Antoni Jopek
"Prace Historycznoliterackie"
Wyższej Szkoły Pedagogicznej w
Krakowie
Biuletyn Polonistyczny 21/4 (70), 20-30
literatury ro sy jsk ie j w latach 1945-1977". P ierw szy prezentuje obraz w spółczesnego bibliotekarstw a radzieckiego i omawia stosunek bibliote karstw a polskiego do radzieckiego w latach 1918-1939. Drugi - ch arak teryzuje politykę wydawniczą w zak resie upowszechniania przekładów na język polski klasycznej literatu ry ro sy jsk ie j w ostatnich 32 latach.
Referatom tow arzyszyła przez cały c z a s obrad ożywiona i konstruk tywna d ysk usja.
Dr C ecylia Gajkowska
„PRACE HISTORYCZNOLITERACKIE"
WYŻSZEJ SZKOŁY PEDAGOGICZNEJ W KRAKOW'IE (omówienie zawartości)
Wyższa Szkoła Pedagogiczna itm. Komisji Edukacji Narodowej w K ra kowie wydaje od 1954 r . "Roczniki Naukowo-Dydaktyczne", tematycznie w iążące się z problemami dydaktycznymi i dyscyplinami naukowymi po dejmowanym oraz uprawianymi p rzez pracowników uczelni.
S e rię zeszytów o profilu historycznoliterackim zapoczątkował w
r . 196l tom "R ocznika" z podtytułem "F ilo lo g ia p olsk a. P race H istorycz n oliterackie" . ( Ten sam podtytuł nosi również tom 1 7 .) Następne zeszyty mają podtytuł "P ra c e H istoryczn oliterackie". Do r . 1977 wydano - w latach 1 9 6 l, 1963, 1966, 1968, 1970, 1975 - 6 zeszytów , oznaczonych osobną num eracją (I-V 1).
Redaktorem z. 1-V "P r a c H istorycznoliterackich" był p ro f. dr Jan Nowakowski, z. VI przygotowali do druku doc. dr Józef Zbigniew Białek o raz doc. dr Antoni Jopek. Zeszyt ten został zadedykowany p fo f. drowi Janowi Nowakowskiemu w czterdziestolecie działalności p isa rsk ie j oraz naukowej i dw udziestopięciolecie pracy dydaktycznej w krakow skiej W SP.
W 9 tomie "Rocznika” S . Sierotw iński ogłosił pracę "Słownik termi nów literack ich . T eoria i nauki pomocnicze literatu ry" (1 9 6 0 ). Publika c ja ta, z uwagi na brak tego rodzaju opracowań w polskiej literaturze naukowej, spotkała się wówczas z żywym zainteresowaniem studentów
21
i nauczycieli polonistów, czego dowodem były dwie następne, uzupełnio ne i poprawione, oddzielne edycje "Słow nika" (Wrocław 1966, 1970).
Jako 23 zeszyt "Rocznika" ukazał się w r . 1964-, pod redakcją S . F ry ciego , tom: Nauki Humanistyczne. H istoria Literatury. Językoznaw stwo. Dydaktyka", przygotowany przez Terenowe Studium Krakowskiej %-ższej Szkoły Pedagogicznej w Rzeszowie, a zaw ierający - oprócz rozpraw J. Jarow ieckiego i A. Jopka ~ przede wszystkim publikacje polonistów rzeszow skich . Tom ten zapoczątkowuje se rię zeszytów naukowych wydawa nych p rzez rzeszow skie Studium Terenowe, które niebawem zostało p rz e kształcone w samodzielną uczelnię.
O bjętość poszczególnych zeszytów "Rocznika" zw iększa się z roku na rok, co wiąże się m .in. ze stale w zrastającą liczbą młodych pracow ników naukowych zatrudnionych w Katedrze H istorii L iteratury P olsk iej,
a później w Zakładzie L iteratury P olsk iej krakow skiej WSP, i z rozwo jem ich aktywności intelektualnej.
Problematyka rozpraw w "P racach H istorycznoliterackich" skupiała się początkowo przede wszystkim wokół literatu ry XIX i XX w. , z c z a sem jednak następowało znamienne przesunięcie tematyczne w kierunku Młodej P olski i dw udziestolecia międzywojennego. Nie znalazły siln iej szego potwierdzenia w "Roczniku" zainteresow ania - zw łaszcza młodszych kolegów - literatu rą P olsk i Ludowej. Publikacje z tego zakresu o g ła sz a li oni - i o g łasz a ją nadal - na łamach innych czasopism .
W kilku zeszytach " P r a c " pojaw iła się problematyka związana z tw órczością Józefa Ignacego K raszew skiego, co niewątpliwie pozostawało w związku z pracam i W. Danka, jednego z najwybitniejszych znawców
życia i dorobku artystycznego autora "S ta r e j b a śn i". Zgromadził on wo kół siebie wielu studentów i młodych naukowców nie tylko ze środowiska krakow skiego, którzy w swoich rozpraw ach m agisterskich i doktorskich,
a także w przygotowywanych dysertacjach habilitacyjnych, podejmowali tematykę dotyczącą tego p isa r z a .
W. Danek ogłosił w z. II " P r a c " rozpraw ę: "K raszew sk i i Walter S co tt". Ukazał w niej stosunek autora " Zygmuntówskich czasów " do mo delu prozy historycznej zaproponowanej i realizow anej przez
angielskie-go m istrza. Dowiódł, że K raszew ski p rz e ją ł od Scotta pewne zdobycze techniczne, ale nigdy ich nie powielał w sposób mechaniczny.
W tym samym zeszycie J. Jarow iecki zajmuje się źródłami pow ieści historycznych K raszew skiego o czasach stanisław ow skich, a w szkicu "P ow ieść historyczna K raszew skiego o k sięciu Józefie Poniatowskim i je j źródła" pośw ięca szczególną uwagę pow ieści "Pod B la ch ą ", którą konfrontuje z m ateriałami źródłowymi oraz opracowaniami naukowymi, wyzyskanymi p rzez autora w wymienionym utworze.
S . Burkot w artykule "K raszew sk i w oczach pozytywistów" ( z . II) w ykazał, jak przedstaw iciele literatu ry polskiej po r . 1863 odnosili się do zasłużonego p isa r z a starsz e g o pokolenia, biorąc pod krytyczny "o b strz a ł" przede wszystkim jego prozę o tematyce w spółczesn ej. Sto sunek "młodych gniewnych" do K raszew skiego podlegał jednak z czasem rozmaitym fluktuacjom. Co w ięcej, autorytet m oralny, jakim cieszy ł się
stary p is a r z , skłaniał ich (m .in . Sienkiew icza, P ru sa , O rzeszkow ą, Świętochowskiego) do ubiegania się o jego poparcie. Autor rozpraw y bardziej szczegółowo egzemplifikuje swoje sp ostrzeżen ia w innymi szk i cu: "K raszew sk i i P ru s" (z . III), w którym zajmuje się zbieżnościami tematów i motywów zachodzącymi między "L a lk ą ” a niektórymi pow ieścia mi K raszew skiego.
W zeszycie II E . Lewicki zam ieścił rozpraw ę "Pedagogika afirm acji życia w pow ieściach J .I . K raszew sk iego", w którym dochodzi do wnio sku, że K raszew ski stworzył sw oisty zary s nauki o różnych odmianach sz c z ę śc ia , przyjm ując zasadnicze rozróżnienie, jakie zachodzi między szczęściem -przyjem n ością a szczęściem -spokojem sumienia.
H. K rzyżak z aję ła się funkcją stylizacyjną przysłów w "Pamiętniku
M roczka" (z . VI)* W zakończeniu tej rozpraw y, p o ru szającej tematykę z pogranicza h istorii literatu ry i językoznawstwa, autorka dochodzi do wniosku, że konstrukcje przysłowiowe zbliżyły język bohatera do mowy potocznej i podkreśliły w niej jedną z istotnych cech - konkretność o b ra
zowania.
T . Nowacka penetrowała wybrane problemy opowiadań romantycznych K raszew skiego (z . I V ) , a w ścisłym związku z tym szkicem pozostaje je j p rac a "Opowiadania o tematyce w spółczesnej J .I . K raszew skiego z
23
lat czterdziestych i pięćdziesiątych XIX w." (z . V ), w której zw róciła uwagę na k reacje bohaterów zwyczajnych i przeciętnych, jacy pojaw iają
się wówczas w prozie K raszew skiego, i przeciw staw iła ich niezwykłym bohaterom romantycznym.
Z zainteresow ań S . Burkota XIX-wieczną pow ieścią powstał jego szk ic: "S p ó r o pow ieść w latach 1852-1872" (z . I ) . Autor ważne m iejsce przypisuje w tym sporze m .in. Kraszew skiem u.
Wokół problematyki XIX-wiecznej pow ieści koncentrują się również p race B . M ałek, która w z . VI zam ieściła e se j o "^Dzienniku F ran c i szki K ra siń sk ie j4 Klementyny z Tańskich Hoffmanowej i jego m iejscu w rozwoju pow ieści polskiej przed 1830 r . " . a także A. Jopka, który z a j mował się prozą historyczną Zygmunta Kaczkowskiego (w z . I p isał o "Olbrachtowych ry c e rz a c h ", w z . II - o "M ężu szalonym ", w z. III - o "Abrahamie Kitaju" ; rozpraw y te , w zmodyfikowanej p o sta ci, w eszły w skład książki "B ard szlachty sanockiej. Opowiadania i pow ieści h istory czne Zygmunta K aczkow skiego", 1975). W dalszych zeszytach autor oma wiał pow ieści historyczne Adama Krechow ieckiego: " S ta r o s ta zygwulski"
( z . I V) , "Veto1" (z . V ), "F ia t luxf" (z . V I), we w szystkich swoich szkicach sta ra ją c się - obok analizy artystycznej tekstów -< u stalić źró dła i m ateriały dziejowe oraz opracowania naukowe, z których k orzysta li obaj p isa r z e , o k reślić stosunek zachodzący w ich utworach między prawdą dziejową i artystyczn ą, a także osadzić tw órczość obu p ro zai ków na tle XIX-wiecznej polskiej pow ieści historycznej.
W zam ieszczonej w z. I rozpraw ie "Poetycka lekcja Słowackiego w k raju " J. Nowakowski udowadnia, że wbrew powszechnie przyjętym
sądom o przełomowej ro li Młodej P olski w dziejach recep cji poe zji autora "K o rd ian a", już krajowi twórcy romantyczni chętnie i c z ę sto sięgali do dorobku artystycznego Słow ackiego. Wymienia wśród nich R . B erw ińskiego, K. U jejsk iego; A. P ajg e rta , L . Sowińskiego i innych, którzy w utworach Słowackiego szukali in sp iracji artystycznej i ideolo gicznej dla swoich poetyckich w izji.
Z. Jagoda w szkicu "M ickiew icz, Zmorski i piosenka >>obozowaV w yjaśnia okoliczności, w jakich ów anakreontyk "obozowy" pow stał, i do
konuje analizy artystycznej poetyckiego tekstu, zaś w rozpraw ie "Z dzie jów krakow skiego romantyzmu. O Józefie Łapsińskim - naśladow cy M ickie w icza" (z . 11) omawia tw órczość jednego z bardziej znanych poetów R ze czypospolitej K rakow skiej. Z tego samego kręgu zainteresow ań poezją Wolnego M iasta Krakowa zrodziła się inna rozpraw a Z . Jagody: "Anna z Schugtów T erleck a i jej udział w życiu literackim Krakowa po roku 1830" (z . 111).
Z eszyt IV "P r a c H istorycznoliterackich" przynosi m .in. teksty r e fe ratów M. Romankówny, S . Burkota, M. Zięby i Z. B ry gi, wygłoszonych na ogólnopolskiej se sji naukowej zorganizowanej w Krakowie, p rzy wydat nym udziale pracowników K atedry, w dniach 13-14 kwietnia 1972 r . , dla uczczenia 150 rocznicy urodzin T eofila Lenartow icza^.
M. Romankówna zam ieściła także w "P ra c a c h " rozpraw ą o"Pam iętni- kach B aranow skich"(z. II). Określeniem " p a m i ę t n i k i B a r a n o w s k ic h " obej
muje badaczka wspomnienia, które powstały w kręgu oddziaływania Igna
cego Baranow skiego, jak również te, których był autorem czy współauto rem. Z a lic z a do nich "Pam iętniki" Ignacego Baranow skiego, "M emoary"
N arcyzy Zmichowskiej z 1875 r . , "Notatki do życiorysu N arcyzy Żmichow-
s k ie j", napisane przez Julię Baranow ską, "Wspomnienia o N arcyzie Żmi- chow skiej, jej rodzinie i kręgu p rzy jaciół" Julii Baranow skiej z lat 1884 -1885, "Dziennik" M arii Baranow skiej.
Problematyka naturalizmu pojawia się w szkicach Z . U rygi. W arty kule "Poetyka » S k ało tocza-p alczak a« Antoniego Sygietyńskiego" (z . II) p rześled ził on ewolucję artystyczną tego p isa r z a , silnie podkreślając ale- goryzm utworu. W rozpraw ie "O dojrzewaniu cioci T eo si" (z . III) tenże autor za pomocą wielostronnych zabiegów interpretacyjnych (w tym rów nież metod statystycznych) udowadnia tezę, że Sygietyński, zachowując w swej tw órczości nieliczne, lecz strukturalnie doniosłe, składniki natura- listyczn ej prozy, wprowadza do utworów z tego okresu pierw iastki odmien n e, zgodne z ogólnymi przemianami światopoglądowymi i artystycznymi epoki, w jakiej powstawały. Do wzorców prozy m odernistycznej zbliżył się jednak Sygietyński dopiero w drugim dziesiątku lat XX wieku, co Z. U ryga szczegółowo omawia w eseju "Tendencje strukturalne now elisty ki Antoniego Sygietyńskiego" (z . IV).
Pow ieść pt. "W starym dw orze" A rtura G ruszeckiego analizuje D. Brzozow ska (z . I ) , która w syntetycznym szkicu o prozie autora "Hutni k a" (z . III) stw ierdza, że początek tw órczości tego p isa rz a stanowi jak gdyby przykład "spóźnionego reflek su " w stosunku do panujących wówczas tendencji naturalistycznych.
B . Faron w artykule "Z kontaktów Władysława Orkana z n aturaliz mem" (z . I) dowodzi, że autor "Komorników" znał dorobek polskich, a także francuskich pisarzy-n atu ralistów , zaś spośród twórców krajowych n ajsiln iej oddziałał na jego literackie początki - Reymont.
W rozpraw ie "Artyzm t> Mojego św iata« Jana K asprow icza" L . Eusta- chiewicz przeprow adza sw oistą rein terp retację tego tomiku poetyckiego. Zdaniem badacza "Mój św iat" je st n ajbardziej syntetycznym zbiorem poe zji K asprow icza i - obok "M archołta" - najciekawszym jego dziełem . No w oczesność utworu polega na umiejętnej sty lizacji na prymityw, na grote skowym komizmie, na krytycznym stosunku do istn iejących konwencji spo łecznych i moralnych (przy pozorach afirm acji) , na szukaniu baśniowo-idyl- licznej kompensacji w subiektywnej g rz e .
Do problematyki dram aturgii młodopolskiej nawiązuje też S . M razek w szkicu "Z zagadnień gestyki w utworach dramatycznych Stanisław a Przybyszew skiego" (z . V ), w którym przeprow adza dowód, że gestyka w sw ojej zmysłowej, m aterialnej postaci związana je st integralnie z posta ciami zmysłowymi. Tenże autor omawia w z. IV "W czesne dramaty Jerze go Szan iaw skiego".
W rozpraw ie "D ram atopisarstw o Stefana Żerom skiego w oczach k ry tyki literack iej do r . 1939" (z . VI) M. B iałota dokonał przeglądu ocen, z jakimi spotkały się przede wszystkim książkowe edycje dramatów p isa r z a . W spółcześni Żeromskiemu oceniali je zw łaszcza w aspekcie ideowym i z konieczności eliminowali z tych rozważań zagadnienia artystyczne, a także pomijali konteksty genetyczne i historycznoliterackie. Ten sam autor n apisał również artykuł "Niektóre elementy konstrukcji przestrzen i i cza su w dramatach Stanisław a Ignacego Witkiewicza" (z . IV).
Jeden z podstawowych wątków poszukiwań historycznoliterackich J .Z . Białka obejmuje krytykę literack ą w dwudziestoleciu międzywojennym.
-W rozpraw ie "Z działaln ości krytycznoliterackiej Ignacego F ik a" (z . 1) scharakteryzow ał on postawę m arksistow skiego krytyka wobec w spółcze snych mu zjaw isk literack ich , o k reślił jego współudział w kształtowaniu się literatu ry , ocenił metody stosowane p rzez niego przy analizie dzieł literack ich , o p isał stanow isko, jakie Fik zajmował wobec określonych tendencji artystycznych.
W e se ju "Zaw odziński i. grupa Skamandra" (z . III) J . Z . Białek wy eksponował dośw iadczenia krytyka wyniesione z okresu m łodości, które w sposób istotny wpłynęły na ukształtowanie jego osobow ości. Artykuł tegoż autora "Krytyka literack a i tendencje rozwojowe prozy lat 1918 -1939" otw iera IV zeszyt "P r a c H istorycznoliterackich ", obejmujący głównie referaty wygłoszone p rzez pracowników i doktorantów Katedry n a ogólnopolskiej konferencji naukowej zorganizowanej w dniach 7-8 XI
1968 r . p rzez Katedrę H istorii L iteratury P olsk iej WSP z okazji p ięć d ziesięcio lecia odzyskania niepodległości narodow ej. Tematem konferen c ji były wybrane problemy literatu ry polsk iej lat 1918-1939. R eferaty o g ło sili: W. Wójcik ("W kręgu problemów internacjonalnych - » Choucas« Zofii N ałk ow sk iej"), K. P tak("ę*P rzed m ieście«: między dokumentem a fikcją lite r a c k ą " ), J. Z ając ("Elem enty dramatyczne w pow ieściach Leo na K ruczkow skiego"), S . Żak ("N a r r a c ja w » C u d z o z ie m c e M a r ii Kun cew iczow ej") - ówcześni doktoranci, a obecnie doktorzy i docenci.
Rozważania nad Kuncewiczową snuje S . Żak również w artykule o "G aju oliwnym" tej autorki (z . V ). Dochodzi tu do wniosku, że w za k re sie schematu strukturalnego p isa rk a kontynuuje artystyczne osiągn ię c ia "Cudzoziem ki".
Wszystkie te artykuły przynoszą wyniki kilkuletnich badań, a zarazem d yskusji prowadzonych na zebraniach K atedry. Autorzy demonstrują ro z maite stanow iska badaw cze, co uwarunkowane zostało m .in . przedmiotem ich zainteresow ań naukowych: W. Wójcik próbuje interpretow ać pow ieść Nałkowskiej przy pomocy metody socjologiczn ej, K, Ptak wydobywa wspól ne cechy p isarstw a członków grupy "P rzed m ieście" (dopełnieniem omawia nego artykułu je st rozpraw a tegoż autora "Z działaln ości literack iej » P r z e d m ie śc ia « ", z. V, w której wyzyskany został m ateriał archiwalny
or-27
nackiego i innych żyjących członków tej gru p y ), J. Z ając dowodzi, że elementy dramatyczne występują we wszystkich pow ieściach Kruczkow skiego, a jego postaci literack ie cechuje zw ięzłość charakterystyki i typowość rysów podporządkowana dydaktyzmowi ideowemu.
Krytyką literack ą międzywojnia zajmuje się również B . F aro n . W rozpraw ie "Leon Piwiński jako krytyk prozy n arracy jn ej" (z . II) przy pomina on osobowość i działaln ość krytycznoliteracką tego badacza.
B . Faron opublikował również e se j "T w órczość Zbigniewa "Uniłow skiego w świetle międzywojennej krytyki litera ck iej" (z . III), rozpraw ę usytuowaną niejako na styku zainteresow ań badacza zajm ującego się mię dzywojenną krytyką literack ą i prozą fabularną. Tenże autor ogłosił arty kuł ""U źródeł osobowości krytycznej Stefana Kołaczkowskiego" (z . V I), w którym zaprezentował sylwetkę tego badacza jako człow ieka, uczonego, filozofa i pokazał zwiążki zachodzące między jego koncepcjami naukowy mi i krytycznoliterackim i (te o ria osobowości) i nowszą filozofią niemie cką.
W dorobku naukowym S . Burkota nastąpiło z biegiem lat znamienne p rzesu n ięcie: od pow ieści XIX-wiecznej do prozy okresu międzywojenne go i Polski Ludowej. W rozpraw ie drukowanej w z. V: "M iędzy sty liza c ją a p ro sto tą. (O prozie Jarosław a Iw aszkiew icza)" wydobył badacz w sposób syntetyczny najw ażniejsze problemy artystyczne oraz ideologiczne tego p isa rstw a , podkreślając wpływ poezji uprawianej p rzez Iwaszkiewi c z a na rozwój rozmaitych form jego wypowiedzi prozatorskich - od najw cześ n iejszych utworów aż po "Sław ę i chw ałę". S . Burkot podjął także temat:
"Stylistyczn e w łaściw ości prozy Stanisław a Dygata a tradycja dwudziesto le c ia międzywojennego" (z . IV) , w którym zainteresow ały go problemy spełniające funkcję e k sp re sji lite ra c k ie j, a niekoniecznie obliczone na przekazanie czytelnikowi określonej re la c ji e> przebiegu w ydarzenia.
R . Lubas gruntuje obszary nieczęsto penetrowane przez badaczy li teratury okresu międzywojennego: interesuje ją "W iersz Helionu«" na tle polskiej tradycji w ersyfikacyjnej (z . V ). W artykule tym stw ierdza: "Położenie nacisku na semantyczną rolę instrum entacji głoskowej różni poezję ^H elionu4 od futuryzmu i zbliża do I aw angardy". Ta sama autor ka podejmuje również problem "Motywu słońca w poezji nie
awangardo-wej<$ Krakowa lat międzywojennych" (z . V I).
D ojrzale pow ieści polityczne Juliusza Kadena-Bandrow skiego p rz e sło niły - jak pisze A licja Witkowska ("Z problemów konstrukcji Zawodów« i ► Zbytków< Juliusza K adena-Bandrow skiego", z. VI) - te dwa tomy no wel i opowiadań. Autorka uważa je za "poligon dośw iadczalny" później sz e j prozy p is a r z a , z natury swej niezwykłej i oryginalnej. W "Zaw o dach" i "Zbytkach" współwystępują rozmaite sprzeczne niejednokrotnie nurty pojaw iające się w ówczesnej polskiej i europejsk iej prozie fab ular n ej.
J . Z . Białek wypowiedział się także w "P rac a c h H istoryczn olitera ckich" na temat literatu ry dla dzieci i młodzieży. W szkicu pt. "Janiny P oraziń sk iej poezja dla d zieci" (z . I) wnikliwie omówił tw órczość tej p isa rk i, której p rzeszło półwiekowa działaln ość literack a zadziw ia swym bogactwem i żywotnością.
Spoglądając z perspektywy czasu na dorobek literack i i pedagogicz ny Janusza K orczaka (% Jak kochać dziecko^, czyli o pisarstw ie Janusza K o rczak a", z. VI) , J . Z . Białek zw raca uwagę na żywotność jego prozy. Mimo jakże odmiennych od obecnych - warunków, w jakich żył i tworzył wielki pedagog, wciąż nam są bliskie jego koncepcje, a także w dużym
stopniu aktualne poglądy i propozycje wychowawcze.
E . Chudziński in teresuje się od wielu lat pisarstw em ludowym i nur tem wiejskim w literaturze p o lsk iej. Zaprezentował on w V zeszycie " P r a c " w spółczesnego twórcę samorodnego - Edwarda Patię ("T w órczość Edwarda P atii na tle dramatu i teatru ludow ego"). Przypomniał jego bio grafię i dorobek literack i, zw łaszcza dramatyczny, wywodzący się z lu dowych form obrzędowych. W rozpraw ie "^Wieś<* (1934--1935) na tle chłopskiej p rasy literack iej lat trzydziestych" (z . VI) E . Chudziński przedstaw ił skomplikowane problemy chłopskiego ruchu literackiego w dw udziestoleciu międzywojennym oraz dominant artystycznych i ideologicz nych, które ów ruch determinowały. L iteratu ra chłopska w o kresie II
Rzeczypospolitej była - zdaniem badacza - wytworem nowych jakościowo a sp ira c ji k lasy chłopskiej w dziedzinie kultury i zasługuje na uwagę ze względu na szeroki kontekst społeczny, kulturowy, polityczny.
29
S . Sierotw iński w e se ju "L iry k a Hanki Nowobielskiej na tle lite r a tury ludowej" (z . II) postaw ił m .in. pytanie, kogo należy uważać za
p isa r z a ludowego. Wskazał przy tym na szereg u w am kow ań społecz nych, obyczajowych, kulturowych, w reszcie krajobrazow ych, które decy dują o specyfice p isarstw a ludowego, a na wybranych tekstach zademon
strow ał charakterystyczne cechy talentu N ow obielskiej, na plan pierw szy wysuwając liryzm .
Zainteresow ania naukowe S . Sierotw ińskiego obejmowały również polskie życie literack ie pod okupacją hitlerow ską. W "P raca ch " ukazały
się dwie jego rozpraw y dotyczące tej tematyki. W szkicu "Krakow ski konspiracyjny » M iesięcznik L iterack i«" (z . I) u stalił skład redakcji te go czasopism a, omówił najw ażniejsze publikacje, zam ieścił bibliografię zaw artości, dołączył skorowidz autorów i tytułów zamieszczonych utwo rów.
Ogłoszona p rzez S . Sierotw ińskiego w z. III "K ronika życia lite ra ckiego w P olsce pod okupacją hitlerow ską" obejmuje okres od 1 w rześnia 1939 do stycznia 194-5 r . Rozprawa ta wchodzi w skład studiów autora, które miały się złożyć na monografię życia literackiego okresu okupacji. Nad dziełem tym niedawno zmarły badacz pracow ał do ostatnich dni ży c ia . Ma ono - po dokonaniu niezbędnych uzupełnień redakcyjnych - uka zać się drukiem.
Na podziemną p r a sę konspiracyjną w latach 1939-194-5 przeniósł uwa gę w ostatnich latach j. Jarow iecki. W szkicu "Lewicowe pisma kultural no-społeczne na tle konspiracyjnej p rasy lat 1939-1944" (z . 11) w wy niku żmudnych, ale owocnych, poszukiwań udało mu się wzbogacić n aszą wiedzę o tym ważnym odcinku polskiej walki z okupantem, sprostow ać niejedną "legen dę". Podobne uwagi można by odnieść do jego eseju "K r a
kowskie konspiracyjne pismo satyryczne P- Na ucho«" (z . 111). Rozprawa
"O konspiracyjnej p ra sie ludowej okręgu krakowskiego w latach 1939 -1944" (z . V) przynosi nowe ustalen ia dotyczące problemów zasygnali zowanych w tytule. Ś c iśle z tematyką okupacyjną łączy się również szkic J. Jarow ieckiego "My w słońcu jasnym w ierszy nie piszem y . (R zecz o Jerzym Szewczyku t>Szarzyńskim<$)", zamieszczony w VI zeszycie " P r a c " .
Oprócz życiorysu " Szarzyń skiego" i omówienia jego dorobku arty sty cz nego znalazła się tu charakterystyka podziemnych pism satyrycznych:
"B e z w ędzidła", "W atra", "N a uch o", redagowanych p rzez krakow skie go poetę i jego p rzy jació ł.
B . Faron w zamieszczonym w z. V artykule "Z dziejów p ra sy Pow stania W arszawskiego (»Jaw nutka«, »D ziennik D ziecięcy «)" przypomniał mało do niedawna znany epizod związany z pismami powstańczymi.
1 Zob. B P , z. 46, s . 91-94.
Doc. dr Antoni Jopek
„ACTA UNIVERSITATIS NICOLAI COPERNICI. FILOLOGIA POLSKA” - TORUŃ
Toruńskie środowisko polonistyczne wydaje swoje "zeszyty naukowe" od roku 1957. W ciągu minionych dwudziestu lat ukazywały się one pod trzem a, różniącymi się , nazwami, przy czym różnice te mają znaczenie nie tylko dla zapisu bibliograficznego, lecz charakteryzują także trzy od mienne koncepcje redakcyjno-edytorskie. F azy rozwojowe omawianej serii wydawniczej przedstaw iają się zatem następująco:
1. "Z eszyty Naukowe. Nauki Hum anistyczno-Społeczne" (ukazał się ze szyt 1, Łódź 1957; wydawca: PWN).
"Zeszyty"pom yślane były jako wydawnictwo publikujące rozpraw y z różnych dyscyplin humanistycznych. W ogłoszonym zeszycie znala zły się więc rozpraw y z zak resu języka polsk iego, literatu ry p o lsk iej, h isto rii. T a koncepcja redakcyjna zrealizow ana zo stała tylko w tym jednym zeszy cie.
II. "Z eszyty Naukowe. Nauki H umanistyczno-Społeczne. F ilologia P o lsk a ", Toruń (ukazały się zeszyty: I - 1959, II - 1960, III - 1962, IV - 1963, V - 1965, VI - 1966, VII - 1967, IX - 1972; wydawca U M K). Od zeszytu II se rii "Nauki Humanistyczno-Społeczne" ukazują się ko lejne pozycje "F ilo logii P o lsk ie j", zaw ierające prace językoznawcze i z
