i e ć , ż e w s z y s t k i e c e c h y j a k i e z o s t a ł y z a s u g e r o w a n e p r z y b a d a n i u p ł c i j a k o c z y n n i k a s t a b i l i z a c j i o d d z i a ł u j ą w k i e r u n k u w i ę k s z e j s t a b i l n o ś c i k o b i e t . Z k o l e i s p ra w d z im y r o l ę n a s t ę p n e g o c z y n n i k a d e m o g r a f i c z n e g o j a k i m j e s t s t a n c y w i l n y . W tym p r z y p a d k u do c e c h n i e z a l e ż -n y c h -n a l e ż ą : 1 . M o ż liw o ść ł a t w e g o p r z e m i e s z c z a n i a s i ę l u d z i w o ln y c h . 2 . * V arunki b y to w e r o d z i n y . Ad 1 . Ludziom wolnym ł a t w i e j j e s t z m i e n i ć z a w ó d , j a k i m i e j s c o w o ś ć . D e c y z j ę p o d e j m u j ą s a m i , a r o d z a j wykonywanej p r a c y j e s t p o d y k to w a n y p r a w i e w y ł ą c z n i e z a m iło w a n ie m i z d o l -n o ś c i a m i . J e d n o c z e ś n i e n i e muszą o n i p o s z u k i w a ć w y ż e j p ł a t n e -go s t a n o w i s k a , p o n ie w a ż n i e p o s i a d a j ą r o d z i n y . Ad 2 . F a k t p o s i a d a n i a r o d z i n y h a m u je s t a b i l n o ś ć t e j g r u p y o s ó b . K o n i e c z n o ś ć z a p e w n i e n i a warunków m a t e r i a l n y c h zm usza do p r z e n i e s i e n i a n a s t a n o w i s k o z wyższym u p o s a ż e n i e m . J e d n o c z e ś n i e c z ę s t o l u d z i e c i n i e mogą p r z e n i e ś ć s i ę do in n e g o m i a s t a c z y r e s o r t u , bo n i e ma w nim s z k o ł y , do k t ó r e j o b e c n i e u c z ę s z c z a j ą 3^ T am że, s . 53» 36 Z. B r a m b e r e k , F e m i n i z a c j a zawodu n a u c z y c i e l s k i e g o , " N a u c z y c i e l i W ychowanie" 1 9 7 1 , n r 1 - 2 . J J . W o s k o w s k i , 0 p o z y c j i s p o ł e c z n e j n a u c z y c i e l a , Ł ó d ź , 1 9 6 4 , s . 11 7 . 3 8 K r a w c e w i c z , o p . c i t . , s . 5 3 .

Cytaty

Powiązane dokumenty

W roku 2004 Straż Miejska zatrudniała 294 osoby. Zgodnie z Uchwałą Rady Mia- sta Krakowa z 23 października 2003 roku, Nr XXIX/247/03 w sprawie kierunków działania Prezydenta

Doświadczenia i zamysły hiszpańskich i polskich pisarzy — żołnierzy były z oczywistych względów odmienne (de Londoño pisał z perspektywy starć w Niderlandach i w basenie

Wïród skutków implementacji globalistycznej idei nauki w strukturach Ùadu akademickiego w Polsce wymieni° naleČy: zmiany iloïciowe w kontekïcie produkcji publikacji

Whether or not Jiří Weil’s primary interest in the works of Jewish poets from the Warsaw Ghetto stems from his membership of the internationally collaborating Czech PEN Club, from

The process of development of initial mathematical concepts at children population is conditioned by children’s nature, their knowledge and the type of mathematical

Styl życia jako zespół zachowań charakterystyczny dla danej jednostki czy grupy, w znacznym stopniu (ponad 50%) determinuje zdrowie. Wiedza na temat człowie- ka, jego zachowań

Metoda całkowitego odbicia promieniowania rentgenowskiego (Total Reflection X-Ray Fluorescence - TXRF) oparta jest na analizie promieniowania charakterystycznego emitowanego

Petrykowski wyraził opinię, iż pokolenie dorosłych (m.in. auto‑ rów koncepcji programowych edukacji regionalnej) nie jest w stanie tego typu zjawisk zaaprobować i