151 RECENZJE
Ksi +az.ka Anny Szudry-Barszcz, która ukaza=a sie+ w Bibliotece Katedry Filozofii Wychowania, moz.e byc´ ciekaw +a inspiracj +a do przemys´lenia wspó=czesnych proble-mów edukacji nie tylko dla studentów i wyk=adowców filozofii czy pedagogiki, ale takz.e i moz.e przede wszystkim dla samych nauczycieli. Autorce uda=o sie+ pokazac´, z.e jes´li do s´redniowiecznych rozwaz.an´ podejdziemy w sposób otwarty, ale bez nieuzasadnionego naukowo szacunku dla mistrzów przesz=os´ci, moz.emy czerpac´ cen-ne wskazówki, ale dostrzegac´ tez., z.e nie wyczerpuj +a one odpowiedzi na pytania stawiane przez wspó=czesne s´rodowiska wychowawczo-edukacyjne. W tej krytycznej perspektywie, w czasach, gdy na brak punktów odniesienia cierpi nie tylko m=odziez., ale i sami nauczyciele, s´w. Tomasz moz.e okazac´ sie+ niezast +apionym przewodnikiem, do którego tekstów warto sie+gac´ zdecydowanie cze+s´ciej.
Ks. Marcin Szczerbin´ski Katedra Pedagogiki Chrzes´cijan´skiej KUL
Tadeusz
S a k o w i c z, Wybrane aspekty s´rodowiska rodzinnego
w percepcji i ocenie osób osadzonych w polskich zak?adach karnych,
Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls” 2009, ss. 481.
Tadeusz Sakowicz jest absolwentem KUL-u, gdzie ukon´czy= studia magisterskie w zakresie filozofii praktycznej. Naste+pnie odby= studia doktoranckie z filozofii prawa, równiez. na KUL-u, które zwien´czy=a obrona rozprawy doktorskiej dotycz +acej dysfunkcjonalnos´ci polskiej rodziny. Praca w pan´stwowym pogotowiu opiekun´czym w charakterze wychowawcy pozwoli=a Autorowi na gruntowne poznanie problemów wspó=czesnego s´rodowiska m=odych przeste+pców, a takz.e zanalizowanie patologicz-nego s´rodowiska rodzinpatologicz-nego.
Praktyczne podejs´cie do zagadnienia oraz odpowiednie przygotowanie teoretyczne zaowocowa=o powstaniem kilku ksi +az.ek, których jest redaktorem lub wspó=redakto-rem, z zakresu problematyki rodzinnej, penitencjarnej, resocjalizacyjnej oraz socjologii wychowania. Ponadto dorobek T. Sakowicza liczy kilkadziesi +at artyku=ów naukowych i popularnonaukowych z wymienionych dziedzin.
Recenzowana pozycja ukazuje problemy rodzin osób osadzonych w zak=adach kar-nych na przestrzeni transformacji ustrojowej w Polsce po 1989 r. Jest to niezwykle dynamiczny okres zarówno pod wzgle+dem zjawisk na arenie politycznej, jak i gospo-darczej, które nie pozosta=y bez wp=ywu na przemiany spo=eczne oraz na obraz wspó=czesnej polskiej rodziny.
Publikacja jest przeznaczona do odbioru g=ównie przez osoby pracuj +ace w za-k=adach karnych, aresztach s´ledczych, innych placówkach penitencjarnych i opie-kun´czo-wychowawczych oraz przez s´rodowiska wspó=pracuj +ace, takie jak
152 RECENZJE
stwo, pracownicy socjalni, a takz.e naukowi zajmuj +acy sie+ podobn +a problematyk +a. Praca stanowi zbiór usystematyzowanej wiedzy, która pozwoli stworzyc´ w=as´ciwy pogl +ad na temat wp=ywu rodziny na losy ludzi, którzy w swoim z.yciu zetkne+li sie+ z przymusow +a izolacj +a wie+zienn +a. Przedstawia wyniki badan´, które prowadzone by=y w latach 2000-2005 na terenie ca=ego kraju ws´ród osadzonych przebywaj +acych w zak=adach karnych. Potwierdza za=oz.enie, z.e rodzina osadzonych zawsze by=a miejscem kszta=towania sie+ pogl +adów i dokonywania wyborów, które cze+sto skutkuj +a odbywaniem kary pozbawienia wolnos´ci.
To niewydolnos´c´ rodziny oraz czynniki s´rodowiskowe, w jakich znajduje sie+ m=ody, kszta=tuj +acy sie+ cz=owiek, sprawiaj +a, z.e tor ich losów cze+sto napotyka na swojej drodze przeszkody, które nieumieje+tnie omijane prowadz +a cze+sto do przy-musowej izolacji.
Zamierzeniem Autora by=o zdiagnozowanie aktualnego funkcjonowania jednostek i ich rodzin, które wesz=y w konflikt z prawem. Naznaczone pie+tnem przeste+pczos´ci, najcze+s´ciej znajdowa=y sie+ na kon´cu w hierarchii „drabiny spo=ecznej”. To osoby przebywaj +ace w izolacji wie+ziennej, z dala od naturalnego s´rodowiska spo=ecznego, gdzie ich sytuacja z.yciowa w wybranych aspektach sta=a sie+ dla Autora g=ównym przedmiotem badan´.
T. Sakowicz za=oz.y=, z.e wspomniana sytuacja z.yciowa omawianych wie+z´niów ulega wp=ywom poprzez oddzia=ywania w rodzinie (proces wychowania), które skon´-czy=y sie+ dla badanych pobytem za murami wie+zienia. Nie bez znaczenia s +a tutaj równiez. warunki s´rodowiskowe, spo=eczne oraz ca=okszta=t zdarzen´ na s´wiecie. Wspó=istnienie tych czynników oraz wywieranie presji na m=ody, kszta=tuj +acy sie+ charakter, to budowanie s´wiadomos´ci o z.yciu i s´wiecie wspó=czesnym, zarówno w konteks´cie pozytywnych, jak i negatywnych relacji. Brak dos´wiadczenia m=odego cz=owieka skutkuje cze+sto podejmowaniem niew=as´ciwych decyzji. Naraz.ony jest on na sytuacje, które s +a w stanie skomplikowac´ póz´niejsze doros=e z.ycie. Autor wska-zuje w badaniach zalez.nos´ci pomie+dzy wiekiem badanych, jakos´ci +a ich z.ycia rodzin-nego a ich przeste+pczos´ci +a. Badania te znalaz=y potwierdzenie z danymi uzyskanymi w skali ogólnopolskiej.
Publikacja podzielona jest na osiem rozdzia=ów.
Rozdzia= I jest wprowadzeniem do stanu badan´ nad rodzinami wie+z´niów po 1989 r. Autor przedstawia sytuacje+ z.yciow +a wie+z´niów, ich ogóln +a charakterystyke+, róz.ne przejawy i typy przeste+pczos´ci, z.ycie religijne w rodzinach przeste+pców. Opisuje wp=yw kary pozbawienia wolnos´ci na funkcjonowanie rodziny, a takz.e dzia-=ania pomocowe kierowane do rodziny oraz przeste+pców po odbyciu kary pozbawie-nia wolnos´ci.
Rozdzia= II zawiera opis procedury badan´ wybranych aspektów s´rodowiska ro-dzinnego w percepcji i ocenie osób osadzonych w polskich zak=adach karnych. Autor przedstawia cel i problematyke+ badan´, stawia hipotezy badawcze, podaje metody, narze+dzia i techniki badawcze, zapoznaje tez. czytelnika z technikami obliczen´ statystycznych. Okres´la równiez. teren prowadzonych badan´, czas i specyfike+.
Rozdzia= III pos´wie+cony jest charakterystyce spo=eczno-demograficznej badanych osób. Autor dokonuje skrupulatnej analizy i klasyfikacji badanych pod wzgle+dem wieku, p=ci, wykszta=cenia, stanu cywilnego, miejsca zamieszkania, pochodzenia
153 RECENZJE
spo=ecznego i warunków materialnych badanych wie+z´niów. Analizie poddaje rodzaj pope=nionego przeste+pstwa, d=ugos´c´ pobytu w zak=adzie karnym. Opisuje tez. wskaz´-nik dysfunkcjonalnos´ci rodziny (WDR), który zastosowano w badaniach jako narze+-dzie u=atwiaj +ace rozpoznanie i charakterystyke+ rodziny oraz niektórych aspektów z.ycia osobistego badanych wie+z´niów.
Rozdzia= IV, zatytu=owany Rodzina pochodzenia a przesteBpczos´c´ badanych osób, zawiera opis rodziny jako s´rodowiska wychowawczego. Autor przedstawia rodzine+ w aspekcie przeste+pczos´ci badanych, ich poczucia sprawiedliwos´ci, zajmuje sie+ tez. analiz +a niegodnego poste+powania ludzi, ich poczucia moralnos´ci, a takz.e s´wiado-mos´ci prawnej badanych. Ponadto przedstawia modele przeste+pstw ws´ród badanej grupy i opracowuje model przeste+pcy. Dokonuje tez. charakterystyki wie+z´niów pod wzgle+dem pope=nionych przeste+pstw, na przyk=ad przeste+pstwa przeciwko zdrowiu i z.yciu, przeste+pstwa przeciwko mieniu, przeste+pstwa przeciwko obyczajom.
Rozdzia= V, zatytu=owany Struktura rodziny pochodzenia a dzia?alnos´c´ przesteBpcza
wieBz´niów, zawiera analize+ struktury rodziny w zestawieniu z rodzajem pope=nionego przeste+pstwa. Autor dokonuje oceny wp=ywu rodziny pochodzenia na badane osoby.
W rozdziale VI analizie poddano s´rodowisko wychowawcze i relacje wewn + atrz-rodzinne w zestawieniu z pope=nionymi przeste+pstwami. Autor opisuje kulture+ domu rodzinnego, atmosfere+ w nim panuj +ac +a, relacje z rodzen´stwem oraz warunki mate-rialne. Ponadto zamieszcza dane dotycz +ace s +asiedztwa domu rodzinnego, wszystko w po= +aczeniu z rodzajem pope=nionego przeste+pstwa.
Rozdzia= VII pos´wie+cony zosta= aspektowi religijnos´ci w konteks´cie przeste+p-czos´ci badanych osób. T. Sakowicz zanalizowa= zalez.nos´c´ sytuacji religijnej od pope=nionego przeste+pstwa. Badaniu podda= ocene+ w=asn +a religijnos´ci skazanych, stosowanie praktyk religijnych, znajomos´c´ prawd religijnych. Pyta= badanych o dos´wiadczenia religijne oraz autorytet g=owy Kos´cio=a. Wszystkie zagadnienia oceniane s +a przez pryzmat rodzaju pope=nionego przeste+pstwa.
Rozdzia= VIII zawiera informacje na temat aktualnego funkcjonowania badanych, równiez. w konteks´cie pope=nionego przeste+pstwa. Osoby badane odpowiadaj +a na pytania dotycz +ace uwarunkowan´ moralnos´ci, stanu zdrowia, wykszta=cenia, zawodu, preferowanych wartos´ci, zainteresowan´, sposobu spe+dzania wolnego czasu, a takz.e oceny samych siebie. Autor dotyka takich zagadnien´, jak dos´wiadczanie wsparcia ws´ród badanych, ocenia relacje z innymi ludz´mi oraz ich dotychczasowe z.ycie, a takz.e pragnienie zmiany. Ponadto interesuje sie+ najwaz.niejszymi zadaniami z.yciowymi. Kaz.d +a z tych kwestii zestawia z rodzajem pope=nionego przeste+pstwa.
W rozdziale IX Autor zajmuje sie+ weryfikacj +a hipotez oraz wyci +aga wnioski, które powsta=y po wnikliwej analizie bogatego materia=u badawczego.
To, czy nasze pan´stwo, stosuj +ace rzekomo polityke+ prorodzinn +a, jest s´wiadome skali problemu, to sprawa numer jeden. To, z.e be+d +ac jednym z biedniejszych krajów w Europie, Polska przeznacza ogromne kwoty na utrzymanie wie+z´niów i póz´niej na pomocowy fundusz postpenitencjarny, to sprawa kolejna. Nie nam to oceniac´.
Czy zatem sensowne jest leczenie objawów choroby bez staran´ dotycz +acych po-szukiwania przyczyny tego schorzenia? Badania potwierdzaj +a, z.e problemy rodziny s +a problemami spo=eczen´stwa. To w rodzinie wszystko sie+ zaczyna.
154 RECENZJE
Dr Tadeusz Sakowicz wykona= ogrom z.mudnej i trudnej pracy, staraj +ac sie+ przedstawic´ problemy s´rodowiska rodzinnego osadzonych na tle transformacji ustrojowej, w po= +aczeniu z róz.nego typu pope=nionymi przeste+pstwami. Autor nie stara sie+ ubarwic´ rzeczywistos´ci, która dla wielu decydentów jest, by=a i be+dzie powodem do wstydu. To powaz.ne problemy, których nie da sie+ „zamies´c´ pod dy-wan”. Potrzeba ogromnej pracy pokolen´, potrzeba podnoszenia s´wiadomos´ci nas wszystkich, byc´ moz.e wyda kiedys´ spodziewany plon. Pocz +atek tej pracy uczyni= dr Sakowicz. Nalez.y uzdrowic´ niektóre rodziny, aby nasze dzieci stworzy=y zdrowsze spo=eczen´stwo. Nasz +a przysz=os´c´. Temu przys=uz.y sie+ z pewnos´ci +a publikacja Tadeusza Sakowicza.
ElzEbieta Burdzan´ Instytut Pedagogiki KUL
