Piotr Kowolik
"Zawodoznawstwo, doradztwo
zawodowe, pośrednictwo pracy.
Psychologiczne metody i strategie
pomocy bezrobotnym", Augustyn
Bańka, Poznań 2003 : [recenzja]
Nauczyciel i Szkoła 1-2 (22-23), 379-382
Piotr Kowolik
Recenzja książki: Augustyn Bańka,
Zawodoznawstwo, doradztwo zawodowe,
pośrednictwo pracy. Psychologiczne metody
i strategie pomocy bezrobotnym
Poznań 2003; Wydawnictwo PRINT-B; ss. 288
N a p o c zą tk u recenzji należałoby zd efin io w a ć p o d sta w o w e p o ję c ia za w a rte w tytule pracy. W ykorzystałem najnow sze opracow anie, które ukazało się na naszym rynku księgarskim . J e st to książka: Tadeusza W. N o w a ckieg o , L e k sy k o n p e d a g o g ik i pracy. R a d o m - W arszawa 2004.
Z a w o d o zn a w stw o to w iedza o zaw odach, p o d sta w o w e p o ję c ie p e d a g o g ik i p ra c y i p o d sta w o w y obszar badaw czy (T. W. Nowacki, 2004, s. 286). D oradz
two zaw odow e to system rozwijany szczególnie w okresie, gd y coraz bardziej niep ew n a sta je się m ożliw ość w ykonyw ania je d n e g o za w o d u w ciągu życia, a je d n o c z e śn ie istn ieją liczne g ru p y bezrobotnych p o szu ku ją ce za tru d n ien ia (T. W. Nowacki, 2004, s. 184). P ośrednictw o p ra cy - rozbudow any system dzia łań m a ją cy na cełu uła tw ien ie sty c zn o śc i m ięd zy p o p u la c ją p o szu k u ją c y c h pracy, a b so lw en tó w i bezrobotnych a ryn kiem pracy, tj. za p o trzeb o w a n iem ró żn o ro d n ych in stytu cji, p r z e d s ię b io r s tw i za k ła d ó w p r a c y p o s z u k u ją c y c h p ra co w n ikó w (T.W. N ow acki, 2004, s. 186).
Praca ta om aw ia teoretyczne i praktyczne problem y profesjonalnej pom ocy w spraw ach zaw odow ych i zatrudnienia. G łów ny nacisk A utor położył na psycho logiczne zagadnienia zaw odoznaw stw a i doradztw a zaw odow ego, w idziane z per spektyw y pośrednictw a pracy i w kontekście zjaw iska bezrobocia. Bezrobocie w ostatnich latach spow odow ało w Polsce istotne zmiany:
renesans problem atyki doradztw a zaw odow ego dorosłych;
faktyczne a nie sztuczne zapotrzebow anie na badania nad rynkiem pracy, strukturą zaw odów oraz rozw ojem zaw odow ym ;
pilne zapotrzebow anie na m etody i strategie prow adzenia doradztw a we w szystkich grupach w iekow ych i zaw odach.
Problemy zawodoznawstwa, doradztwa zawodowego i pośrednictwa pracy można rozpatryw ać z odmiennych punktów widzenia, tj. praw nego, organizacyjnego, psy chologicznego, społecznego i ekonomicznego.
aga-380
Nauczyciel i Szkoła 1-2 2 0 04jącym a osobą otrzym ującą pom oc oraz na instrum entalnym celu interakcji, tj. po radzie zaw odow ej, jej efektyw ności z punktu w idzenia doradcy, pośrednika pracy, radzącego się i pracodawcy.
W om aw ianej książce uw zględniono aktualny stan zaw odoznaw stw a i pośred nictw a pracy w Polsce i na świecie. G łów nązaś troską było przedstaw ienie w szech stronnej diagnozy rzeczyw istości zaw odow ej panującej na rynku pracy oraz pre zentacja strategii radzenia sobie z trudną sytuacja bezrobocia. Ponadto chodziło 0 nakreślenie czytelnej wizji m odelu skutecznego przeciw działania krótkotrw ałe mu i długotrw ałem u bezrobociu.
K siążka składa się z pięciu części, a każda część z rozdziałów . Całość rozw ażań poprzedzona je s t w stępem a kończy się bibliografią.
Część pierw sza - „Zawodoznaw stwo, doradztwo zaw odowe i pośrednictw o pracy z perspektyw y ogólnej” (s. 15-61 ) zaw iera trzy rozdziały:
istota zaw odoznaw stw a, doradztw a i pośrednictw a pracy; ew olucja zaw odoznaw stw a, doradztw a i pośrednictw a pracy; specyfika zaw odoznaw stw a, doradztw a i pośrednictw a pracy.
Czytelnik znajdzie w niej opis istoty problem u, jeg o kontekst historyczny, specy fikę zw iązaną z rozw ojem bezrobocia w Polsce. Ponadto nacisk położony je s t na w yjaśnienie roli doradcy i pośrednika pracy.
Część druga - „Psychologiczne problemy profesjonalnej tożsamości i zawodowego funkcjonowania doradcy oraz pośrednika pracy” (s. 63-118), zawiera trzy rozdziały:
profesjonalna tożsam ość doradcy zaw odow ego oraz pośrednika pracy; w iarygodność i odpow iedzialność etyczna psychologa jak o eksperta w dzie dzinie doradztw a zaw odow ego i pośrednictw a pracy;
psychologiczna natura doradztw a i pośrednictw a.
N a kartach tej części A utor om aw ia problem y profesjonalizm u w doradztw ie 1 pośrednictw ie pracy m ów iąc o odpow iednim dośw iadczeniu, postaw ie etycznej, um iejętności zdobyw ania informacji o rynku pracy. Zaprezentow ano w arunki, któ re m uszą być spełnione, by m ożna m ów ić o doradztw ie zaw odow ym , oraz zjak im i problem am i zaw sze zm aga się doradca - pośrednik- konsultant pracy.
Część trzecia - „Psychologiczne prawidłowości rozw oju zawodowego grup klien tów korzystających z doradztw a w system ie pośrednictw a pracy” (s. 119-203) - zaw iera cztery rozdziały opisujące problem y zaw odoznaw stw a i doradztw a w i dziane od strony radzącego się. W tej części dow iadujem y się o w iedzy zaw odo w ej, system ie w artości i preferencjach zaw odow ych w różnym w ieku. Oto tytuły rozdziałów:
praca w cyklu życia człow ieka ja k o źródło kryzysów stw arzających zapo trzebow anie na profesjonalne doradztw o zaw odow e w system ie pośrednic tw a pracy;
Piotr Kowolik - Recenzja książki: Augustyn Bańka.
381
psychologiczne problem y rozw oju i funkcjonow ania zaw odow ego m łodzie ży ja k o grupy potrzebującej w sparcia w instytucjach pośrednictw a pracy; psychologiczne problem y rozwoju i funkcjonowania zawodowego dorosłych z perspektyw y doradztw a - pośrednictw a pracy;
problemy psychologiczne związane z karierą zaw odową osób specjalnej troski. C zęść czw arta - „Z aw odoznaw stw o jak o narzędzie optym alizacji doradztw a i pośrednictw a pracy” (s. 205-247) obejm uje trzy rozdziały:
zaw odoznaw stw o w rów now ażeniu lokalnych rynków pracy i w p rzeciw działaniu bezrobociu;
źródła w iedzy zaw odoznaw czej ;
Poznańska klasyfikacja oraz "C harakterystyki zaw odów i ofert pracy". Treści rozdziałów zw iązane są z w iedzą o zaw odach i funkcjonow aniu rynku pracy. Prezentow ane są dane o podaży i popycie na pracę i zaw ody w latach dziew ięćdziesiątych m inionego wieku. Zm iany ilościow e dotyczyły zm niejszenia się ofert pracy w sektorze państw ow ym i zw iększeniu się ofert pracy w sektorze pryw atnym . G łów nym źródłem popytu na pracę był w 1993 roku sektor prywatny, z którego pochodziło 70% ogólnej liczby zgłoszonych w olnych m iejsc pracy.
Zdaniem autora głów nym i kryteriam i efektyw ności procesu rów now ażenia po pytu i podaży prac są:
szybkie koj arzenie, czyli spraw ne pośrednictw o, dopasow anie struktury kw alifikacji siły roboczej,
dopasow anie struktury popytu na pracę do struktury podaży.
A. Bańka przedstaw ia klasyfikacje i nom enklatury zaw odów na św iecie na przy kładzie USA (D ictionary o f O ccupational Titles (D O T) oraz polskie nom enklatury zaw odów i specjalności. Polski system klasyfikacji zaw odów z 1983 roku obejm u je ponad 2610 zaw odów i specjalności a am erykański (D OT) z 1977 roku obejm u je 21000 zawodów. Istotą tej części pracy je s t prezentacja zasad konstrukcji i ko rzystania ze specjalnie opracow anej dla polskich doradców "Poznańskiej K lasyfi kacji Zaw odów i O fert Pracy" opartej na zasadzie em piryczności podziału funk cjonalnego; zasadzie com m onsensu, czyli w spólnego m yślenia; zasadzie ekono- m iczności; kom patybilności i językow ej narracyjności (s. 239-243).
C zęść piąta - „D oradztw o zaw odow e w teorii i praktyce pośrednictw a pracy” (s. 249-276) obejm uje trzy rozdziały zatytułow ane:
m odele doradztwa zaw odow ego i ich praktyczna użyteczność w pośrednic twie pracy;
m odel doradztwa optym alizujący proces diagnostyczno-prognostyczny po średnictw a pracy;
m odel doradztw a optym alizujący pośrednictw o pracy jak o „bycie z klien tem ” w planow aniu kariery oraz now ych scenariuszy życia.
382
Nauczyciel i Szkota 1-2 20 04C zęść ta zaw iera m odele doradcze ukierunkow ane na realizację praktycznych celów pośrednictw a pracy i przeciw działania bezrobociu. W skazuje się na istotne pow ody uniem ożliw iające przenoszenie w ypracow anych w system ie ośw iatow ym teorii i strategii poradnictw a zaw odow ego do system u pom ocow ego bezrobotnym w państw ow ym system ie pośrednictw a pracy. Interesujący je s t m odel zintegro w any doradztw a - pośrednictw a pracy, który moim zdaniem pow inien stać się podstaw ą dla aktyw nych form przeciw działania bezrobociu.
Praca zaw iera 31 rysunków i 14 tabel.
D ostrzeżono pew ne błędy: w spisie treści na s. 10 je s t zapisane: Z ałączniki s. 277 - w rzeczyw istości na tej stronie brak tychże oraz na tejże stronie w spisie - rozdział 16 je s t „pom oc klientom ” , a na stronie 269 zapisano „pom oc klientow i” .
Publikacja je s t adresow ana do studentów przygotow ujących się do zaw odu do radcy zaw odu, pośrednika pracy, nauczycieli konsultantów i doradców, pracow ni ków nadzoru pedagogicznego pracow ników działów kadr, urzędów pracy i po radni psychologiczno-pedagogicznych.
Publikacja zaw iera w iele cennych informacji, w artościow ych koncepcji i w ska zów ek. Praca je s t m erytorycznie bogata, napisana kom petentnie, a przy tym jasno i kom unikatyw nie. Pozbaw iona je s t szum ów inform acyjnych. K siążkę czyta się z dużym zaciekaw ieniem , a w yw ody A utora są ja sn e i logiczne.
