Planowanie finansowe w badaniu sprawozdań finansowych

Pełen tekst

(1)633. 2003. Akademii Ekonomicznej w Krakowie. £ukasz Górka Katedra. Rachunkowoœci. Finansowej. Planowanie finansowe w badaniu sprawozdañ finansowych 1.. Wprowadzenie. Ka¿dy bieg³y rewident, przystêpuj¹c do badania przed³o¿onego mu sprawozdania finansowego, musi odpowiedzieæ na pytanie: czy jednostka w daj¹cej siê przewidzieæ przysz³oœci bêdzie kontynuowa³a dzia³alnoœæ w nie zmniejszonym istotnie zakresie, bez postawienia jej w stan likwidacji lub upad³oœci? Pytanie to wynika z zasady kontynuacji dzia³alnoœci okreœlonej w art. 5 ust. 2 ustawy z dnia 29 wrzeœnia o rachunkowoœci. Podobnie sformu³owano tê zasadê w Miêdzynarodowych Standardach Rachunkowoœci, które dziêki nowelizacji ustawy o rachunkowoœci dokonanej 9 listopada 2000 r. bêd¹ odgrywaæ jeszcze wiêksz¹ rolê w polskiej rachunkowoœci. Zgodnie z art. 10 ust. 3 znowelizowanej ustawy o rachunkowoœci w sprawach nieuregulowanych krajowymi przepisami jednostki mog¹ stosowaæ miêdzynarodowe standardy rachunkowoœci1, z których w MSR nr 1 zapisano, ¿e sporz¹dzaj¹c sprawozdanie finansowe, kierownictwo jednostki powinno dokonaæ oceny zdolnoœci jednostki do kontynuowania dzia³alnoœci. Sprawozdanie to powinno byæ sporz¹dzone przy za³o¿eniu kontynuacji dzia³alnoœci, z wyj¹tkiem sytuacji, gdy kierownictwo zamierza zlikwidowaæ jednostkê, zaniechaæ prowadzenia dzia³alnoœci gospodarczej, albo oprócz tego kierownictwo nie ma ¿adnej realistycznej alternatywy. Je¿eli, dokonuj¹c tej oceny, kierownictwo jednostki posiada wiedzê o zdarzeniach lub okolicznoœciach, które mog¹ powodowaæ niezgodnoœæ z t¹ zasad¹, to powinno ono ujawniæ fakt istnienia tej niepewnoœci w informacji dodatkowej, a w wypadku spó³ek kapita³owych i spó³dzielni tak¿e w sprawozdaniu z dzia³alnoœci. Podobnie mocno kwestia kontynuacji dzia³alnoœci uregulowana jest w Unii Europejskiej. Zgodnie z rozdz. 7 IV Dyrektywy Unii Europejskiej2 z dnia 25 lipca 1978 r. w sprawie rocz1. Miêdzynarodowe Standardy Rachunkowoœci 1999, s. 94.. IV Dyrektywa Rady z dnia 25 lipca 1978 r. w sprawie rocznych sprawozdañ finansowych niektórych rodzajów spó³ek, „Rachunkowoœæ” 1998, nr 6. 2.

(2) 188. £ukasz Górka. nych sprawozdañ finansowych niektórych spó³ek, mówi¹cym o zasadach wyceny obowi¹zuj¹cych pañstwa cz³onkowskie, pierwsz¹ z zasad jest w³aœnie zasada kontynuacji dzia³alnoœci. Wa¿ne jest, aby ju¿ w momencie sporz¹dzania planu badania oraz oceny ryzyka, dziêki wstêpnej analizie finansowej oraz rozmowie z kierownictwem jednostki, sprawdziæ czy nie ma zagro¿enia kontynuacji dzia³alnoœci.. 2. Wycena w warunkach kontynuacji dzia³alnoœci Tylko odpowiedŸ twierdz¹ca na pytanie o mo¿liwoœæ kontynuacji dzia³alnoœci przez jednostkê uzasadnia wycenê aktywów i pasywów na dzieñ bilansowy zgodn¹ z art. 28 ww. ustawy w nastêpuj¹cy sposób: – œrodki trwa³e oraz wartoœci niematerialne i prawne – wyceniane s¹ wed³ug cen nabycia, kosztów wytworzenia lub wartoœci przeszacowanej w wyniku aktualizacji wyceny œrodków trwa³ych, które s¹ pomniejszane o odpisy amortyzacyjne lub umorzeniowe, a tak¿e odpisy wynikaj¹ce z trwa³ej utraty ich wartoœci; wycena ta jest uzasadniona tym, ¿e jednostka nadal bêdzie wykorzystywaæ posiadane œrodki trwa³e w prowadzonej dzia³alnoœci gospodarczej, a wydatki poniesione na ich zakup poprzez amortyzacjê obci¹¿¹ koszty kolejnych okresów, – œrodki trwa³e w budowie – w wysokoœci ogó³u kosztów zwi¹zanych bezpoœrednio z ich nabyciem lub wytworzeniem, pomniejszonych o odpisy z tytu³u trwa³ej utraty wartoœci, – udzia³y w innych jednostkach oraz inne inwestycje zaliczone do aktywów trwa³ych – zgodnie z cen¹ nabycia pomniejszon¹ przez odpisy z tytu³u trwa³ej utraty wartoœci lub wed³ug wartoœci godziwej; wartoœæ w cenie nabycia mo¿na przeszacowaæ do wartoœci w cenie rynkowej, ró¿nic¹ zaœ dodatni¹ z przeszacowania zwiêkszyæ kapita³ (fundusz) z aktualizacji wyceny, a ujemn¹ zwiêkszyæ koszty finansowe; podobnie wyceniane s¹ udzia³y w jednostkach podporz¹dkowanych, z t¹ ró¿nic¹, ¿e udzia³y zaliczane do aktywów trwa³ych mog¹ byæ wyceniane metod¹ praw w³asnoœci, której zastosowanie okreœla art. 63 ww. ustawy, – inwestycje krótkoterminowe – wed³ug ceny (wartoœci) rynkowej albo wed³ug ceny nabycia, lub ceny (wartoœci) rynkowej, przyjmuj¹c zawsze ni¿sz¹ z nich; krótkoterminowe inwestycje, dla których nie istnieje aktywny rynek pozwalaj¹cy na weryfikacjê ceny wyceniamy wed³ug wartoœci godziwej, – rzeczowe sk³adniki aktywów obrotowych – wyceniamy wed³ug cen nabycia lub kosztów wytworzenia nie wy¿szych jednak od cen ich sprzeda¿y netto na dzieñ bilansowy, – nale¿noœci i udzielone po¿yczki – w kwocie wymaganej zap³aty z zachowaniem ostro¿noœci, poniewa¿ w dalszej niezmienionej istotnie dzia³alnoœci jednostki powinny one zostaæ uregulowane, – zobowi¹zania – w kwocie wymagaj¹cej zap³aty, przy czym zobowi¹zania bilansowe, których uregulowanie nast¹pi zgodnie z umow¹ w drodze wydania aktywów finansowych innych ni¿ œrodki pieniê¿ne lub wymiany na instrumenty finan-.

(3) Planowanie finansowe w badaniu sprawozdañ finansowych. 189. sowe – wed³ug wartoœci godziwej; wycena ta jest zasadna tylko w wypadku kontynuacji dzia³alnoœci przez jednostkê, – rezerwy – wyceniamy w uzasadnionej i wiarygodnie oszacowanej wartoœci, – kapita³y (fundusze w³asne) oraz pozosta³e aktywa i pasywa – w wartoœci nominalnej wynikaj¹cej z ksi¹g rachunkowych. Zasada ta obowi¹zuje dla daj¹cej siê przewidzieæ przysz³oœci obejmuj¹cej okres nie krótszy ni¿ jeden rok od dnia bilansowego. Nale¿y tak¿e zauwa¿yæ, i¿ wszczêcie postêpowania naprawczego lub zmiana formy prawnej nie musi oznaczaæ koniecznoœci rezygnacji z zasady kontynuacji dzia³alnoœci, chyba ¿e stosowna umowa przewiduje obni¿enie wartoœci aktywów i pasywów bilansu. W wypadku gdy jednostka przewiduje zaprzestanie okreœlonego zakresu dzia³alnoœci, który ma wp³yw na przychody i koszty przysz³ych okresów sprawozdawczych, powinna zgodnie z zasad¹ kontynuacji dzia³alnoœci odrêbnie wykazaæ przychody i koszty z tym zwi¹zane. Zupe³nie inaczej wygl¹da wycena, je¿eli za³o¿enie o kontynuacji dzia³alnoœci nie jest zasadne. W tym wypadku wyceniamy aktywa jednostki w cenach sprzeda¿y netto mo¿liwych do uzyskania, nie wy¿szych jednak od cen nabycia lub kosztów wytworzenia, pomniejszonych o dotychczas dokonane odpisy amortyzacyjne lub umorzeniowe, a tak¿e odpisy z tytu³u trwa³ej utraty wartoœci. Jednostka musi tak¿e w takim wypadku utworzyæ rezerwê na przewidywane dodatkowe koszty i straty zwi¹zane z zaniechaniem lub utrat¹ zdolnoœci do kontynuacji ca³oœci lub czêœci dzia³alnoœci. Obowi¹zek takiej wyceny oraz utworzenia rezerwy nastêpuje w szczególnoœci w przeddzieñ postawienia jednostki w stan likwidacji (chyba ¿e jest ona spowodowana prywatyzacj¹ przedsiêbiorstwa pañstwowego) lub w stan upad³oœci, na koniec roku obrotowego, je¿eli na dzieñ zatwierdzenia sprawozdania finansowego za dany rok obrotowy jednostka nie bêdzie kontynuowa³a dzia³alnoœci, na koniec roku obrotowego przypadaj¹cego w czasie trwania postêpowania likwidacyjnego lub upad³oœciowego, a tak¿e w przeddzieñ przekazania, podzia³u lub sprzeda¿y jednostki, je¿eli odpowiednia umowa nie przewiduje przyjêcia za podstawê rozliczeñ wartoœci maj¹tku ustalonej przy za³o¿eniu kontynuacji dzia³alnoœci przez jednostkê. Wa¿ne jest zatem okreœlenie ju¿ na pocz¹tku badania, czy jednostka bêdzie kontynuowa³a dzia³alnoœæ w niezmienionym istotnie zakresie, aby bieg³y rewident móg³ wydaæ pisemn¹ opiniê wraz z raportem z badania, stwierdzaj¹ce czy sprawozdanie finansowe jest prawid³owe oraz rzetelnie i jasno przedstawia sytuacjê maj¹tkow¹ i finansow¹, jak te¿ wynik finansowy badanej jednostki.. 3.. Zagro¿enie. kontynuacji. dzia³alnoœci. Pierwszej oceny zasadnoœci kontynuacji dzia³alnoœci dokonuje zawsze kierownictwo jednostki, przystêpuj¹c do sporz¹dzenia sprawozdania finansowego. Drugim etapem tej kontroli jest analiza przeprowadzona przez bieg³ego rewidenta..

(4) 190. £ukasz Górka. Je¿eli dzia³alnoœæ jednostki jest rentowna i nie istniej¹ problemy zwi¹zane z p³ynnoœci¹ finansow¹ oraz inne okolicznoœci, które mog¹ zagra¿aæ przysz³oœci jednostki, to za³o¿enie, i¿ jednostka bêdzie kontynuowa³a dzia³alnoœæ, nie wymaga szczegó³owej analizy. Za³o¿enie powy¿sze nie mo¿e oczywiœcie staæ w sprzecznoœci ze stanem prawnym (np.: postawienie jednostki w stan upad³oœci lub likwidacji nie wywo³anej prywatyzacj¹ przedsiêbiorstwa pañstwowego, wygaœniêcie umowy spó³ki, utrata zezwolenia lub koncesji) lub gdy rzeczywistoœæ gospodarcza przeczy mo¿liwoœci kontynuowania dzia³alnoœci (np.: prowadzenie dzia³alnoœci przynosz¹cej straty, utrata rynków zbytu, problemy z p³ynnoœci¹ finansow¹, które mog¹ doprowadziæ do koniecznoœci zg³oszenia w najbli¿szej przysz³oœci wniosku o upad³oœæ przez jednostkê b¹dŸ przez jej wierzycieli). Przyczyny zaprzestania dzia³alnoœci gospodarczej mog¹ mieæ tak¿e charakter niefinansowy. Najczêstsze z nich to: zawarcie umowy spó³ki na czas okreœlony, wyczerpanie z³ó¿, których wydobyciem jednostka siê zajmowa³a, wygaœniêcie licencji b¹dŸ niemo¿noœæ dalszej wspó³pracy ze sob¹ wspólników. Przystêpuj¹c do sporz¹dzenia sprawozdania finansowego i chc¹c uzasadniæ za³o¿enie kontynuacji dzia³alnoœci, kierownictwo jednostki powinno rozpatrzyæ czynniki okreœlaj¹ce bie¿¹c¹ i przewidywan¹ rentownoœæ prowadzonej dzia³alnoœci, ustaliæ harmonogram wp³at nale¿noœci i regulowania zobowi¹zañ, i w razie nadwy¿ki zobowi¹zañ, wczeœniej ustaliæ mo¿liwoœci przesuniêcia terminów p³atnoœci lub zapewniæ jednostce zewnêtrzne finansowanie. Wed³ug Z. Fedaka3 istniej¹ trzy g³ówne grupy objawów œwiadcz¹ce o zagro¿eniu zdolnoœci jednostki do kontynuowania dzia³alnoœci. S¹ to: 1) objawy finansowe: – znaczne straty z dzia³alnoœci operacyjnej, – wystêpuje ujemny kapita³ obrotowy, czyli nadwy¿ka zobowi¹zañ krótkoterminowych nad aktywami obrotowymi, – problemy jednostki z utrzymaniem p³ynnoœci finansowej objawiaj¹ce siê np.: du¿ym udzia³em po¿yczek krótkoterminowych w finansowaniu maj¹tku trwa³ego, czyli naruszenie z³otej zasady finansowania, brak mo¿liwoœci pozyskania lub odnowienia umów kredytowych z bankiem, skrócenie terminów p³atnoœci zobowi¹zañ lub nawet obowi¹zek p³atnoœci gotówkowej przy zamówieniach sk³adanych dostawcom, znaczne przekroczenia terminów sp³aty zobowi¹zañ, nieterminowe wp³aty zobowi¹zañ bud¿etowych, brak mo¿liwoœci pokrycia niedoborów pieniê¿nych wynikaj¹cych z planów finansowych, – niekorzystnie kszta³tuj¹ce siê wskaŸniki finansowe, zw³aszcza jeœli s¹ to wskaŸniki zdolnoœci p³atniczej, rentownoœci i rotacji, – brak œrodków na realizacjê wa¿nych inwestycji rozwojowych, wdro¿enie nowych wyrobów do produkcji i wymianê zu¿ytych technicznie lub ekonomicznie œrodków trwa³ych; 2) objawy operacyjne:. Z. Fedak, Zasady wyceny aktywów i pasywów bilansu oraz ustalania wyniku finansowego, Rachunkowoœæ – zamkniêcie roku 2001 – otwarcie ksi¹g na rok 2002, Warszawa 2001, s. 18. 3.

(5) Planowanie finansowe w badaniu sprawozdañ finansowych. 191. – zwi¹zanie jednostki z jednym g³ównym odbiorc¹ lub dostawc¹ powoduj¹ce automatyczne przenoszenie jego k³opotów na jednostkê, – produkcja wy³¹cznie jednego lub w¹skiego asortymentu produktów, co w wypadku za³amania na rynku mo¿e w krótkim czasie doprowadziæ do upadku jednostki, – utrata istotnego rynku zbytu, – utrata lub bliski termin wygaœniêcia koncesji lub licencji, – brak wp³ywu jednostki na ceny sprzeda¿y obowi¹zuj¹ce na danym rynku, – wyczerpywanie siê z³ó¿ surowców, z których jednostka korzysta lub utrata g³ównego dostawcy, – odejœcie osób, które sprawowa³y kluczowe funkcje kierownicze bez jednoczesnego znalezienia sprawnych zastêpców, – niezadowolenie za³ogi, konflikty wewn¹trz jednostki; 3) inne objawy: – nierozstrzygniête powa¿ne sprawy s¹dowe lub administracyjne (podatkowe, celne), które w wypadku niepomyœlnego rozstrzygniêcia mog¹ spowodowaæ powstanie zobowi¹zañ, których jednostka nie bêdzie w stanie uregulowaæ, – niekorzystne zmiany przepisów podatkowych, celnych lub administracyjnych w kraju, w którym dzia³a jednostka, jak i dotycz¹ce g³ównych eksportowych rynków zbytu, – niekorzystne zmiany udzia³u jednostki w rynku zbytu, po³¹czone z umocnieniem pozycji na rynku g³ównych konkurentów jednostki. Podobnie objawy te sformu³owane zosta³y w Miêdzynarodowych Standardach Rewizji Finansowej4. Z. Fedak przedstawia tak¿e program badania kontynuacji dzia³alnoœci jednostki5. Proponuje on, aby rozszerzyæ prowadzon¹ analizê finansow¹, tak aby zebraæ wszystkie dostêpne informacje. Nale¿y pozyskaæ od jednostki prognozy sprawozdania finansowego na okres wystarczaj¹cy do oceny czasu trwania jednostki, nastêpnie omówiæ je z kierownictwem oraz zbadaæ ich realnoœæ uwzglêdniaj¹c w³asne doœwiadczenie oraz warunki w jakich dzia³a jednostka. W wypadku gdy dalsza dzia³alnoœæ jednostki wymaga zewnêtrznego poparcia, nale¿y ustaliæ zakres zobowi¹zañ osób trzecich do udzielenia tego poparcia. Je¿eli dalsze istnienie jednostki zale¿y od wykonania przed³o¿onych planów, nale¿y oszacowaæ realnoœæ ich wykonania. Bieg³y powinien tak¿e oceniæ wp³yw niepewnoœci zobowi¹zañ warunkowych zale¿nych od przysz³ych zdarzeñ, jak np. nierozstrzygniête sprawy s¹dowe. Ostatnim krokiem bêdzie rozwa¿enie potrzeby pozyskania pisemnych dowodów i oœwiadczeñ od zarz¹du o kontynuacji dzia³alnoœci i prawdopodobnym wyniku zobowi¹zañ warunkowych oraz od osób trzecich deklaruj¹cych poparcie dla jednostki zapewnienie ci¹g³ego poparcia.. 4. Por.: Miêdzynarodowe Standardy Rewizji Finansowej 1996, s. 182–187.. 5. Z. Fedak, Metody i technika rewizji sprawozdañ finansowych, SKwP, Warszawa 1998, s. 448..

(6) £ukasz Górka. 192. 4. Planowanie i analiza finansowa w badaniu sprawozdañ finansowych Aby uwiarygodniæ mo¿liwoœæ kontynuacji dzia³alnoœci, jednostka powinna pos³u¿yæ siê sporz¹dzonymi planami dotycz¹cymi przysz³oœci. Na koniecznoœæ szerszego wykorzystania prospektywnego charakteru wspó³czesnej rachunkowoœci wskazywa³ ju¿ w 1948 r. S. Skrzywan, pisz¹c: „St¹d rachunek gospodarczy, obejmuj¹cy w pewnym zasiêgu przysz³oœæ, teraŸniejszoœæ i przesz³oœæ przedsiêbiorstwa, a wiêc rachunek ca³oœciowy z punktu widzenia czasu, nazywaæ bêdziemy dalej rachunkowoœci¹ w przedsiêbiorstwie [...]. Jeœli bowiem rachunkowoœæ ma byæ drogowskazem dla kierownictwa przy pobieraniu decyzji, powinna byæ tak samo nastawiona jak to kierownictwo, powinna byæ rachunkiem ex ante, a nie tylko rachunkiem ex post”6. St¹d tak wa¿ne jest, aby jednostki oraz biegli rewidenci korzystali z mo¿liwoœci, które daje wspó³czesna rachunkowoœæ oraz jej analityczna funkcja, czyli analiza finansowa. W dzisiejszych czasach wa¿ne wydaje siê, aby rachunkowoœæ i analiza finansowa nie s³u¿y³y tylko do weryfikacji dzia³añ podjêtych w przesz³oœci, ale nale¿y tak¿e wykorzystywaæ ich prospektywny charakter. Prospektywnymi narzêdziami tak pojêtej analizy mog¹ byæ m.in.: dŸwignia, rachunek progów rentownoœci czy te¿ model Du Ponta7. Procedury analizy finansowej nale¿y wykorzystywaæ równie¿ w badaniu sprawozdañ finansowych. Dziêki ich zastosowaniu bieg³y rewident mo¿e szybko zorientowaæ siê w sytuacji badanej jednostki. Dzia³ania takie zalecane s¹ równie¿ w Miêdzynarodowym Standardzie Rewizji Finansowej (MSRF 520 „Procedury analityczne”), który mówi: „Audytor powinien stosowaæ procedury analityczne przy planowaniu i ogólnym przegl¹dzie poszczególnych faz rewizji”8. Wszystko po to, aby bieg³y móg³ wyraziæ niezale¿n¹ opiniê o tym, czy sprawozdanie finansowe jest prawid³owe oraz rzetelnie i jasno przedstawia sytuacjê maj¹tkow¹ i finansow¹ oraz wynik finansowy badanej jednostki. Razem z t¹ opini¹ bieg³y sporz¹dza raport z badania, który przedstawia, jaka jest sytuacja oraz wynik finansowy badanej jednostki. W raporcie tym zamieszcza siê podstawowe wskaŸniki charakteryzuj¹ce dzia³alnoœæ badanej jednostki, jej wynik, rentownoœæ oraz sytuacjê maj¹tkow¹ i finansow¹. W raporcie powinien tak¿e wskazaæ na niekorzystne zjawiska tkwi¹ce b¹dŸ to w samej jednostce, b¹dŸ w jej otoczeniu. Bieg³y przedstawia omówione wskaŸniki wraz z komentarzem oraz wskazaniem zjawisk negatywnych zagra¿aj¹cych kontynuacji dzia³alnoœci przez jednostkê. Procedury analityczne stosowane przez bieg³ego rewidenta okreœla³a tymczasowa norma nr 2 wykonywania zawodu bieg³ego rewidenta. W przesz³oœci zgodnie z t¹ norm¹ bieg³y musia³ wykonaæ tzw. przegl¹d analityczny oraz podaæ treœæ wskaŸników okreœlonych w za³¹czniku nr 2 do tej normy. 6 S. Skrzywan, Rachunkowoœæ w przedsiêbiorstwie przy gospodarce planowej (cele i funkcje), Gospodarczy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1948, s. 22–23 i 33. 7 Szerzej o prospektywnych walorach analizy finansowej w: B. Micherda, Analityczna funkcja rachunkowoœci, Wydawnictwo AE w Krakowie, Kraków 2001. 8. Por.: Miêdzynarodowe Standardy Rewizji Finansowej 1996, s. 151..

(7) Planowanie finansowe w badaniu sprawozdañ finansowych. 193. Po nowelizacji prawa dotycz¹cego badania sprawozdañ finansowych znowelizowano tak¿e normê nr 2, która okreœla teraz szczegó³owy zakres wskaŸników finansowych podlegaj¹cych badaniu przez bieg³ego rewidenta w ramach tzw. analizy sytuacji jednostki (odpowiednik poprzedniego przegl¹du analitycznego)9. Bieg³y na podstawie obliczonych wskaŸników mo¿e i powinien uprawdopodobniæ kontynuacjê dzia³alnoœci badanej jednostki. Bez rozbudowanej analizy finansowej niemo¿liwe by³oby wydanie opinii o prawid³owoœci badanego sprawozdania finansowego. Bieg³y dziêki zastosowaniu odpowiednich procedur analitycznych i doborowi w³aœciwych prób do badania mo¿e szybko i wiarygodnie zweryfikowaæ przed³o¿one sprawozdanie finansowe. Dobór próby oraz zastosowane procedury analizy finansowej powinny zostaæ opisane przez bieg³ego w sporz¹dzanej dokumentacji badania. Dokumentacja badania zawiera wszystkie ustalenia dokonane przez bieg³ego w trakcie badania. Na jej podstawie bieg³y sporz¹dza raport i opiniê, które s¹ syntetycznym ujêciem dokonanych ustaleñ. Wa¿ne wydaje siê zwrócenie uwagi w³aœnie na dokumentacjê badania. To w³aœnie ona pozwala bieg³emu na wydanie opinii oraz stanowi dowód na jej poparcie w wypadku jakichkolwiek w¹tpliwoœci badanej jednostki lub innych odbiorców informacji zawartych w opinii badania. Zatem du¿¹ wagê powinno siê przyk³adaæ do w³aœciwego doboru próby i zastosowanych procedur analitycznych oraz poprawnoœci sporz¹dzanej dokumentacji roboczej. Bieg³y rewident powinien elastycznie modyfikowaæ i dostosowywaæ do specyfiki badanej jednostki zestaw wskaŸników zalecany przez normê wykonywania zawodu. Mo¿e tak¿e dodatkowo wykorzystaæ syntetyczne modele do prognozowania upad³oœci jednostki – tzw. indeksy Z-score10. Jest to rodzaj analizy dyskryminacyjnej zaproponowany w 1968 r. przez E. Altmana i s³u¿y do przewidywania bankructwa jednostek gospodarczych. Wad¹ zaproponowanego modelu jest ograniczenie terytorialne i czasowe jego zastosowania. Wynika to ze specyfiki prowadzenia rachunkowoœci w danym kraju oraz specyfiki warunków ekonomicznych. Model oraz obliczone dla niego wartoœci graniczne obowi¹zuj¹ce w danym kraju mog¹ mieæ zastosowanie do prognozowania tylko w tym kraju i to w krótkim okresie. Z zadowoleniem nale¿y jednak odnotowaæ próby zbudowania funkcji dyskryminacyjnej dostosowanej do warunków polskiej gospodarki 11.. 9 B. Micherda, Analiza finansowa w badaniu sprawozdañ finansowych [w:] Rewizja sprawozdañ finansowych a rozwój podmiotów gospodarczych – referaty i komunikaty na II Doroczn¹ Konferencjê Audytingu, Jachranka k. Warszawy, 22–24 listopada 2001, Krajowa Izba Bieg³ych Rewidentów, Warszawa 2001, s. 107–110. 10 Por.: T. Stasiewski, Z-score – indeks przewidywanego upadku przedsiêbiorstwa, „Rachunkowoœæ” 1996, nr 12; L. Bednarski, Problemy oceny zagro¿enia sytuacji finansowej przedsiêbiorstwa, Zeszyty Teoretyczne Rady Naukowej Stowarzyszenia Ksiêgowych w Polsce, Warszawa 1998, nr 46. 11 Por.: A. Ho³da, Prognozowanie bankructwa jednostki w warunkach gospodarki polskiej z wykorzystaniem funkcji dyskryminacyjnej Zh, „Rachunkowoœæ” 2001, nr 5..

(8) £ukasz Górka. 194. Podstaw¹ dzia³alnoœci ka¿dej nowoczesnej jednostki gospodarczej jest plan dzia³alnoœci12, natomiast wa¿n¹ jego czêœci¹ jest plan finansowy13, który jest ostatecznym rezultatem ca³ego procesu planistycznego. To w³aœnie te plany powinny podlegaæ sprawdzeniu przez bieg³ego rewidenta weryfikuj¹cego za³o¿enie kontynuacji dzia³alnoœci badanej jednostki. Planowanie finansowe powinno byæ postrzegane w kontekœcie realizacji podstawowego celu finansowego jednostki gospodarczej, jakim jest maksymalizacja wartoœci firmy, która gwarantuje kontynuacjê dzia³alnoœci. Wspó³czesny rozwój w dziedzinie planowania spowodowa³ wyodrêbnienie planowania d³ugookresowego, zwanego strategicznym oraz planowania krótkookresowego, czyli bud¿etowania. Planowanie d³ugookresowe mo¿na zdefiniowaæ jako systematyczny i sformalizowany proces celowego kierowania i sterowania przysz³ymi dzia³aniami, zmierzaj¹cymi do osi¹gniêcia zamierzonych celów w okresach przekraczaj¹cych jeden rok. Z kolei planowanie krótkookresowe musi uwzglêdniaæ teraŸniejszoœæ oraz fizyczne, ludzkie i finansowe zasoby znajduj¹ce siê w dyspozycji jednostki gospodarczej i obejmuje zazwyczaj okres do jednego roku. Na plan finansowy sk³ada siê prognozowany (czyli tzw. pro forma) bilans, rachunek zysków i strat oraz zestawienie przep³ywów pieniê¿nych.. 5.. Bud¿etowanie. Punktem wyjœcia w procesie bud¿etowania jest zawsze plan d³ugookresowy, na który sk³adaj¹ siê wszystkie bud¿ety sporz¹dzone na kolejne lata. Plan ten nale¿y przekazaæ osobom sporz¹dzaj¹cym bud¿ety bie¿¹ce (krótkookresowe), tak aby, przystêpuj¹c do sporz¹dzania bud¿etu bie¿¹cego, przyczyniæ siê do osi¹gniêcia celów bud¿etu strategicznego. Na tym etapie nale¿y tak¿e zidentyfikowaæ wszystkie czynniki ograniczaj¹ce dzia³alnoœæ jednostki gospodarczej. W procesie bud¿etowania pierwszym etapem jest sporz¹dzenie bud¿etu sprzeda¿y, poniewa¿ to zazwyczaj popyt na wyroby jest czynnikiem okreœlaj¹cym skalê dzia³alnoœci jednostki. Bud¿et sprzeda¿y jest tym najwa¿niejszym i jednoczeœnie najtrudniejszym do opracowania, poniewa¿ ca³kowita wielkoœæ sprzeda¿y zale¿y od zachowañ klientów. Ponadto, popyt mo¿e byæ okreœlony ogólnym stanem gospodarki lub zachowaniami konkurentów. Bud¿et sprzeda¿y to iloœciowe zestawienie wszystkich produktów, jakie jednostka gospodarcza zamierza sprzedaæ wraz 12 T. Kotarbiñski przez plan w sensie prakseologicznym rozumie: „opis mo¿liwego w przysz³oœci doboru i uk³adu czynnoœci zjednoczonych wspólnym celem lub mo¿liwego w przysz³oœci doboru i uk³adu czêœci sk³adowych wytworu czynnoœci tak zjednoczonych”, T. Kotarbiñski, Traktat o dobrej robocie, Ossolineum, Wroc³aw 1969, s. 74. 13 Jedn¹ z metod sporz¹dzania planów finansowych jest metoda zintegrowanego planowania finansowego. Por.: W. Pluta, Metoda zintegrowanego planowania finansowego, „Rachunkowoœæ” 1997, nr 8. Proponuje siê tak¿e metodê eliminacji ryzyka z procedur sporz¹dzania sprawozdañ finansowych pro forma. Por.: W. Pluta, Wykorzystanie analizy wra¿liwoœci do planowania finansowego, „Rachunkowoœæ” 1997, nr 6..

(9) Planowanie finansowe w badaniu sprawozdañ finansowych. 195. z szacunkami dotycz¹cymi cen sprzeda¿y. Okreœla on wielkoœæ przychodów ze sprzeda¿y, która pos³u¿y do oszacowania wp³ywów œrodków pieniê¿nych od klientów. Pos³u¿y on tak¿e do sporz¹dzenia bud¿etu kosztów produkcji, sprzeda¿y, dystrybucji i administracji. Bud¿et sprzeda¿y uwa¿any jest za podstawowy, gdy¿ wszystkie kategorie kosztów zale¿¹ w du¿ym stopniu od sprzeda¿y. Dlatego te¿ ka¿da nieprawid³owoœæ w jego oszacowaniu powoduje b³êdy w pozosta³ych bud¿etach. Kolejnym etapem bud¿etowania jest sporz¹dzenie bud¿etu produkcji. Opracowuje siê go w ujêciu iloœciowym, a osob¹ odpowiedzialn¹ jest kierownik produkcji. Celem tego bud¿etu jest upewnienie siê, czy jednostka gospodarcza posiada niezbêdne moce produkcyjne, aby zaspokoiæ przewidywan¹ sprzeda¿ i utrzymaæ niezbêdny poziom zapasów. Bud¿et zu¿ycia materia³ów bezpoœrednich sporz¹dza siê w ujêciu iloœciowym i wartoœciowym. Odpowiedzialni za jego wykonanie s¹ kierownicy wydzia³ów, którzy przewiduj¹, jaka iloœæ materia³ów bêdzie potrzebna do wyprodukowania zaplanowanej produkcji, wykorzystuj¹c w tym celu normy zu¿ycia materia³ów opracowane w danej jednostce. Przyjête normy zu¿ycia materia³ów bezpoœrednich nale¿y okresowo weryfikowaæ, aby ich wielkoœci odpowiada³y wielkoœciom rzeczywistym i nie powodowa³y powstawania zbyt du¿ych odchyleñ wielkoœci rzeczywistych od planowanych. Za sporz¹dzenie bud¿etu zakupu materia³ów bezpoœrednich odpowiedzialny jest kierownik dzia³u zaopatrzenia. Odpowiada on za dostarczenie niezbêdnej iloœci materia³ów we w³aœciwym czasie i po zaplanowanej cenie nabycia. Musi uwzglêdniæ tak¿e utrzymanie minimalnego zaplanowanego poziomu zapasów materia³owych, które pozwol¹ jednostce kontynuowaæ produkcjê nawet w sytuacji zachwiañ w dostawie surowców. Za bud¿et robocizny bezpoœredniej odpowiedzialni s¹ w³aœciwi kierownicy wydzia³ów. Okreœlaj¹ oni liczbê roboczogodzin niezbêdnych do przepracowania, aby mo¿na by³o wykonaæ zadania ujête w planie produkcji, równie¿ korzystaj¹c z zak³adowych norm. Bud¿etowan¹ stawkê p³ac za jedn¹ roboczogodzinê okreœla komórka kosztowo-p³acowa. W bud¿ecie kosztów ogólnych wyszczególnia siê planowane koszty zmienne i sta³e konieczne do poniesienia przy zaplanowanej produkcji, a w bud¿ecie zapasów koñcowych okreœla siê iloœciowo i wartoœciowo iloœci materia³ów, produktów w toku i wyrobów gotowych. Przy sporz¹dzaniu bud¿etu kosztów administracji i sprzeda¿y powinny powstaæ trzy bud¿ety (w praktyce czêsto sporz¹dza siê jeden). Bud¿et kosztów sprzeda¿y sporz¹dza kierownik dzia³u sprzeda¿y, kierownik dzia³u dystrybucji odpowiada za sporz¹dzenie bud¿etu kosztów transportu i dystrybucji produktów, a kierownik administracyjny jednostki gospodarczej odpowiada za bud¿et kosztów administracji. W bud¿ecie wydatków kapita³owych ujmuje siê planowane przez jednostkê gospodarcz¹ zakupy sk³adników maj¹tku trwa³ego w zwi¹zku z procesem normalnego ich zu¿ycia lub te¿ w zwi¹zku z planowanymi inwestycjami. Dlatego do konstrukcji tego bud¿etu wykorzystuje siê plan strategiczny..

(10) 196. £ukasz Górka. Bud¿et œrodków pieniê¿nych sporz¹dzany jest, aby upewniæ siê, ¿e w ka¿dej chwili jednostka gospodarcza posiada wystarczaj¹c¹ iloœæ œrodków pieniê¿nych na realizacjê za³o¿onego poziomu wydatków okreœlonych w poszczególnych bud¿etach. Bud¿et ten powinien pomóc kierownictwu w unikniêciu zbyt wysokiego stanu œrodków pieniê¿nych, które lepiej zainwestowaæ w lokaty kapita³owe. Alternatywnie, mog¹ce siê pojawiæ okresowe niedobory œrodków pieniê¿nych, poprzez ich wczeœniejsz¹ identyfikacjê mog¹ zostaæ pokryte kredytami bankowymi lub te¿ jednostka gospodarcza mo¿e próbowaæ zwiêkszaæ swoje zobowi¹zania. Jest to niezwykle wa¿ne, poniewa¿ obecnie wiele jednostek gospodarczych, które s¹ zyskowne, musi og³osiæ upad³oœæ wskutek braku p³ynnoœci finansowej. Dlatego te¿ powinno siê sporz¹dzaæ tzw. plan kasowy, który zawiera prognozê wp³ywów i wydatków pieniê¿nych, na okres roczny lub pó³roczny oraz kontrolowaæ go dok³adnie co tydzieñ lub przynajmniej co miesi¹c. Na podstawie sporz¹dzonych bud¿etów szczegó³owych opracowuje siê bud¿etowany rachunek zysków i strat oraz bilans pro forma, które z bud¿etem œrodków pieniê¿nych zostaj¹ przekazane komisji bud¿etowej przez ksiêgowego wraz z podstawowymi wskaŸnikami finansowymi, takimi jak: wskaŸnik zwrotu na zaanga¿owanym kapitale, wskaŸnik kapita³u pracuj¹cego, wskaŸniki p³ynnoœci i dŸwigni finansowej. Po akceptacji poziomów wskaŸników mo¿na przyj¹æ bud¿ety, które trafiaj¹ do realizacji. Ostatnim etapem jest bie¿¹ca weryfikacja realnoœci bud¿etów w toku ich realizacji oraz ich okresowa aktualizacja. Proces bud¿etowania nie powinien zakoñczyæ siê na etapie zatwierdzenia poszczególnych bud¿etów. Okresowe wyniki powinny byæ porównywane z wielkoœciami ujêtymi w bud¿etach. Porównania takie powinny byæ czynione co miesi¹c, a raporty z tych porównañ powinny trafiaæ do odpowiednich osób opracowuj¹cych bud¿ety przed po³ow¹ nastêpnego miesi¹ca, co pozwoli przynieœæ maksymalny wp³yw motywacyjny. Umo¿liwi to kierownikom zidentyfikowanie tych pozycji, które odbiegaj¹ od wielkoœci planowanych, jak równie¿ rozpoznanie przyczyn tych ró¿nic, oraz podjêcie w³aœciwych dzia³añ, które pozwol¹ na unikniêcie tego rodzaju odchyleñ w przysz³oœci. Mo¿e siê jednak zdarzyæ, ¿e ró¿nice te s¹ skutkiem ma³o realistycznego bud¿etu lub wynikaj¹ ze zmienionych warunków dzia³ania w stosunku do zak³adanych. W takiej sytuacji bud¿et na pozosta³e miesi¹ce mo¿e przestaæ obowi¹zywaæ. W czasie roku bud¿etowego komisja bud¿etowa powinna poddawaæ analizie i ocenie rzeczywiste wykonanie bud¿etu i ewentualnie korygowaæ za³o¿enia. Jeœli wystêpuj¹ jakiekolwiek ró¿nice w warunkach rzeczywistych w stosunku do warunków, jakie by³y przyjête do budowy bud¿etów, mo¿e oznaczaæ to koniecznoœæ korekty planów bud¿etowych. Taki zweryfikowany bud¿et stanowiæ bêdzie formaln¹ podstawê dzia³ania przez pozosta³¹ czêœæ roku bud¿etowego. Nale¿y zauwa¿yæ, ¿e proces bud¿etowania dla bie¿¹cego roku nie koñczy siê w momencie rozpoczêcia bud¿etowanego okresu. Bud¿etowanie musi byæ postrzegane jako proces ci¹g³y i dynamiczny. W tym miejscu warto równie¿ wspomnieæ, ¿e zastosowanie bud¿etów tworzonych na podstawie aplikacji komputerowych pozwala bardzo ³atwo je modyfiko-.

(11) Planowanie finansowe w badaniu sprawozdañ finansowych. 197. waæ bez koniecznoœci wykonywania dodatkowych obliczeñ. Umo¿liwia to elastyczne manipulowanie danymi, co dostarcza wiele materia³u do dalszych analiz oraz tworzenie symulacji na podstawie przewidywanych zmian warunków rynkowych, czy te¿ obserwacji wyników jednostki gospodarczej przy p³ynnych zmianach jednego lub wielu parametrów naraz. Oznacza to, ¿e zarz¹d mo¿e oceniaæ wiele ró¿nych wariantów rozwi¹zañ, zanim podejmie ostateczn¹ decyzjê o zatwierdzeniu bud¿etu. Sposób komputeryzacji procesu bud¿etowania zale¿y przede wszystkim od wielkoœci jednostki gospodarczej. W wiêkszych z nich, szczególnie wielooddzia³owych, w których proces bud¿etowania funkcjonuje ju¿ od d³u¿szego czasu i jest okreœlony szczegó³owymi, znormalizowanymi instrukcjami, bardzo przydatne jest sporz¹dzenie indywidualnego oprogramowania, które pozwoli w sposób zautomatyzowany konsolidowaæ dane z poszczególnych oddzia³ów do jednego wspólnego bud¿etu oraz prowadziæ analizê porównawcz¹ pomiêdzy poszczególnymi oddzia³ami. W mniejszych jednostkach gospodarczych, które dopiero rozpoczynaj¹ proces bud¿etowania mo¿liwe jest opracowywanie w³asnych aplikacji na podstawie arkuszy kalkulacyjnych, takich jak np. Excel lub Lotus. Aplikacje te mo¿na rozbudowywaæ wraz ze stopniem zaawansowania procesu bud¿etowania w danej jednostce gospodarczej. Bieg³y rewident w trakcie badania sprawozdania finansowego powinien zapoznaæ siê z planami, zarówno d³ugo-, jak i krótkookresowymi. Na podstawie swojego doœwiadczenia oraz rozmów z kierownictwem jednostki dokonuje on oceny realnoœci tych planów. W pierwszej kolejnoœci weryfikacji podlegaj¹ za³o¿enia planów przyjête przez kierownictwo pod wzglêdem ich racjonalnoœci realizacji. Potem bieg³y mo¿e sprawdziæ poprawnoœæ przygotowania prognozowanych informacji finansowych na podstawie przyjêtych za³o¿eñ oraz sposób ich prezentacji wraz ze wszystkimi istotnymi za³o¿eniami. Bieg³y powinien tak¿e sprawdziæ spójnoœæ zasad rachunkowoœci stosowanych w jednostce oraz tych s³u¿¹cych przygotowaniu planów. Dobrym sprawdzianem przydatnoœci gospodarczej planów jest kontrola ich wykonania za pierwsze miesi¹ce nowego okresu sprawozdawczego, dokonana przez bieg³ego w trakcie badania. Je¿eli rzeczywiste wykonanie nie ró¿ni siê bardzo od planowanego, np. za pierwsze dwa lub trzy miesi¹ce, to bieg³y mo¿e zak³adaæ z du¿¹ doz¹ prawdopodobieñstwa, ¿e plan krótkookresowy obejmuj¹cy najbli¿szy rok jest realny. Na jego podstawie mo¿na wiêc wnioskowaæ o mo¿liwoœci kontynuacji dzia³alnoœci przez badan¹ jednostkê.. 6. Kontynuacja dzia³alnoœci w dokumentacji badania Po zakoñczeniu szczegó³owej analizy finansowej przeprowadzanej podczas badania oraz sprawdzeniu planów na przysz³oœæ bieg³y po raz kolejny rozwa¿a zasadnoœæ za³o¿enia kontynuacji dzia³alnoœci. Za³o¿enie to powinien przedyskutowaæ razem z kierownictwem jednostki, wykorzystuj¹c swoj¹ wiedzê, doœwiadczenie oraz intuicjê. W zale¿noœci od wyników swojej analizy bieg³y mo¿e wydaæ nastêpuj¹ce opinie, bior¹c pod uwagê zasadê kontynuacji dzia³alnoœci:.

(12) £ukasz Górka. 198. – opinia bez zastrze¿eñ – brak zagro¿eñ dotycz¹cych kontynuacji dzia³alnoœci, – opinia bez zastrze¿eñ z objaœnieniem – w wypadku wyst¹pienia istotnej niepewnoœci omówionej w informacji dodatkowej oraz sprawozdaniu z dzia³alnoœci, która w wypadku niepomyœlnego zakoñczenia mo¿e zagra¿aæ zdolnoœci jednostki do kontynuacji dzia³alnoœci, – opinia z zastrze¿eniem – kiedy sprawozdanie finansowe jednostki nie przedstawia w sposób rzetelny i jasny jej sytuacji finansowej; mo¿e tak byæ w wypadku istnienia du¿ej niepewnoœci co do zasadnoœci za³o¿enia o kontynuacji dzia³alnoœci, a jednostka nie zamieszcza tej informacji w informacji dodatkowej, a w wypadku spó³ek kapita³owych i spó³dzielni tak¿e w sprawozdaniu z dzia³alnoœci, – opinia negatywna – powinna zostaæ wydana w razie stwierdzenia niezgodnoœci sprawozdania finansowego z przepisami ustawy o rachunkowoœci, czyli w wypadku niezgodnej ze stanem faktycznym wyceny poszczególnych pozycji sprawozdania finansowego. Jednoczeœnie raport z badania powinien zawieraæ informacje, które pozwoli³y bieg³emu ustaliæ zdolnoœæ jednostki do kontynuacji dzia³alnoœci i uzasadniaj¹ wycenê aktywów i pasywów zgodnie z ustaw¹ o rachunkowoœci. Warto tak¿e podkreœliæ, ¿e badaniu i og³aszaniu podlegaj¹ wy³¹cznie roczne skonsolidowane sprawozdania finansowe grup kapita³owych oraz roczne sprawozdania finansowe jednostek kontynuuj¹cych dzia³alnoœæ. Jeœli wiêc zgromadzenie wspólników podejmie decyzjê o zaprzestaniu lub znacznym ograniczeniu dzia³alnoœci, z³o¿y wniosek o upad³oœæ lub postawi jednostkê w stan likwidacji, to jednostka ta nie musi poddawaæ badaniu swojego sprawozdania finansowego. Nie jest przy tym wa¿ne, czy jednostka dokona³a stosownego zg³oszenia do organu rejestrowego oraz czy zg³oszenie to zosta³o przyjête, czy te¿ odrzucone. Mo¿e mieæ to miejsce w wypadku odrzucenia wniosku o wszczêcie postêpowania upad³oœciowego ze wzglêdu na brak œrodków pieniê¿nych na to postêpowanie. Wystarczy samo uprawdopodobnienie okolicznoœci niekontynuowania dzia³alnoœci w najbli¿szej przysz³oœci.. 7.. Podsumowanie. W badaniu sprawozdañ finansowych najwa¿niejsza wydaje siê zasada kontynuacji dzia³alnoœci. Pozwala uwiarygodniæ obrót gospodarczy i ju¿ du¿o wczeœniej wska¿e jednostki zagro¿one upad³oœci¹, co pomo¿e kierownictwu tych jednostek w podjêciu stosownych dzia³añ zaradczych. W praktyce badania sprawozdañ finansowych w trudnych warunkach gospodarki rynkowej du¿a liczba badanych firm ma problemy zwi¹zane g³ównie z nierentown¹ produkcj¹, p³ynnoœci¹ finansow¹ oraz egzekwowaniem nale¿noœci. Wdro¿enie w ¿ycie planowania finansowego i prospektywnie ukierunkowanej analizy finansowej w wiêkszej liczbie jednostek powinno przynieœæ wymierne korzyœci w ca³ej gospodarce. Warto na to zwróciæ uwagê tak¿e w procedurach analitycznych stosowanych w badaniu sprawozdañ finansowych. Dlatego te¿ takie ustalenia powinny znaleŸæ siê w znowelizowanej nor-.

(13) Planowanie finansowe w badaniu sprawozdañ finansowych. 199. mie wykonywania zawodu bieg³ego rewidenta, tak aby w trakcie badania nie wykorzystywaæ jedynie analizy wskaŸnikowej polegaj¹cej na porównaniu wskaŸników okresu bie¿¹cego i kilku poprzednich okresów. Celem jest zastosowanie nieco d³u¿szego okresu badania, tak aby analiz¹ obj¹æ tak¿e wielkoœci planowane i umo¿liwiæ ocenê przysz³ej sytuacji finansowej jednostki. Pozwoli to wnioskowaæ o mo¿liwoœci kontynuowania dzia³alnoœci przez jednostkê, co jest podstawowym zadaniem bieg³ego rewidenta.. Literatura Bednarski L., Problemy oceny zagro¿enia sytuacji finansowej przedsiêbiorstwa, Zeszyty Teoretyczne Rady Naukowej Stowarzyszenia Ksiêgowych w Polsce, 1998, nr 46. Drury C., Rachunek kosztów, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1996. Fedak Z., Metody i technika rewizji sprawozdañ finansowych, SKwP, Warszawa 1998. Fedak Z., Zasady wyceny aktywów i pasywów bilansu oraz ustalania wyniku finansowego, Rachunkowoœæ – zamkniêcie roku 2001 – otwarcie ksi¹g na rok 2002, Warszawa 2001. Ho³da A., Prognozowanie bankructwa jednostki w warunkach gospodarki polskiej z wykorzystaniem funkcji dyskryminacyjnej Z h, „Rachunkowoœæ” 2001, nr 5. Kontynuacja dzia³alnoœci, Zeszyty Metodyczne Rachunkowoœci nr 15 (63), Wydawnictwo Podatkowe GOFIN, Gorzów 2001. Kotarbiñski T., Traktat o dobrej robocie, Ossolineum, Wroc³aw 1969. Micherda B., Analityczna funkcja rachunkowoœci, Wydawnictwo AE w Krakowie, Kraków 2001. Micherda B., Analiza finansowa w badaniu sprawozdañ finansowych [w:] Rewizja sprawozdañ finansowych a rozwój podmiotów gospodarczych – referaty i komunikaty na II Doroczn¹ Konferencjê Audytingu, Jachranka k. Warszawy, 22–24 listopada 2001, Krajowa Izba Bieg³ych Rewidentów, Warszawa 2001. Pluta W., Metoda zintegrowanego planowania finansowego, „Rachunkowoœæ” 1997, nr 8. Pluta W., Wykorzystanie analizy wra¿liwoœci do planowania finansowego, „Rachunkowoœæ” 1997, nr 6. Skrzywan S., Rachunkowoœæ w przedsiêbiorstwie przy gospodarce planowej (cele i funkcje), Gospodarczy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1948. Stasiewski T., Z-score – indeks przewidywanego upadku przedsiêbiorstwa, „Rachunkowoœæ” 1996, nr 12. Zarzecki D., Planowanie finansowe w organizacjach gospodarczych, „Rachunkowoœæ” 1994, nr 1.. Financial Planning in Testing Financial Reports In the face of current difficulties being encountered by the Polish economy, the need to concentrate efforts on how companies can continue in business becomes of paramount importance. The paper shows existing procedures that can be exploited for the continuity of business and for forecasting future problems of companies. This increases the authenticity of economic turnovers and provides earlier signals about the possibility bankruptcy threats. The verification of these procedures ought to be carried out by auditors while checking financial reports since the propriety of such assumptions is one reason of such checks. Such regulations ought to be contained in the working standards of professional auditors so that they do not only verify past activities but also modification plans in order to provide information so desired by recipients of the reports. These changes ought not to be without recommendations for future financial analysis and planning..

(14)